let is verboden. FEUILLETON. M 542. WOENSDAG 28 DECEMBER. 1887. Uitgever: L. J. YEEEMAH, Heusden. I VOOR Dit blad verschijnt WOENSDAG en ZATERDAG. Abonnementsprijs: per 3 maanden f 1.00. Franco per post zonder prijs- rarhooging. Agent voor Frankrijk: Wester en Co., 20 Rue Hérold, Parijs. tot Ad verten tiën Advertentiën Maand ag- 1G regels 60 ct. Elke regel meer 10 ct. Groote letters naar plaatsruimte, worden tot Dinsdag- en Vrijdagmorgen en Donderdagavond 8 uur. ingewacht. Ingezonden stukken Geheel oorspronkelijke Nederlandsche Romans behooren nu eenmaal tot de zeldzaamheden. Toch is het ons mogelijk geworden zulk een Roman onzen lezers als premie bij den aanvang van het jaar 1888 aan te bieden. Wij hebben namelyk de hand gelegd op het boeiend en aangrijpend boek „Tweeërlei Krui s." dat wij uitsluitend voor onze abonné's en voor hen die zich nog op ons blad wensehen te abonneeren, verkrijgbaar stellen voor slechts In 't vorig No. is een advertentie met BON geplaatst. Elk onzer abonné's heeft het recht die te teekenen en aan ons bureau met bijvoe ging van 40 centen in te zenden. Naar buiten tegen inzending van een postwissel, groot 50 centen. Het boek wordt 15 Januari a.s. aan alle inteekenaren franco afgeleverd. - Een paar honderd jaar geleden kwam een Italiaan, Poli genaamd, bij den Franschen koning Lodewyk XIV, om aan dien vorst een geheim te verkoopen. Dit geheim bestond in de uitvin ding eener nieuwe ontplofbare stof, die sterker werkte dan buskruit, waardoor de koning in staat zou gesteld worden gemakkelijker zijne vijanden ten onder te brengen. Het doet ons vreemd aan het antwoord te vernemen, dat de koning aan den Italiaan gaf. Niet alleen wei gerde de vorst, het geheim te koopen, maar hij verbood den uitvinder ten scherpste het geheim openbaar te maken, »want,« zeide hij, »de mensehen hebben al over zoovele middelen te beschikken om elkander bet leven te benemen, dat ik niet het werktuig wil zijn om het aantal dier middelen te vergrooten.* Wanneer dit antwoord historisch is, dan geeft het blijken van een edelen karaktertrek bij een vorst, die nu juist in ons land niet zoo heel gunstig staat aangeschreven. De uitvinders van ontploffingsstoffen, de Poli's van onze dagen, maken goed geld van hunne geheimen, want wie tegenwoordig in den kortst mogelijken tijd het grootst mogelijk getal menschen naar de andere wereld kan helpen, is de sterkste. Wij kunnen soms moeilijk begrijpen, dat wij in een tijd leven, die hoog opgeeft van beschaving en humaniteit, als wij zien, dat overal de volkeren tot de tanden toe gewapend zijn, en dat de geringste oorzaken aanleiding kunnen geven tot een menschenslachterij op groote schaal. Een doodgeschoten smokkelaar op de Fransch-Duit- sclie grenzen brengt geheel Europa in beweging, en op een haar na staan de beide betrokken volkeren als vijanden tegenover elkander. Pas is de zaak tegen aller verwachting nog op vrede lievende wijze tot een einde gekomen, of een nieuw onweer komt uit het Oosten opdoemen. Een zoogenoemde garnizoensverandering in het westen van Rusland wordt voor een dreigement tot Oostenrijk gericht, gehouden en de moge lijkheid wordt besproken, niet of het tot een oorlog zal komen, maar of hij dadelijk zal ko men, dan wei in het voorjaar. Zoo is alles op zijn qui vive, en de oorlogsbudgetten verslinden jaar op jaar grootere gedeelten van de inkom sten der staten en jaar op jaar worden steeds meerdere werkkrachten aan landbouw en nijver heid onttrokken als voor bestemde offers van den oorlogsgod. De namen der mannen, die als de grootste mensehenslachters bekend staan, le ven het langst in de herinnering voort. Zij wor den nog vermeld en besproken eeuwen na hun dood, terwijl zij, wier werk geheele volken tot zegen heeft gestrekt, vergeten, ten minste nauwe lijks herdacht worden. Men geniet hetgeen zij ons schonken, maar hunne namen leven slechts bij enkelen in de herinnering voort. B. v. Het bijna ten einde snellende jaar was het vijftigste, dat de telegraaf, ongeveer zooals zij nu is, hare intrede in de wereld maakte. Wij allen maken er gebruik van. Zij is ons letterlijk eene behoefte geworden; tot in de meest verwijderde streken zijn hare draden gespannen, en snel als de gedachte brengt zij ons de be richten der gebeurtenissen, op duizenden uren afstands voorgevallen, over. Zij heeft in de vijftig jaar van haar bestaan letterlijk de we reld veroverd. Maar vraag eens naar de namen van hen, die in 1837 den eersten telegraaf samen stelden. Nauwelijks is liet een menschenleeftijd geleden en toch zijn de namen van Wheatslune en Cooke maar aan enkelen bekend. Die enke len zijn de ingewijden; de groote menigte vraagt niet naar hen, stelt geen belang in hen, zij profiteert alleen van hun genie. Niet zoo algemeen is het bekend, dat reeds Galilei de mogelijkheid bevroedde, dat men door middel van een paar magneten zijne gedachten over een zekeren afstand kon overbrengen. Hij wist echter niet, hoe hij het moest aanleggen, om tot een practisch resultaat te komen. Het bleef bij hem een vermoeden. Zijn geest was met zooveel andere .dingen bezig, dat hij zich aan deze zaak niet wijden kon. Een Duifecher van die dagen was gelukkiger. Zijn naam is ons niet overgebracht, maar in een boekje, dat in 1622 is uitgegeven, wordt over hem gespro ken en ook over het resultaat, dat zijne be moeiingen gehad hebben. In dit boekje dat in het Fransch geschreven is, vindt men het vol gende: Wij zijn in staat een groot en belang- rijkwekkend geheim mede te deelen, hetwelk een zekere Tuntscher aan Koning Hendrik vertoond heeft. (Deze Koning Hendrik kan niemand anders geweest zijn dan Hendrik IV, die in 1610 ver moord is geworden). Hij, die Duitsclier, is door bekwaamheid en stoutheid van geest zoover ge komen, dat hij, dank zij de kracht van den magneet, spreken kan met menschen, die verre van hem verwijderd zijn. Hij begint met twee magneten tegen elkaar te wrijven en maakt elk van deze op eene wijzerplaat vast, op welke de 24 letters van het alphabet zijn bevestigd. Wil nu iemand met een ander in de verte spreken, dan draait hij de naald zóó, dat deze stil blijft staan bij de letters der woorden, die hij over brengen wil. De naald van de andere plaat maakt daarop dezelfde beweging en laat op grooten afstand zien wat de spreker zeggen wil. (Er staat niet bij of de magneten door middel van draden aan elkander in gemeenschap zijn). De koning, dit werktuig in beweging ziende, verschrikte er niet weinig van. Hij verbood ten strengste, dat het geheim bekend zou gemaakt worden. Hij was bang, dat er met dit middel gemeenschap zou geoefend worden tusscken de plaatsen, die hij belegerde en de legers zijner vijanden daar buiten. Meer lezen wij er niet van, maar het is dui delijk, dat de toestel door dien Duitscher ver zonnen, dezelfde is, die Wheatstone maakte en welke, bekend onder den naam van wijzer-tele- graaf, in ons land lang op de stations der Iïollandscke spoorweg-maatschappij gebruikt was. Het waren evenwel geen schijven met 24 letters, maar borden, waarop links een I en rechts een V stond, en die door verschillende combinatiën letters moesten voorstellen. Het beginsel was dus hetzelfde. Twee en een kwart eeuw moesten er dus nog verloopen, eer dat oude idee Aveer te voorschijn kwam en eene werkelijkheid werd. Al wat vreemd was, wat in den gewonen loop der dingen niet voorkwam, deed in vroeger EEN NOVELLE .1. v. DIRKINK. 8) »Aha, Carol us von Detten!« riep hij, zich in de handen wrijvend. »Kom binnen, je oudje en ik spelen zes en zestig en probeeren mijn besten, ondsten Rijnwijn. Allo, drink en klink met ons op 't welzijn en den voorspoed van mijn jongen erfgenaam, ba, ha, ha!« De jonge man stond twijfelend op. Lucie beet zich de lippen bijna ten bloede. Haar ge laat nam zulke donkere, dreigende trekken aan, dat Wiesjes hart van onbestemde vrees klopte. NauAvelijks was de deur achter Karei gesloten, óf Lucie liet zich op den stoel vallen, dien hij ontruimd had. Hare oogen fonkelden vol haat, hare lippen bewogen zich zonder een Avoord te uitenhaar geheele gemoed was blijkbaar in oproer. Daar trad zacht de dokteres uit de kamer op Lucie toe en klopte haar op den schouder. »Je kunt wel een zoopje voor me klaar ma ken, meisje,sprak ze met de tong over de lippen strijkend. »De Aveg naar mijn kinderen is ver en de avondlucht koel. Ik ben oud, een Methusalem bij jou vergeleken, kleine driftkop. »Wil u koffie of warm bier?« gaf Lucie juist niet vriendelijk ten antwoord. De oude had zich ondertusschen bij den haard neergezet en staarde onafgebroken Wiesje aan. Misschien ook maakte ze vergelijkingen tusschen de beide meisjes, die van denzelfden stam en toch zoo geheel ver schillend waren. toch geen ernst, mijn schat! Warm bier zet men iederen arbeider voor en koffie krijg ik bij een daglooner. Bij Schulze echter hoort een glas wijn op 't presenteerblad, vooral als er een stam houder is gekomen, zooals hier Ze trommelde ongeduldig met de vingers op de tafel. Lucie bewoog zich evemvel niet van hare plaats. »Ohu, hoe openhartig, mijn duifjezei de oude stekelig. »Dus wordt het lieve kleine ke reltje met zulke scheele oogen aangezien? Maar 't is geen wonderhij heeft een streep door de rekening gehaald. Onze lieve Heer is er met niemand slechter aan toe dan met den dikke Schulze. Dat soort van lui weet niet Avat ze Avillen. Komen er meisjes, dan Avillen ze een jongen; en komt er een jongen, dan is 't hun toch ook niet heelemaal naar den zin. Maar je kunt tevreden zijn. De oude Schulze-Detten koopt voor zijn Ivarel den zaagmolen in 't dorp. Eu die heeft wat geleerdhij hoeft geen hof te vrijen. Nu moet hij 't eerst recht toonen, of hij u gemeend heeft of je geld en goed Maar« voer ze voort, shaal nu een hartversterking voor me.« »Zoo, moeder Klewes,* riep hij met gemaakte vroolijkheid, »hier is een kostelijke drankHij zette de flesch en een glas voor haar op tafel en wilde heen gaanmaar ze riep hem terug. Beloven en houden schijnt hier twee, Schulze, zei ze nadenkend het hoofd schuddende; bij ons is dat niet zoo. Ik zeg: belofte maakt schuld. IJw zalige vader heeft het Kerspel beloofd een kupel te zullen bouAven, op zijn kosten name lijk. Het was toen zijn zevende meisje geboren Avas, dat, zooals al haar vroegere zusjes, acht dagen na de geboorte stierf. »De meisjes gedijen niet,* riep hij, »maar dat beloof ik plechtig, als God me de volgende keer een zoon schenkt, dan zal ik de oude school, die door mijn oom is gesticht, in een kapel veranderen en een geestelijke bezoldigen, die eiken Zondag gods dienstoefening zal houden om de kranke, oude vrouAven den verren kerkweg naar Merburg te besparen. Zoo zwoer hij hoog en heilig. Menige oude vrouw,ging ze voort, heeft zich op den urenlangen weg een erge verkoudheid op den hals gehaald. De zoon, ja, die kwam, maar de school is nog op den huidigen dag zooals vroe ger. Nu willen de andere boeren wel een nieuwe school bouwen, maar eerst dan als de opvolger van den zaligen Schulze de belofte van zijn vader is nagekomen. En »Ho, ho, vrouw KleAves!« lachte Schulze met een hoogrood gezicht. »De zaak is verjaard! Wie kan instaan voor alle oude schulden van zijn voorouders Ik ben buitendien niet voor nieuwigheden en heb toch al erg veel uitgaven. De spoorweg komt, en dan moet ik Eggers hei veld ontginnen, dat thans mijn eigendom is. Maar drink, oude vrouw; een droppeltje doet goed,« viel hij zich zelf in de reden, de flesch ontkurkende. Hij hief haar hoog op en vulde met bevende hand het glas tot de goudkleurige, parelende wijn er over stroomde. Jawel, de spoorweg komt; maar onrecht goed gedijt niet en hoogmoed komt voor den val;« bromde de oude vrouw, toen Schulze haar ver laten had. Ze slurpte haar Avijn met een zuur gezicht en wendde zich nu, daar men haar alleen liet, tot Wiesje. »Ben jij de eenige dochter van Louize Eggers begon ze haar verhoor, dat zoo streng werd door gezet als had ze het ambt van rechter van in structie bekleed. Wiesje bleef haar evenwel geen antwoord schuldig. Misschien Avas het haar aan genaam dat ze zich bij een ander kon aansluiten en zoo vernam vrouw Klewes meer dan ze weten wilde. Aan het hart van deze oude knaagde sinds Het ontging Wiesje niet. »Wil men ,u naar huis rijden vroeg ze. Vrouw Klewes lachte spottend. »Dwaas kind,« riep ze, »voor mij inspannen? Dan moet je juist bij onze boeren komen »Maar u kunt niet alleen gaan!* vermaande Wiesje bezorgd. De vrouw zag haar met groote oogen aan. Als je een klein eindje mee wilt gaan, zal dat me lief zijn,« mompelde ze en was verbaasd toen het meisje zich daartoe dadelijk bereid verklaarde. Ondertusschen zat Lucie bij de gasten en haar vader in de kamer, waar een uiterst vroo- lijke stemming heerschte. »Het geluk loopt je na, Schulzeriep de oude Detten, zijn glas opheffend. Ze klonken op 't nieuwe grondbezit, dewijl men op het wel zijn van den jongen stamhouder reeds overma tig had gedronken. Ja, jac lachte Schulze, »ik ben wel een geluksvogel; een dag later en de zaak was ver speeld. Nauwelijks was de koop gesloten, of Harmen sloot voor altijd de oogen. >LIeeft hij geen bloedverwanten?* vroeg de jonge Detten. »Een nicht, die bij ons dient,* antwoordde Lucie. »Je gaat toch naar de bruiloft van Liesbeth Bebrens,* dus veranderde ze de rich ting van het gesnrek. >en niet naar Merburg om NIEUWS Land van Hens en Altena, en Bericht aan onze geachte Abonnes. OORSPRONKF.UJKK ROMAN DOOK Mevrouw SILVÉ, SflT veertig centen. aaMan DOOR >Warm bier?* spotte de oude, terwijI ze Lucie met een bestraffen den blik aankeek. »Dat is je »Kommaudeeren laten we ons in 't geheel niet, vrouw KleAves,« sprak ze toornig de armen over elkander slaande. »Zonder stamhouder zou 'took wel goed gegaan zijn; even als totnu!« onfsnapte haar. Lucie sprong op, bloedrood van ergernis, dat ze de oude had uitgelokt om te praten. Haastig dekte ze de fa el. Toen ging ze naar haar vader in de kamer en fluisterde hem iets in 't oor, Avaarna deze met een gefronsd voorhoofd opstond, de Avijnflesch greep en heen ging. vijftig jaren een wurm, die den laatsten tijd dood scheen, maar heden avond weer tot het leven was ontwaakt. Eu hij knaagde en knaagde thans sterker dan ooit om haar alle rust te ont nemen. Maar de oude gewoonte zich over de inwendige kAvaal heen te zetten, Avas te diep bij haar ingeworteld; ze volgde haar ook thans Aveer. »Wat gebeurd is, is gebeurd; gedane zaken kunnen niet hals over kop veranderd wor den^ bromde ze opstaand. Was de wijn te sterk, of had ze om het geweten tot zwijgen te brengen' een glas te veel gedronken Haar voe ten konden haar nauwelijks dragen en het hoofd was haar zwaar.

Kranten Streekarchief Langstraat Heusden Altena

Nieuwsblad het land van Heusden en Altena de Langstraat en de Bommelerwaard | 1887 | | pagina 1