M ST5.
m
m
Een groot man.
WOENSDAG 26 MAART.
1890.
Uitgever: L. J. VEERMAN, Heusden.
voor
-./r
Dit bind verschijnt WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementsprijs: per 3 maanden 1.00.
verbooging. Afzonderlijke nummers 5 cent.
Franco per post zonder prijs-
Advertentiën 16 regels 60 ct. Elke regel meer 10 ct. Groote letters naar plaatsruimte.
Advertentien worden tot Dinsdag- en Vrijdagmorgen ingewacht.
Agent voor FrankrijkWester Co., 20 Rue Hérold, Parijs.
Verleden week is een man van het too-
neel der wereld afgetreden, die langer dan
een gemiddeld menschenleven een voorname
rol vervuld heeft, 't Is een zeldzaamheid,
dat iemand zóó lang zich in een betrek
king als Bismarck bekleedde, handhaaft; 't is
nog grooter zeldzaamheid dat hij, ofschoon
't hem nog allerminst aan kracht faalt, vrij
willig zijn rol neerlegt, vóór de dood hem
daartoe noodzaakt. Aan tooneeleffect mag
men hierbij niet denken. Onder keizer Wil
helm heeft Bismarck eenmaal, zijn positie voe
lende wankelen, gedreigd zich te zullen
terugtrekken. Hij was echter zeker van
's vorsten steun en een enkel woord des
hoogen meesters was genoeg hem op zijn
besluit te doen terugkomen. Thans echter
was 't wezenlijk ernst. De jonge Wilhelm
is zoo geheel anders als de oude. Liet de
laatste alle aangelegenheden behalve mili
taire zaken aan zijn eersten minister over,
de tegenwoordige keizer is van geheel ander
maaksel. Deze wil niet alleen in naam de
hoogste waardigheid voeren, maar inder
daad ook de voorganger zijn zijner onder
danen. Gaat hij niet buiten alle politiek
om, zich mengen in de internationale kwestie
tusschen werkgevers en werklieden en be
houdt hjj niet zich de vrijheid voor met
elk zijner ministers afzonderlijk te beraad
slagen, zonder daarin den ouden weg te
volgen en eerst den kanselier te raadplegen?
Ziet, dat zijn manieren, die een man als
Bismarck, den ijzeren vorst, tegen de borst
stuiten. Hij is te oud geworden om nog daar
aan te gewennen. Er zich bij neerleggen,
een oog sluiten en doen alsof hij 't niet zag,
is hem onmogelijk. Pruisen en Dnitschland
hebben zich onvoorwaardelijk langer dan een
kwarteeuw aan hem onderworpen, ofschoon
hij nimmer iets door de vinger zag, nu op
zijn ouden dag nog te buigen als 't riet
voor den storm, dat gaat niet. Op een schip
past maar één groote mast. Bismarck is
lange jaren die mast geweest. Was Keizer
Frederik in 't leven gebleven, dan ware de
rijkskanselier reeds eerder tot de eervolle
rust ingegaan. Zijn zoon, die zich in de
eerste maanden zijner regeering uitsluitend
als militair deed kennen, scheen zich de
macht van den ouden Bismarck te laten
welgevallen. Thans echter, nu hij, zoo ge
heel afwijkend van de traditie, gaat toonen
dat de keizer eigenlijk de eerste mast is,
is er voor Bismarck geen plaats. Deze man
moet 't opperbevel voeren of beengaan.
Dienen is hem thans onmogelijk geworden.
En zoo is hij heengegaan, doch niet dan na
omstandig zijn grieven blootgelegd te heb
ben. Welke die zijn, kunnen we slechts gis
sen. De keizer houdt ze, althans voorloopig,
onder zich.
Otto von Bismarck heeft een eervolle loop
baan achter zich. fc Zij men instenff met
zjjn staatkundige principes, 't zij men daar
van afkeerig is, ieder zal toestemmen, dat
deze man, dia sinds 1862 naast den Prui-
sischen troon stond, een buitengewoon man
was.
Bismarck werd 1 April 1815 te Schön-
hausen in de prov. Brandenburg geboren.
Hij studeerde aan de hoogeschool te Gottin-
gen, doch zijn tydgenooten spreken niet
met bijzonderen lof van studietijd. Hij was
zeer sterk in 't verzuimen der colleges, doch
tweegevechten gewikkeld. Zijn jeind-examen
deed hij, zonder meer dan tweemaal de
lessen te hebben bijgewoond. Daarna trok hij
zicb op zijn landgoederen terug en leefde
voor de jacht en 't vermaak. Hij had echter
buien, gedurende welke hij zich geruimen
tijd in zijn kamer opsloot en met ijver de
studie der geschiedenis en staatkunde ter
hand nam.
In 1848 kwam Bismark in de gelegen
heid zijn politieke beginselen te toetsen aan
den geest des tijds. Ze konden het daarmee
echter niet vinden, 't Pruisische volk vroeg
van zijn Koning een grondwet en Bismarck
was daar sterk tegen gekant en toen de
grondwet toch gegeven werd, nam hij een
voudig zijn ontslag.
Drie jaren later vinden we hem als lid
van den Bondsdag te Frankfort. Ook daar
ging 't hem niet naar den zin. Oostenrijk
streefde naar den voorrang in den Duit-
schen bond en dit kon Bismarck niet uit
staan. Zijn oordeel over dien bond was niet
rualsch. De ziektetoestand, waarin de bond
verkeerde, moest, naar hij meende, te vuur
en te zwaard worden tekeer gegaan. Van
dien tijd af dagteekent zijn£ afkeer tegen
Oostenrijk.
Van 1857 tot 1862 was Bismarck ge-
gezant van Pruisen aan de hoven te Peters
burg en Parijs en werd in die jaren door
de regeering in vele binnenlandsche zaken
geraadpleegd.
Pruisen doorleefde in die jaren een moeie-
lijken tijd. Wilhelm 1 was als Koning op
getreden en had door woord en daad de
meerderheid der vertegenwoordiging tegen
zich in 't harnas gejaagd. Met het woord,
door van de vertegenwoordigers te spreken
als van een lichaam, dat den Vorst met
raad zou dienen, met de daad door de Kamer
te ontbinden, die iets meer wilde zijn dan
raadgeefster. Maar dezelfde vertegenwoor
digers kwamen terug en Wilhelm, ten einde
raad, koos Von Bismasck tot eersten minister.
't Was een kritiek geval. De Koning
wilde op Bismarcks advies, een nieuwe leger-
organisatie en de Kamer weigerde hard
nekkig daarin mee te gaan. Hare vergade
ringen werden gedurig verdaagd, zonder
dat ze toegaf. Bismarck stoorde zich een
voudig niet aan de oppositie, regeerde zon
der wettelijk' goedgekeurde begrooting en
ging met kracht alle demonstratiën, ter eere
der afgevaardigden op touw gezet, te keer.
Dat duurde tot 1866. Bismarck was toen
niet minder dan gehaat, terwijl zijne re
geering op smadelijke wijze als »jonker-
regeering« werd uitgekreten. En hoe hache
lijk zijn positie ook was, hij gevoelde zich
nog zoo sterk, dat hij Oostenrijk op een
wjjze behandelde, die noodwendig tot een
oorlog moest leiden.
En de oorlog kwam en ging en binnens
lands was alles naar Bismarcks wil omge
keerd. De oude oppositie lag verslagen, de
koning verzocht de medewerking der afge
vaardigden en deze waren daartoe bereid.
De vernedering van Oostenrijk verschafte
Pruisens minister een groot overwichr. De
voorstellen tot uitbreiding van grondgebied
werden zonder tegenkanting aangenomen,
en ook het gevraagde krediet van 60 mil-
lioen gewillig gegeven.
Een gevolg van dezen oorlog was de
oprichting van den Noord-Duitschen Bond,
de voorlooper van het Duit&che keizerrijk.
Wat deze Bond en zijn stichter vermoch
ten, leerde bet jaar 1870. Als één man
stond "'geheel Duitschland naast Pruisen in
den bloedigen, korten strijd tegen Frankrijk.
Noord en Zuid vereenigden zicb nog vóór
de wapens waren neergelegd tot één keizer
rijk, dat niet bet minst door Bismarck's
beleidvol bestuur, thans een der eerste
machten in Europa is.
Na dezen oorlog heeft Duitschland slechts
vrede gekend en kon zijn Rijkskanselier
zich ongestoord toewijden aan de binnen
landsche zaken.
Dat ook over hem, den halsstarrigen
staatsman, de jaren niet zijn heengegaan
zonder indrukken achter te laten, bewijst
de wetgeving van Pruisen. Veel is daarin
veranderd op zijn voorstel en met zijn
goedkeuring, waarvan hij in 1848 zou ge
gruwd hebben. Hij, die beslist voor 't een
hoofdig, onbeperkt bestuur was, heeft o.a.
zelf in Duitschland bet algemeen stemrecht
ingevoerd, waarmee dit jaar de socialisten
zulk een enorme machtsontwikkeling ge
toond hebben. Misschien is ook deze uit
komst wel een der redenen geweest, die
den ouden man genoopt hebben rust te
nemen.
Nu nog 't een en ander over den mensch
Bismarck.
Wie meenen mocht dat deze machtige
persoonlijkheid wel een grooten staat zal
voeren bedriegt zich zeer. Zijn hofhouding is
niet grooter dan van een gewonen land-edel-
man. Een koetsier, een kamerdienaar, een
rijknecht, een portier maken met het kamer-
en keukenpersoneel de heele vorstelijke hof
houding uit. Het zijn allen bejaarde dienaars,
die met trouw hun heer aanhangen. Het
gezin bestaat uit vier personenvorst Bis
marck, vroeger graaf, thans hertog, de
hertogin (een zuster van den minister van
Puttkammer) en de twee zoons Herbert,
thans minister, en Wilhelm. Het paleis ligt
in de Wilhelinstraat en is omgeven van
een heerlijk park, waarin de eigenaar zicb
gaarne ophoudt. Bismarck is een groot vriend
der natuurvlak voor de ramen zijner stu
deerkamer liggen prachtige bloembedden, ter
wijl de oranjerie zich naast zijn kabinet
bevindt.
Bismarck is een liefhebber van vroeg
opstaan.
Zijn zoon Wilhelm staat hem daarin trouw
ter zijde. Alleen de avonduren besteedt hij
aan gezellig samenzijn. Ftesten echter wor
den niet gegeven en visites hoogst zelden
afgewacht. Wanneer geen zorgen hem kwel
len en de Rijksdag hem niet uit zijn humeur
gebracht heeft, is hij zijn gezelschap uvel
waard. Ook de Rijkskond Tiras is dan van
Bismarck was tot in zijn spreken een
eenige persoonlijkheid. Duitschland zal hem
missen, al krijgt het dan ook in Caprivi
een kanselier, die uiterlijk verrassend op
hem gelijkt.
JBuitenland.
De Duitsche bladen van alle partijen be
groeten den nieuwen Rijkskanselier met
ingenomenheid. Dat algemeen groot ver
trouwen gesteld wordt in den humanen en
dapperen officier, die als minister van marine
zulk een goeden indruk had gemaakt, bleek
o. a. hieruit, dat reeds terstond, toen de
eerste geruchten over vorst Bismarcks af
treden verspreid werden, generaal von Caprivi
het eerst als zijn opvolger werd genoemd.
De generaal geniet ten volste bet vertrou
wen des Keizers en is ook steeds zeer be
vriend geweest met vorst Bismarck, zoodat
hij steeds op den steun van zijn voorganger
kan rekenen. Zelfs de liberale bladen ma
ken zich niet ongerust over bet optreden
van een generaal als rijkskanselier.
De »Nordd. Allg. Zeitg.« verzekert, dat
geene poging is gedaan om vorst Bismarck
op zijn post te behouden. Deze verzekering
bevreemd zeer, omdat in het verschenen
keizerlijk besluit uitdrukkelijk wordt ge
sproken van verdere pogingen. Daarin ligt
de erkenning, dat vorst Bismarck tegen den
zin heenging. Men zegt, dat hij de waar
digheid van hertog wil afwijzen. De voor
genomen dodatie heeft bij geweigerd.
Met waardige hardnekkigheid houdt het
gerucht stand, dat ook graaf Waldersee,
wiens verhouding tot Caprivi zeer koel
moet zijn, zijne betrekking van chef van
den generalen staf zal neerleggen en ver
dwijnen zal als een corps-generaal in eene
provincie. Het gelijktijdige aftreden van
Waldersee en Bismarck zou ongetwijfeld
nog des te duidelijker aan het licht doen
komen hoe buitengewoon sterk de Keizer
er op gesteld is, zich vrij te houden van
den invloed van wien ook.
Volgens de »Politische Nachrichten* vor-
Hij arbeidt den ganschen da-, dert de arbeid der conferentie over het ar
beidersvraagstuk in die mate, dat reeds op
29 Maart hare sluiting verwacht wordt.
Alle drie de commissiën kwamen reeds tot
de beteekenisvolle besluiten, dat de arbeid
in de mijnen alleen verricht mag worden
door personen boven de 14 jaren; dat ar
beid van vrouwen in het algemeen in on-
eraardsehe mijnen niet mag worden toe-
de partg. Tiras is nu ook afgetreden, doch I gelatendat de arbeid van kinderen in de
In het fabriekstadje Köpenick, op twee
mijlen afstand van Berljjn gelegen, hebben
ernstige ongeregeldheden plaats gehad. Eenige
dagen geleden had de politie aldaar eene
socialistische vergadering verboden, en de
socialisten gaven daarover hunne ontevreden
heid te kennen door zingende en schreeuwen
de door de staten te trekken. Aanvankelijk
belette de politie dit niet, maar eiken avond
kwamen meer socialisten uit Berlijn hunne
makkers helpen om de politie te sarren. Vrij
dagavond was er dan ook eene zoo talrijke
joelende menigte op de been, dat de politie
het noodig oordeelde alle winkels en drank
huizen te sluiten. Toen zij er eindelijk toe
overging de straten te ontruimen, viel er
uit een Iroep werklieden een schot, waar
door een gendarme gedood werd. De overige
gendarmes en politie-agenten maakten daar
op eveneens van hunne wapenen gebruik,
met het gevolg dat een aantal onruststokers
ernstig gewond werden, terwijl, ter voorko
ming van erger, een bataillon soldaten uit
Frankfort ontboden werd. Een groot aantal
is gearresteerd.
Te Leipzig zijn verscheidene buitenlandsche
Israëlieten verdacht van hoog verraad ge
vangen genomen.
Het aantal werklieden in Italië, dat buiten
betrekking is, breidt zich steeds uit. Aller
spaarpenningen zijn uitgeput, terwjjl het
comité van onderstand niet meer in staat is
de broodeloozen te ondersteunen, daar het
geen cent meer in kas heeft.
Alle fabrieken staan stil en Zaterdag werd
nog te Saronno een fabriek gesloten, waar
door 300 werklieden op straat werden gezet.
Tot nog toe houden allen zich kalm. Het
aantal machinemakers, dat buiten betrek
king is, bedraagt 3000, welk getal door de
broodelooze metselaars nog verre wordt over
troffen. Een vergadering, die door hen zou
gehouden worden, werd door de regeering
verboden, uit vrees voor wanordelijkheden.
Het verbod veroorzaakte groote ontevreden
heid onder de metselaars, die zich den geheelen
namiddag over het place Cortello bewogen.
zal wel tot- zijn dood toe Rijkshond blijven.
Tusschen het zittingslokaal van den Rijks
dag en zijn woning, die in de nabijheid
ligt, was een telegrafische geleiding. Tel
kens, wanneer 't er spande, werd hij op
geroepen om 't onweer te bezweeren. Ijlings
werd er ingespannen en in gestrekten draf
ging het voorwaarts. Aller blikken wend
den zich dan naar de forsche gestalte, die
met gefronste wenkbrauwen aan de groene
tafel plaats nam. 't Duurde maar eenige
oogenblikken en hij was geheel op de hoogte.
In den regel nam hij dan ook 't woord en
slingerde zijn krachtige taal naar de oppo
sitie. Hij was geen redenaar, maar kon
flink zeggen wat hem op 't hart lag. Zijn
woorden waren als mokerslagen en dewijl
ze maar zelden vooraf bestudeerd waren,
hadden ze in den regel hts pikants.
rubrieken afhankelijk behoort te zijn van
den overeenkomstig de wet geëindigden
schooltijddat nachtarbeid van kinderen
>nder de 14 jaren moet worden verboden;
dat in het algemeen kinderen niet langer
dan zes uren dagelijks, met tusschenruimten
van minstens */4 uur, aan het werk mogen
worden gehoudendat in ongezonde, ge
vaarlijke bedrijven kinderarbeid geheel moet
worden uitgesloten. Voorts is de noodza
kelijkheid van Zondagsrust van alle kanten
toegegeven, bepaalde gevallen uitgezonderd,
waarbij het te doen is om de continuïteit
der productie, en ook uitgezonderd die be
drijven, waarin slechts op bepaalde tijden
des jaars gewerkt kan worden. Evenwel
zullen ook in al zulke gevallen de werk
lieden minstens eiken tweeden Zondag vrij
moeten hebben.
In Italië is weer eens een roofaanval
gepleegd. Bij Controne zijn baron Zurlo en
zijn zoon, die van een wandelrit terug
keerden, door vijf roovers aangevallen. De
mannen namen den jonkman gevangen en
eischten 100,000 lire als losprijs, welke som
zij den vader gelastten zoo spoedig moge
lijk te gaan balen.
De baron kwam den volgenden dag terug
met 46,000 lire, de roovers staken die zon
der natellen in hun zak en lieten den ge
vangene vrij.
Men hoopt de roovers op het spoor te
komen door middel van de bankbilletten,
waarmee de losprjjs werd betaald en die
gemerkt waren.
Met de slaapziekte »LaNonac, die te Press-
burg en in de noordelijke provinciën van
Italië de griep govolgd is, schijnt het inder
daad ernst te zijn. De prefect van Brescia
heeft daarom tot alle burgemeesters in zijne
provincie een rondschrijven gericht, om hen
te waarschuwen tegen het te vroeg begra
ven van personen, die aan hartsverlamming
of versuffingsaanvallen gestorven schjjnen.
De »SentinellaBresciona« vermeldt het merk
waardige geval van een jongen man, die
20 dagen aaneen slaapt. Slechts eenmaal
per dag opent hij enkele oogenblikken de
w
M.C-
-
§®g
ets Altena.
Be Langstraat en de
Bommelerwaard.
altijd vol dolle streken en voortdurend in
