No. 226.
Woensdag 28 November.
1883.
GEHEIMSCHRIFT.
FEUILLETON.
Uitgever: L. J. VEERMAN Heusden.
VOOR
Dit blad verschijnt eiken WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementsprijs: per 8 maanden f 1.Franco per post zonder prijs-
verhooging.
Advertentiën 16 regels 60 ct. Elke regel meer 10 ct. Groote letteivs naar plaatsruimte.
Advertentiën worden ingewacht tot Maandag- en Donderdagavond 10 uur. Ingezonden
stukken tot Maandag- en Donderdagavond 8 uur.
Reeds de staten der oudheid hielden zich
bij wederzijdsche onderhandelingen aan ze
kere regelen, een gebruik, dat zich in den
loop der tijden steeds uitgebreid heeft, zoo
dat het in de laatste eeuwen een weten
schappelijke kunst geworden is, die wij ge
woon zijn met den naam diplomatie
aan te duiden. Reeds zeer vroeg vinden wij
onder de technische hulpmiddelen der diplo
maten het geheimschrift vermeld,dat
in onze dagen nog niets van zijn waarde
verloren heeft. In den oorlog zoowel als in
vredestijd speelt het geheimschrift tusschen
de hoofden der diplomatie en hun afwezige
gezanten, agenten enz. een zeer beduidende
rol. En ofschoon men reeds lang voor deze
soort van correspondentie een systeem uit
gedacht heeft, waardoor 't geschrevene voor
den oningewijde totaal onoplosbaar wordt,
zoo heeft men toch niet opgehouden tot op
onzen tijd aan de verbetering van dit ge
wichtig middel voor het diplomatisch ver
keer te arbeiden.
Een kort overzicht over de geschiedenis
en de samenstelling van 't geheimschrift zal
niemand onwelkom wezen't maatschappe
lijk verkoer heeft ook zijn diplomatie en
handel en beurs kennen evengoed de waarde
der geheime mededeelingen als de bureelen
onzer diplomaten.
Reeds Julius Caesar zou, gelijk men meent,
zich bij zijn correspondentie met vertrouwen
van een eigen alfabet bediend hebben, dat
hij door verplaatsing der letters samengesteld
had en waarmee niemand dan de belangheb
benden bekend was. Ook de Romeinsche
rechtsgeleerden maakten van dergelijk schrift
veel gebruik.
Een zeer eigenaardig middel om van ge
dachten te wisselen vinden wij de Lacedemo-
niërs. De Koning gaf zijn veldheer een ronde
houten staaf mede terwijl hij een daaraan
volkomen gelijke staaf voor zich bewaarde.
Wilde hij nu zijn veldoverste een geheime
order zenden, zoo nam hij een lange, smalle
strook perkament, wond die om de staaf,
zoodat de laatste geheel bedekt was en
schreef dan in de lengte langs de staaf met
gewoon schrift. Rolde men nu de strook af,
dan was het daarop geschrevene geheel on
leesbaar en alleen de ontvanger, die de ma
nier kende waarop de strook gewonden was,
kon dat schrift verstaan.
Wanneer men hiervan de proef neemt zal
men men dit geheimschrift zeer aardig ge
vonden noemen, doch volstrekt geheim is
het geenszins. Om dat te ontwerpen moet
men naar Julius Caesar's idee teruggaan.
In den aanvang was de toepassing daar
van zeer eenvoudig en bestond doorgaans in
een bloote verzetting der letters, b.v. a voor
p, b voor z, c voor k, enz., geheel naar
willekeur; soms plaatste men daartusschen
schriftteekens van andere natiën, b.v. Griek-
sche, Hebreeuwsche of Syrische letters. Of
men deed nog een stap voorwaarts en plaat
ste voor sommige letters zekere teekens, b.v.
X voor a, -f- voor b, 0 voor c. Al deze
stelsels zijn zoo eenvoudig, dat afzender en
ontvanger na zeer weinig oefening den sleu
tel tot dit geheimschrift van buiten kennen
en de geschreven verklaring niet meer noo-
dig hebben. Edoch zoo gemakkelijk als het
is deze wijze in 't hoofd te houden, zoo ge
makkelijk is het ook voor een geoefend on
ingewijde zich uit het geschrevene een sleutel
samen te stellen. In onze taal b.v. zoowel
als in 't Fransch, Duitsch en Engelsch is
het de e die 't meeste voorkomt, in 't Spaansch
en Italiaansch de o. Al spoedig herkent men
dus deze vokalen en komt daardoor op 't
spoor van de andere letters. Reeds eeuwen
geleden vond men daarin reeds meesters.
In den oorlog een depêche op te vangen gaf
soms meer voordeel dan een overwinning
te behalen. Men kwam er daarom toe aan
't leger een taalkunstenaar toe te voegen,
die zich speciaal met de ontcijfering van ge
heime depêches bezig hield en 't daarin tot
een groote mate van vaardigheid gebracht
had. Zoo leefde ten tijde van Koningin Eli
zabeth aan't Engelsche hof zekere Walsing-
ham, die tijdens het proces van Maria Stuart
zich zeer verdienstelijk gemaakt had door
't leesbaar maken van geheime korrespon-
dentiën dier vorstin.
De nood drong dus een stelsel te vinden,
tegen dit gevaar bestand. En inderdaad faalde
o b O
het niet aan scherpzinnige vernuften, die
een meer of minder bruikbaar systeem uit
dachten, 't welk ze immer als 't beste ge
heimschrift aan de regeeringen opdroegen
en soms ook wel voor hooge sommen ver
kochten. Bonifacius, de Bisschop der Duit-
schers, bracht een geheim stelsel uit Engeland
mede. Er bestaan nog documenten, daarin
opgesteld, die echter ontcijferd zijn.
Óm de moeilijkheid der oplossing grooter
te maken bedacht men achtereenvolgens ver
scheidene middelen. Zoo b. v. schreef men
de woorden aaneen of bediende zich voor
één en 't zelfde letterteeken van verschillende
naar willekeur uitgedachte teekens of ook
men mengde er teekens onder, zonder eenige
beduiding enz.
We zullen thans op grond van mede-
deelingen van der zake kundigen, eenige
der beste methoden van geheimschrift mede-
deelen. Vooraf ga eene, die niet in den staats
dienst gebruikt kan worden, doch voor bijzon
dere correspondentie, op briefkaarten b.v. zeer
geschikt is. Men heeft geen vreemde tee
kens daarbij noodig, doch schrijft alles in
4)
III.
De dagen komen en gaan, onbezorgd of zij den
menschen genoegen of verdriet brengenzij zwaaien
hun scepter over blijmoedigen en bedroefde.ii. Zoo
moesten ook de beide minnenden den ecnen dag na
den anderen doorworstelen, zonder dat hun toene
mend verlangen naar elkaêrs bijzijn gestild of getem
perd werd. Elkander op te zoeken, waagden, zrj niet
het toeval kon hen in den winter niet bijzonder gun
stig zijndaardoor zagen zij elkaér slechts zelden en
meestal nog maar van verre. Koenraads fluit onder
hield nog de eenige bestendige gemeenschap tusschen
hen, want iederen avond speelde hij aan zijn open ka
mervenster een van haar geliefkoosde melodiën. Die
melodie had echter niet meer dezelfde uitwerking als
vroegerde hopeloosheid had Marieta's verlangen in
hartzeer veranderdhaar hartzeer gaf zich dikwijls in
tranen lucht en niet zelden vond het middernachtelijk
uur haar nog wakend en weenend.
Toen haar tante, wie de sporen der half doorweende
nachten niet ontgingen, haar daarover opmerkingen en
moederlijk liefderijke verwijten maakte,-sprak Marieta
»Het moet nu maar zoo wezen, beste tante! Gij hebt
zelf gezegd, de eene dag gaat om als de andere en
zoo zullen ze allen omgaan totdat het gedaan is.
«Hoe meent ge dat, mijn kind?»
«Nu, ik heb altijd gehoord en ook geloofd, dat de
lieve God niemand meer oplegt dan hij dragen kan
en dus zal Hij ook mij wel te rechter tijd uit mijn
lijden helpen.*
«Dat is ook zoo, maar daar moest een jonge meid
van twintig, jaar nog in het geheel niet aan denken.
Die tijd is, als 't God blieft, nog heel ver af.
»Necn, neenriep Marieta, die zich niet langer
kon bedwingen, «neen, zeer, zeer nabij!*
«Wat zegt ge daar, ongelukkig kind? Hoe kunt ge
dat weten? Spreek, waar haalt ge zulke slechte gedach
ten van daan? Wees oprecht met mij, mijne dochter
Gij hebt mij geweldig doen schrikken, want ik heb
u toch altijd lief gehad, zoo goed alsof ik uw eigen
moeder was.
»Ja, dat hebt gij,sprak Marieta schreiende, die nu
wel inzag dat zij reeds te veel gezegd had, om haar
geheim nog langer te kunnen bewaren. »Ik wil liet u
wel zeggen, beste tante; het moet nu toch spoedig
aan het licht komen. Verleden voorjaar op een
keer dat ik eens heel verdrietig was heb ik den
koekkoek gevraagd hoeveel jaren ik nog leven zou
■aas
hij heeft slechts tweemaal geroepen en de laatste
maal zoo Hauw, dat ik het ter nauwernood hoo-
ren kon.«
«Onzinnig schepsel! Aan zulke dwaze praat te geloo-
ven! Heeft mijnheer de pastoor niet nog pas heel
scherp tegen de «kwade dagenen «slechte voortee
kens* gepreekt? Heeft hij niet gezegd, dat de lieve God
zijnen wil nooit aan het redelooze vee zal openbaren, daar
Hij dien voor den met rede begaafden rnensch verbergt?
Of wilt ge wijzer zijn dan mijnheer de pastoor?*
«Ach neen! Maar men weet toch heel wat voor
beelden, dat het uitgekomen is. En zou het ook niet
juist goed wezen? Mijn vader wil volstrekt dat ik Koen-
raad vergeten zalik zou hem gaarne willen gehoor
zamen, maar ik kan Koenraad niet vergeten, ik
kan niet
Hare tranen begonnen overvloediger te stroomen.
«Laat het er nu maar hij blijven, kind,* troostte
vrouw Schulze «den lieven God is geen ding onmo
gelijk en Hij helpt vaak wonderlijk en juist dan, als
men het 't minst verwachten zou. Wees maar gerust.
Het kan alles nog goed afloopen.*
Hoe moederlijk vrouw Schulze haar echter ook
troostte, het meisje ging toch ongetroost van haar
weg, en zij zelve was niet minder troosteloos, want
in stilte geloofde zij evenzeer als hare nicht aan de
profetische natuur van den koekkoek, en, zelve kin
derloos, had zij het meisje altijd als hare dochter
beschouwd en bemind. Daarom nam zij zich voor,
gewoon schrift, met dien verstande, dat men
volgens afspraak met den ontvanger
verschillende willekeurige woorden en letters
daartusschen schuift, waardoor de vreemdste
woorden te voorschijn komen. Bovendien
verdeelt men de meerlettergrepige woorden
en maakt uit woorden van één lettergreep
door invoeging van valsche letters meerlet-
tergrepige. Men spreekt b.v. af: in den
eersten regel gelden de eerste drie woorden
en het laatste niet; in eiken volgenden re
gel geldt het eerste en laatste woord niet
en bij alle overige woorden gelden evenmin
de eerste en laatste letters. Of zoo iets.
Bijzonder ongemakkelijk te lezen is ook het
schrift waarin op zeker getal letters een
tuschengevoegde voorkomt. Wie zal b. v.
dit briefje ontcijferen, wanneer hij niet weot
dat van elke drie letters de derde inge
schoven is?
AGipsteerbentavlonsdhiebfiksutieviorege-
lefasglezwockhtropsdenbeddokelsde-
mpleekawalnnjeearmdagfiknutverdu-
gozitenewielloem.
Nauw verwant hiermee is een ander sy
steem, hetwelk ook wel in de diplomatie
gebruikelijk is. Do schrijver bedekt zijn
papier met een stuk perkament waarin groote
en kleine openingen gesneden zijn, geheel
zonder orde en schrijft daarin. Na verwij
dering van het netwerk vult hij de openo
plaatsen in met willekeurigo woorden en
verzendt het. De ontvanger in 't bezit van
zulk netwerk, heeft dit er maar op te
leggen om de depêche zonder hinder te
lezen.
Een zeer handige methode, welker uitvinder
niemand minder is dan de president van
den club der Jacobijnen, Markies de Mira-
beau, is de volgende. Men verdeelt het al
fabet in vijf gelijke stukken, noemt die met
de cijfers 1 tot 5ieder ;daarin voorkomende
binnen kort eens met den molenaar een hartig woordje
over de zaak te spreken.
In Koenraads binnenste zag het er gansch anders
uit. liet hart van een rnan wordt niet zoo licht door
hartzeer overmeesterd, want zijne sterkere verbeel
dingskracht zoekt en vindt spoedig de een of andere
verwachting, die de wanhoop buitensluit of althans
bedwingt. Toen Koenraad reeds den eersten Zondag
na zijn terugkomst den molenaar in de kerk zag,
vond hij dat deze er veel slechter uitzag, dan toen
hij hem vóór elf maanden verlaten had. Deze opmer-
ki ig, die, zoo vaak hij den molenaar zag zich op
nieuw bevestigde, deed spoedig de gedachte ontstaan,
dat de oude Reinhold het wel niet lang meer maken
zo i, en Marieta dan zou kunnen doen wat haar hart
begeerde. Dit |denkbeeld nu drong zich zoo dikwijls
en zoo onwederstaanbaar aan Koenraads geest op,
totdat het een bepaalde hoop werd en de minnende
koesterde die hoop des te zorgvuldiger, naarmate zij
zijn liefdesmart verzachtte. De schoolmeester echter,
zijn vroegere voogd, in wien hij nog altijd groot
vertrouwen stelde, kon met die verwachting geen
vrede hebben. «Ziet ge, mijn jongen,* sprak hij,
«op iemands dood te wachten is op de keper be
schouwd nu wel geen zonde, want het is 's werelds
loop, dat wij meestal op elkanders dood moeten
wachten, en ik zelf heb op dien van mijn voorgan
ger gewacht toen ik nog zijn ondermeester was.
Maar het blijft toch altijd een gevaarlijke zaak. Als
>r..
V»
DE LANfiST
)d ImtnHli
