No. 144.
Woensdag 14 Februari.
1883.
Men woi verzocht rechts te houden.
FEUILLETON.
In Noodweêr.
VOOR
Tits-ever: I>. .1. VEETtMAX ITeusden.
Dit blad verschijnt eiken W O E N S D A G en Z A T E R D A G.
Abonnementsprijs: per 3 maanden f 1.Eranco per post zonder prijs-
verhooging.
Ad verten tien 16 regels 60 ct. Elke regel meer 10 ct. Groote letteie naar plaatsruimte.
Advertentiën worden ingewacht tot Maandag- en Donderdagavond 10 uur. Ingezonden
stukken tot Maandag- en Donderdagavond 8 uur.
wMen wordt verzocht rechts te houden",
liet het Dagelijks bestuur van Amsterdam
aanslaan aan de hoeken van een paar van
de drukste straten. Om deze uitdrukking
trokken eenige taalgeleerden het harnas
aan en bespraken het al of niet taalkundig
foutieve er van. Met die kwestie zullen wij
ons thans niet ophouden, maar liever over
de woorden rechts en links zelf praten.
Wat er nu over die woorden te zeggen zal
zijn P Iedereen weet toch wat rechts en
links is, zou men zeggen. Dat is nog zoo
heel zeker niet. Om maar eens even een
voorbeeld te geven. Er zit een gezelschap
aan tafel, men zal eenige oogenblikken
doorbrengen met kaartspelen wie zal rond-
geven Er is er dan een die zal beginnen.
Hij weifelt eenige oogenblikken, met wien
te beginnen. //Linksom", zegt er een. //O
ja", zegt de gever, //met de zon om." En
hij geeft zooals hem aangeduid wordt, en
ook zooals hij zelf bedoelt. En toch was er
gezegd //linksom" en de zon gaat rechtsom,
waarvan zich ieder overtuigen kan, door
met zijne gedachten den loop van de zon
te volgen. Men zal moeten bekennen, dat
in dit geval de begrippen van rechts en
links niet zoo heel zuiver zijn.
Verondersteld, gij zit in een niet al te
breede straat aan weerszijden voor het open
venster. Gij houdt u bezig met de statis
tiek. Gij zult eens onderzoeken hoeveel
menschen in een zeker tijdsverloop, in een
uur bijvoorbeeld, voorbij zullen gaan. Na
dat de tijd verstreken is komt gij bij elkaar
om te vergelijken. De slotsom is, dat gij
beiden hetzelfde totaal hebt, maar de ge
tallen der richtingen verschillen. De eene
heeft zooveel rechts, als de andere links en
omgekeerd. De fout is hier evenwel ge
makkelijker te ontdekken. Gij zat tegenover
elkander, hetgeen de een dus aan de rech
terhand had, bevond zich aan de linkerzijde
van den ander.
Wij hebben een boeiende roman in han
den en lezen de beschrijving van een mid-
deleeuwsch kasteel. //Ter linkerzijde strekt
zich een bosch uit van eeuwenoude eiken,
aan de rechterzijde is een heldere water
plas, waarin een menigte zwanen ronddar
telen enz." Nu is het ra, ra, waar ligt het
bosch Links, als men uit de ramen van
het kasteel ziet, of links als men op het
kasteel een bezoek gaat brengen De
meeste lezers bekommeren zich daar ech
ter niet over, als de beschrijving maar
mooi is.
Iemand heeft een zwarte vlek op de
wang. Gij wijst op uwe wang en zegt
//daar is een vlek". Tien tegen een, dat
men de vlek van de verkeerde wang zoekt
te verwijderen.
De begrippen rechts en links hangen dus
geheel af van de plaats waar men staat.
Als iemand mij iets vertelt van links of
rechts, dan moet ik hem vragen, welk
links bedoelt ge, het mijne of het uwe
Hoe komt het anders, als er recruten ge
dresseerd worden, dat de korporaal die
hen, zoo het heet, moet drillen, soms staat
te vloeken, dat een fatsoenlijk mensch, die
het hoort, de haren te berge rijzen Om
dat als hij komniandeert rechtsom, sommige
recruten, of allen, linksom draaien eenvou
dig omdat het rechts van den korporaal
lang niet aLijd het rechts van den recruut
is. Schooljongens staan er dan wel bij te
kijken en lachen de domme vlegels uit,
die nog geen rechts of links kunnen onder
scheiden. En toch is het zoo erg dom niet,
men heeft zelfs onder de geleerden sommi
gen die rechtsom, wat andere geleerden
linksom noemen.
Bij voorbeeld. Een suijboonplant klimt
slingerend als een kurketrekker bij een
boonenstaak op. Ik zie dat de plant van
mijne rechterhand naar mijne linkerhand
opklimt, en daarom zeg ik, die plant slin
gert zich links om den staak. Verbeeld ik
mij nu dat ik die plant ben en dat ik als
een spiraal of een kurketrekker om een
stok naar boven klim, dan moet ik immers
zeggen ik ga er rechfs om heen, en der
halve de plant slingert zich rechts om den
staak. Verbeeld ik mij nu nog eens dat ik
zelf de boonenstaak ben en dat de snijboon
om mij heen naar boven slingert, dan gaat
het ook weer van links naar rechts. In dat
alles ligt een bron van spraakverwarring
omtrent de beteekenis van links en rechts.
Wat doen nu de botanisten. Zij stellen
zich voor het voorwerp zelf te zijn, hun
rechtsom is dus hetzelfde als de beweging
van de wijzers van een horloge. Zoo doet
ook de korporaal, hij stelt zich zelf in de
plaats der recruten, als hij rechtsom kom-
mandeertde recruten echter, opgeleid in
de vreeze des korporaals, zij, die telkens
onder de krachtigste uitdrukkingen hooren
verzekeren, dat zij lompe ezels en derge-
lijken zijn, zij kunnen zich niet voorstellen,
dat een korporaal zich zoo ver vernederen
zal voor hen te denken en zich in hunne
plaats te stellen, zij nemen het bevel zoö
logisch op, en draaien linksom in plaats
van rechtsom, van daar de verontwaardi
ging van den korporaal, die trouwens niet
anders dan verontwaardigd kan zijn, want
die spraakverwarring uiteen te zetten en
duidelijk te maken, daartoe is zelfs geen
korporaal in staat.
Het is zelfs niet eens vreemd dat de
recruut linksom draait, als rechtsom wordt
geordonneerd. Meestentijds is hij een boe
renjongen zag hij het paard thuis in den
karnmolen, dan liep hij linksom, namelijk
van zijne rechterhand naar zijne linkerhand,
als hij er bij stond te kijken. In de manége
of in een paardenspel liepen de paarden
rechtsom van zijne linkerhand naar zijne rech
terhand. Nu moet hij zelf rechtsom, wat
wonder nu, dat hij denkt aan het paard voor
den karnmolen thuishij draait zich dus niet
©tn als de oude bruine thuis, die loopt
linksom, denkt hij en daar is het lieve
leven gaande//jou lompe lummel, jou
vlegel," en meer van die Zondagsche namen.
Sommige plantkundigen en daaronder de
grootste autoriteiten stellen zich bij de be
paling van linksom en rechtsom in de
plaats van de planten, waarover zij spre
ken anderen vatten de zaak anders op,
als toeschouwer namelijk, en daardoor is
eene groote verwarring in de botanische
litteratuur ontstaan, zoodat men, éér men
wil begrijpen, onderzoeken moet, tot welke
categorie de schrijver behoort, van wien
men iets leest.
Hoe aan die verwarring een einde te
maken Er zijn er die hebben voorgesteld,
het links en rechts eenvoudig te laten
rusten, en te handelen zooals men in 1812
op Texel leerde exerce-eren. Links en rechts
ging daar toch niet, en daarom maar dui
delijker //Met je g.. na Pieterbuurs stek
kie toe Nou met je gezicht na de sheepe-
bou van Steven Of zooals de luitenant
van de schutterij in het jaar '30 de Ame
lander visschers leerde exerceeren. Linksom
en rechtsom liep heelemaal in de war die
zeelui gevoelden dat zij mannen waren die
best op zich zeiven konden staan, en draai
den dus linksom als de instructeur rechtsom
kommandeerde zij begrepen niet dat hun
drilmeester, die vóór hen stond, ook voor
hen dacht. En daarom werd er bij de
Amelander schippers gekommandeerd //Mei
de kop in 't suud," of //mei de kop in 't
west," en alles ging in de volmaaktste orde.
E. V E E Y.
-oo
9)
Zij zag hem aan nog altijd speelde die vreemde
glans in hare oogen.
Verdriet, ja maar de winst
Hij sloiot haar mond met een kus. «Kent ge mij
niet beter, ondeugend kind? Maar bedenk,, dat mijn
vader billijke wenschen heeft en dat ik plichten heb
en de vrede de tevredenheid
Ja, ja knikte zij.
«En ik haast mij wat ik kan en dan, dan leven
wij in zalige vergetenheid op Walhalen en niets zal
ons scheiden: in lang niet
Zij leunde in gedachten verzonken op zijn arm
hij klemde haar inniger aan zich vast. »Meta, in
later jaren schud ik al die zaken van mij af.om cenig
en alleen voor u te leven
«Later later: wie weet of er ooiteen later
voor ons komtduisterde de schoone vrouw met
bevende lippen.
Hij had het niet gehoord. »De piano is gelukkig
in orde op Walhafen aangekomen. Als ik op zee ben,
stel ik mij voor hoe gij dan uwe roerende liederen
zingt. Mijne nachtegaal was hier zoo lang stom.«
Zie ik u nog 0, Hendrik, waarom is mijn
hart zoo vol? Neem nu nog geen afscheid
smeekte zij.
«Mijn vadersprak hij, «zal mij tot de laatste
minuut houden.
«Maar ik wil de allerlaatsteriep zij in een
plotselinge vlaag van eigenzinnigheid.
«En die zult ge hebben.
Zij plaatste zich, toen hij de kamer verlaten had,
voor haar schrijftafel en voltooide haar brief. Juist
toen zij daarmede gereed was, werd er geklopt. De
beer Daniël Dornedden stond nogmaals voor de jonge
vrouw.
«Ik kom zelf, om Hendrik te excuseeren, mevrouw
Dorneddenhij moest nog per rijtuig een dringende
commissie in de stad doen en dan direct naar het
stationer viel geen oogenblik te verliezen. Hij heeft
mij opgedragen, u zijne hartelijke groeten over te
brengen
«Dank u!« Zij zeide dat werktuigelijk; een akelig,
kil gevoel beklemde hare borst, er kwam een nevel
voor hare oogen en zij greep bevend naar een stoel.
Zij was niet in staat, den heer des huizes uit te noo-
digen om te gaan zitten; maar Nanne bood hem
haastig een stoel aan, uit vrees dat hij beleedigd
zou wezen over zulk een zonderlinge ontvangst. En
dut was hij ook, want hij beschouwde zijn gang
naar die jonge vrouw als een groote heldendaad
hij was de chef van het huis Dornedden, en zij,
die hem. staan liet als een knecht, was in zijn oog
niets anders en niets meer dan een ongeroepen in
dringster.
De stoomboot hield op het eiland Walhafen aan,
dat als een groen gesteente boven den kristallen spie
gel der zee uitstak. Meta en tante Nanne waren de
eenigen die hier aan, land gingen. Vlak achter haar
kwam men met de koffers aandragen, en bijna had
een daarvan de weduwe een onzachten stoot toege
bracht, als zij zich niet ter rechter tijd met het
vriendelijk verzoek: «Och, ik bid u, wat langzamer
had omgekeerd. Meta was plotseling blijven staan
zij scheen te wankelen toen zij den vasten grond
wilde betreden.
Dicht bij haar, aan den oever, tegen een vlagge-
stok, waaraan misschien bij bijzonder feestelijke ge
legenheden het wapperende dundoek prijkte, leunde
een man van een kloeke, rijzige gestalte en donker uit
zicht, wiens gelaat door een grooten strooien hoed
beschaduwd was. Zijn oogen waren niet op de aanko
mende passagiers gevestigd hij staarde onafgebroken
naar de kleine schuimende golfjes, die tegen de landings
plaats kabbelden.
Eindelijk sloeg bij de oogen op met eenige ver
rassing rustten zij op de innemende verschijning der
blondine. Er speelde een glimlach om zijne lippen,
daarna stond hij voor haar en reikte haar de be
hulpzame hand.
«0,« zeide Meta, »o, ik ben volstrekt niet bang
en reeds had zij met een vluggen sprong voet aan
land gezet
Geen uitroep van verbazing van beide zijden, slechts
een hartelijken handdruk het was of het zoo had
moeten wezen dat men elkaar hier ontmoette.
«Mijn lieve nicht,sprak de weduwe, e,enigszins
onrustig.
«Tante Nanne; mevronw Nanne Grütes, zooals
eigenlijk haar naam is. Ge weet wel, die dame,
die destijds canaille moest zitten, mijnheer Dellev von
Brink,antwoordde nicht.
«Het is mij bijzonder aangenaam,hernam de oude
dame met een stijve buiging, «bijzonder aangenaam.»
«Waar blijft Hendrik?» vroeg Detlev.
Het was of de jonge vrouw er zich over ver
baasde dat hij dit niet wist. «Wel, hij is daar
ginds,» antwoordde zij ondeugend, evenals de lieer
Daniël Dornedden met haar vinger over haar schou
der wijzende. «Hij vliegt de zee over en zendt mij
inmiddels onder toezicht van tante naar dit verban
ningsoord. Maar ik moet zeggenhet oord valt mij
op het eerste gezicht nog al meê,« voegde zij er
dadelijk bij.
Tante Nanne scheen wat duizelig te zijn; zij
wreef haar voorhoofd en zeideLanger had die zee
reis niet moeten duren, liefste!»
De heer von Brink bood haar zijn arm aan.
Zij bloosde tot over haar oorensinds vele jaren
had men haar eene dergelijke attentie niet bewezen.
«Sedert wanneer zijt ge hier, als ik vragen mag
sprak Meta.
«Ik ben voor een dag of acht hier gekomen, en
had nauwelijks het eiland bereikt, toen er. een ge
weldige storm losbrak. Dit was een niet zeer harte
lijke ontvangst en als ik niet ter rechter tijd mijn
boot op het strand had gezet, enfin, dan zou ik thans
waarschijnlijk niet het genoegen gehad hebben, de
dames te kunnen verwelkomenIlij wees bij die
woorden met zijn hand naar de zee. Want ik heb
voorloopig nog niet veel lust om daar beneden de
eenzaamheid op te zoeken.»
Nanne rilde. Meta klapte vroolijk in de handen.
«Gij moet me eens een tochtje op zee laten doen,
mijnheer von Brink.
Hij beantwoordde baar verzoek met een beleefde
buiging.
(Wordt vervo'gd.
Ilel Land van
silm m Altena,
IEBVAABD
NOVELLE VAN
