waaLwijkse en Lanqstcaatse couRant
«Wat zijn de kinderen in
Nederland toch verwend»
Nieuwbouw Boerenleenbank in
Waalwijk in juli 1970 gereed
JO ROBBEN EN RIA KEMMEREN UIT KAATSHEUVEL
KOMEN 15 AUGUSTUS NAAR NEDERLAND
G. ROBBEN UIT KAATSHEUVEL
NA BEZOEK AAN TANZANIA
BOUWBEDRIJF GOUWENBERGH KLEÏNGELD DE LAAGSTE INSCHRIJVER
De kiezing van
kandidaten
Modern
Enkele tips voor
zuinig auto-rijden
Kasulu, aan grens
van Urandi, is
centrum van het
bisdom Kigoma
7 9.
Veel heidenen
Hoofdkantoor aan
de Markt past in
City-plan
Indeling
Groei
nni
Bureaus Grotestraat 205, Waalwijk Tel. 04160-2621-2746 KaatsheuvelDr. van Beurdenstraat 8, Tel. 04167-2002
Abonnement
p. week (0,33+ 2 ct. inc.k.) ƒ0,33
p. kwrt. (3,95+10 ct. inc.k.) 4,$5
p. mnd. (1,45+10 ct. inc.k.) /1,5S
p.kwrt. p.post 4,75 bij girobetaling
(bij incasso p.postkwit, 75 ct. extra)
Advertentieprijs: 15 cent per mm.
Contractadvertenties: speciaal tarief
Telegram-adres „ECHO"
92e JAARGANG No. 58
--y--
MAANDAG 21 JULI 1969
Opgericht 1878
Uitgever
Waalwijksche Stoomdrukkerij
Antoon Tielen
HoofdredakteurJAN TIELEN
Gironummer 1069687
Dit blad verschijnt 2x per week.
Losse nummers 20 cent
Brieven onder nummer 50 ct. extra
Missiewerk van Witte Zusters
Tanzania uitgebreid tot Kasulu
Waalwijk - Twee jaar geleden publiceerden wij de reisverhalen van de
Kaatsheuvelse oud-onderwijzer C. Robben, die toen samen met zijn
echtgenote een bezoek had gebracht aan de missie in Tabora, waar z'n
dochter Jo en nicht Ria Remmeren werken. Vrijdag 15 augustus komen
Jo Robben en Ria Remmeren voor een welverdiende vakantie naar
Raatsheuvel, waar hen ongetwijfeld een groots onthaal wacht. Ria
Remmeren is begin van dit jaar overgeplaatst naar Rasulu. Zij schreef
een uitgebreid verhaal over deze missiepost. De heer C. Robben deed
er een inleidend woord bij. Vandaag publiceren wij het eerste gedeel
te, volgende week brengen we deel 2 van dit missie-verhaal.
Ria Remmeren aan het woord:
In mijn eerste missiepost Rakonko ben ik 8 jaar geweest. Reeds lang
had de bisschop van ons bisdom aan het Moederhuis voorgesteld dat
de Witte Zusters zich ook in Rasulu zouden komen vestigen. Het Moe-
Laten we hopen dat dit bouw
werk in het begin van 1969 klaar
zal komen, want de daaropvolgende
maanden zijn gekenmerkt door de
grote regenval. Dit was ook een van
de redenen waarom wij tamelijk
onverwacht onze spulletjes bij el
kaar pakten en in een week tijd
Rakonko moesten verlaten, want
ons huis in Rasulu was nog lang
niet klaar.
Bij de rivier aangekomen, oor
deelde men 't noodzakelijk de helft
van de vracht af te laden. Wij had
den twee mannen van Kakonko
meegenomen om ons daarbij te hel-
,pen, zodat wij een oogje in het zeil
konden houden over de afgeladen
vracht. Ofschoon wij er erg tegenop
hadden gezien, verliep alles goed en
nog al tamelijk vlug. In Kasulu
werd de garage van het nieuwe huis
de opslagplaats van al „ons hebben
en houden". Zr. Overste en ik zelf
hadden onze intrek genomen in een
van de kantoren die tot de school
voor katechisten behoren. Er was
juist plaats voor een tafel, 4 stoe
len, 2 bedden, 2 kastjes en een af
deling om onze dagelijkse benodigd
heden op te bergen. Twee maanden
hebben we daar geslapen en ge
woond. Voor de maaltijden gingen
we naar de Paters. Zo ontstond een
soort gemengde kommuniteit. Deze
wederzijdse kennismaking is dan
ook uitgegroeid tot een goede en
sympathieke verstandhouding, ook
wat betreft de samenwerking in het
apostolaat.
In maart werd onze kommuniteit
vergroot met 1 Zuster. Daar er en
kele kamers klaar waren, hebben er
twee van ons hun intrek genomen
in het nieuwe huis, hoewel wij ons
nog erg moesten behelpen; ook de
werklieden gingen door met timme
ren en lawaai maken. Iedere dag
deden we de ronde in 't huis, maar
hoe dikwijls zag men bijna geen
vooruitgang. Geduld, geduld, is de
vereiste deugd in Afrika. Het huis
werd officieel geopend op 17 maart,
hoewel het nog niet helemaal klaar
was. In september hebben we tegen
elkaar gezegd: „Eindelijk is het dan
helemaal klaar".
Kasulu is gelegen in het westen
van Tanzania, dicht bij de grenzen
van Urundi. Het is min of meer 't
centrum van het bisdom Kigoma.
Dit is ook de reden waarom Zijne
Excell. Bisschop J. Holmes Siedle
deze plaats gekozen heeft als zijn
residentie, ofschoon de kathedraal
in Kigoma 60 mijlen van hier is.
Kasulu was vroeger een buitensta
tie van Kabanga, 7 mijlen hier van
daan, doch de paters begonnen zich
er meer en meer van bewust te wor
den dat zij een nieuwe missie in
Kasulu moesten vestigen, daar hier
alle hoge autoriteiten hun werk en
woonplaats hebben en bovendien is
het 't middelpunt van het verkeer.
Zij ontmoetten echter veel tegen
werking, daar Kasulu niet alleen 'n
centrum, maar ook een nederzetting
van protestanten (Swedish mission,
C.M.S. en Baptist) is en de Moham
medanen niet te vergeten. Want
deze hebben hard gewerkt om toch
maar de overhand te krijgen.
Oktober 1960 kan worden be
schouwd als de geboortedag van de
kath. missie in Kasulu. De eerste
H. Mis werd gevierd in de nog in
aanbouw zijnde kerk in december
1960. De kerk is pas later in 1964
geconsacreerd bij Zijne Emin. Kar
dinaal Rugambwa (geboren in Tan
zania). De kerk is gebouwd op een
heuvel, heeft een ronde vorm en 'n
kleine toren.
Statistieken van 1967:
Katholieken 1.920
Katechumenen 750
Totaal
2.670
Het echtpaar Robben met de Zusters Jo Robben en Ria Remmeren
Protestanten 1.899
Mohammedanen 2.500
Heidenen 15.000
Totale bevolking: 21.970
De eerste Afrikaanse priester van 't
bisdom Kigoma heeft de priester
wijding ontvangen 6 augustus 1967.
De 12e van deze maand wordt 'n
seminarist van ons bisdom tot pries
ter gewijd. Een andere seminarist,
afkomstig uit ons bisdom, heeft nog
drie jaar studie voor de boeg. Een
van de grote problemen van de kerk
van vandaag hier, alsook op andere
plaatsen, is het tekort aan priesters.
De huidige toestand van de kerk in
het bisdom Kigoma in 1968: 100.000
katholieken en katechumenen, 40
priesters. Sommige priesters zijn be-
derhuis stemde er mee in, onder die voorwaarden, dat een bestaande
missiepost van Witte Zusters zou worden overgenomen door Afrikaanse
Zusters, zodat enkele Zusters zouden vrij komen, want het aantal Zus
ters is zeer beperkt in onze Congregatie. De Afrikaanse Zusters van
Tabora hebben ons nu in Kakonko vervangen. Zuster Overste en ik
zelf hebben nog twee maanden met de Afrikaanse Zusters samenge
woond om hen in het werk in te wijden. In de eerste week van janua
ri 1968 zijn we naar Kasulu verhuisd. Tussen Kasulu en Kakonko ligt
een rivier, waar men met een pont wordt overgezet. In de regentijd
stijgt het water zo sterk, dat de pont onder water komt te staan, waar
door het verkeer aanzienlijk wordt belemmerd. Op het ogenblik zijn
Europese ingenieurs bezig een brug te bouwen over deze rivier en
het lage gedeelte aan een kant van de rivier wordt opgehoogd, zodat
er minder of geen gevaar zal bestaan van onder water lopen.
verbonden. Tot heden is de beslis
sing hieromtrent nog niet genomen.
Tegenwoordig wordt bijzondere
aandacht besteed aan het vormen
van katechisten. Deze zijn een gro
te steun voor de priesters, die on
mogelijk alle buitenstaties geregeld
kunnen bezoeken. Hier in Kasulu is
een school waar katechisten een
kursus volgen van 2 jaar. Een cha
ritatieve instelling „Miserior" uit
Duitsland heeft de bouw van deze
school mogelijk gemaakt. Er zijn 3
grote klaslokalen, 2 kantoren, één
grote zaal en 20 huizen bestemd
voor de katechisten met hun gezin
nen.
Het moet een man zijn van diep
geloof, dat tot uitdrukking is geko
men in zijn dagelijks leven.
Andere voorwaarden:
1) Aktief in dienst zijn van de ge
meenschap.
2) Ondervinding in katechetisch-
en pastoraal werk, gedurende de
tijd van ongeveer 1 jaar.
3) Hij moet in staat zijn om in het
levensonderhoud van zijn familie te
voorzien en tevens over voldoende
vrije tijd beschikken om zijn taak
als katechist te kunnen vervullen.
4) Hij mag niet ouder zijn dan 30
jaar.
5) Hij moet 7 klassen doorlopen
hebben of in staat zijn de kursus te
volgen met hen, die aan deze voor
waarden voldoen.
Zijn vrouw moet op zijn minst 'n
beetje onderwijs hebben gehad.
Men verwacht van haar, dat zij zich
weet aan te passen in het sociaal
leven in de onderlinge gemeenschap
van katechisten met hun gezinnen.
De kursus duurt 2 jaar.
(Vervolg op pag. 3)
last met administratie-werk, docent
aan het seminarie, of hebben andere
werkzaamheden die niet tot het pa
rochie-werk kunnen worden gere
kend. Dus we rekenen één priester
voor 3000 katholieken en katechu
menen. De ontelbare heidenen zijn
hier niet bij inbegrepen. De voor
uitzichten waren tamelijk goed, nl.
12 studenten in theologie, maar on
langs heeft 'n grote uittocht plaats
gehad, waaronder ook verschillen
de studenten van Buha (zo wordt
deze streek genoemd) en ziet de
toekomst er minder rooskleurig uit.
Men zoekt naar een oplossing van
dit vraagstuk en men spreekt over
de mogelijkheid om gehuwde man
nen tot diakens te wijden. Toch zijn
ook hier nog vele moeilijkheden aan
In 1966 brachten mijn vrouw en ik onze dochter Jo, die als mis
siezuster werkt in Tabora, een bezoek. Met gewaardeerde mede
werking plaatste ik mijn verslag in de Echo van het Zuiden op
27 januari, 13 februari, 6 maart, 20 maart, 6 mei en 9 juni 1967.
We hebben onze dochter en later onze nicht Ria Remmeren in
hun werk bezig gezien: en kunnen constateren hoe ze zich in dat
verre Afrika thuis voelden. Met een gerust hart konden we ze
na een gastvrij verblijf van een maand bij de zusters aldaar
achtergelaten. Ze rooien het wel. We hebben het zware en opof
ferende werk van Paters, Broeders en Zusters van nabij gezien
en bewonderd. We hebben tevens het goede, godsdienstige en te
vreden, doch nog arme Afrikaanse volk leren kennen en lief
hebben. We zagen de zeer goede verstandhouding en samenwer
king van Paters, Broeders en Zusters en met hen de inlandse
priester en Afrikaanse zusters. We bezochten een 12-tal missie
posten in noord-, midden- en west-Tanzania en zagen mede het
mooie landschap met zijn flora en fauna.
Als het klimaat geen handicap was, zou dit land in de toekomst
nog in aanmerking komen voor toerisme, Jammerlijk regent het
in de maanden november tot mei veel te veel, zodat de lagere
gedeelten onder water komen te staan en het reizen er moeilijk,
ja soms onmogelijk is. Van mei tot november valt er als het ware
geen druppel regen, zodat er, ondanks de vruchtbare bodem, er
weinig groeit en het stof er grote parten speelt. Onze dochter was
van 1963'67 als onderwijzeres verbonden aan de Openbare La
gere school, die door het hoge gehalte van het onderwijs door de
kinderen van de eliten van de stad wordt bezocht. Veel geloofs
overtuigingen onder één dak, doch onderwijzend en lerend in goe
de harmonie. Er heerst een gezellige sfeer. Bij het ingaan van de
school was ik eens aanwezig. Het hoofd van de school (een zus
ter) hield een korte toespraak en daarna volgde een toepasselijk
lied. Ik ontmoette de echtgenote van de dominee, die voor haar
groep godsdienstles kwam geven. Het domineesgezin was erg be
vriend met de paters en zusters en men bezocht elkaar regel
matig.
In 1967 nam Jo de leiding op zich van de toen opgerichte kleuter
school. Met primitieve middelen werd begonnen, wat het werk
zwaar maakt. Haar klas (55 kleuters) is gesplitst in 2 afdelingen,
waarvan de ene kinderen zijn van zeer arme en weinig ontwik
kelde ouders. Het is moeilijk, zo schrijft ze, die kleuters iets aan
te leren. Ze doet haar werk echter met plezier.
Missievrienden, het arme, doch vooruitstrevende Tanzania kan uw
milde gift goed gebruiken. 30 Juni schreef Jo: Vandaag is de
kleuterschool, alsmede de lagere school, weer begonnen (na drie
weken vakantie). Verschillende ouders komen weer vragen of er
nog plaats is voor hun kinderen. De opvoeding van de kinderen
is een groot probleem voor vele mensen. Onze lagere school is
de enige in Tabora, waar nog in het Engels wordt onderwezen.
In de andere scholen werden in de laagste klassen de kinderen
in het Kiswahili onderwezen. Dus u begrijpt, dat de Indiërs, Goa-
nezen en Europeanenhun kinderen op onze school proberen te
krijgen, doch wij hebben maar een beperkt aantal plaatsen. Ik
vind het soms erg sneu. Je zoudt ze graag willen helpen, maar
het gaat niet. Ook vele Afrikanen sturen hun kinderen naar onze
school, omdat er in het Engels onderwezen wordt. Daar geven ze
nogal dikwijls de voorkeur aan. Als je dat hier zo aanziet, denk je
wel eens: Wat zijn de kinderen in Nederland dan toch verwend.
Iedereen kan er zich naar zijn persoonlijke aanleg ontwikkelen.
Ze kunnen allerlei verschillende richtingen uit. Er zullen nog
heel wat jaren overheen gaan eer het hier zover is. Doch de
mensen willen echt wel vooruit, alleen gaat dat niet zo maar
één, twee, drie.
Nu gaan deze twee missiezusters genieten van een welverdiende
vakantie in Nederland. Zuster Remmeren was 10 jaar in Tanzania
(in die tijd stierf haar vader) en Zuster Robben heeft er 6% jaar
opzitten.
Uitgenodigd door Pater Vesters, brengen ze enkele dagen door in
zijn missiepost bij Muanza, om dan de boot te nemen naar En
tebbe. Onderweg daarheen hopen ze in Nancio, op een eiland in
het Victoria-meer, Pater v. d. Wee nog te ontmoeten. Op 15 aug.
as. denken ze op Schiphol te arriveren.
Ik ben er van overtuigd dat de inwoners van Kaatsheuvel deze
twee Zusters gaarne een tijdje in hun midden willen zien.
(van onze verslaggever)
j AALWIJK - Naar alle waarschijnlijkheid gaat het aannemingsbe
drijf Fa, Couwenbergh Kleijngeld in Waalwijk het nieuwe hoofd
kantoor van de Boerenleenbank aan de Markt bouwen. De Fa. Cou-
wenbergh Kleijgeld was met f619.763,de laagste inschrijver. Aan
de aanbesteding op uitnodiging namen drie bouwondernemingen deel.
De resultaten werden woensdag in Hotel Verwiel bekendgemaakt. De
hoogste inschrijver was de N.V. Wed. Aarts Zn. te Waalwijk met
659.165,—. Bouwonderneming Albouw N.V. te Breda schreef in voor
f 641.200,—. De gunning werd woensdag aangehouden. Het ligt in de
lijn der verwachtingen dat de bouw uitgevoerd gaat worden door de
Fa. Couwenbergh Kleijngeld.
De Boerenleenbank huist momen
teel in het voormalige St. Nicolaas-
ziekenhuis aan de Grotestraat. Het
pand aan de Markt is ontruimd en
direct na de bouwvakvakantie kan
de sloper met zijn werk beginnen.
De nieuwbouw werd noodzakelijk
omdat in het hoofdkantoor aan de
Markt niet meer efficiënt te wer
ken was. Buiten de kas-afdeling op
de begane grond werkten de ove
rige afdelingen verspreid in diverse
ruimten. Het pand leende zich nu
ook niet direct voor een bankge
bouw.
Het Waalwijkse architektenbureau
A. v. Huiten en Ir. M. Schiks heeft
een plan ontwikkeld dat voorziet in
een modern opgezet bankgebouw,
dat in het city-plan past. De ont
wikkeling van dit city-plan is wel
een van de oorzaken dat er vijf ja
ren voorbij zijn gegaan, voordat tot
de definitieve bouw werd besloten.
De direktie van de Boerenleenbank
is daar niet bedroefd om. District-
direkteur drs. A. Bierings vertelde
dat 't gebouw dat nu aan de Markt
verschijnt, aangepast is aan de ei
sen die de komende jaren kunnen
worden gesteld.
Het nieuwe Boerenleenbankge
bouw aan de Markt, dat verdiepin
gen gaat omvatten, krijgt een front-
breedte van 26 meter en een diepte
van 10 meter. Onder het gebouw
komt een grote kelder, waarin o.m.
de kluis en het archief zijn onder
gebracht. Op de parterre vindt men
straks de kas-afdeling. De admini
stratie wordt op de eerste etage ge
huisvest. De 2de verdieping blijft
voorlopig voor de verhuur bestemd
en kan mettertijd, als daar behoefte
aan is, bij de bank getrokken wor
den.
De Boerenleenbank in Waalwijk
is de laatste jaren enorm gegroeid.
Tien jaar geleden was er een spaar
tegoed van 1,8 miljoen gulden. Dat
is in het afgelopen decennium op
gelopen tot 18 miljoen gulden. De
hypothecaire portefeuille (beleggin
gen) steeg van een half miljoen gul
den tot 16,5 miljoen gulden. De to
tale omzet nam van 9 miljoen in
1959 toe tot 236 miljoen gulden in
1968. De toename van het spaargeld
en de hypothecaire portefeuille wa
ren wel de twee meest opvallende
onderdelen in de afgelopen 10 jaar.
In september start de Boerenleen
bank ook met een reisbureau-afde
ling. Met de nieuwbouw is rekening
gehouden met deze afdeling. De
Boerenleenbank heeft goede ver
wachtingen van de reisbureau-af
deling, tenminste in de kleine plaat
sen waar geen reisbureau of een
boekingskantoor gevestigd is. In de
grotere gemeenten waar diverse ge
specialiseerde reisbureaus zijn - die
uiteraard een groter assortiment
hebben en veel meer mogelijkheden
kunnen bieden - zal de belangstel
ling voor deze nieuwe afdeling van
de Boerenleenbank uiteraard niet
zo groot zijn.
De nieuwbouw van de Boeren
leenbank aan de Markt wordt zeer
modern. Zo komt er een zgn. „zit-
Het voormalige ziekenhuis dient nu als tijdelijke
Boerenleenbank
balie", terwijl over andere snufjes
nog wordt beraadslaagd. De Boe
renleenbank gaat het huidige bank
gebouw en de naastgelegen kapsa
lon Hombergen omvatten. Deze kap
salon schuift een pand op en komt
in de voormalige boekhandel „De
Bieb". In augustus wordt met de
werkzaamheden begonnen. Ver
wacht wordt dat het nieuwe hoofd
kantoor van de Boerenleenbank in
juli 1970 ingebruik genomen kan
worden.
Wanneer u een auto hebt, dan
zult u ongetwijfeld willen dat de
wagen geen benzine „zuipt". Het
meer of minder gebruiken van ben
zine ligt echter niet alleen aan de
auto, maar ook aan de berijder. De
auto zal bij juiste afstelling een be
paald gemiddeld verbruik hebben,
dat voor elk type apart is. Over het
algemeen rijden wagens van de
middenklasse het zuinigst bij snel
heden tussen de 70 en 100 kilome
ter per uur. Wanneer men boven de
100 km. per uur komt, stijgt het
benzineverbruik snel en kan bij 't
langdurig rijden van hoge snelheden
wel oplopen tot het dubbele ver
bruik.
Het oplopen van het benzinever
bruik wordt ook bevorderd door
onregelmatig rijden. Voortdurend
variëren van de snelheid kost ben
zine, waarbij natuurlijk het krach
tig optrekken bij inhalen e.d. extra
benzine kost.
Een koude motor die niet op rij-
temperatuur is, eist ook meer ben
zine. Te zachte banden, die dus
doorzakken, hebben een groot raak
vlak met de weg. Gevolg: veel
weerstand en wrijving, hetgeen ex
tra benzine kost. Allemaal factoren
die de moeite waard zijn om in het
oog te houden.
