Aan de wieg
van de automobiel
Duits merk
van wereldklasse
De oude Spijker
van Opa
De olieman
heeft een
Fordje opgedaan
Leuk om te lm
Rolls pe au}0 y00r sn0|)s e„ r|i|(aal
Koyce
Museum vol oude auto's
Panhard Levwi
Speelgoed voor vaders
Rook- en stoommonster
De eerste Franse auto
Er zijn nogal wat namen te noemen
van mensen, die gerekend kunnen
worden tot de „vaders van de auto"
Zoals bij zoveel technische dingen het
geval is heeft ook de auto een aantal
voorlopers gehad en hebben meerdere
mensen, elk met hun eigen vindingen,
bijgedragen tot de ontwikkeling van
de auto, zoals wij die nu kennen Een
zekere Ferdinand Verbiest liet een
latijnse beschrijving na van een stoom
wagen, die hij in het midden van de
zeventiende eeuw had gemaakt Maar
twee eeuwen daarvoor had de genia
le Leonardo da Vinei al een voertuig
ontworpen, dat door menselijke kracht
werd voortbewogen.
De Franse officier Cugnot maakte zijn
technische kennis ten nutte voor het
leger. Hij construeerde een stoomtrac-
tor, die hij in 1770 bestuurde met een
snelheid van vier kilometer. Deze nu
belachelijke snelheid was echter wel
de oorzaak van een ongeluk. De trac
tor sloeg om en werd helemaal ver
nield. Een tweede en grotere werd ge
bouwd en deze is nog te zien in het
Technisch Museum in Parijs.
Robert Trevithick bouwde in 1801 een
stoomlocomobiel, die vier personen kon
vervoeren. De machine vloog uit de
bocht en daarna in brand.
De Fransman Joseph Jean Etienne Le
noir had echter al acht jaar eerder een
patent gekregen op een motor met in
wendige verbranding En het was de
ze op vloeistof lopende motor, die de
eerste echte automobiel liet rijden.
Toch waren het nog de stoomwagen
en d- elektrische wagen die voorlo
pig aan de top van de wereldsnel
heidslijst stonden.
Typisch is wel, dat aan het eind van
de vorige eeuw Europa een goed af
zetgebied was voor de paardloze voer
tuigen Amerika volgde slechts aarze
lend en wilde er in het begin hele
maal niet aan De gebroeders Stude-
bakei oorspronkelijk fabrikanten
van rijtuigen gingen er toe over
om stoomwagens te maken Later gaf
vooral Crapo Durant. door de oprich
ting van de General Motors, de stoot
tol een betere en grotere fabricage Du
rant kan beschouwd worden als de eer
ste die de auto als een industrieel
produkt zag.
Het was Henry Ford die in de Verenig
de Staten later gevolgd door Euro
pa het fabriceren van auto's ratio
naliseerde
Belangrijk voor de ontwikkeling van
de auto was de uitvinding van de
luchtband De tot dan gebruikte ban
den waren meestal massief of zij wa
ren gevuld met stro, gelatine of een
ander produkt De massieve banden
ondervonden veel weerstand op de weg.
Het gevolg was, dat de snelheid van
de auto niet hoog genoeg opgevoerd
kon worden.
De Schotse veearts John Dunlop ver
vaardigde in 1888 de eerste luchtband
voor de fiets van zijn zoontje. Het
werd direct een succes alhoewel de
autopioniers aanvankelijk wat argwa
nend tegen dit nieuwigheidje aanke
ken Het „rijden op lucht" werd voor
de rijwielindustrie een succes. De
Fransman Michelin ging dit toen ook
toepassen voor autobanden Door de
ze ontwikkeling werd het mogelijk om
hogere snelheden met de auto's te be
halen. De benzineauto met luchtban
den was zijn glorieuze opmars met een
niet te stuiten vaart begonnen En die
opmars duurt nog steeds voortl
L
In het Leidschendamse automuseum,
waarin tegenwoordig ook alle stukken
van het voormalige automuseum in
Driebergen staan, zullen auto-enthou
siastelingen grote ogen opzetten Tien
tallen oude auto's staan daar in hun
volle antieke glorie te pronk Men kan
ei een Spijker zien. waarover op deze
pagina al een en ander te lezen valt
Ei staat een Peugeot uit 1917 en een
Panhard uit 1912 Een Benz Velo uit
1893 vormt een van de mooiste stuk
ken in de kostbare verzameling van
antieke automobielen. Deze eencilin
der heeft nog houten spatborden en
een stuur, dat op de zwengel van een
oude koffiemolen uit grootmoeders
tijd lijkt.
Pronkstuk van het museum is een
auto. waarvan niemand het merk weet.
Waarschijnlijk is het een produkt van
een technisch zeer knappe fietsenma
ker uit het einde van de vorige eeuw.
Er wordt tenminste met kettingover
brenging gewerkt Andere oudgedien
den van het vroegere wegtransport,
toen alles nog zoveel rustiger op de
weg was dan thans, zijn een Panhard
uit 1908 met een klapstoel voor de
vrouwelijke bijrijdster met lange rok
ken en een uit 1909 stammende Gre-
goire. een reiswagen met gecapitonneer
de banken Ook staat er in het mu
seum een elektrische auto uit 1904.
Men kan dit door accu's voortbewo
gen exemplaar beschouwen als de
voorloper van de z.g. elektrische hon
den", die de bakker en de melkman
tegenwoordig gebruiken.
Behalve oude auto's is er ook een
prachtige verzameling affiches, die al
lemaal de auto als onderwerp hebben.
Accessoires van vroeger, die nu wat
lachwekkend aandoen, zoals koperen
carbidlantaarns en grote toeters staan
in glazen vitrines te kijk.
Elektrische spoorbanen zijn al in veel
huisgezinnen ingeburgerd. De dirigent
van het Residentie-orkest, Willem van
Otterloo, heeft hiervoor zelfs een spe
ciale zolder ingericht.
Ook modellen van auto's zijn al ja
renlang bekend Verscheidene mer
ken als Dinkey-toy en Corgi-toy bren
gen verkleinde modellen uit, die tot
in details verantwoord zijn Oude auto
modellen komen nu ook meer en meer
oo de markt.
Norev heeft twee modellen in de han
del Een Panhard uit 1927 en een Ci
troen uit 1933
Elektrische autobanen vooral in de
rensfeer gaan de plaats innemen
van de traditionele spoorbanen.
Wilt u meer weten over deze hobby?
Er is een maandblad, dat hieraan is
gewijd en dat veel tips geeft.
o
Wilt u meer weten over oude aul
Er zijn enkele boekjes in de hu
die waard zijn om gekocht te wor
Er> niet eens zo gek duur.
De Alk-serie heeft een drietal bi
jes onder de titel Automerken,
heel goed boek, met zeer veel aft
dingen in kleur van oude auto'
Automobielen, vroeger en nu Be
geschreven door J D Scheel. Ve
is in de zogenaamde Dishoeckboe
een deel verschenen met als titel O
Auto's.
In Rüsselsheim had Adam Opel een
fietsenfabnek De man geloofde fana
tiek in de ontwikkeling van de tech
niek
Hij was in 1837 geboren als zoon van
een slotenmaker Zijn vader zag niet
zoveel in die rare liefhebberijen van
zoon Adam Maar dat weerhield Adam
met om naar Parijs te gaan om daar
de stand van zaken in de techniek
eens op te gaan nemen. Toen Adam
Opel weer terug kwam in het ouder
lijk huis wilde hij naaimachines gaan
fabriceren. Dat lukte en ondanks tegen
stand van zijn vader richtte Adam Opel
in een oude koeienstal een naaima-
cbinefabriek in.
Ondertussen was Adam Opel getrouwd
en zijn nakomelingschap groeide uit
tot vijf zonen. Zij hadden allemaal een
aardje naar hun vaartje. De vijf ge
broeders begonnen in eendrachtige sa
menwerking een fietsenfabriek, die op
naam stond van Adam.
Wat later maakten de vijf gebroeders
kennis met de auto. Op slag waren zij
gefascineerd door dit nieuwe vervoer
middel. In 1898 komt de eerste auto
van het merk Opel gereed. Vader
Adam Opel, die zoveel had bijgedra
gen tot die ontwikkeling mocht dit
heugelijke feit niet meer beleven Drie
jaai daarvoor was hij overleden Die
eerste Opel was het begin van een
onafzienbare reeks auto's, die alle het
klassemerk Opel droegen en nog dra
gen. Door de sterke concurrentie en de
toen in Duitsland heersende inflatie
kon de Opel-fabriek de concurrentie
Opel: Duits merk van wereldklasse
Autorijden in
grootvaders tijd
In 1907 werd voor het eerst een mon
sterrit voor automobielen gehouden.
Een eerste ralley De route liep van
Parijs naar Peking Voorwaar geen af
stand om lopend af te leggen!
Als tweede in die ralley kwam een
auto aan van oer-Nederlands fabri
kaat Een Spijker. Gereden door een
Fransman sloeg deze auto, gefabri
ceerd aan de boorden van de Amstel,
geen slecht figuur in het gezelschap
van de andere automerken, die toen
al een wereldnaam hadden.
Spijker neemt in de geschiedenis van
de auto een ereplaats in. Tientallen
jaren vóór dat de DAF-fabrieken een
Nederlandse auto fabriceerden, waren
de gebroeders Spijker al op dat lumi
neuze idee gekomen Immers het wa
ren de Spijkers geweest, die de Gou
den Koets, nu elk jaar nog op Prins
jesdag in Den Haag te zien, in op
dracht van de gemeente Amsterdam
bouwden Amsterdam wilde deze Gou
den Koets ten geschenke geven aan
de jonge koningin Wilhelmina Dat de
Spijkerfabrieken deze opdracht kregen
was niet toevallig Het aantal koetsen
dat deze fabriek had verlaten was zo
indrukwekkend groot, dat het aantal
niet te achterhalen viel. Het waren
dan ook onverwoestbare exemplaren,
die graag gekocht werden. Om hun
afzetgebied te vergroten trokken de
gebroeders Spijker een Belgisch inge
nieur aan, die de zoetvloeiende naam
Laviolette droeg. Uit die samenwer
king ontstonden verschillende model
len van wagens, die lang onze vader
landse wegen hebben gesierd.
Vier jaar na de monsterrit van Pa
rijs naar Peking werd door de Spij-
kerfabriek de eerste hofaüto afgele
verd aan koningin Wilhelmina Een
zware teruggang in de verkoop belem
merde het ontwerpen van nieuwe mo
dellen Deze teruggang werd nog ster
ker toen een van de broers omkwam
bij de ramp van de „Berlin", die bij
Hoek van Holland verging Na de eer
ste wereldoorlog werd nog gepoogd om
door het maken van vliegtuigen nog
iets van de fabriek te redden Maar in
1926 moesten de Spijkerfabrieken ge-
likwideerd worden. Het voornaamste
model, de eerste zescilinder auto ter
wereld, heeft als model voor veel bui
tenlandse auto-constructeurs gediend.
De Franse fabriek van Panhard ei
vassor is zeker de oudste fabriek
benzine-auto's. P en L - ZOiis
merkteken op de motorkap stoii
bouwde het eerste voertuig, dat op
auto leek. in 1899 Twee jaar I
kwam het al tot geregelde prodii
P en L bouwde zelf de auto's, maa
motoren werden gemaakt naar pi
ten van Daimler of van Benz. Ook
ze namen vindt men in de autogesi
denis terug als fabrikanten van n
In 1918 begon de produktie van I
L auto's pas goed op gang te koi
Helaas hield de fabriek van Pm
en Levassor het niet zo heel lang
Momenteel zijn al de patenten ei
trooien van P en L ondergebracl
het Citroën-concern.
De afbeelding toont een Panhard
vassor uit het eerste begin. Over
dere Franse autofabrieken zouden
le boekdelen te schrijven zijn Noe
we enkele namen. Renault en Cilr
Twee Franse fabrieken, die nu oi
beheer van de Franse staat staan
„De olieman heeft een Fordje opgedaan"
niet meer volhouden Het Amerikaanse
concern van General Motors zocht in
die tijd naar een goede autofabriek in
Europa teneinde door Overname Ford,
die een eigen fabriek in Duitsland was
begonnen, t.e gaan beconcurreren Het
oog viel op de nog steeds in Rüssels
heim gevestigde fabriek van Opel.
De eerste wagen, die deze Amerikaans-
Duitse combinatie op de Europese
markt bracht was de Olympia, later
gevolgd door de Kapitan en de ver
kleinde uitgave hiervan, de Kadett.
De afbeelding laat een Opel zien uit
1908. Deze wagen had een viercilinder
motor, 1 versnellingen en kon maxi
maal 60 kilometer per uur rijden.
De laatste tijd neemt de belangstelling
voor de beginperiode van het „rook-
en stoommonster" zoals men vroe
ger de auto betitelde toe.
Er is een club van bezitters van oude
auto's, die elk jaar een betrouwbaar-
heidsrit voor deze auto's uit grootva
ders tijd organiseert. Het automuseum
in Leidschendam ontvangt jaarlijks
steeds meer bezoekers. Vooral nu het
museummateriaal, dat vroeger in Drie
bergen stond ook naar daar is overge
bracht.
In verschillende zaken waar het zoge
naamde technische speelgoed verkocht
wordt zijn de modellen van de „old
timers" graag gekochte verzamelobjec
ten.
Wandplaten, onderzetters, tegels en
sleutelhangers met daarop de model
len van de eerste auto's zijn voor de
heren der schepping geschenken, die
bijzonder gewaardeerd worden.
Vandaar, dat we onze lezers vandaag
een hele pagina met informatie over
oude auto's aanbieden.
„De olieman heeft een Fordje opge
daan Daar rijdt hij mee als een vorst
door de Jordaan.
Maar 's-avonds om tien uur is het uit
met de pret,
"Want dan stopt z'n vrouw de slinger
onder het bed."
Het is de onsterfelijke Louis Davids
geweest, die dit automerk op zijn wij
ze heeft bezongen in het lied van de
olieman uit de Jordaan, die met een
klein beetje geld een dergelijk ver
voermiddel aanschafte om er met zijn
hele gezin mee naar Zandvoort te tuf
fen.
Alleen al uit dit lied van Neerlands
grootste cabaretier uit de dertiger ia-
ren kunnen we concluderen, dat Ford
jarenlang het symbool is geweest van
de goedkope auto.
Meer dan enig andere autofabrikant
droeg Henry Ford die in 1863 werd
geboren en op 84 jarige leeftijd in 1947
stierf er toe bij, dat de auto als
volksvervoermiddel werd gepopulari
seerd. In het automobielmuseum te
Greenfield Village in Amerika staat de
eerste auto. die Ford aan de man bracht
De mensen die er nu naar komen kij
ken rijden in zoevende wagens voor
en kijken met open monden van ver
bazing naar de eerste Ford.
Het „T"-model van Ford vormde de
ruggegraat van het imponerende auto-
ril k. dat deze gewiekste zakenman een
fortuin van fabelachtige hoogte be
zorgde. Ford was bezeten van het idee
om een auto voor de massa te maken,
die zo goedkoop mogelijk moest wor
den dat iedereen er een zou kunnen
aanschaffen.
Het beroemde „T"-model kwam in 1908
on de markt en kostte toen slechts
zeshonderd dollar. Meer dan twintig
jaar heeft dit model de Amerikaanse
en Europese wegen bereden. In al
die jaren werden er geen belangrij
ke wijzigingen in aangebracht. De „T"
Ford is de wagen geweest, die grote
groepen mensen als het ideale ver
voermiddel beschouwden. Maar door
weer anderen werd dit model ver
guisd Zelfs de slechtste chauffeur kon
er niets aan kapot krijgen. In 1928
werd het „T"-model uit de produktie
genomen. De mensen gingen een wa
gen verlangen met een moderner aan
zien Als opvolger van dit legendari
sche Ford-model kwam de „A"-Ford,
die het echter minder lang uithield dan
zijn voorganger.
In de geschiedenis van de automobiel
heeft geen wagen zozeer de aandacht
getrokken als de Rolls Royce. In 1902
kocht Sir Henry Rolls een Franse auto.
Hjj demonteerde deze wagen en bouw
de er een voor die tijd revolutionaire
nieuwe motor in. Ook het koetswerk
veranderde hij naar eigen idee. De eer
ste Rolls was geboren.
Charles Royce was autorenner. In die
kwaliteit maakte hij kennis met Rolls.
Samen stichtten zij een fabriek, waar
uit in 1905 de eerste echte Rolls Roy
ce met de vierkante radiator kwam.
Aanvankelijk was de Rolls Royce
fabriek gevestigd in Manchester.
Later werd de fabriek naar Derby
overgebracht. De momentele produk
tie van de fabriek bedraagt slechts
twintig wagens per week Weinig zul
len weten, dat Lenin grondlegger
van de Sovjet Unie ook nog na de
oktober-revolutie in een dergelijke su
per kapitalistische wagen heeft gere
den De auto staat nu nog in het Le-'
nin-museum te Moskou.
Het meest bekende model uit it
wogen geschiedenis van de Rolls
ce fabrieken is de „Silver Ghost'
de Londense autotentoonstelling
1906 werd deze wagen voor het e
getoond. Op enkele ondergesch
wijzigingen na bleef de „Silver Gt
tot 1926 in produktie. De met ea
ciLndermotor uitgeruste wagen 1
de bijnaam van The best car of
world Overigens niet ten onrechte
De typisch vierkante vorm van d(
diateur bleef tot vandaag gehandha.
Alleen werd in 1933 de rode Jd
van het RR lettermonogram geff
in een zwarte kleur. Dat gebeurde
de dood van Sir Henry Rolls te
reren.
Bestellingen voor een Rolls Royce"
den uitgevoerd naar de eigen
van de kopers Elke Rolls Royce is
wat zijn carrosserie betreft, anders
onverwoestbare motorische gedee i
steeds hetzelfde.
De oude Spijker van opa
Pan hard-Levassor
