wAaLwijkse en UnqstRAAtse coimnt
De Zusters van Liefde gaan
Loon op Zand verlaten
De armlastige
Ver. Naties
II
EEN PERIODE WORDT AFGESLOTEN....
EEN NIEUWE BREEKT AAN....
Jeugd
van C7Tllerlo
DONDERDAGAVOND 29 OKTOBER 1970
93e JAARGANG No. 87
Uitgever: Waal wij ksche
Stoomdrukkerij Antoon Tielen
Hoofdredakteur: JAN TIELEN
Gironummer 1069687
Dit blad verschijnt 2 x per week
Losse nummers 20 cent
Abonnement
p. week (0,33 2 ct. inc.k.) 0,35
p. kwrt. (3,95 -j- 10 ct. inc.k.) 4,05
p. mnd. (1,45 10 ct. inc.k.) 1,5/
o. kwrt. p.post 4,75 bij girobetaling
Advertentieprijs: 15 cent per mm.
Contractadvertenties: speciaal tarief
Brieven onder nummer 50 ct. extra
Opgericht 1878
Bureaus: Waalwijk, Grotestraat 205, Tel. 04160-32621-32746 - Kaatsheuvel, Dr. van Beurdenstraat 8, Tel. 04167-2002
Telegram-adres: „Echo"
Van een onzer medewerkers)
LOON OP ZAND - Rond 1 november zal de slopers
hamer gehanteerd worden om het St. Gerlachusklooster
en -pension in Loon op Zand te doen verdwijnen. Een
stuk historie gaat voorbij, want met dit klooster gaan
ook de eerwaarde zusters van Liefde van het Moeder
huis te Schijndel vertrekken, die sedert 1899 in Loon
op Zand zijn.
Ruim drie jaar geleden ging de "Stichting Bejaarden
zorg Loon op Zand" van start en stelde alles in het
werk om voor de bejaarden van Loon op Zand een goed
en verantwoord tehuis te bouwen. Nu deze plannen zijn
verwezenlijkt en de naam St. Gerlachusklooster gaat
verdwijnen is het echter nuttig even de gedachten te la
ten gaan over de afgelopen 70 jaar der zusters met al
hun wel en wee in de Loonse gemeenschap.
Met de komst van de zusters is het "gasthuis" onstaan
en met hun heengaan is de Stichting Bejaardenzorg
Loon op Zand in hun plaats gekomen voor wat betreft
de organisatie voor de Ouden van Dagen, terwijl even
eens een burgerlijk bestuur voor het Basisonderwijs in
1968 de onderwijsaangelegenheden ingrijpend veran
derde. Een struktuurverandering van belang in het
Loonse leefpatroon.
Voorzorg van
pastoor aanzet
ontwikkelingen
Als de jongens en meisjes einde
19e eeuw naar school gaan is dat
naar de school die gestaan heeft op
de hoek van het kerkhof bij de kerk
(t.o. fam. Van Noije). Hier stond het
schoolgebouw waar Jhr. Mr. A. J. M.
Verheijen in 1863 op 18 april de eer
ste steen metselde. Hierbij is ook een
onderwijzershuis gebouwd, waarin
destijds nog de familie van Opstal (de
meester) heeft gewoond.
De heren Van der Meeren en Van
Gorp gaven hier nog de lessen. Later
toen dit huis ondoelmatig werd, werd
de school gebouwd in de toenmalige
vlakke streek, een eindje van de oude
school, in de Van Rijkevorselstraat,
eerder Gasthuisstraat. Het was de
school, die is gebouwd cp de plaats
van het huidige Culturele Centrum
Enige muren ervan vormen nu nog
scheidingsmuren in de zalen van het
Cultureel Centrum. Van 1863 tot
1926 zijn daar de jongens naar
school gegaan, tot de komst van de
Fraters, die een nieuwe school be
trokken, weer verderop in de Gast
huisstraat op de plaats van de huidi
ge jongensschool. Toen kreeg de re
ligieuze onderwijzer de direktie.
De R.K. School voor Bijzonder On
derwijs voor meisjes was in de oude
pastorie van pastoor Klijsen.
Als pastoor Klijsen wat ouder gaat
worden en op zo'n leeftijd gaat den
ker. aan een goede verzorging voor
z'n laatste dagen, overweegt hij groot
se plannen. De pastorie lag ook wal
ver van de kerk verwijderd en ook dit
was voor de oude herder oorzaak dat
hij een nieuwe pastorie liet bouwen
die dichter bij de kerk was gelegen
en waarin ruimte was voor voor hem
en zijn "helpsters". Pastoor Klijsen
had dus graag wat rust om zich heen
en wilde zoals gezegd goed verzorgd
worden, vandaar dat hij toestemming
vroeg aan het bisdom om de zusters
van Liefde te Schijndel in zijn huis
en klooster te mogen huisvesten. De
zusters zouden dan het onderwijs
voor de meisjes op zich kunnen ne
men en hem kunnen verplegen - dus
hij zorgde voor de jeugd en voor de
ouderen; hij zag vooruit. Hiermede
werd reeds rekening gehouden met de
bouw van de pastorie. Het gebouw
kwam klaar en de oude pastorie v/erd
als klooster ingericht met de moge
lijkheid tot het geven van onderwijs.
Hij huisde over en de pastorie werd
ingewijd in 1898. Bij de verbouwing
van 't oude huis - aan de Kloosterstr.
- werden drie lokalen ingericht voor
lager onderwijs, één voor bewaar
school en één werd er bijgebouwd
voor naaischool. Het koetshuis van de
oude pastorie werd kapel voor de
zusters. Deze meisjesschool werd ge
opend op 7 juli 1899.
Komst
Zo kwamen de zustertjes op 30 ju
ni 1899 in Loon op Zand. Het was
de grote dag voor pastoor Klijsen en
nog meer voor de parochie, want hij
was een herder voor zijn schaapjes.
Een zevental zusterskwamen van Til
burg in Loon dat voor die dag mooi
versierd was; geheel Loon vlagde. De
kapelaan, de latere pastoor Kamp
van De Moer, haalde de zusters af en
bracht ze naar de pastorie waar de
pastoor was omgeven door zijn fami
lie. In zijn toespraak zei hij: "deze is
de dag die de Heer gemaakt heeft;
laat ons blijde zijn en ons verheu
gen". Onder de leiding van de onder
wijzer J. v. d. Meeren werd hulde ge
bracht aan deze zusters en de Loonse
moeders brachten alles aan wat de
zusters maar nodig konden hebben,
want deze zusters hadden een gelofte
van armoede afgelegd. Kippen wer
den aangedragen, een geit stond al in
de stal voor de nodige melk, kortom
het beste was niet goed genoeg. Het
was feest in het dorp want er kon nu
goed gezorgd worden voor de jeugd
en de ouderdom. De zusters „<Ue 1"
1899 in Loon op Zand aankwamen
waren: Zr. Margaretha van Oirschot,
eerste overste, Zr. Gonzalez Koen-
raards, Zr. Rudolphina Kessen, Zr.
Paohomia Crouwers, Zr. Jacomina v.
d. Broek, Zr. Antoinette Donkers en
Zr. Ardina v. d. Wiel. Helaas heeft
pastoor Klijsen niet lang van zijn
werk mogen profiteren; hij stierf in
de eerste week van 1900. Petrus Hu-
bertus Klijsen, geboren te Tilburg op
15 mei 182$ was daarmee pastoor te
Scholen
Enfin Loon op Zand had zijn kleu
ter- en meisjesschool, maar de gebou
wen bleven bij het oude. Ze werden
spoedig te klein en direkt begon pas
toor Murée al met nieuwe plannnen
en de voorbereiding. Herhaaldelijk
werden de klassen door de overheid
afgekeurd, totdat eindelijk de knoop
moest worden doorgehakt. Het was
Murée die doorzette en zo kwam rond
1920 het plan in de gemeenteraad om
een nieuwe school te bouwen. Het
ging door en op 17 september 1923
werd de nieuwe meisjesschool inge
zegend en ingebruik genomen. Tege
lijk zou de bouw van het nieuwe
klooster volgen, doch dit heeft nog
geduurd tot 30 juni 1924 (25-jarig
feest van de zusters). De algemeen
overste Zr. Theodora Slits gaf toe
stemming voor de bouw van een
nieuw klooster met gasthuis. Archi-
tekt was de heer Donders te Tilburg.
Een jaar later werd met de bouw be
gonnen. De zusters moesten het de
eerste tijd nog met de oude bewaar
school doen aan de Kloosterstraat tot
31 augustus 1927, waar men toen
Het "St. Gerlachusklooster" te Loon op Zand dat in september 1926 be
trokken werd en dat nu gesloopt wordt.
Loon op Zand geweest vanaf 12 fe
bruari 1877. De deken van Waspik
die de dienst mee opdroeg bij zijn be
grafenis zei: "Rust in vrede, dierbare
dode, geniet in den Hemel het loon
voor het vele goede door U hier in
deze parochie gesticht. Kerk, school
en pastorie, die grootse monumenten,
onder U gerestaureerd of gesticht,
zullen voor het verre nageslacht Uw
naam in dankbare herinnering doen
blijven".
Pastoor Guil. Frans Maria van den
Panhuijzen werd op 19 januari d.a.v.
als zijn opvolger ingehaald. Ook deze
heeft slechts korte tijd van zijn mooie
pastorie mogen genieten want op 20
juli in hetzelfde jaar overleed deze
priester; hij werd 46 jaar. Dan volgt
Pastoor Emilius Anselmus Murée
hem op, die ook bijzonder was be
gaan met de zusters en zette het werk
van pastoor Klijsen direktelijk voort.
De zusters waren voor hem alles voor
de vrouwelijke jeugd en ook hij zal
straks wedijveren voor de mannelijke
jeugd die aan de zorgen van de Fra
ters uit Tilburg zal worden toever
trouwd. Dit ivas in 1926 toen de oude
school werd gesloten 'en de nieuwe
jongensschool werd ingewijd, de St.
Emiliusschool.
met een laatste H. Mis afscheid nam
in de oude kapel. Daarna op 27 sep
tember werd de nieuwe kapel in het
nieuwe klooster ingezegend door ka
pelaan Van Hoek. Op 20 september
was het klooster officieel geopend en
startte ook daar de nieuwe bewaar
school. Nu waren er 160 kinderen
die een onderdak in de nieuwe ge
bouwen vonden.
Gasthuis
De bedoeling van pastoor Klijsen
destijds was echter ook de zorg voor
de ouderen van zijn parochie, dus
moest er een gasthuis komen dat ook
door de zusters bediend diende te
worden.
De eerste "Kostdame" in het Gast
huis kwam op 2 oktober 1923 in de
kloostergemeenschap. De lokalen van
het oude klooster werden hiervoor in
gericht en men nam ook maatregelen
voor de nieuwbouw om pensiongas
ten en ouden van dagen te verplegen.
Met de nieuwbouw gingen ook de
gasten van het oude gebouw over van
Kloosterstraat naar Gasthuisstraat.
Het oude huis werd verbouwd tot
"St. Eligiushuis" voor de Fraters die
zich over de jongens gingen ontfer
men. Het huis werd klooster met ver
pleeghuis voor de fraters van de Con
gregatie.
B32R
ft oox oj' z.vsn
De zusterschool van Loon op Zand van Pastoor Klijsen. Dit duurde van
1899 tot 1923. Het gebouw bleef klooster en gasthuis tot 1926. De foto
is van oudere datum.
De bewaarschool aan het klooster
wordt in 1927 al te klein en ook hier
worden twee nieuwe lokalen aange
bouwd. De speelplaatsen van de beide
scholen worden aaneen gemaakt en in
1935 worden zij betegeld.
Verpleging
Nog zijn de zusters niet klaar met
hun expansie want ook zij worden in
de maand november 1928 ingezet
voor de Wijkverpleging van het Wit-
Gele Kruis, welke afdeling zo pas in
Loon op Zand werd opgericht onder
de vooruitziende leiding van huisarts
dr. H. Smals. De toen heersende cri
sisjaren waren voor elkeen een onze
kere tijd en juist daarom is de op
komst van de donktersfonds, een
voorloper van de georganiseerde zie
kenfondsorganisatie, in Loon op
Zand een groot goed geweest. Na de
ze bange tijd volgde weer een span
nende periode welke iedereen aan
gaat. Het wordt de oorlogsdreiging
en als dan het onweer losbreekt boven
Europa en het dorp daar op ook zijn
weerga van krijgt is het Zusterkloos
ter dat ook weer voor iedereen open
staat. Ook bij de Fraters was dat het
geval. Menigeen heeft in de bange
tijd van onderduiken, van beveiliging
bij bombardementen en beschieting
een gastvrij onthaal gehad en is dit
huis voor hen een veilig heenkomen
geweest.
Maar hij dit alles groeiden de gasten-
aantallen op het klooster. Vele man
nen en vrouwen werden aan hun ta
fels gezet en velen hebben er rustige
dagen gekend. Voor hen die oud wa
ren of gebrekkig zijn de zusters de
helpende hand geweest. Dit mag in
geen geval vergeten worden. Het on
derwijs is reeds van vele kanten toe
gelicht. Bij de opvoeding van de vrou
welijke jeugd hebben de zusters met
hun onderwijzeressen ontzettend veel
werk verzet. Bij processies, commu
nie-voorbereidingen, Gerlachusfees-
ten en al wat dies meer zij is met het
liefdeswerk van de zusters van on
schatbare waarde geweest.
Gouden feest
De woorden en plannen van pas
toor Klijsen, maar vooral zijn zorgen,
zijn niet voor niets geweest. Bij de
viering van het gouden feest van de
zusters in Loon op Zand op 25 en 26
juni 1949 is dit alles onderstreept.
Toen heeft een comité onder leiding
van dr. Smals zich verdienstelijk ge
maakt de zusters echt in de bloeme
tjes te zetten, uit dankbaarheid voor
wat zij al die jaren gedaan hebben.
De jeugd huldigdehen door de op
voering van spelen en declamaties.
Ook de Ouden van Dagen hebben
hen dankbaar gefeliciteerd. Namens
de bevolking werd de zusters een be
drag overhandigd met de bedoeling
er een mooie kruisweg voor aan te
schaffen in de vernieuwde kapel van
het klooster. Dit hebben zij inderdaad
gedaan en iedereen moest deze sta
ties gaan zien; ze waren er trots op.
Op dit feest waren vele zusters
aanwezig die in Loon op Zand ge
weest waren. Het waren de alge
meen overste van Schijndel Zr. Cecile
en haar assistente Zr. Theresia, Zr.
Gonzalez (oprichtster van het Loonse
klooster), Zr. Veronica, Zr. Arnolda,
Zr. Egida, Zr. Jozef en vele ande
ren. Voor het klooster hadden de be
woners een grote ereboog opgericht
en de hele straat was versierd. Na
mens de bewoners van het gasthuis
werd toen een glas-in-lood-raam aan
geboden voor de kapel. Een optocht
werd gehouden. Pastoor Schoenma
kers, die de zusters een warm hart
toedroeg, hield de feestpredikatie en
zei: "De zusters zijn onmisbaar voor
elke parochie, wij hebben grote waar
dering voor het werk van de zusters".
Onder het Lof in de kerk werd een
speciale kinderhulde gehouden. Kort
om een grandioos feest ter ere van de
zusters in het dorp.
De oversten in Loon in 't le klooster
waren: 30 juni 1899 zr. Margaretha
van Oirschot; 11 september 1911 zr.
Dionisia Verhagen; 7 mei 1916 zr.
Theresia Veltman; 21 juni 1918 zr.
Joseph Konijn; 13 april 1923 zr. Alo-
yse Haarhuis; 12 mei 1924 zr. Mi
chael van Eupen, die mee naar het
nieuwe huis ging.
De oversten van het nieuwe klooster
zijn geweest: 1 mei 1930 zr. Marie
Arnolda Wouters; 11 maart 1936 zr.
Veronica Ceelen; 4 september 1942
zr. Marie Egidia Vermeulen; 4 janu
ari 1947 zr. Geertruda Schellekens;
9 december 1952 zr. Everarda Cop-
pens; 8 januari 1959 zr. Celestine
Donkers; 19 januari 1965 zr. Marie
Leonade Sas.
De zuster Wouters, Ceelen, Schelle
kens, Donkers en Sas zijn nu nog in
leven.
De Zonnebloem
Als de kleuterschool weer te klein
gaat worden staat een nieuwbouw op
het programma, welke voor 1962, ge
pland is. Dan ziet het er naar uit dat
de zusters zullen gaan vertrekken en
doen ze alle moeite 'n nieuwe kleu
terschool te stichten, 't Zal 't werk
worden van architekt Hub Prins en
de school zal de naam "Zonnebloem"
dragen. Zij komt bij de tuin van het
complex in het nieuwe deel van de
plaats. Het eerste kwartaal van 1965
kwam de rijksgoedkeuring af. Zater
dag 20 augustus werd de nieuwe
kleuterschool door Pastoor J. Simons
ingezegend en het Bestuur van
Schijndel droeg de leiding over aan
een nieuw plaatselijk lekenbestuur.
De voorbereiding van deze school is
het werk geweest van zr. M. M. Cop-
pens die in een brief van 8 mei 1955
het begin hiermede maakte. Zr. Mag-
dalena was met dit nieuw gebouw in
de wolken.
Als de kloosterlingen minder roe
pingen krijgen is ook de moeilijkheid
met het onderwijs niet uitgesloten.
Ook bij de zusters en fraters in Loon
€*cluóieoe
herenkleding
op Zand was dat het geval. Een rege
ling voor het onderwijs is op komst.
Zo gaat het bestuur van de meisjes-
en jongensschool op 1 januari 1968
over in handen van een plaatselijk le
kenbestuur.
De inleiding van de jongens- en
meisjesschool gaat samen onder een
bestuur en de scholen worden ge
mengd. Hierdoor is het mogelijk de
zusters andere funkties te geven. Dit
is danook geschied en zo zijn velen
in de bejaardenzorg terecht gekomen
of in funkties welke lien ambiëren.
Een en ander is mogelijk de oorzaak
dat de bejaardentehuizen ook een ge
heel ander aanzien gaan krijgen en
ook hier een burgelijke leiding krij
gen. Zo ook is in Loon op Zand de
voltoooiing van Huize Venloen" 'n
feit geworden, de Basisonderwijsre-
geling is toegepast en de zusters gaan
vertrekken. Een episode sluit zich af;
soms met weemoe, ook deze!
De tcho vAn het Zuióen
Veel wanbetalers hebben de meeste
praatjes.
Secretaris-Generaal Oe Thant heeft
een oproep gedaan, om, bij het vijfen
twintigjarig bestaan van de Verenigde
Naties, de kredietwaardigheid van deze
internationale organisatie te redden!
De financiële toestand is slechter dan
ooit en verergert voortdurend. De akti-
viteiten van de V.N. worden gedeeltelijk
gefinancierd uit de gewone begroting
en voorts uit vrijwillige bijdragen, maar
in beide gevallen worden ze geremd
door geldgebrek. Daarnaast heeft de
organisatie nog een schuld van 168 mil
joen dollar, een overblijfsel uit de tijd,
toen de Sovjet-Unie en Frankrijk wei
gerden hun aandeel te betalen voor
vredesoperaties in de Kongo en het
Midden-Oosten. Het werk van de V.N.
kwam er in 1964 bijna door stil te staan,
omdat de Verenigde Staten, in verband
met het wanbetalen, het stemrecht aan
de Sovjet-Unie wilde ontnemen. De cri
sis is opgelost, maar de schulden zijn
gebleven.
Van meer dan ruim honderd leden,
die de V.N. telt, wordt meer dan 50%
van de begroting betaald door slechts
drie landen, te weten: de Verenigde
Staten betalen alleen al ruim 31%, de
Sowjet-Unie bijna 15% en Engeland
ruim 6%. Niet minder dan 62 landen be
talen de minimumbijdrage van onge
veer 56.000 dollar per jaar. Voor een
land uiteraard een zeer bescheiden be
drag.
Oe Thant klaagde ook over het feit,
dat de landen van de zogenaamde Der
de Wereld steeds kans zien verstrek
kende resoluties te laten aannemen,
doch zij leveren geen enkele bijdrage
tot de fondsen, die noodzakelijk zijn om
deze resoluties uit te voeren. Het ergste
is wel, dat vredebewarende- en ontwik-
kelingsaktiviteiten afhankelijk zijn van
vrijwillige bijdragen. Het is bedroevend
dat er gebedeld moet worden om vre
desoperaties voort te zetten. De vredes
operaties, zoals bijvoorbeeld die op Cy
prus, verkeren financieel in een kritieke
situatie. Alle ontwikkelingsprogramma's
worden eigenlijk van dag tot dag gefi
nancierd. De westelijke landen betalen
hieraan, doch in wezen te weinig om
een en ander op werkelijke forse schaal
te doen. De zogenaamde "socialisti
sche landen" dragen er in het geheel
niets aan bij, aangezien zij menen dat
het Westen verplicht de ontwikkeling
van de arme landen te steunen als mo
rele vergelding" voor hun imperialisti
sche exploitatie. Zij doen op hun beurt
wel aan ontwikkelingshulp door de ont
wikkelingslanden van grote hoeveelhe
den wapentuig te voorzien. Een feit is,
dat van de 225 miljoen dollar welke het
Ontwikkelingsfonds der VN werd toege
zegd het grootste deel wordt betaald
door de westelijke landen en daarvan
wordt niet minder dan 40% door de
V.S., betaald.
Veel landen maken zich ernstige zor
gen over de voortdurende stijging van
de begroting van de Verenigde Naties.
Engeland meent, dat men moet ver
wachten dat het budget binnen vier of
vijf jaar verdubbeld zal zijn. Oe Thant
heeft er op gewezen, dat de begroting
van de V.N. minder is gestegen dan die
van elke lidstaat. De stijging van 14%
dit jaar, vloeit voort uit de inflatie over
de gehele wereld en de toename van
de aktiviteiten.
Stas&ar
Stationsstraat 88
Telefoon 04160-33037
Waalwijk
WAALWIJK
