waal wijk se en LanqstRaatse coupant
Aandacht voor schoenen van onze
jeugd is noodzakelijk
Prins Claus neemt met drie
vrienden deel aan Vierdaape
WAALWIJK BESLOOT ENIGE TIJD GELEDEN
EEN JUMELAGE AAN TE GAAN MET UNNA
EEN SCHOEN DIENT VOOR DE VOET TE WORDEN UITGEZOCHT
MILITAIREN UIT ISRAËL AANWEZIG
Karei de Grote
vestigde in Unna
koningshof
De hervorming
Zoutmijnen
Van mast
veranifereui
Onderwijs
Verkeersligging
fVlateriaal
Verkeersprobleem
50© km training
Israël
Dienstplichtigen
Luchtmacht mogen
eerder naar huis
PTT had vorig jaar
verlies van 70 milj.
gulden
Koningin met
vakantie
Barnes
MAANDAG 24 JULI 1967 88e JAARGANG No. 59
De tcho vah het Zuióen
Bureaus Grotestraat 205, Waalwijk Tel. 04160-2621 Kaatsheuvel: Dr. van Beurdenstraat 8, tel. 04167-2002
Streekstad Unna is ai eeuwen
een belangrijk handelscentrum
(Van onze verslaggever)
WAALWIJK Begin juni besloot de raad van de gemeente
Waalwijk een jumelage aan te gaan met de West-Duitse stad
Unna. Dit internationale gemeentecontakt gaat uit van de Raad
van Europese Gemeenten. Door gemeenten uit verschillende
Europese landen met elkaar in kontakt te brengen ontstaat het
saamhorigheidsgevoel dat volgens deze Raad nodig is voor
de burgers van Europa van morgen. In dit kader is het gemeente
bestuur van Waalwijk in kontakt gekomen met Unna, een stad
van 32.000 inwoners, gelegen 20 km westelijk van Dortmund.
Als woon-, werk- en centrumgemeente is Unna van eenzelfde
karakter als Waalwijk. Het college van B. en W. heeft, op uit
nodiging van het gemeentebestuur van Unna, een bezoek aan de
stad gebracht. De West-Duitse streekbeelden schonken grote
aandacht aan het bezoek van burgemeester Teijssen, wethouder
C. van den Hoven, J. van Heeswijk en K. van Laak en secretaris
A. Kuijpers. De Unnaer Zeitung, een plaatselijk dagblad stuurde
een verslaggever naar Waalwijk die een serie uitgebreide arti
kelen over de 'Schoenenstad' schreef. Hierin werd vol lof over
Waalwijk en de streek geschreven. Ook in Duitsland twijfelt men
er niet aan, dat de kontakten tussen Unna en Waalwijk van
groot belang kunnen zijn. Om die inwoners van Waalwijk en de
omliggende gemeenten een indruk te geven van 'partnerstad'
Unna, dook onze verslaggever in de geschiedenis van deze West-
Duitse stad.
Uitgever
Waal wij ksche Stoomdrukkerij
Antoon Tielen
Hoofdredacteur JAN TIELEN
Gironummer 1069687
Dit olad verschijnt 2x per week
Losse nummers 20 cent
Opgericht 1878
Tussen de Ruhr en de Lippe arm
het Ooststrand van de rivier de Ruhr,
valt het streekblad Unna met haar
32.000 inwoners op, door haar gun
stige ligging voor het handelsverkeer,
zowel heden ten dage als in het ver
leden. Op de grond en in de bodem
van het huidige stadsgebied kan men
sporen vinden die erop wijzen dat
er menselijk leven reeds in de oertijd
moet zijn voorgekomen. Unna's ge
schiedenis loopt vanaf het jaar 864
toen Karei de Grote er een konings
hof en een pastorie liet aanleggen.
Aan de kruising van de van west
naar oost lopende Heilweg met de
uit het Sauerland en naar het Mun
sterland leidende verkeerswegen, ont
stond rondom een markt, een koop
mansnederzetting. Bij het aflopen
van de oude Duitse keizertijd, toen
de graven van de Mark met de aarts
bisschoppen van Keulen om de macht
vochten, had Unna reeds stadsrech
ten gekregen. Stedelijke vrijheden
verkreeg het pas na 1278. Sinds
1290 is een Raad bij acte aan te wij
zen en uit het zelfde jaar stamt ook
de 'rede van de stadsmuur'.
Onder de Markische steden be
kleedde Unna als munt- en Hanze
stad een belangrijke plaats. Reeds
spoedig na 1300 trokken zonen van
families uit Unna naar de Oostzee-
kant waar zij als raadsleden o.a. in
Lübeck, Stockholm en Danzig belang
rijke posities bekleedden. Georg Gies-
ze, de door Hans Holbein in 1532 in
Londen geschilderde 'Hanzenkoop-
man', stamt uit een familie uit Unna.
Aan de bloei van het Hanzenverbond
heeft de stad Unna zelf echter ook
het een en ander overgehouden: de
stadskerk, voorheen een Romaans
bouwwerk, verkreeg in de jaren
1322-1407 haar tegenwoordige vorm
en inrichting als Gotische Hallenkerk
met drie schepen en de kenmerkende,
in Westfalen zelden voorkomende
kooromloop. De rijke aankleding van
de kerk met haar 13 altaren, viel in
1594 bijna geheel ten offer aan de
woede van de beeldstormers. De be
roemde 'Marienklage', het plastiek
van een Middenrijn-meester van om
streeks 1430, bleef echter behouden
en vormt nu een bijzondere schat van
het Landsmuseum in Munster.
De hervorming werd in Unna zon
der veel twist of ruzie ingevoerd. La
tere confessionele meningsverschillen
en twisten tussen Calvinisten en Lu
theranen werden door de strijdbare
pastoor Philipp Nicolai beslist. Tij
dens zijn zegenrijke arbeid (1596 tot
1601) was er dat vreselijke pestjaar
1597, waarin met 1400 doden bijna
een derde deel van de bevolking om
kwam. Toen dichtte Nicolai zijn Cho-
ralen 'Wie schön leuchtet der Mor
genstern' en 'Wachet auf, ruft uns
die Stimme'Tegenwoordig ver
krijgt de naar hem genoemde pastorie
door grammofoonplaten en concerten
een grotere schare bezoekers en be
wonderaars. De katholieke gemeen
schap vond na de Hervorming in het
'Zusterhuis' van de Augustinessen
bij de tegenwoordige kloostermuur 'n
toevluchtsoord. De Catharinnenkerk
tegenover het Raadhuis werd neerge
zet op de plaats van een kleine kerk
uit 1848.
De ontwikkeling van de Spoorwe
gen bracht de stad tot nieuwe bloei.
Reeds omstreeks 1860 kruisten bij
Unna twee belangrijke spoorwegen el
kaar: de lijn Dortmund - Soest en
Hamm - Hagen. Sindsdien ontwik
kelden zich in Unna aanzienlijke fa
brieken voornamelijk in de metaalbe
en verwerkende industrie die, na de
uiteindelijke afbouw en totstandko
ming van het spoorwegnet, andere
industrieën, zoals de chemische, een
elektronische en een brouwerij, aan
trokken. De moderne ontwikkeling
van Unna vindt in feite haar oor
sprong in het noorden van de streek.
Sinds 1389 werden de zoutmijnen
van de Rijksstichting Essen behoren
de Oberhofs Brockhausen benut.
Overigens stamt van deze familie de
bekende gelijkmatige uitgeversfami
lie uit Leipzig af. In 1732 ging men
over tot de oprichting van een fiscale
Zoutfabriek met de naam Könings-
Anderzijds kan men van kinderen
ook niet verwachten dat ze bij stra
lend weer braaf met de voetjes naast
elkaar op de stoep een spelletje gaan
ganzeborden. Het wordt dus meestal
een van de twee: ,Hoe goedkoper de
schoenen, hoe beter', óf 'Draag de
oude maar af'. Als daarvan slechts
de neuzen kaal zijn en ze passen ver
der goed, dan kan dat ook gerust nog
een tijdje. Maar toch is het van we
zenlijk belang aan de schoenen voor
de kinderen wat meer aandacht te be
steden dan alleen aan het zondagse
paar.
Recente onderzoekingen hebben na
melijk aangetoond dat een groot deel
van alle voetklachten een gevolg zijn
van onjiuste schoenen tijdens de
jeugdjaren. En als men dan weet dat
meer dan de helft van alle vrouwen
en meer dan een kwart van alle man
nen voetklachten hebben, dan geeft
dat bij nog geen 10 procent van aan
geboren voetafwijkingen sprake is.
Bij een onderzoek in Duitsland heeft
men onlangs dan ook eens 37.000
paar kindervoeten en hun schoenen
bekeken. Men kwam daarbij tot de
nogal ontstellende conclusie dat
slechts aan 20 procent van al die pa-
born. De nu nog bestaande Frie-
drichsborn ontstond in 1748. Met be
hulp van de Vrijheren van Stein werd
er in 1793 een eigen school opgericht
voor de kinderen van de werknemers
in dit zoutbedrijf. De plaatsing van
de zogenaamde Vuurmachine, de eer
ste stoommachine in het industriege
bied van Rijnland-Westfalen die sinds
1799 het zoute water moet oppom
pen, is een belangrijke gebeurtenis in
de Duitse industriële geschiedenis.
Van 1818 - 1940 was Köningsborn
ook als 'Thermalbad' wijd en zijd be
kend. Gebleven is nog het 'Kurpark'
met zijn rijke boomaanplant, met de
tennisbanen en de speelplaatsen. In
de onmiddellijke nabijheid verschenen
ook het voor het gehele bondsgebied
belangrijke 'Proefstation voor fokke
rij van kleine dieren' en de 'Land
bouwschool'. In dit gedeelte van de
stad wordt het culturele stadscen
trum gevestigd. Reeds zijn de Han
delsschool en de regionale vakschool
gebouwd, alsmede de in 1964 ge
stichte 3-jarige H.B.S., een modern
overdekt zwembad en het reeds van
verre zichtbare Provinciale Bestuurs
gebouw. Voor de stadhal, de nieuw
bouw van een gymnasium voor meis
jes en een 'Freibad' zijn de voorbe
reidingen reeds getroffen.
ren voetjes goed passende schoenen
zaten. Een Duits medicus heeft eens
geschreven: 'Een voet dient zich niet
aan de schoen aan te passen, maar de
schoen dient voor de voet te worden
uitgezocht'.
Dat geldt dan zeker voor kinder
voeten, die - zo bleek ook uit het
onderzoek - in één jaar tijd min
stens één of tweemaal, maar ook wel
driemaal (en voor kleinere kinderen
zelfs viermaal) van maat kunnen ver
anderen. Daar kindervoeten boven
dien proportioneel niet regelmatig in
alle ricthitngen groeien (dus als het
ware dan weer wat in lengte en dan
weer wat in de breedte), dienen de
schoenen voor onze jongens en meis
jes met zorg te worden gekozen. Ge
lukkig zijn er tal van goede zaken
met deskundig verkooppersoneel die
er zelfs al de beschikking over een
meetapparaat hebben dat 't sinds eni
ge tijd mogelijk maakt de juiste leng
te en breedte van de voeten te bepa
len, als die voetjes althans al aan
harde vloeren en straten dus aan
schoentjes toe zijn.
Unna is een 'leergierige' stad; haar
eerste leraar werd reeds in 1295 bij
oorkonde benoemd. Behalve de zo
juist genoemde scholen, zijn er ook
lagere scholen, een school voor bij
zonder onderwijs, een philologisch
jongensgymnasium dat zetelt in een
in 1964 betrokken nieuw gebouw,
een philologisch gymnasium voor
meisjes en een middelbaar gymnasi
um voor jongens en meisjes.
In het gebouw van de volkshoge
school werkt de kunstkring van Un
na, die mede door goed bezochte ten
toonstellingen tot in de wijde omtrek
bekend is. Een stadsbibliotheek be
vindt zich in de oude burcht, die ook
het Hellwegmuseum met zijn schatten
aan stadsgeschiedenis, zijn 'Heimat-
stube' voor de Oostduitsers en de
enig in zijn soort zijnde technische
afdeling voor industriegeschiedenis.
Voor de culturele festiviteiten draagt
het stedelijk cultuurbureau en de mu
ziekvereniging met haar meestercon-
certen zorg.
Zoals de spoorweg de eerste in
dustriële nederzettingen bevorderde,
wordt Unna tegenwoordig door zijn
Men heeft met de voeten van onze
jeugd immers het beste voor? Van
daar dat we naast de maaten pas
vorm ook aandacht vragen voor het
materiaal. En wat is er dan voor de
schoenen van jeugdige springers be
ter dan echt leer? Leer is namelijk in
wezen niets anders dan de huid van
een dier. Een huid met allerlei goecle
eigenschappen, gemaakt door de na
tuur cm dieren te bekleden en te be
schermen. Een huid die bovendien in
staat is ook zonder meer alle bewe
gingen, die dat dier maakt, te volgen.
Leer is zo'n gelooide huid.
En looien betekent eigenlijk niets
anders dan dat de huid wordt gecon
serveerd, waar bij alle goede eigen
schappen van de huid in het leer be
houden blijven; soms zelf worden
verbeterd. Want het leer wordt al
eeuwen gebruikt en de leerfabrikan-
ten hebben ook niet stilgezeten en
voor steeds perfecter looimethoden
gezorgd. Daarom is leer er nu ook
in ontelbaar veel soorten op het voet
balveld of het muiltje in de salon. En
dat met alle goede draageigenschap-
pen. Het 'ademt' (zo noemen we de
waterdampdoorlaatbaarheid van bin
nen naar buiten) het neemt vocht op
zonder dat de drager het merkt en
't is sterk. Stevig of zacht en scepel,
droog of nat: Leer blijft sterk in alle
omstandigheden. En met de regenpij
pen of het voetbalveld in gedachten
is dat voor kinderschoenen óók heel
wat waard
uitstekende verkeersligging tot een
middelpunt in het ontwikkelingsge
bied ten Oosten van de Ruhr. De van
Keulen naar Kamener Kreuz en la
ter naar Münster en Bremen leiden
de autobaan 'Hansalinie' kruist hier
Bondsweg no. 1. Deze heeft de func
tie van de Heilweg overgenomen en
wordt terecht vanwege haar allure
van grote autobaan van Essen naar
Unna 'Ruhrsnelweg' genoemd. De
geplande autobaan Kassel-Unna, een
andere Bondsweg en verschillende
lands- en regionale wegen vormen
ook de verbinding met het gebied
voor de uitstapjes, een gebied met
bossen, stuwdammen en waterburch
ten. Deze ligging in de onmiddellijke
nabijheid van het Ruhrgebied, van 't
Münster- en het Sauerland, is ook de
basis voor de stadsontwikkeling, voor
werken en wonen. De toekomstplan
ning rekent op een bevolkingsaantal
van 50.000 inwoners. Woon- en
werkgelegenheid, nodig voor dit aan
tal is klaar. Alleen al aan de rand van
de 'Kurgarten' en het scholenareaal
is een stuk grond voor 1200 wonin
gen gepland.
De oplossing van het toekomstpro
bleem is de grootste zorg van de
vroede vaderen van Unna. Ter ont
lasting van het gestaag toenemende
verkeer in de binnenstad, is men be
zig aan 'n eenrichtingsverkeersring,
die het ook mogelijk moet maken, de
winkelstraten voor de voetgangers vrij
te houden. Door het groeiende inwo
nertal is het raadhuis al lang te klein
en is nieuwbouw noodzakelijk. Dit
nieuwe raadhuis komt aan de rand
van de noordelijke binnenstad aan 't
eind van de voetgangerspromenade-
Marks-Bahnhofstrasze.
Tenslotte wordt in het aangrenzende
stationsgebied en een bus-station
neergezet. Unna is een moderne stad
die bruist van energie. De samenwer
king tussen Waalwijk en Unna is dan
ook alleen maar toe te juichen.
Niet alleen op de journalisten, ook
op het bestuur van de organiserende
bond, dat gelijktijdig van het feit op
de hoogte werd gebracht. De Pm is -
,,zijn loopnummer is 203, dat was
nog open en dat vond ik zo'n mooi
nummer'aldus kolonel Breunese -
wil als „gewone wandelaar" aan de
Vierdaagse deelnemen. Hij zal de
viaggenparade, die maandagavond
aan 't grote wandelfeest voorafgaat,
dan ook niet bijwonen. Op het kle i-
rigc vlaggenspel zou hij ongetwijfeld
immers een plaats op de voorste rij
van de ere-tribune hebben gekregen
en niet tussen de deelnemers op de
onoverdekte tribunes van het Goffer-
stadion.
Het ligt in de bedoeling dat prins-
Claus in hotel Groot Berg en Dal zal
logeren. De prins heeft z'n trainings
campagne - hij liep zo'n 500 km -
kortgeleden afgesloten met een mars
van 50 kilometer van Zaltbommel
naar Nijmegen. Drie vrienden zullen
hem op zijn tocht vergezellen te we
ten mr F. Salomonson, drs F. M. L.
baron van Geen en mr J. C. v. Mun
ster van Heuven. Verwacht wordt dat
prinses Beatrix vrijdag 28 juli aan
wezig zal zijn bij de feestelijke in
tocht van de deelnemers.
Aan de 51e Vierdaagse van Nij
megen zullen 15.117 wandelaars uit
Abonnement
p. week (0,28+ 2 ct. inc.k.) ƒ0,30
p. mnd. (1,20+10 ct. inc.k.) 1,30
p. kwrt. (3,40+10 ct. inc.k.) 3,50
p. kwrt. p. post 4,bij girobetaling
(bij incasso p. postkwit. 75 ct. extra)
Advertentieprijs: 14 cent per mm.
Contractadvertenties: speciaal tarief
Telegram-adres „ECHO"
Honderden dienstplichtigen van
de koninklijke luchtmacht mogen in
1968 vroeger afzwaaien. Het is per
soneel dat niet technisch gespecia
liseerd is, maar op het ogenblik
toch nog de volle 24 maanden voor
luchtmacht-dienstplichtigen uit
dient. Er wordt naar gestreefd de
groep vervroegde afzwaaiers zo
groot mogelijk te laten zijn, liefst
meer dan 1000 en om hun dienst-
tijdverkorting twee maanden te la
ten bedragen, aldus de luchtmacht
voorlichtingsdienst. Tot nu toe wa
ren er bij de luchtmacht incidentele
verkortingen, die nooit meer dan
enkele weken inhielden.
De PTT heeft een bijzonder slecht
jaar achter de rug wat de resulta
ten betreft. Vooral de afdeling pos
terijen is een enorm zorgenkind ge
worden dat vorig jaar een verlies
van bijna 70 miljoen gulden boekte.
Ook de telefoondienst heeft met
sterk teruglopende resultaten te ma
ken gehad. Hier daalde de winst
van 35,4 tot 3,8 miljoen gulden.
Het zijn voornamelijk de sterk
gestegen lasten, die niet konden
worden opgevangen door tariefs
verhogingen, die een druk op de re
sultaten hebben gezet. Uit het ver
slag van de PTT blijkt, dat verdere
tariefsverhogingen onvermijdelijk
zijn.
Koningin Juliana is donderdag
morgen voor een vakantie in Porto
Ercole van Soesterberg naar Italië
vertrokken. Op weg naar het va
kantieverblijf brengt de koningin
privébezoeken aan Venetië en Flo
rence.
Eind van de maand wordt konin
gin Juliana in Porto Ercole ver
wacht. Daar zal prins Bernhard dan
ook zijn aangekomen. Prinses Bea
trix en prins Claus gaan deze zo
mer niet naar het vakantieverblijf;
zij blijven voorlopig in Nederland.
Ook prinses Margriet en mr P. van
Vollenhoven gaan voorlopig niet
met vakantie.
I 18 landen deelnemen, dat is 437
minder dan in 1966, toen 15.554 in
schrijvers bij de gouden Vierdaagse
vcor een record zorgden. Nederland
levert met 8500 - 3200 militairen
en 5330 burgers - het grootste con
tingent. Opmerkelijk is dat ditmaal
1631 wandelaars België, tweede in
de „rangschikking", vertegenwoordi
gen., Er komen voorts onder meer
1350 Engelsen, 1124 Duitsers en
817 Zwitsers. De vertegenwoordigde
landen zijn verder: Canada, Dene
marken, Frankrijk, Israël, Noorwe
gen, Oostenrijk, Luxemburg, Ameri
ka, Australië, Zweden, Italië, de Ne-
I derlandse Antillen en China.
Het overigens zeer behoudende be
stuur van de K.N.B.V.L.O. zorgde
voor neg can nauwelijks verwachte
wijziging in het reglement. Dit jaar
zullen namelijk de vrouwelijke wan
delaars desgewenst hr.n tocht in lan
ge broek mogen volbrengen.
Iets, waar de organisatoren tot nu
toe de grootste bezwaren tegen had
den. De vraag: „Mag een korte broek
ook?", zaaide rond kclone) Breunese
„Ben je nou helemaal?" - grote
verwarring. Een reactie, die luttele
jaren geleden het gevolg zou zijn ge
weest van de vraag of de lange broek
deel mocht uitmaken van het wandel-
kostuum van de deelneemsters
De schoenen van onze jeugd krijgen als regel minder aandacht dan
ze verdienen. Dat is geen onverschilligheid van de ouders. Over
het algemeen zijn de kinderen in ons land goed verzorgd. Hun jas
sen en jurken, rokken, truien en pakken worden veelal met overleg
gekozen. Dat de keus van de schoenen hiermee niet altijd in over
eenstemming is, dankt de 'lieve juegd' aan zichzelf. Het is begrij
pelijk dat men geen duur paar schoenen wil wagen aan een klauter-
partij in boom of regenpijp.
Prins Claus zal deelnemen aan de eenenvijftigste Vierdaagse van
Nijmegen, die van dinsdag 25 tot en met vrijdag 28 juli wordt ge
houden. Woensdagavond kreeg marsleider kolonel Breunse bericht
dat de prins zich officieel aanmeldde aJ.s individueel loper op de
50 km. Het bericht dat voor het eerst in de geschiedenis van de
Vierdaagse een lid van het koninklijk huis zal deelnemen, maakte
grote indruk tijdens de jaarlijkse persconferentie van de internatio
nale afstandsmarsen van de Koninklijke Nederlandse Bond voor
Lichamelijke Opvoeding.
