Electrisch licht. M 920. ZATERD AG 30 AUGUSTUS. 1890. Uitgever: L. J. VETERMAN, Heusden. Bij dit nummer behoort een bijvoegsel. j 1 id - 'v 7 7 ff lil II VOOK Dit blad verschijnt WOENSDAG en ZATERDAG. Abonnementsprijs: per 3 maanden f 1.00. Franco per post zonder prys- verhooging. Afzonderlijke nummers 5 cent. Advertentiën 16 regels 60 ct. Elke regel meer 10 ct. Groote letters naar plaatsruimte. Advertentiën worden tot Dinsdag- en Vrijdagmorgen ingewacht. 't Is reeds zoo dikwijls gezegd, dat we 't bijna niet meer durven Doorschrijven, doch 't moet nu en we durven verzekeren, dat |*de lezer 't in later dagen nog wel eens onder de oogen zal krijgenwanneer onze bet overgrootvaders een kijkje konden nemen t in de wereld waarin wij ons bewegen, hoe 'zouden ze van verbazing de handen ineen slaan. Waarschijnlijk zou 't hun niet eens bevallen naar de stad te varen in weinig meer dan een uur en dan nog wel op een schip, dat zich niet eens de weelde van eenig zeil permitteertof daarheen te rijden in veel minder tijd en dat in wagens, die zichzelven voortbewegenin de stad binnen enkele sekonden zich een volkomen gelij kend portret te laten maken en wonder boven wonder lampen te zien branden zonder olie, welke niet eens behoeven aan gestoken te worden. We gelooven niet dat onze voorvaderen schik in die dingen zouden hebben en ver onderstellen dat ze 't ons hoogst kwalijk zouden nemen hen uit de rustige rust in die wondere wereld te hebben gelokt. Met onze tijdgenooten is dat een heel ander geval. Zij hebben al dat nieuwe door den tijd leeren hoogschatten en begrijpen niet hoe 't er in de wereld zonder stoom moet uitgezien hebben. Zij bewegen zich met stoom en leven er in en wat het •fpieuwe licht betreft, ze hebben het harte lijk welkom geroepen en zullen den dag zegenen, waarop het hen van den petroleum verlost Intusschen blijft dit nieuwe licht, hoe vertrouwd men er mee geworden is, een groot geheim voor zijn bewonderaars en menigeen zal op de vraag: vanwaar? het antwoord schuldig blijven. De weetgierige, die in wetenschappelijke werken daarop het antwoord zoekt, stuit al spoedig op een massa onverstaanbare termen, die hem 't verder zoeken onmogelijk maken en zoo brandt boven onze hoofden 't electrisch licht, waarvan we zeggen kunnen: we zien 't maar doorgronden 't niet. Misschien kan een zeer, zeer eenvoudige verklaring menigeen welkom zijn en den grond leggen tot 't verstaan van een meer wetenschappelijke verhandeling. We zullen trachten ons met 't Nederlandsch te be helpen. Electrisch licht wordt voortgebracht door electriciteit. De eerste vraag zal dus moeten zijn: wat is deze? Nu is 't wel niet aanmoedigend voor dengeen, die de moeite neemt dit te lezen, maar 't antwoord op deze vraagiswe weten 't niet. Neen, we weten niet wat electriciteit is, evenmin als we weten wat magnetisme is en warmte. Dat neemt niet weg, dat we ons vroolyk om een brandende kachel scharen en op 't kompas alle zeeën bevaren. Even min verhindert het ons te telegrafeeren en huizen, straten en pleinen hel te verlichten. Er is electriciteit, die door wrijving ont staat en reeds aan de ouden bekend was. Bevestig een klein kogeltje van vlierpit aan een dunnen, zijden draad en hang dit op. Wrijf dan een pijp lak op uw mouw en houd deze in de nabijheid. Het kogeltje komt er op af, doch laat terstond los. En zoo ge het met het lak nadert, verwijdert het zich. Deze kracht nu, die beurtelings afstoot en aan trekt, heet electriciteit. Yan de electriciteit, door wry ving ont staan, wordt weinig of geen praktisch nut getrokken. Er ontstaat ook electriciteit door 't samen voegen van kool en zink met een bepaalde vloeistof. Men noemt deze soort galvanische, naar een geleerde met name Galvani. Toen Galvani deze ontdekte, wist hij zich het geval niet te verklarendit hebben an deren na hem gedaan. Yan deze electriciteit maakt de telegrafie gebruik. In een glazen vat plaatst men een onverglaasd steenen potje, benevens een smal plaatje zink. In het potje zet men een stuk kool, dat tot dit doel met zorg geprepareerd wordt, en vult de overige ruimte aan met fijn gestooten kool en bruinsteen. In het glas wordt vervolgens water gegoten, en daarin wat salmoniak gelegd. Dit water dringt door den wand van 't potje en maakt de kool vochtig. Door deze bijeenmenging nu van kool, salmoniak en zink ontstaat electriciteit, hetgeen merkbaar is, wanneer men aan 't zink, zoowel als aan de kool een koperdraad bevestigt en de einden ta melijk dicht bij elkaar brengt, waarna men ze door een stukje ijzerdraad verbindt. De electriciteit doet nu het ijzerdraad gloeien. Ziedaar het electrisch licht geboren. Een toestel of element, als boven omschre ven is, zal dit verschijnsel moeielijk teweeg brengen, doch men kan er zooveel bij elkaar plaatsen als men verkiest en met een paar verkrijgt men het zeker. Neemt men echter een batterij van 30 of 40 elementen, dan is men in staat daarmee alle metalen niet alleen te doen gloeien, maar ook te smelten. Byzonder krachtig licht verkrijgt men, wanneer aan de beide einden een stukje kool bevestigd wordt, van de kool, die zich in de gasfabriek afzet aan de wanden der retorten. Die stukjes worden dan tegen elkaar gezet en beginnen te gloeien; zelfs wanneer ze daarna eenigszins van elkaar verwijderd worden, blijft er een verblindend licht tusschen hen bestaan, dat echter bij toeneming van den afstand ook zwakker wordt. Voor we nu op ons tegenwoordig elec trisch licht overstappen, is het noodig een woordje te zeggen over de volgende eigen schap der electriciteit. Wanneer men eem week-yzeren staaf omwoelt met koperdraad en daarbij zorgt, door vooraf den draad te omwoelen met zijde, dat het koper niet tegen koper komt te liggen, dan zal, nadat men de einden aan de battery verbonden heeft, de elec- trische stroom dit stuk ijzer magnetisch maken. Op deze eigenschap berust de inrichting onzer telegrafie. Door naar believen den stroom te doen doorgaan of af te sluiten, trekt de magneet een plaatje aan of laat dat los en daardoor dwingt men het telegrafisch toestel te schrijven. Plaatst men een hoefjjzervormigen mag neet onder een vel papier, waarop ijzer vijlsel gestrooid is, dan beweegt zich dit laatste naar de twee uiteinden in regelmatig gebogen lijnen en men kan nauwkeurig waarnemen hoever de magneet werkt. Deze ruimte noemt men het magnetisch veld. En nu deze, niet minder merkwaardige eigenschap. Wanneer men een koperdraad, waarvan de uiteinden aan elkaar verbonden zijn of een metalen ring zeer snel in zulk een magnetisch veld beweegt, dan wordt die draad of die ring electrisch. Zoo maakt dus de electrische stroom een hoefvormig stuk ijzer magnetisch en dit op zijn beurt doet in een gesloten draad een electrischen stroom ontstaan. Op deze eigenschap berust de vervaar diging van ons electrisch licht. Komt ge nu in de machinekamer van een gebouw, dat electrisch verlicht wordt, dan vindt ge daar zulk een electro-magneet en tusschen de einden een ring, vervaardigd in hoofdzaak van een groot aantal dunne ijzer- draden of van platte ijzeren ringen. Deze ring wordt door een stoommachine zeer snel bewogen, een duizendtal omwentelingen in de minuut. Door den electro-magneet nu ontstaat in dezen snel bewogen ring een electrischen stroom. We hebben nu dezen electrischen stroom naar de lamp te leiden en weer terug, want de stroom moet een kringloop vormen, zal ze in warmte omgezet kunnen worden. Van de machine loopt dus een draad naar de lamp en terug. De electriciteit, langs dezen draad geleid, die tamelijk dik is, komt in de lamp plotseling op een veel dunneren draad en brengt daardoor dien draad tot gloeiing. Zooals we reeds opmerkten, gebruikte men in 't begin koolstaafjes. Men zette twee dezer recht op in een lamp, omgeven van melkwit glas. De staven waren door een laagje gips van elkaar ge scheiden en van boven vereenigd door een dun laagje graphiet. Werd nu de electrische stroom door de kool geleid, dan werd het laagje graphiet gloeiend en verdampte en men verkreeg tusschen de uiteinden der kool staven een sterk lichtenden boog. Naar ge lang de koolstaven in omvang afnamen, smolt ook de gips en zoo bleef de lamp een paar uur brandend. Dit afnemen was echter een groot bezwaar, vooral daar het onregel matig geschiedt en dus is deze lamp buiten gebruik gesteld. Edison heeft een anderen weg ingeslagen. Hy nam een vezel van bamboes, 1 mM. dik en 12 cM. lang, boog dien om in den vorm van een U en liet hem verkolen. Verder bevestigde hij de einden aan pla- tinadraadjes, waarin de geleiddraden ein digden. Dat toestelletje werd in een peer vormig glazen klokje geplaatst, de lucht er uitgepompt en het klokje daarna luchdicht gesloten. De electrische stroom brengt de kooldraad tot gloeiing en geeft een helder, zeer stand vastig licht. Men kan deze peervormige lampjas zoo klein maken als men wil en ze op alle lampensoorten bevestigen. Dit is de inrichting van de electrische lamp. In hoofdzaak althans. Tal van fabrie kanten hebben geijverd en ijveren nog aan de volmaking. Als we zeggen dat er een duizendtal variaties bestaan, dan noemen we gewis geen te groot getal. We voegen er nog uitdrukkelijk aan toe, dat ook bij ons te lande uitmuntende gloeilampen zoo wel als machines vervaardigd worden. Het kost groote moeite, een deskundige zal dit toestemmen, by een onderwerp als het electrich licht, zonder toelichting door figuren, eenvoudig en verstaanbaar te blijven. We hebben er ons best toe gedaan en meenen dat ieder, die de moeite neemt het bovenstaande te lezen, een algemeen over zicht heeft van de wijze waarop het licht der toekomst wordt voortgebracht. Studie van speciale werken en daarna een onderzoek in loco wordt ieder belang stellende aangeraden. Dat de klachten der mijnwerkers in de Borinage over de onbillijkheden der afge kondigde reglementen niet zoo geheel on gegrond zijn, en de vrees voor overdreven boeten niet zonder reden wordt gekoesterd, bewijst het feit, dat van zes mijnwerkers op 't loon van één week 101 francs aan boeten is ingehouden! Het aantal werkstakers is tot 16.600 ge stegen. In de op verschillende plaatsen gehouden vergaderingen werd tot voort zetting van de werkstaking besloten. Later wordt uit Bergen bericht, dat de directies zich op raad van den Gouverneur bereid hebben verklaard de boeten tot de helft te verminderen. Men hoopt dat de werk staking in de Borinage daarmede haar einde zal naderen. De dieven, die de stads-bibliotheek te Rouaan bestolen hebben, zijn gearresteerd 't geen als volgt plaats had Te Marseille kwam een persoon bij een boekhandelaar drie zeldzame manuscripten ten verkoop aanbieden. De boekhandelaar, wetende dat er uit de stads-bibliotheek te Rouaan handschriften waren gestolen, had argwaan en zeide dat hij eenigen tijd noodig had om de manuscripten te onderzoeken. Wilde de man die bij hem laten tot den volgenden dag, dan kon hij antwoord ont vangen. De vreemde man deed alzoo. Doch toen hij den volgenden dag terugkwam, vond hij bij den boekhandelaar twee politie dienaren, die hem gevangen namen. De drie manuscripten waren namelijk, gelijk vermoed werd, gestolen te Rouaan. Twee medeplichtigen werden vervolgens in een hotel te Marseille gepakt. In de bagage dier vreemde gasten werden nog een aantal ge stolen voorwerpen gevonden, onder anderen ook eenige oude gouden penningen, die uit het penningkabinet van de stadsbibliotheek te Rouaan alsmede waren gekaapt. Maandagavond is te Berlijn opnieuw eene socialistische vergadering gehouden, welke door 7000 personen werd bijgewoond en tot lang na middernacht voortduurde. De Rijksdag-afgevaardigde Bebel voerde gerui- men tijd het woord tot verdediging van het gedrag der socialistische party in den Rijksdag. De vergadering nam ten slotte, met drievyfden der uitgebrachte stemmen, eene motie van vertrouwen aan, waarin de wensch wordt uitgesproken, dat alle strijd vragen zullen worden uitgemaakt in de eer lang te houden algemeene vergadering en tot zoolang geen onderwerp tot geschrijf in de pers of tot debat in vergaderingen zullen uitmaken. Liep deze vergadering in de beste orde af, op het oogenblik dat ze gehouden werd hadden er in den omtrek ernstige onge regeldheden plaats, daar eene groote menigte lieden, die niet meer in het eivolle lokaal konden worden toegelaten, zich met geweld tegen de politie te verzetten, toen deze hen tot kalmte aanmaande. Eenige personen, die gearresteerd waren, werden door het gepeupel aan de politie ontrukt, waarop deze, na versterking ontvangen te hebben, de zamenscholing uiteen dreef. Tal van agenten werden gewond door steenworpen, maar niet minder onruststokers door sabel houwen. Eerst omstreeks middernacht was de politie meester van het terrein. Den 1 October zal te Berlijn een brochure verschijnen, waarvan 500,000 exemplaren worden gedrukt en die voor enkele pfennigen verkrijgbaar zal worden gesteld. De titel luidt: »Aan de Duitsche werklieden* en het doel is de denkbeelden van keizer Wil helm over de sociale quaestie ingang te doen vinden by de werklieden. Naar men zegt, is de brochure geschreven door dr. Hinzpeter, den gewezen leermeester des Keizers. De Duitsche regeering is voornemens den Afrika-reiziger dr. Peters, die thans te Ber lijn vertoeft, eene staatsbetrekking in een der koloniën aan te bieden. Vermoedelyk zal hij benoemd worden tot Duitsch consul te Zanzibar in plaats van den nu met verlof daar vertoevenden consul Michahelles, die niet naar Zanzibar zal terugkeeren. Naar men uit Melbourne bericht, is de bemanning eener boot van een Duitsch schip door inboorlingen van het eiland Amba (Nieuwe Hebriden) vermoord en heeft een Fransch oorlogsschip de omgebrachte Duit- schers gewroken door de dorpen van den schuldigen stam te bombardeeren. Er komen in de laatste dagen te Weenen weder vele gevallen van griep voor. Ook te Londen en Parijs breidt deze ziekte zich uit. Thans wordt gemeld, dat ex-koningin Nathalie voornemens is binnenkort langs gerechtelijken weg tegen Koning Milan een aanklacht in te dienen. Een hevige brand heeft het om zijn wijn vermaarde stadje Tokay (Hongarije) bijna geheel vernield. Er zijn naar men bericht slechts 12 huizen blijven staan. De Britsche reeders hebben het plan ge vormd om eene vereeniging op te richten met een kapitaal van 70 tot 80 millioen p. st. om de arbeidersvereenigingen te be strijden. Sommige voorschriften der arbeidersver eenigingen zijn zeer lastig, bijv. dat een schip niet mag laden, lossen, steenkolen innemen, reparatiën verrichten, een beman ning aanmonsteren, enz., tenzij de geheele bemanning, van den kapitein af, tot die vereening behoort en zich aan hare voor schriften onderwerpt. Deze reglementen geven geen waarborg tegen tijdverlies, en het gevolg is, dat de onkosten voor de reparatie van een schip zoo hoog zijn, dat zij ernstige ontevredenheid geven en alle winsten wegnemen. Bovendien wordt het werk zeer slecht gedaan, en de reeders ge looven, dat een aantal werklieden zich gaarne aan de arbeidersvereenigingen zouden ont trekken en hunne onafhankelijkheid her winnen. Gaat dit plan door, dan kan men een strijd op leven en dood verwachten. Dreigende hongersnood in Ierland. De overheid van het district Timoleague (graaf schap Cork) verklaart dat van de 8000 in woners er 3000 geheel zonder levensmid- II ■J ■tm en Alteisa, Ilr Lansstraat en <!e Buitenland.

Kranten Streekarchief Langstraat Heusden Altena

Nieuwsblad het land van Heusden en Altena de Langstraat en de Bommelerwaard | 1890 | | pagina 1