Afrikaanse reis was voor echtpaar
Robben uit Kaatsheuvel ware belevenis
TANZANIA GAAT MEDE DOOR WERK VAN
MISSIE EN ZENDING GOEDE TOEKOMST TEGEMOET
TE KOOP
RIANTE
MIDDENSTANDSWONINGEN
HERHALING
RECLAME
is de kracht der
DE ECHO VAN HET ZUIDEN VAN VRIJDAG 9 JUNI 1967
Melaatsheid
Mooi bergland
Slavenhandel
P R I SMA
Doven-instituut
Missiewerk
H. J. Kramer en
Bouw- en Expl.-miJ.
„Hoefsven" N.V.
LEIDENDE FUNCTIES
Naar aanleiding van zijn Afrikaanse reis schreef de heer J. Robben
uit Kaatsheuvel een serie artikelen voor ons.
Vandaag plaatsen wij het vijfde en laatste verhaal.
Op weg in de rimboe, waar wij met bandenpech te maken hadden
overkwamen een tijdje later de missionarissen twee ongeval
len. Bij het tweede werden 2 zusters zwaar gewond. Een ervan
had een schouderbreuk, de tweede een gescheurde nekwervel.
Twee uren moest men wachten op hulp en nadien moest men
nog zes uren behoedzaam rijdenvoor opname in een ziekenhuis
kon geschieden. De zwaarstgewonde zuster nekwervel gebro
ken) moest voorzien worden van de Sacramenten der Stervenden.
Gelukkig zijn beide gewonden er nu weer haast bovenop. Na onze
rit met hindernissen waren we goed i uur in Kigoma. Weer die
hartelijke ontvangst en het gastvrije verblijf bij de zusters. Onze
nicht en zuster Alicia, die in onze trubbel op de eenzame weg zo
de handen uit de mouw staken, kochten een nieuwe band ten
lieten hun wagen een vakkundige beurt geven en werd de claxon
gemaakt, want weken lang had de ggmfluit die, moeten vervan
gen. We bezochten Ujiji een oude en grote missiepost. Onder het
genot van een frisse dronk maakten we een gezellig babbeltje
met de zusters o.a. zuster Kleemans uit Prinsenhage met wie
onze Jo een week op „propaganda" was, voor die zuster na een
nodige en wel verdiende vakantie weer naar haar missiepost
terugkeerde.
De heer en mevrouw Robben met
dochter en nicht voor het klooster
in Kakonko.
De bevolking van het stadje be
staat grotendeels uit Arabieren. Na
bezichtiging van de missiegebou
wen, bekeken we ook even het
Levingstone monument aan 't Tan-
ganiykameer. Op deze plek ont
moette de ontdekkingsreiziger arm
en uitgebuit door de Arabieren, een
andere, die naar hem op zoek was,
n.l. Stanley. Kort nadien (1871) is
Levingstone gestorven. Men vond
hem dood in knielende houding aan
het voeteneinde van zijn ledikant.
In Kigoma (ook een oude missie
post en tevens Bisschopstad) logeer
den we enkele dagen. We waren
daar ook weer echt thuis. Vanaf de
veranda keken we neer op het Tan-
ganiykameer, 't langste en een der
diepste meren ter wereld.
Aan de oever, op een berghelling,
bevindt zich „Keizershof", een mooi
gebouw uit de eerste wereldoorlog,
bedoeld als vacantieverblijf voor de
Duitse keizer. Hij heeft er echter
nooit gewoond. Bij nieuwe maan
wordt op dit meer gevist op dagaa,
een klein blank visje, dat alleen
daar en in grote getalen voorkomt.
Op klein smalle bootjes, bediend
door 2 vissers, branden twee lam
pen met sterk licht, die de visjes
naar boven lokken. Lichte tikjes op
het bootje wekken meteen de
nieuwsgierigheid van 't kleine grut.
Dan een harde slag op de wand, de
visjes springen uit het water en
vliegensvlug scheert een nylonnet
tussen water en vis en de buit is
weer binnen, Ze worden vers of ge
droogd gegeten. We hebben ze te
koop gezien op de markt in Tabora.
Kigoma is de drukst bezochte ha
venplaats van Tanzania. Vishandel.
De handel zou opgevoerd kunnen
worden, als men de vis in koelkas
ten kon bewaren en als die in ijs
vervoerd kon worden, doch zo ver
is men nog niet.
De bevolking van de stad is ge
mengd; er zijn veel rassen en stam
men; vandaar de vele godsdiensten,
waarvan de Mohamedanen de meer
derheid vormen. Verder zijn er ka
tholieken, protestanten en anglica
nen. Tot nu toe waren de hoofd
functies bezet door Indiërs, maaVnu
wordt er veel overgenomen door de
Afrikanen zelf. De handel en in
dustrie is nog in handen van de In
diërs. De havenplaats is een Belgi
sche onderneming, maar vele Afri
kanen bekleden er een plaats. De
Missie dateert van 1920 en doet veel
goed. Met de Overste en Pater Eco
noom maakten we een trip naar de
Missiepost Kiganza en ontmoetten
daar twee Nederlandse Paters en
een Broeder. Deze, 78 jaar oud, ging
al sipoedig met vacantie, doch met
de toezegging, niet in Hollandse
aarde begraven behoeven te wor
den. Inmiddels is hij weer naar zijn
post teruggekeerd.
mmynpn-
Onderweg passeerden we prach
tige begroeide bergen en zagen in
de verte het mooie bergland van
Urundi. Uitzonderlijk veel palmbo
men flankeerden onze weg. In de
snikhete zon en veel wind, die het
stof hoog opjoeg, reden we weer
huiswaarts. Na het afscheidsmaal
met de zusters op de achterveranda
was het weer koffers inpakken en
te 18.30 uur ging het met de nacht
trein op Tabora aan. Daar lag veel
post op ons te wachten: het eerste
levend teken Ivan de onzen in Ne
derland en op vacantie. We maak
ten een trip naar de grote missie
post Ndala en passeerden uitlopers
van het mooie rotsgebergte van
„Mwanza". Een rotsengroep, bekend
als „de kameel van „Tabora", foto
grafeerden we. De rotsblokken ge
ven de kameel aan in liggende hou
ding. Langs de weg weer hetzelfde
dorre trieste beeld, terwijl de zo
nodige regen nog wel drie maan
den op zich zou laten wachten. Een
hartelijke ontvangst door zusters en
kwekelingen. We waren nu 60 km.
ten noorden van Tabora. De witte
paters vestigden zich hier in 1896,
de zusters in 1930. Ze begonnen met
een lagere school en een kraamkli
niek. Tevens een Congregatie van
Afrikaanse zusters. Evenals Sumye
is ook deze missie heel uitgebreid.
Het ziekenhuiswezen is nu in han
den van de zusters van Carolus Bo-
tromeus (Onder de Bogen). De
overste, zuster Nelly v. Wijk, ken
de Kaatsheuvel; ze was indertijd
dienstbode bij de familie Matheij-
sen-v. Beek. De witte zusters heb
ben de leiding over de Kweekschool
voor Onderwijzeressen. De meisjes
komen uit heel Tanzania; er zijn
katholieken, protestanten en Moha-
medaansen. Verder is er een school
voor Katechisten, die hier 2 jaar
komen met vrouw en kinderen.
Deze vrouwen profiteren dan van
de huishoudschool. Het volk is van
de stam van de Wanyamwezi. Ze
leven meest van de landbouw, doch
sommigen hebben al ander werk.
De meesten zijn arm. Hun voertaal
is Kinyamwezi, doch spreken ook
Kiswahili, de voertaal van Tanza
nia. Naast •Missieziekenhuizen zijn
er ook van de Regering. Onder lei
ding van zuster Margaretha Vlak
(uit Amsterdam) was die middag
gevuld met het bezichtigen van al
die gebouwen. Na een lekker „eten
tje" met de zusters, ging het weer
huiswaarts. Met Jo bezochten we
de mdrkt. Deze geeft een properder
indruk dan die in Mwanza en Ka
konko. We mochten er niet fotogra
feren en namen ze stiekum vanaf
de straat. Voor de markt de open
riolering, die ge ziet in de straten
van de stad. In de droge tijd wordt
het stof er in geveegd en voorlopig
bewaard en in het natte seizoen
vindt het regenwater er voorlopig
een plaats. Zij is ongeveer een. halve
meter breed en diep en heeft de
vorm van de „groep" in de moder
ne Hollandse koestal. Op de markt
lagen veel vruchten en, groenten te
koop. Het was een kleurenpracht
onder de felle zon. Dit plein heeft
op het einde van de vorige eeuw
op een andere en wel lugubere ma
nier dienst gedaan. Op deze markt
werden de negers in de wijde om
trek gevangen zijnde, als slaven
verkocht. Van hieruit begon de
voettocht van drie maanden naar
Dar Es Salaam voor de inscheping.
Een karavaan van 1000 slachtof
fers was geen uitzondering. De tocht
was een lijdensweg. De mensen
sleepten zich voört. De vrouwen
waren met touwen aan elkaar ge
bonden en de manhen twee aan
2 geklemd in 'n schouderjuk. Rond
de eeuwwisseling had dit hemelter
gend bedrijf in Ujiji, Tabora en an
dere plaatsen grote vormen aange
nomen. Soms werden de stakkerds
's nachts met brandende toortsen
voortgedreven en velen bleven to
taal uitgeput door pijn, honger,
dorst of ziekte stervend achter, ter
wijl boven het „slachtveld" de gie
ren cirkelden, loerend tot de dood
hen weer een prooi gaf. De volgen
de karavaan had in de doodsbeen
deren een wegwijzer. Was in Zan
zibar in 1873 de slavenhandel afge
schaft, op het vasteland tierde dat
onmenselijk bedrijf nog tientellen
jaren voort.
Rond 1890 werden jaarlijks een
half miljoen negers als beesten ver
handeld. Levingstone, Speke, Came
ron, Stanley en Punto deden tever
geefs een beroep op Europa, dit lu
guber werk in te tomen en zo mo
gelijk de kop in te drukken. Op
verzoek van Paus Leo XIII hield
kardinaal Lavigerie bij gelegenheid
van de wijding van een missiebis
schop in de Saint Sulpice te Parijs
een toespraak over de slavenhandel.
Hij stelde voor, het vormen van
groepen internationale vrijwilligers,
om dit kwaad metterdaad te bestrij
den. Op zijn voorstel reageerde men
toen niet.
Ria Kemmeren had ons gevraagd
haar groeten over te brengen aan
Suzanna, die van kindsbeen af bij
haar in Kakonko was grootgebracht.
Na wat zoeken vonden we de nede
rige woning (geen hut). Na de daar
gebruikelijke, aankondiging „Hodie"
hoorden we de welkomstroep „Ka-
riboe" en gingen we naar binnen.
Het meubilair had veel overeen
komst met dat in een arbeiderswo
ning van hier in de twintiger jaren.
De woning werd door drie gezinnen
bewoond met een gemeenschappe
lijke gang. Suzanna woonde met
haar man en baby in het linker
woonhuis. Ze was zeer verrast en
vereerd met ons bezoek en met de
kleine op de rug maakte ze direct
aanstalten een „bakske" te zettten:
thee, vermengd met poederchocola
de. Een buurmeisje stuurde ze om
gebak: een half wittebrood. Alleen
bij feestelijke gelegenheden komt
daar dit brood op tafel. Toen haar
man, Charles Daniël, van zijn werk
bij de spoorwegen thuis kwam, liet
ze haar thee in de steek en trok
zich terug in de keuken. Na zich
op z'n zondags gekleed te hebben,
maakten we van hen een foto. Jam-
merlijk heeft deze man zijn vrouw
verstoten en Suzanna woont weer
in Kakonko, De nog heidense ge
bruiken zijn in deze streek funest.
Het geval zit zo. Volgens oud ge
bruik wacht de vrouw haar eerste
bevalling af in haar geboorteplaats.
In dit geval bij de zusters in Ka
konko, een afstand van 800 km.
Drie maanden voor de grote gebeur
tenis was ze vertrokken. De man
gaat al die tijd inwonen bij zijn fa
milie, dicht bij zijn werk en komt
alzo in aanraking met anderen van
het vrouwelijk geslacht, zet zijn zin
nen op een van hen en terwijl de
liefde tussen de echtgenoten in
Afrika toch niet al te groot is, krijgt
men deze mare gevallen.
een horloge van
internationale
allure
STATIONSSTBAAT' WAALWIJK
Tijdens ons verblijf in Tabora,
bezochten we met Jo het enige do-
veninstituut van Tanzania. Het staat
onder leiding van Pater Bergmans
en de Afrikaanse zusters. De over
ste met 2 helpers kregen hun op
leiding te St. Michiels-Gestel en
spraken nog een „mondje" Hol
lands. We woonden een taalles bij,
gegeven door bovengenoemde pa
ter. Hij deed het voortreffelijk; de
leerlingen waren een en al aan
dacht en genoten van de les. Ge-
duldswerk! Daarna gebruikten we
de thee met de zusters in de grote
danszaal. In tegenwoordigheid van
twee pastoors uit Limburg, die op
verzoek van hun Bisschop naar Tan
zania waren gekomen om het mis
siewerk van nabij te leren kennen
en daarna rapport uit te brengen,
gaf pater Bergmans een dansles met
muziekbegeleiding op geluidsver
sterker. De xeactie's van de leerlin
gen in verband met de sterkte van
het geluid waren een maatstaf voor
de kwaliteit van hun gehoor. Men
was begonnen met 2 leerlingen en
na 3 jaar steeg dat aantal tot 30,
waaronder 1 Aziaat. Ze kunnen ko
men tot 100 leerlingen. Dit zo nodi-
ge werk wordt gesteund door het'
Gouvernement. Men kan dit aan 't
gebouw wel zien. Deze pastoors
hadden onderweg wel degelijk ken
nis gemaakt met de vergeetachtig
heid en het geduld van de Afrika
nen. Door een fout in hun reissche
ma misten ze het vliegtuig in
Mwanza en namen ze de bus naar
Tabora. Onderweg benzine gebrek.
Chauffeur en passagiers namen
plaats onder een Mangoboom. Na
2 uur (het leek wel een eeuw voor
de geestelijken) kregen ze een lift
van een Afrikaan met zijn vracht
wagen. Deze had onderweg gebrek
aan water: twee uur wachten.
Na aankomst in Tabora infor
meerden ze naar die bewuste Afri
kaanse bus. Het gedwongen „bab
beltje" onder de mangotree had nog
5 uur geduurd. Zonder die „lift"
hadden ze dus 7 uur onder die boom
moeten doorbrengen zonder boter
ham en „biertje". Stel je voor
Na de siësta red enwe naar de
zeer oude missiepost Kipalapala.
We passeerden de gevangenis (voor
arrest) meest door vrouwen „be
volkt"; dan een mooie hut, waar
vroeger een opperhoofd woonde.
Bij de hut stonden 2 vervallen hut
ten, vroegere verblijfplaats van de
geesten. Deze zeer oude man zit nu
in het bestuur van het land en
woont in Dar Es Salaam. We pas
seerden een kudde koeien met lan
ge wijduitstaande horens (het gro
te rund) en velden met suikerriet.
In de natte tijd staat dit lage ge
bied onder water. Nu was het een
droog veld dat „schreeuwde" om
regen. We bezichtigden het mooie
nieuwe provincialaats gebouw van
de zusters, dat na een week inge
zegend zou worden. We ontmoet
ten daar daar zuster Philomena
(Mej. Treijze uit Oisterwijk). Goed
beschut tegen de hete tropische zon
wandelden we door een laan met
zeer oude bomen naar het Kiswahi
li centrum, waar pater van Pelt de
leiding had.
Onder een koele drank vertelde
hij van zijn werk. Paters, Broeders
en Zusters van verschillende Orden
leren hier de inlandse taal. De cur
sus duurt 'n half jaar. Iedere Orde
heeft een eigen hostel (verblijf).
Tevens is hier gevestigd het Pro
vinciaal Pater van Amelsfoort (uit
Boxtel) die ons in Tabora meerma
len met een bezoek vereerde, was
np bedlegerig. Na het hostel van de
witte zusters bekeken te hebben,
fotografeerden we de mooie Maria
kapel voor het Groot-Seminarie.
Dit werd in 1923 gebouwd met de
steun van de Congregatie voor de
voortplanting van het Geloof toe
vertrouwt aan de witte paters. De
kapel is later gebouwd ter gedach
tenis aan de pioniers van deze mis
siepost: 2 paters en 1 broeder. In
1878 werden ze door de Arabieren
in bescherming genomen, doch later
weer aan hun lot overgelaten; ze
werden door de heidenen vermoord.
Thuis aangekomen brachten we 'n
bezoek bij 2 Graalmeisjes (mej. N.
Bierings uit Tilburg en mej. A. See-
bugts uit Breda), die hier voor de
missie en de bevolking nuttig werk
verrichtten. Ze hadden hun laatste
(4e jaar) onderhanden. Heden zul
len ze wel weer in Holland zijn en
vervangen door inlandse meisjes.
Op een avond hadden we bezoek
van een hoofdvernleegster in een
ziekenhuis in Dar Es Salaam (een
zuster van J.M.J.). Deze vertelde,
dat door onwetendheid met de voe
ding veel kinderen vroegtijdig ster
ven. Ze krijgen vaak te zware voe
ding en als ze dan maar op tijd
kunnen overgeven halen ze het wel.
Tientallen jaren geleden was dit
in onze streken ook het geval. Van
daar het Brabants spreekwoord in
die tijd „Spouwers zijn houers".
Naast de melaatsheid maakt de
polio in Tanzania veel slachtoffers.
We zagen nog al eens een gehandi
capte op z'n zitvlak door het stof
voortschuifelen of moeizaam krui
pend zich voortbewegen. In de nat
te tijd zijn deze stakkers, gezien
de kleverige blubber op de straat,
genoodzaakt binnen te blijven. Er
is nog geen Mies Bouwman daar
met „haar" Open Dorp. Toch komt
er kentering. In 1963 hebben de wit
te zusters te Kisubi een centrum
geopend voor meisjes, die aan po
lio lijden. Het initiatief daartoe ging
uit van een dokters-vrouw, mevr.
Martin, en kon verwezenlijkt wor
den dank zij een gift uit Engeland.
Het eigenaardigste van dit polio
centrum is, dat het verbonden is
aan een meisjesschool. Zo kunnen
de polio-patiëntjes het normale on
derwijs volgen. Alleen voor de
nacht worden zij ondergebracht in
een speciale slaapzaal, waaraan 'n
apotheekje en een kamer voor 'n
verpleegster vebronden zijn.
Vlak bij de kloosters van de wit
te zusters bevinden zich die, hetzij
wat primitiever, van de Afrikaanse
Zusters. Deze St. Peter Klaver Con
gregatie werd gesticht door Mgr.
Lechaptois. Terwijl de witte zus
ters (en zeker in de missie) hun
Orderegels tegenwoordig wat soe
peler in praktijd brengen, wijken
de Afrikaanse, gezien hun eerbied
voor traditie, daarvan nog geen
duimbreed af.
De laatste dag voor ons vertrek
naar huis werden we 's morgens ge
confronteerd met de witte mieren,
's Nachts hadden ze een boekenkast
met kostbare inhoud grotendeels
opgevreten. Met duizenden werden
ze naar buiten geveegd en bloot
gesteld aan het daglicht wat hen
binnen het uur de dood bezorgde,
'n Half opgevreten boek heb ik in
mijn bezit. De witte mier is iets
groter dan onze zwarte mier. De
soldaten (beschermers van de mie
ren) zijn zo groot als onze bosmier.
De witte mier heeft een rode kop,
rood achterlijk en wit borststuk. De
koningin heeft de grootte van on
ze duim. Zolang die niet is gevon
den, kan .men rustig rekenen op 'n
volgende uitbreken met de daar
bij behorende verwoesting. Inder-
daar had de volgende vernieling
plaats in de Sacristie. Van zuster
Antonius in Kakonko kreeg ik een
uitzonderlijk groot exemplaar (op
sterk water) van ruim 1 dm lengte.
Het is nog in mijn bezit.
Tanzania staat onder sublieme
leiding van President Nyerere (prak
tiserend katholiek). Vaak gaat hij
op reis om alzo in contact te ko
men met de bevolking. Het spoort
de mensen aan door onderlinge sa
menwerking alles te doen om de
welvaart van het land te bevorde
ren, De Regering stelde in 1965 'n
15-jaren-plan op (3 etappes van 5
jaar) om globaal genomen het vol
gende te bereiken:
1. het inkomen per hoofd van de
bevolking te brengen van 19 op
£45 (van f 200 op 450) per jaar
2. komen tot getrainde arbeids
krachten.
3. De gemiddelde leeftijd brengen
van 37 jaar tot 50 jaar.
Moge Tanzania mede door het werk
van missie en zending onder Gods
onmisbare Zegen een goede toe
komst tegemoet gaan.
Op 20 augustus namen wij op het
vliegveld van Tabora afscheid van
onze dochter en vlogen via Mwan
za, Nairobi, Frankfurt, Brussel huis
waarts. In Nairobi verwisselden we
de East African (vliegtuig met ±40
zitplaatsen) voor de Boac (±>200
zitplaatsen) en in Frankfurt, na
Parijs de grootste luchthaven van
Europa, namen we de Sabena (±40
zitplaatsen) tot Brussel. Vandaar
per auto huiswaarts, waar de taart
„Welkom thuis" ons wachtte.
Onze vermoeiende, doch mooae
en interessante en door de ont
moeting van onze dochter op de
eerste plaats en ook van onze nicht
en enkele bekenden zo doelmatige
reis was ten einde.
Hartelijk dank aan de redactie
van „De Echo van het Zuiden" voor
het plaatsen en aan de lezers voor
het „volgen" van ons reisverhaal.
Wie met het missiewerk op de
hoogte wil blijven, kan zich abon
neren op het tijdschrift van de wit
te paters en witte zusters. Men kan
zich opgeven: Gestelseweg 8 Esch
of bij de heer Robben, Dr. v. Beur
denstraat 26, Kaatsheuvel (abonne
ment kost naar believen 3,50,
5,— of 10—,.
Een interessant boekje over Tan
zania en zijn bevolking is: Atiman
de Negerdokter bij het Tanganiyka-
meer, door Walter Breedveld. De
gegevens werden verzameld door
W Smulders, witte pater (Uitgege
ven door B. Gottmer uitgeversbe
drijf Nijmegen of u koopt het in
de boekhandel).
Evenals Albert Schweitzer wer
den Aliman vele malen hoge on
derscheidingen verleend. Hij is zon
der twijfel een der grootste man
nen geweest, die Afrika heeft voort
gebracht.
in bouwplan GROENEWOUD te WAALWIJK
te bouwen
Eigen geld vanaf 2800,— incl. alle kosten.
Tengevolge van de tijdelijk gewijzigde subsi
die-regeling thans keuze uit de volgende twee
mogelijkheden:
bijdrage ineens
dan bij hypotheek op 30-jarige annuiteits-
basis rente en aflossing ca. 36,per week
of ca. 157,per maand.
Jaarlijkse bijdrage
dan bij normale hypotheek rente en aflossing
verminderd met jaarlijkse bijdrage gedurende
het eerste jaar ca. 30,— per week of ca
132,per maand.
Inlichtingen verstrekken:
Waalwijk, Noorder-Parallelweg 49
tel. 04160 - 2129 (b.g.g. 04160 - 3450).
De woningen zijn dagelijks te bezichtigen
aan de Klaproosstraat (Groenewoud).
DE MIDDELBARE VAKSCHOOL VOOR DE
LEDER- EN SCHOENINDUSTRIE
geeft een opleiding voor
in de lederindustrie en schoenindustrie
Duur van de opleiding:
voor iedere afdeling 2 jaar.
Aanvang van de cursussen:
2de helft augustus 1967.
Toelatingseisen:
1. bewijs van overgang naar de vierde
klasse 5-jarige H.B.S. of naar vijfde
klasse Gymnasium;
of 2. diploma Mulo B;
of 3. met goed gevolg afgelegd toelatings
examen.
Toekomstmogelijkheden en vraag:
De vraag van de zijde van de industrie
naar gediplomeerden is zodanig, dat de
bezitters van het eindgetuigschrift een
goede toekomst tegemoet gaan.
Opgaven te richten aan en inlichtingen te verkrij
gen bij de Directeur van de M.V.L.S., Mr. v. Cooth-
straat 55 te Waalwijk, telefoon 04160 - 3255.
