m
ZATERDAG 18 JANUARI.
m ipii
fel
Bij
Uitgever: L. J. VETERMAN, Heusden.
dit nummer behoort
een bijvoegsel.
De Vastentijd en Pasehen in het duurde hij de geheele week, van »Fliisk-
Noorden, 1500 n. Chi\
VOOK
Dit blad verschijnt WOENSDAG en ZATERDAG.
A bonnementsprijs: per 3 maanden f 1.00. Franco per post zonder prijs-
verhooging.
Advertentiën 16 regels 60 ct. Elke regel meer 10 ct. Groote letters Daar plaatsruimte.
Advertentiën worden tot Dinsdag- en Vrijdagmorgen ingewacht.
Agent voor Frankrijk: Wester Co., 20 Rue Hérold, Parijs.
dan wij ons leven lang kunnen volbren
gen* enz. enz.
Maar als wereldsch feest beschouwd, bleef
de vasten-maaltijd zijn ouden naam hand
haven. Omstreeks het jaar vijftienhonderd
Omstreeks midden tusschen Kerstmis en
Paschen werd een groot feest gevierd. Zooals
de naam reeds aanduidde was het eene voor
bereiding tot de lange vasten, die veertien
dagen, tot Paschen, moesten duren. De
Duitsche naam hiervoor was »Fas1elabend«,
die in deplat-Duitsche wijziging »Fastelauen«
in het Noorden werd binnengesmokkeld,
terwijl het woord in Duitscliland in Fust-
nacht* overging.
Intusschen was men evenmin in Zweden
als in Denemarken genegen het vreemde
woord op de juiste wijze uit te leggen. »De
avond vóór de vasten* werd eenvoudig ver
anderd inHet vroolijk feestmaal voor de
vasten »Fastelauen,« in »Fast< daget,» en
»laget« is het Zweedsche woord voor gast
maal of feestmaal.
Dit feest had volstrekt geen godsdienstig
karakter. De heidensche plechtigheid, ter
eere van lente en vruchtbaarheid gevierd,
die voorheen eene eerste plaats bekleedde
in de rij der feesten, was sedert lang ver
geten en de overoude gebruiken hieromtrent
hadden allengs zin en bcteekenis verloren.
Toch waren deze gretig door de christenen
als eene erfenis der heidenen aanvaard en
in de gedaante van een christelijken feest
maaltijd behouden, die niet anders was dan
een, door de kerk geoorloofd, feest met op
tochten, een »maskarade« zouden wij thans
zeggen; eene schavergoeding voor de vroc-
lijkheid, die daarna, in de stille weken als
het ware was opgesloten en zich dan niet
mocht uiten.
De »Hervorming« hief het gebruik der
vasten* op. De nieuwe leer hechtte geen
waarde aan dergelijke boetedoeningen en
de misbruiken, die daarbij waren ingeslopen
werden meedoogenloos ten toon gesteld. Het
gebruik iemand anders voor zijne rekening
te laten vasten, werd thans in zjjn ge
heeleongerijmdheid en bespottelijkheid open
baar.
»Zijne Genade, de Vorst* dit vindt
men in eene oude verhandeling over een
Deenschen Hertog, kort voor de Reformatie
vastte des Vrijdags en de Hertogin des
Zaterdags, of lieten de armen hier in de
gemeente voor hen vasten en betaalden dezen
daarvoor
Zoo viel dus de vastentijd vóór Paschen
als eene uiterlijke voorbereiding tot het
kerkelijk feest, weg. Tegen degenen, die nog
uit de dagen van het katholicisme meenden
door de eenmaal afgelegde belofte tot vasten
verplicht te zijn, predikte men in de kern
achtige, ruwe taal van dien tijd, met krach
tige woorden »Maar, zoo zegt gij misschien,
ik heb de gelofte tot vasten gedaan en moet
woord houden, anders mocht God mij straf
fen Mijn vriendHet is niet noodig
eene vloo in een robbevel te brengen zij
komt er vanzelf in. Wij behoeven volstrekt
geen aanleiding tot zondigen meer te maken
ieder van ons zondigt reeds overvloedig tegen
de tien geboden. Wij hebben reeds te veel
beloofd, toen wij werden gedooptveel meer
söndagen* (den Spekzondag) af, acht dagen
lang. De Zondag vóór de vasten werd in
de middeleeuwen >Spekzondag« genoemd.
Hij die op dezen dag geen spek eet, heeft
het geheele jaar door pijn in zijn rug; dit
geloof heerschte onder de Deensche boeren
nog in het jaar 1700. De op den Spek
zondag volgende dag wordt in het plat-
Duitsch »Blau Mandag« genoemd.
Dinsdag daaraanvolgende noemde men
Hvit-tisdag(Witten Dinsdag) omdat men
dan melk en wit, of weitbrood at. De naam
»Fet-tisdag«, die in Zweden de meest ge
wone is, komt van het oude gebruik, op
dien Dinsdag een klont boter in den weitebol
te leggen. In Frankrijk wordt hij nog
»mardi-gras, in Engeland »Pancake tues-
dag* genoemd.
De Woensdag kreeg den naam »Askons-
dag* (Aschdag). Deze is afkomstig uit den
tijd der Roomsch-Katholieken, toen op dien
Woensdag alle gemeenteleden in de kerk
kwamen en met houtskoolasch een zwart
kruisje op het voorhoofd ontvingen. Deze
asch behoorde, stipt genomen, te zijn van
op den Palmzondag van het vorige jaar
verbrande palmtakken. Bij het teekenen
van het kruisje werd het formulier gespro
ken »Mensch bedenk, dat gij stof en asch
zijt en tot stof zult wederkeeren.*
Een Duitsch schrijver uit de zestiende
eeuw schildert een Asch-Woensdag aldus:
Reeds vroeg in den morgen snellen de
menschen naar de kerk, waar een geestelijke
voor eeu penning een weinig asch op ieders
hoofd strooit. Hierna wordt plechtig feest
gevierd met groot gelag en op schandelijk
overdadige wijze. Eenigen loopen bij helder
lichten dag met brandende fakkels weekla
gend door de straten. Zij roepen»Wie
heeft iets van het feestmaal gezien An
deren dragen een haring aan een stok ge
bonden voor zich uit, roepende: Haring,
haring! Geen broodkorf meer!» (Sill, sill!
Ingen korf mera!«) Met allerlei vreemd
soortige gebaren loopen zelfs eenige naakte
menschen door de stadZoo houdt
men vol tot den Zondag toe. Dan wordt
van den vasten-maaltijd afscheid genomen
men verkleedt zich, drinkt zich dronken,
speelt en schertst voor de laatste maal.
Thans volgt de sombere vasten-tijd.
In enkele landstreken is de naam van
Askonsdag, zonder gegronde reden uit de
week voor de vasten overgebracht tot een
boetedag vóór Paschen.
De overige dagen dier »vasten-week«
heetten eenvoudig Donderdag, Vrijdag,
Zaterdag van de wittebroods-week.«
In bijna elke wijze van vastenavond-vieren
is nog een spoor van de lang verleden feesten
ter eere der vruchtbaarheid te vinden. Onder
die oude gebruiken willen wij enkelen noe
men, die zich nog tot in onze dagen heb
ben gehandhaafd; zooals dit van »fastlags-
ris« en de gewoonte om elkander op den
Dinsdagmorgen met die takjes te slaan. De
mannen der kerk hebben hierin eene toe
speling willen vinden op het lijden van
Christus en eene vermaning tot kastijding
des vleesches. Maar, men sloeg nooit zich
zelf en dan werden die klapjes bepaaldelijk
op de vrouwen toegepast. In enkele ge
deelten van Denemarken heerschte het ge
bruik dat mannen, die in de vastenavonds-
week vrouwen op de straat tegenkwamen,
zonder iets te zeggen deze ferm met de
roede sloegen.* Dit gebruik verkrijgt een
eigenaardige opheldering als men zich her
innert, hoe reeds bij de romeinsche luper-
caliën, die ter eere van Pan of Lupercus
in Februari werden gevierd, de vrouwen
zich door mannen met de roede lieten slaan,
in het vertrouwen dat dit hare vruchtbaar
heid zou bevorderen.
In Skane bestond nog lang de »vasten-
avonds-grap« in den wedloop van eenige
halfnaakte vrouwen met één man. Linnaeus
spreekt van dit zonderling gebruik uit het
jaar 1751 »Een man loopt met eenige
meisjes om het hardst; hij is sterker, maar
zij zijn lichter, daar zij slechts in haar on
dergoed loopen.* De overwinnaar wordt in
triomf rondgedragen en met een keurig
feestmaal, te zijner eer gevierd, wordt hij
geëerd.
In Engeland en Schotland is het nog
gebruikelijk op den St. Valentinsdag, den
14den Februari, in een beker de opgeschre- De werkstaking der mijnwerkers in het
ven namen van jonge meisjes en knapen kolendistrict van Charleroi is, gelijk de
dende stukjes houtskool (»trollkiiringar«
(tooverheksen) en vuurbollen.
Dien Zondag en Maandag vermaakte de
adel zich met wedrennen en volgens den
aartsbisschop Olaus Magnus, was het in
Zweden gebraikefijk op vastenavond een
zwaarddans uit te voeren, dien men lang
vooruit had ingeoefend. De dans begon daar
mede, dat men met uitgetrokken zwaard
in een kring liepdit zwaard werd op de
maat der muziek boven het hoofd gezwaaid.
Na die afleiding wierp men de wapenen in
de hoogte en greep bij het vallen elkanders
zwaard, terwijl de dansenden fraaie figuren
vormden, bij voorkeur de beroemde »roos«.
De muziek was in den aanvang langzaam
en plechtig; de maat nam echter voortdu
rend in snelheid toe en tevens werden de
bewegingen der dansers steeds wilder en
hartstochtelijker.
(Slot volgt.)
Buitenland.
dooreen te mengen en het aan het lot over
te laten welke twee voor elkander bestemd
zijn. Het Engelsch volksgeloof laat op dien
dag ieder vogel zijn gaaike kiezen. St. Va-
lentijn is de beschermer der jeugdige liefde.
Men wil, dat bovengenoemd gebruik van
de oude feesten voor leute en vruchtbaar
heid te herleiden is.
Iu het jaar 1700 wordt in Denemarken
voor het eerst van »Fastlagsbullar« (vasten-
avonds-bollen) gewaagd. In Holstein noemde
men die broodjes »Heetwege« (heisse wecken)
warme of heete weitebollen, waarvan de
Zweedsche benaming »hetwiigg« waarschijn
lijk afkomstig zal zijn. Wij zeiden reeds,
dat die Dinsdag in Engeland de »panne-
koeksdag* wordt genoemd. Eén kerkklok,
de »pannekoeksklok« werd in oude tijden
geluid op het uur, dat men met het bakken
beginnen moest, en zij werd opnieuw geluid
als de laatste pannekoek moest worden op
gegeten. Toen een bisschop in York aan
het einde der zeventiende eeuw dit gebruik
van het klokkeluiden wilde afschaffen, had
dit hem bijna het leven gekost.
Eene toespeling op het lentefeest gaf het
oud Deensch gebruik om op »fastlagen«
twee personen, waarvan één den winter,
de andere den zomer voorstelde, met elkander
in het strijdperk te doen treden. De strijd
werd met veel plechtigheid gevoerd: beide
hoofdpersonen van het tweegevecht waren
te paard gezeten en werden door eene schare
van vrienden, eveneens te paard, vergezelden
allen waren op eene wijze, die met hunne
rol overeenstemd, gekleed.
Ter wille van het klimaat werd in Zweden
dit tournooi tot verder in het voorjaar uit
gesteld, tot op den eersten Mei. Zelfs dan
kostte het den zomer nog vaak groote
moeite de overwinning te behalen. Volgens
eene schildering van Olaus Magnus, waren
bij een dergelijken kampstrijd de winter en
de schare zijner ruiters in bont gekleed en
stortten over de tegenpartij een hagel v«n
sneeuwballen en stukjes ijs uit. De zomergeadviseerd hebbeiQi
en zijn gevolg zwaaiden als zegeteeken uit- w
telegraaf reeds gemeld heeft, gelukkig ge
ëindigd. De vergadering der bestuurders en
gedelegeerden van besturen van de verschil
lende mijnen heeft, na zeer langdurige be
raadslagingen, en dank zij ook de tusschen-
komst van den heer Sabatier, een invloedrijk
industriëel en lid der Kamer voor Charleroi,
de voorwaarden der werkstakenden aange
nomen, en dus toegestemd in eene vermin
dering der werkuren tot 10 per dag en
tot eene loonsverhooging, aanvankelijk met
10 pet. en geleidelijk stijgende in verhou
ding met de gemiddelde steenkoolprijzen.
winst per week voorspiegelden en die enorme
kapitalen van lichtgeloovige lieden op die
wijze in handen kregen, er waren lieden
die hen 10.000 fr. zonden om de 600 pCt.
rente, 1250 fr. per week, te genieten!
zijn voor een paar dagen met 600.000 fr.,
3000 door hen opgelichte personen,
van
met de Noorderzon verdwenen.
De Belgische correctioneele kamer van
het hof van appèl zal den 27sten dezer
maand uitspraak doen in het hooger be
roep van Corvilain tegen het vonnis van
de rechtbank van Antwerpen van den 27
November, die hem tot 4 jaar en 7 maan
den gevangenisstraf en 476 francs boete
veroordeelde.
Zooals bekend, heeft de ingenieur Dalaunay
geen appèl geteekend.
Te Parijs is de influenza bijna geheel
geweken, en is het aantal sterfgevallen bijna
weder tot zijn gewone peil gedaald.
In de provinciën blijft zij echter steeds
nog heerschen. Te Lyon en Marseille is het
aantal sterfgevallen nog altijd aanzienlijk.
Te Brest wordt de telegraafdienst door infan
teristen onderhouden, terwijl het aantal zieken
zich nog steeds uitbreidt. Te Evreux doen
zich veel gevallen onder de militairen voor.
De rechtbank te Parijs heeft den spion
Paul Yanault, zich noemende graaf Mahl-
berg, wegens poging om aan de Duitsche
regeering stukken in handen te spelen welke
de verdediging des lands betreffen, tot 5
jaren gevangenisstraf veroordeeld.
Te Parijs is bericht ontvangen van de
Panama-commissie. De president, Germain,
moet officiéél tot voltooiing van het kanaal
spruitende berketakjes boven hunne hoofden,
maar slechts zelden konden die buiten wor
den afgesneden, maar moesten binnenshuis
voor die gelegenheid worden »gedreven.«
Zij beantwoordden de aanvallers met bran-
De bankiers K. en N., rue Turgot 11
te Parijs, die ongeveer een maand geleden
in de dagbladen (ook de Hollandsche) voor
een storting van 200 francs, gewaarborgd
door bons van 't Créditfoncier, 25 francs
De wijze, waarop Engeland het geschil
met Portugal in zake Midden-Afrika heeft
doorgehakt, moge vrij algemeen afkeuring
vinden, voor de zaak der beschaving zullen
de gevolgen daarvan slechts weldadig kunnen
zijn. Wel beschouwt ook Engeland de vlag
der beschaving in de meeste gevallen slechts
als bedekking voor meer zelfzuchtige han
delingen maar wat Portugal tot dusver in
Afrika deed, is verre beneden middelmatig
peil. Op meedoogenlooze wijze hebben de
Portugeezen steeds de inlanders behandeld;
waar zij den voet zetten was het hun slechts
te doen om van de inboorlingen zooveel
mogelijk profijt te trekken en van de Euro-
peesche handelaars en reizigers cijns te heffen.
Dat de Portugeesche regeering gezwicht
is voor Engelands ultimatum is voor het
oogenblik het geluk voor de Transvaal, want
eene demonstratie der Britsche vloot in Afrika
zou hoogst waarschijnlijk geleid hebben tot
eene overrompeling der aan Portugal behoo-
rende Delagoa-baai, den eenigen uitweg der
Transvaal naar zee, waarop Engeland steeds
een begeerig oog gevestigd heeft. Vrij al
gemeen houdt men er voor dat Engeland
met Duitschland een geheim verdrag heeft
gesloten betreffende de verdeeling van Oost-
Afrika, en daaraan schrijft men het dan ook
toe dat het thans zoo barsch is durven op
treden.
Zooals ligt te begrijpen is, trachten de
organen der republikeinsche partij munt te
slaan uit de vernedering der monarchie, en
sporen zij zelfs tot oproer aan. Tot dusver
is die wenk echter niet opgevolgd; wel hebben
te Lissabon en te Oporto straatschandalen
plaats gehad, maar de politie wist die te
onderdrukken. Het rumoerigst blijven nog
de studenten. Zij begaven zich in optocht
naar het gebouw der Kamer en eene com
missie uit hun midden overhandigde den
voorzitter een adres, waarin zij tegen het
besluit der regeering protest aanteekenden.
Voorts bestaat het plan om eene vader
landslievende vereeniging te stichten, wier
doel het zal zijn propaganda te maken voor
het denkbeeld, om voor de buitenlandsche
handelsartikelen niet meer ter markt te gaan
bij Engeland; alzoo die handelsartikelen
eenvoudig te »boycotten«.
Dat deze gebeurtenissen te Madrid zeer
de aandacht trekken, laat zich begrijpen.
De gisting, welke daar in bijzonder sterke
mate heerscht, mocht eens Spanjes grenzen
overtrekken, en hoezeer Spanje geheel buiten
het Engelsch-Portugeesche conflict staat,
zullen de Spaansche garnizoenen langs de
grens versterkt worden ter voorkoming van
alle gevaar.
Al de Spaansche bladen, zoo Carlistische
als republikeinsche, laken overigens ten
sterkste de handelwijze van Engeland en
betuigen hunne sympathie voor Portugal,
dat zij zelfs aanzetten om tot het uiterste
weerstand te bieden.
Het blijkt thans, waaraan de geruchten,
dat keizer Frans Jozef voornemens zou zijn
de kroon der Habsburgers neer te leggen,
i V
e Langstraat en de
Boinnielerwaard.
Het hier volgende is ontleend aan «De Geschiedenis
van Noorwegen en Denemarken in de zestiende eeuw,"
van Troel Land.
