No. 308.
1884.
De rookerkoning.
FEUILLETON.
IV FVCiKV KRING.
Uitgever: L. J. VEERMAN Heusden.
Zij die zich van
af heden op deze
courant abonneeren, ontvan
gen de nog verschij nende
nummers tot 1 October a.s.
Gratis.
VOOR
Dit blad verschijnt eiken WOENSDAG
Abonnementsprijsper 3 maanden f
verhooging.
1,
en ZATERDAG.
Franco per post zonder prijs-
Advertentiën 16 regels 60 ct. Elke regel meer 10 ct. Groote letters naar plaatsruimte.
Advertentiën worden ingewacht tot Maandag- en Donderdagavond 10 uur. Ingezonden
stukken tot Maandag- en Donderdagavond 8 uur.
In ons land wordt zooveel gerookt, zoo
veel tabak ingevoerd, dat misschien menig
een behoefte zal gevoelen hulde te brengen
aan de nagedachtenis van Sir Walter Ra
leigh, den beroemden Engelschman, die in
1585 het eerst de tabak bekend maakte in
de beschaafde wereld, in Europa.
In deze eeuw van standbeelden wil men
hem natuurlijk ook een standbeeld op
richten. Het denkbeeld gaat uit van den
heer Louis Jackson te Chicago in Amerika.
De heer Jackson wil een rookers-monument
oprichten op Raonoke Island in Noord-
Carolina, de plaats van waar Sir Walter
Raleigh de eerste tabak uitvoerde.
Diezelfde Sir Walter Raleigh heeft een
veel bewogen leven geleid, zooals weinig
anderen. Hij was geboren in het midden
der zestiende eeuw en was al spoedig als
een uitstekend zeeman bekend. Hij was
een van de eersten (zoo niet de eerste),
die het plan ontwierpen de oostkust van
Amerika te koloniseeren en hij nam in die
kolonisatie een werkdadig aandeel. Hij
vestigde de eerste Engelsche volkplanting
in Amerika en gaf haar ter eere van zijne
Koningin, den naam van Virginia. Terug
gekomen in Engeland, was hij een van de
hoofden van de vloot die de Spaansche
onoverwinnelijke vloot vernietigde, viel in
ongenade bij de Koningin, maar werd later
weder tot hare gunstelingen gerekend en
betwistte aan Leicester en aan Essex het hart
der Koningin. Onder Jacobus, den opvol
ger van Elisabeth, werd hij beschuldigd van
deelneming in eene samenzwering tegen den
Koning en zuchtte twaalf jaar in den kerker.
Weer kwam hij aan het hof en maakte een
tocht naar Guyana om de goudmijnen, die
daar vermoedelijk waren, te exploiteeren.
Bij dezen tocht schoot hij er zijn vermogen
bij inde oude beschuldiging van verraad
werd weer opgerakeld, hij werd teruggeroe
pen en ter dood veroordeeld. Hij onder
ging de doodstraf op 66 jarigen leeftijd en
wel, zooals nader gebleken is, onschuldig.
Voor dien man wil men nu een monu
ment oprichten. Op zijn eersten tocht naar
Amerika had hij leeren tabak gebruiken.
De Spanjaarden hadden al vroeger opge
merkt dat de Indianen er genot in smaak
ten, den rook in te ademen van de gedroogde
bladeren der tabaksplant, maar zoover men
kan nagaan hebben zij de tabak niet in
Europa gebracht. Raleigh vond in Virginia
ook die gewoonte onder de inboorlingen;
hij nam ze zelf aan en kreeg er smaak in.
De oude gewoonte, de bladeren op een hoop
te laten smeulen en den rook in te ademen
was bij de oorspronkelijke Virginiërs reeds
zoodanig gewijzigd, dat men de gesneden
bladeren uit een soort pijp rookte. Raleigh
geraakte met deze wijze van gebruik bekend
en bracht ze over naar Engeland, evenwel
slechts voor zich zelf, want hij gaf zich
slechts in het geheim in zijne eigene ver
trekken aan het genot van de tabak over.
De geschiedenis verhaalt hoe het geheim
uitlekte. Zijn barbier, die nergens van wist,
trad op een morgen zonder kloppen bij hem
binnen om hem te scheren. Met ontzetting
zag hij groote rookwolken komen uit den
mond van zijn heer en meenende dat Ra
leigh in brand stond, wierp hij hem den
inhoud van het scheerbekken in het gezicht.
Nu was er natuurlijk van geheim geen sprake
meer: het rooken van tabak werd bekend
en nam weldra zoo geweldig toe dat men
letterlijk niemand, 't zij man of vrouw, meer
tegenkwam zonder pijp. Onder de hoogere
klassen zoowel als onder de lagere was
rooken algemeen, als ten minste de kroniek
schrijvers niet overdrijven en de hofdames
deden dapper mee. Dat het erg was, kan
in elk geval daaruit blijken dat er eene
verordening van dien tijd bekend is, waarin
staat dat in de kerken de pijpen moeten op
geborgen worden, zoodra de dienstdoende
leeraar optrad. Men was dus blijkbaar ge
woon in de kerken te rooken gedurende
den dienst.
Ue opvolger van Koningin Elisabeth, Ko
ning Jakobus I, die uit Schotland kwam,
waar de gewoonte van rooken nog onbekend
was, staat bekend als een groote tegenstan
der van de tabak. Hij schreef er zelf een
geheel boek tegen. Hij was gewoon te zeg
gen dat als hij den duivel te eten kreeg,
hij hem voor zou zetten varkensvleesch met
uien en een pijp tabak. Ilij was overtuigd
dat Zijne Helsche Majesteit voor zoo'n ont
haal feestelijk zou bedanken en den aftocht
zou blazen. Langzamerhand verminderde de
tegenstand en in 1697 zagen de Engelsche
kooplieden reeds zooveel voordeel in den
tabakshandel, dat zij van Peter van Rusland
voor honderdduizend pond sterling het recht
kochten, tabak in Rusland in te voeren.
Wij weten niet of het denkbeeld om een
standbeeld op te richten meenens is. Is dat
evenwel het geval, dan zou het ons niet
verwonderen dat er oppositie komt, niet
tegen het oprichten van een standbeeld, maar
tegen de persoon. In de geschiedenis van
Frankrijk namelijk vinden wij dat de tabak
in Europa gebracht is door Jean Nicot, heer
van Villemain. Naar hem wordt de tabaks
plant genoemd Nicotiana. Maar ook deze
Franschman zou niet zeker wezen van de eer,
want onze geschiedenis zegt dat Nicot in
1560 de tabak uit Portugal naar Frankrijk
bracht, nadat zij in Portugal door een
Hollander uit Amerika was overgebracht.
Zoo zou dan ten laatste een onzer landge-
nooten inet de eer gaan strijken; jammer
maar dat zijn naam niet bekend is.
Best mogelijk is het evenwel dat èn die
Hollander en Jean Nicot de personen zijn,
die het eerst de plant bekend maakten in
Europa, maar dat Sir Walther Raleigh het
eerst rookte. Dan zou het jaar 1885 ge
schikt zijn om zoo'n rookers monument op
te richten, want de geschiedenis zegt dat in
1585 llaleigh de rookkunst naar Europa
bracht waar zij vrij goed wortel geslagen
heeft.
Het rooken heeft eene merkwaardige ge
schiedenis gehad. Geen land in Europa waar
de tabak niet met den grootsten tegenstand
heeft te kampen gehad. Verbodsbepalingen
en vervloekingen bij de vleet. In het Oosten
van Europa en in het Westen van Azië was
de straf van neus en ooren afsnijden gezet
op het gebruiken van tabak. Die lijdenstijd
is zij doorgeworsteld en zij voert nu onbe
perkt gebied. Bepaalde het //toeback suygeiP'
zich in ons land in de eerste tijden slechts
tot de koffiehuizen, langzamerhand breidde
zij hare heerschappij uit en veroverde hare
plaats in de huiskamer en in het salon en
in het studeervertrek. De Hollanders hebben
altijd bekend gestaan als eerste rookers en
over die gewoonte zijn door vreemdelingen
allerlei glossen gemaakt. Toen de Nederlan
ders zich gevestigd hadden op het eiland
Manhattanwaar Nieuw-Amsterdam gesticht
werd, dat nu New-York heet, was dit eiland
een groot bosch. Toen de Engelschen, zoo
luidt het verhaal, de rivier de Hudson,
Yrasko.
VII.
Het werk, waaraan professor Stern met zijn vriend
zoolang gearbeid heeft, is voltooid en heeft te Leipzig,
de vaderstad van eerstgenoemden, het licht gezien.
In de geleerde wereld heeft het bizondere belang
stelling gewekt en in den laatsten tijd is er een drukke
correspondentie ontstaan, in verband waarmede de
professor zijn jongen vriend aanspoort zich persoonlijk
naar Leipzig te begeven. Even sterk als vroeger op
zijn blijven, dringt de oude man thans op zijn vertrek
aan immers het kan niet uitblijven of groote onder
scheiding zal hem ten deel vallen.
Het schijnt wel of von Lassen hiervan niet zoo
zeer overtuigd is, althans hij aarzelt lang eer hij het
besluit neemt te vertrekken.
Eindelijk toch laat hij zich overhalen en de dag
van zijn vertrek is bepaald. Den avond daarvoor neemt
hij een hartelijk afscheid van zijn vaderlijken vriend,
want hij zal den volgenden morgen zeer vroegtijdig
vertrekken en wil hem dan niet storen.
Nogmaals belooft hij hem van alles uitvoerig op
de hoogte te houden en terug te keeren wanneer
zijn aanwezigheid niet meer vereischt wordt, waar
voor hij de belofte verlangt, dat men hem, zoodra
men hem noodig mocht hebben, zal terugroepen.
Professor Stern is zeer aangedaan nu hij afscheid
neemt van den jongen man die hem als een zoon
dierbaar is geworden en het schijnt, of hij nu het
op scheiden aankomt, hem niet kan laten gaan. Nog
geruimen tijd loopt de oude man in zijn slaapvertrek
op en neder en tracht te vergeefs de sombere voorge
voelens, die zich van hem meester maken, af te
schudden.
Het afscheid van von Lassen en Eugenia is, hun
vriendschappelijke verhouding in aanmerking genomen,
koeler dan te verwachten was. Eugenia schijnt ver
strooid, en hij, die een hartelijk afscheidswoord ver
wacht heeft, voelt zich teleurgesteld en smartelijk ge
stemd. Den volgenden morgen is deze stemming door
een bijna slapeloos doorgebrachten nacht niet veran
derd en als hij de tuinkamer binnentreedt, staat dit
op zijn gelaat te lezen.
Plotseling echter verandert de uitdrukking van droef
heid en gaat over in die van blijde verrassing
op de met zorg ingerichte ontbijttafel ziet hij een
portefeuille, versierd met een klein handwerkje, en als
hij haar opent, staren de welbekende trekken van
den professor en die van Eugenia hem aan. Er valt
niet aan te twijfelen wie de geefster is van dit kleine,
welkome geschenk, en ziet nu hij zich omkeert, daar
staat zij zelf in de deur. Nog nooit heeft Eugenia
gebloosd voor von Lassen, maar voor den blik dien
ze nu ontmoet, slaat ze onwillekeurig de oogen neer en
een lichte blos vliegt over haar gelaat.
Heb dank« kan hij slechts uitbrengen en als zij
hem tot afscheid de hand reikt, brengt hij die eer
biedig aan zijne lippen en is na een langen blik ver
dwenen.
VIII.
Geregeld vinden de brieven hun weg van de groote
Duitsche stad naar de kleine Italiaansche villa en van
daar naar den afwezigen vriend. Eerst na zijn ver
trek hebben Professor Stern en zijne dochter het recht
ondervonden, wat zij in hem verloren hebben. Dage
lijks missen zij zijn gelijkmatig opgeruimd humeur,
zijn helder verstand, en zijne hartelijke toewijding.
Den professor wil het werken niet meer vlotten,
nu niemand zijne bclangsteling er voor deelt en de
oude zwaarmoedigheid begint zich weer van hem
meester te maken. Eugenia doet wat zij kan om
haar vader op te beuren en afleiding te bezorgen,
maar ook zij gevoelt pijnlijk het verlies van den eenigen
vertrouwde van haar smart en ondanks alle moeite
mag het haar niet altijd gelukken een vroolijk gelaat
te toonen. Haar vader merkt dit op, maar wel verre
van de ware oorzaak te gissen, schrijft hij het toe
aan het vertrek van hun vriend en gevoelt steeds
sterker, hoe de verbinding van de twee, die hein op
aarde het liefste zijn, steeds zijn geheime, zichzelf lang
onbewuste wensch is geweest.
Zoo gaan anderhalf jaar voorbij en nog is von
Lassen niet teruggekeerd, want hoewel hiervan reeds
lang sprake is geweest, zijn er voortdurend omstan
digheden in den weg getreden om zijn terugkeer te
verhinderen. Nu evenwel heeft de professor hem een
brief geschreven, waarin hij hem dringend verzoekt
alles zoo spoedig mogelijk af te doen en tot hem terug
te keeren.
Sedert geruimen tijd voelt de oude professor zich
reeds ongesteld en slechts om zijn dochter niet te
verontrusten houdt hij zich dagelijks nog schijnbaar
eenige uren met zijn boeken bezig.
Eugenia bemerkte het evenwel toch en heeft eindelijk
haar ouden vader bewogen een dokter te raadplegen,
hoewel ze aan niets ernstigs denkt en de ziekte van
haar vader voor een lichte ongesteldheid houdt.
liet ernstige gezicht van den docter doet haar des
te meer ontstellen als hij volkomen rust en kalmte
aanbeveelt. En waarlijk, wél was hel tijd dat de
hulp van een arts werd ingeroepen, want den vol
genden morgen voelt de professor zich niet in staat op
te staan.
Glimlachend tracht hij zijne dochter, die bleek aan
zijne legerstede staat, gerust te stellen, maar toch
maakt hij dien middag van een oogenblik, dat hij
zich wat beter gevoelt, gebruik om, ondanks alle ver
zoeken van Eugenia, op te staan en een brief aan
v a Lassen te schrijven.
Als hij hiermede klaar is voelt hij zich zeer uit
geput en tracht dit te vergeefs voor Eugenia te ver
bergen.
Dien nacht en verscheidene volgende dagen en
nachten worstelt de professor in afmattende koortsen,
die zijne krachten snel doen afnemen. Eugenia wijkt
ni t van zijne zijde.
Niemand kan haar bewegen rust te nemen en de
zorg voor haar geliefden vader aan een ander over te
laten.
Overdag verlaat zij de kamer niet en 's nachts
slaapt ze in de groote leuningstoel naast zijne leger
stede. Tejj vergeefs betoogt de docter haar dat ze
haar eigen gezondheid benadeelt, te vergeefs biedt het
trouwe dienstmeisje zich aan, haar plaats eenige uren
in te nemen, en slechts met moeite laat zij zich be
wegen nu en dan wat frissche lucht in den tuin te
gaan scheppen.
Van von Lassen is tijding gekomen: een lange,
hartelijke, bemoedigende briefhij is onderweg en
DOOR
