Ik was een /van de vier
Nederland werd overweldigd
in strijd met het oorlogsrecht
VAN DAVIDSTER TOT AUSCHWITZ
DOKTER LENGLET OVER FUSILLADE IN WAALWIJK
Ook de dokter
DE ECHO VAN HET, ZUIDEN VAN MAANDAG 4 MEI 1970
Naar Den Bosch
In 5 jaar stierven
6 miljoen joden in
de gaskamers
Bedrieglijke
uniformen
Verordeningen
Westerbork
Gruwelen
WAALWIJK Rond Pasen verdiepten de leerlingen van het
Vormingsinstituut te Waalwijk zich in de oorlog. Zij schreven
ondermeer een aantal verhalen, die gebundeld werden in een
krantje. Een van die verhalen, van de dinsdagmiddaggroep pu
bliceren we hier.
I heel onschuldig was en niets van het
verzet af wist. Aanvankelijk geloof
de men dit niet, maar later liet men
hem toch gaan.
Dokter Lenglet heeft bij de dinsdagmorgengroep een zeer aandachtig
gehoor gevonden voor zijn boeiende verhaal over de mensonterende be
handeling door de Duitsers van een aantal burgers van Waalwijk.
Een nare episode, die in de annalen van de gemeente zal blijven voort
bestaan. Burgemeester Moonen en Joop Hoffmans verloren er het le
ven. Vincent Hoffmans werd aangeschoten door het vuurpeloton, maar
bracht er het levend af. De man, die dit verhaal vertelde, was mede
betrokken bij de gebeurtenissen, Geen wonder dat persoonlijke emo
ties weer mee gingen spelen. De Meisjes van de dinsdagmorgengroep
tekenden dit verhaal uit de mond van dokter Lenglet op.
„Op 1 april '44 ben ik naar Waal
wijk gekomen als huisarts. De ge
ringe omvang van mijn praktijk
bracht met zich mee, dat ik werd
benoemd tot colonnecommandant
van het Rode Kruis. Onze eerste
hulppost was gevestigd in het ge
meentehuis, later werd er een nood
ziekenhuis ingericht in de huis
houdschool aan de. Wilhelminastraat
Op 5 september '44 - bekend als
Dolle Dinsdag - dachten de mensen
cok in Waalwijk, dat ze bevrijd wa
ren. Men verkeerde namelijk in de
veronderstelling, dat Breda al door
de Geallieerden bevrijd was. De
mensen waren door het dolle heen,
staken vlaggen uit en droegen
oranje sjerpen."
Dokter Lenglet vertelde hierna van
het tevoorschijn komen van de on
dergrondse verzetsbeweging, die
wraak wilde nemen op de NSB-ers
en Landwachters. Dit bestond uit
het oppakken en wegvoeren van en
kele van deze mensen. Ze werden
ondergebracht in een boerderij in
Sprang-Capelle Nu was er een
vrouw van een NSB-er, die wel eens
wilde weten of haar man niet kon
worden vrijgelaten. Ze ging naar
burgemeester Moonen maar Vond
hem in bespreking. Hij kon haar
niet te woord staan. Op dat ogen
blik trok er echter juist een colonne
Duitse soldaten door Waalwijk. Ze
ging naar deze mensen toe om zich
te beklagen. Ze vertelde, dat haar
man was „opgepikt" door de onder
grondse.
„Toen zijn de Duitsers naar burge
meester Moonen gegaan en hebben
hem gezegd, dat wanneer de NSB-
ers en Landwachters niet binnen
enkele uren terug zouden zijn hij
zelf en de twee broers Hoffmans ge
fusilleerd zouden worden." Dokter
Lenglet vertelde verder, dat toen
hij dit bericht kreeg hij direct naar
mevrouw Moonen reed om haar wat
moed in te spreken. Ook zag hij
kans nog wat uitstel te krijgen. De
Duitsers wilden echter wel eens
weten wie de dokter was. Ze belden
een niets vermoedende dokters
vrouw op om te vragen waar haar
man was. Zij vertelde waar haar
man was. Daarop haalden zij dokter
Lenglet uit de burgemeesterswo-
r.ing aan het Raadhuisplein en zet
ten hem naar de andere drie gijze
laars. Burgemeester Moonen ver
klaarde echter, dat de dokter ge-
Dokter Lenglet was nog maar net
thuis toen de drie anderen gefusil
leerd werden. Even later tenminste
kwam men hem vragen of hij de
zwaar gewonde Vincent Hoffmans
wilde komen helpen. Daar was ook
al zuster Irmgard. Samen hebben
zij de gewonde naar het Waalwijk-
se ziekenhuis gebracht. Daar ech
ter kon niet geholpen worden, zo
dat de heer Hoffmans naar het zie
kenhuis in Den Bosch moest wor
den overgebracht. Dat was een
moeilijke zaak omdat men niet over
een vervoermiddel beschikte. Gara
ge Mulders-Sars echter stelde later
een door gas aangedreven auto be
schikbaar en tesamen bracht men
Hoffmans dwars door de Duitse li
nies naar Den Bosch. De heer Hoff
mans bleef in leven.
Een enthousiaste menigte begroet de Britse bevrijders voor het Waal-
wijkse stadhuis. Zie hoe spontaan de vreugde is.
iodenrazzia's in Nederland
In de zomer van 1940 legden enkele N.S.B.-ers een aantal tijd
bommen in de synagoge te Zandvoort. De volgende ochtend ont
ploften de bommen en richtten een enorme ravage aan in het
Joodse bedehuis. Burgemeester van Alphen betuigde in de ge
meenteraad zijn ontstemming over deze wandaad met het gevolg
dat hij kort daarna door een troep N.S.B.-ers werd gemoles
teerd.
Dergelijke laffe aanslagen tegen Joodse bezittingen een Joodse
burgers waren in de jaren 1940 -1942 aan de orde van de dag,
vóórdat de grootscheepse transporten begonnen als de tragische
Veertien juli 1942 In de
ochtenduren razen overvalwagens
door de straten van Amsterdam. De
Grüne Polizei drong overal huizen
binnen om de Joodse bewoners op
te pakken. De volgende nacht sjok
ken honderden Amsterdamse Joden,
beladen onder hun bagage, door de
zwijgende straten van de hoofdstad
onder begeleiding van S.S.-agenten
Dit dramatische tafereel riep her
inneringen op aan de uittocht uit
Egypte, maar thans was het geen
reis naar het Beloofde Land, thans
was het de zoveelste voltrekking
van hun lot van zwervers over Gods
aarde, hun verjaging uit het klassie
ke land van de vrijheid, hun terug
keer naar de barbarij. Een dag later
arriveren zij in het grauwe kamp
Westerbork en daar wacht hen het
onontkoombare transport naar de
'Duitse gaskamers.
De discriminatie Van de Joden
(vervolg van pag. 1)
Omstreeks kwart voor twee in de
nacht had de eerste schermutseling
plaats in de Kapellerlaan te Roer
mond, waar een Nederlands groepje
militairen zich bij toeval geplaatst
zag tegenover een groep in bedrie-
gelijke uniformen geklede figuren,
die Duitsers bleken te zijn en op
dracht hadden te trachten de voet
brug over de Maas onbeschadigd, in
handen te krijgen. Na een korte
schermutseling mislukte de overval
en de Nederlanders konden de brug
tijdig opblazen. Soortgelijke over
vallen vonden bij vele bruggen in
Limburg plaats.
Even na drie uur in de nacht na
derde een aantal mannen in blauwe
overalls de wacht, die de bewaking
had over de Maasbrug bij Bugg-
num. De mannen waren voorzien
van pikhouwelen en schoppen. Bij
aanhouding deelden zij in het' Ne
derlands mee, wegwerkers van de
N.S. te zijn. Ze toonden legitimatie
papieren van de spoorwegen. De
dienstdoende sergeant vertrouwde
de zaak niet en stelde zich telefo
nisch in verbinding met zijn com
mandant. Tijdens dit gesprek over
vielen de ongeveer dertig „spoor
wegarbeiders" de Nederlanders,
waarbij een korporaal werd gedood
en een sergeant zwaar gewand,
waarbij de laatste zag dat een der
spoorwegarbeiders onder zijn over
all een Duits militair uniform droeg.
Toen de Duitsers de spoorbrug op
renden werd deze door de Neder
landse troepen aan de westzijde
opgeblazen, waarbij alle overvallers
de dood vonden.
De brug tussen Gennep en Oefelt
viel helaas in Duitse handen door
een soortgelijke overval, waarbij de
aanvallers op misleidende wijze ge
kleed waren in uniformen die veel
geleken op die der Koninklijke Ma
rechaussee. Hierdoor konden even
over vieren ongehinderd een pant-
sertrein en een goederentrein de
brug passeren met als gevolg, dat
de Nederlandse troepen in de rug
konden worden aangevallen. Later
is gebleken, dat een aantal in Duits
land wonende Nederlanders met na-
tionaal-socialistische sympathieën
zich als een „vijfde colonne" voor
Bitiers karretje had laten spannen
en daadwerkelijk landverraad
pleegde.
Het bombardement van Rotter
dam is wel een van de ergerlijkste
schendingen van het oorlogsrecht
geweest. Een aan de commandant
van Rotterdam gezonden ultimatum
van 10.30 uur, waarin de stad twee
uur tijd kreeg tot overgave, moest
vóór 12.30 uur worden beantwoord.
Te 12.15 verscheen de Nederlandse
parlementair voor de Duitse com
mandant met een verzoek om nade
re inlichtingen. Hierna volgde een
nieuw ultimatum van de Duitsers
op 13.20 uur, waarbij men drie uur
tijd kreeg tot overgave. Doch reeds
tien minuten later, ongeveer 13.30
uur vielen de eerste bommen op
Rotterdam.
De gevolgen, waren ontzettend.
Ongeveer 900 personen werden ge
dood, circa 25.000 woningen werden
verwoest, 24 kerken, 2350 winkels
en magazijnen, 550' café's en hotels,
2000 fabrieken, pakhuizen en werk
plaatsen, 62 scholen, 2 schouwbur
gen, 12 bioscopen, een gebied van
omstreeks 260 hectaren werd totaal
verwoest.
Tot dergelijke misdaden is een te
genstander in staat, ook al is hij
numeriek en materieel superieur.
Het doel heiligt de middelen is de
stelregel van totalitair geregeerde
landen. Men moet dus op 'alles voor
bereid zijn, wanneer het tot een
treffen komt. Dat is de' les van 1940,
die wij ter harte dienen te nemen
en waartegenover wij slechts kun
nen stellen een zo hoog mogelijk
opvoeren van onze paraatheid.
was al veel eerder in ons land be
gonnen. Seyss Inquart, Hitler's
rijkscommissaris in Nederland, gaf
reeds 36' september 1940 opdracht
dat personen van Joodsen bloede
niet meer tot ambtenaar benoemd
zouden mogen worden, noch dat zij
bij het openbaar of bijzonder onder
wijs te werk zouden mogen worden
gesteld, behoudens wanneer de be
treffende school uitsluitend door
Joodse scholieren werd bezocht.
Kort daarna kwam er een nieuwe
verordening: alle in openbare dienst
werkzame Joden werden uit hun
funktie ontheven.
Het sadistische karakter van het
nazi-regiem manifesteerde zich wel
dra met demonische kracht, waarbij
de bezetters altijd op steun konden
rekenen van de N.S.B-ers. Deze
landverraders begonnen zich ver
dienstelijk te maken door café's,
hotels en restaurants af te lopen en
de gérants te dwingen aan de in
gang van hun zaak een bord met
„Joden niet gewenst" aan te bren
gen. Weigerden zij, dan werd hun
bedrijf vernield.
Biljartkampioen Jan Dommering
had in zijn hotel in Arnhem een
groep „stevige jongens" Verzameld,
die de binnendringende S.S.-ers de
voet dwarszette. Dommering werd
wegens het niet lijdelijk toelaten
van deze huisvredebreuk in arrest
gesteld en mocht niet meer aan bil
jartwedstrijden deelnemen.
De maatregelen tegen de Joden
volgden elkaar in snel tempo op.
Joden moesten hun radio's inleve
ren, de toegang tot de bioscoop werd
hen ontzegd, zij mochten niet' meer
op de beurs verchijnen, in zwemban
den, ja zelfs op de kermissen wer
den zij tot persona non grata ver
klaard!
Het 'bleef overigens niet bij dit
soort geraffineerde plagerijen, Op 9
juli 1941 werden alle bioscopen ver
plicht om de fihn ,De eeuwige Jood'
te draaien. In dit gluiperige, Duitse
climax van het treurspel, dat Hitler's sadistische Teutonen met
de Joodse bevolkingsgroep zouden spelen.
Meer dan honderdduizend in Nederland wonende Joden werden
door de Duitse bezetters en hun Nederlandse trawanten ingere
kend en naar de concentratiekampen vervoerd, waar zij op een
klein aantal gelukkige uitzonderingen na op beestachtige wijze
werden vermoord. In totaal stierven in de jaren 1940 -1945 6
miljoen Joden in de gaskamers van Auschwitz, Bergen-Belsen en
andere concentratiekampen.
naar diverse kampen gebracht,
waarvan Westerbork en Vught de
beruchtste waren. Alleen al in het
kamp Westerbork werden in de
loop der maanden tienduizenden Jo
den geïnterneerd. Op hen allen
rustte de dreiging van het onont
koombare, het transport naar een
der Duitse concentratiekampen.
Tooh vierde hier de Joodse gein
nog hoogtij. Het destijds zeer be
kende duo Johnny en Jones gaf er
voorstellingen en ook de bekende
radioreporter Han Hollander trad
er verschillenden avonden op. Maar
op de duur kon toch niemand de
ogen meer sluiten voor de ellende.
Een beeld van de Duitse inval
tendensprodukt werden alle Joden
verdacht gemaakt. Het jaar 1942
greep terug naar de Middeleeuwen,
toen in sommige staten de Joden
verplicht waren een kenteken te
dragen. Dit geschiedde nu ook in
bezet Nederland, waar alle Joden
krachtens een verordening van 29
april 1942 de z.g. Davidster moesten
dragen.
Dat de nazi's tot elke bestialiteit
in staat waren, bleek in Apeldoorn.
In de inrichting „Het Apel'doornse
Bosch" Waren 120q Joodse geestes
zieken opgenomen. De Duitsers
wilden de gebouwen ontruimen. De
zieken werden allen als beesten in
veewagens gestouwd en voorzover
zij tijdens de reis nog niet waren
doodgedrukt of doodgetrapt, werden
zij in Duitsland afgemaakt.
Inmiddels waren er in geheel Ne
derland reeds razzia's gehouden.
Duizenden Joden, mannen en vrou
wen zowel als kinderen, werden
Westerbork kende ook zijn aan
voeren uit de gevangenissen, uit
Vught of Amersfoort. Niet zelden
kwamen, de meegevoerden in deplo
rabele toestand aan. Als we vermel
den dat het ophalen van de Joden in
talloze gevallen met mishandeling
gepaard ging en dat vaak vrouwen
dezelfde dag van haar bevalling op
open overvalwagens in zittende
houding werden vervoerd, dan be
grijpt men iets van de onmiddellijk
ondergane ellende, die zich bij hun
gevangenschap voegde.
Maar eens brak voor iedereen de
lugubere nacht aan, dat zijn naam
zou worden afgeroepen. Tussen juli
1942 en begin september 1944 wer
den er alleen uit Westerbork reeds
bijna 92.000 personen gedeporteerd.
Veelal werden zij naar de gaska
mers van Auschwitz gebracht. Een
minderheid ging naar Theresiën-
stadt (TsjeCho-Slowakije) of naar
B er gen-B eisen
Joden, die deze kampen ovprleefd
hebben, zijn zeldzaam. De 'gruwelen,
die in deze kampen werden bedre
ven, gaan eigenlijk boven elk men
selijk bevattingsvermogen uit. Zo
moesten in Auschwitz de vrouwe
lijke kampbewoners zelf de gaskra
nen openien en hadden de manlijke
kampbewoners de taak hun eigen
lotgenoten in de oven van het cre
matorium te werpen Dat is nog
eens Duitse effieiëney! Voor de
S.S.-ers was dit een kostelijk
schouwspel. De vrouwen werden
afgeranseld als zij de kranen te snel
opendraaiden, zodat de toekijkende
sadisten hun slachtoffers te vlug
zagen succumberen. Het moest
langzaam, langzaam gaan.
Zo losten de nazi's het z.g. Joden
vraagstuk op. Maar laten we nooit
vergeten dat bovenstaande gruwe
len niet werden bedreven in de
Middeleeuwen, maar in het midden
van onze eeuw door een generatie,
die nog lang niet is uitgestorven.
Midden in het zich zo graag op zijn
Kultur beroemde Duitsland, waar
nu al weer een nazi-partij is opge
richt en dat na 1945 een president
en een bondskanselier heeft opgele
verd, die in de jaren 1940-1945
luidkeels „Heil Hitier" hebben ge
roepen.
Ook hier niets dan uitgelaten juichende mensen op en rond de eerste
Britse tank, die Waalwijk binnenreed.