FEUILLETON.
Een vreemde geschiedenis,
ZATERDAG 5 DECEMBER.
1891.
Uitgever: L. J. VEERMAN, Heusden.
v. 1051.
Het onderwijs staatszaak?
VOOR
Dit blad verschijnt WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementsprijs: per 3 maanden f 1.00.
verhooging. Afzonderlijke nummers 5 cent.
Franco per post zonder prjjs-
Advertentiën 16 regels 60 ct. Elke regel meer 10 et. Groote letters naar plaatsruimte.
Advertentiën worden tot Dinsdag- en Vrijdagmorgen ingewacht.
J Üen zeer gewichtig vraagstuk brengt op
y genblik de gemoederen der onderwij-
jp reld in beweging, en wel een vraag,
m een vorig hoofdartikel behandel-
,ok voor, om zoo te zeggen allen, die
het onderwijs staan, is deze kwestie
.oot belang, waarom wij aan onder
staand ingezonden stuk een andere op-
va .mg om tot eene oplossing te geraken
bij uitzondering de plaats van ons hoofd
as fcikel afstaan. Dn Redactie.)
bm
van
INGEZONDEN.
Mijnheer de Redacteur
Onder het opschrift »Het onderwijs staats
zaak komt in »het Nieuwsblad« van
Zaterdag 23 Nov. 1891 een hoofdartikel
voor, met welks inhoud ik het volstrekt
niet eens ben. Het zij mij daarom vergund,
hier een en ander tegen dat artikel aan te
voeren.
Zooals hij aan het slot van zijn artikel
zegt, is Schrijver van meening, dat de ge
meenteschool zeker de voorkeur verdient
boven de staatsschool. In het begin zegt
S., dat het onderwijs in een halfslachtigen
toestand verkeert, wijl de staat het toezicht
regelt, voor de opleiding zorgt en de noo-
dige acten uitreikt, terwijl de gemeente de
onderwijzers benoemt, bezoldigt en ontslaat,
en voor lokalen, leermiddelen en schoolbe-
hoeften zorgt. Wanneer nu die halfslach
tige toestand niet deugt, zal het toch zeker
wel beter zijn, dat de staat de taak der
gemeente er bij neemt en zoo het onder
wijs geheel tot staatszaak maakt, dan dat
het omgekeerde geschiedt. Of zou S. de
regeling van het toezicht, de zorg voor de
opleiding en het uitreiken der noodige acten waaraan een salaris is verbonden, dat hen
belasten met de regeling en betaling der
traktementenneen, zij wenschen, dat het
geheele onderwijs staatszaak zal worden.
De halfslachtige toestand zou dan natuur
lijk ophouden. S. zegt, dat er wel niet
spoedig over gedacht zal worden, het onder
wijs geheel tot staatszaak te maken, wegens
de hooge kosten, die daaruit zouden voort
vloeien. Maar vanwaar dan toch die hoogere
kosten Kost het onderwijs dan meer, wan
neer de staat het betaalt, dan wanneer de ge
meente er voor zorgt? Hoe komt dat dan
toch Zal de staat de onderwijzers te hoog
salariëeren, zal hij te royaal zijn met het
verstrekken van leermiddelen, enz.? Of zijn
de traktementen tegenwoordig over 't geheel
te laag, wordt er niet overal voor de noodige
hulpmiddelen bij het onderwijs gezorgd?
Me dunkt, dat slechts in een der twee ge
noemde gevallen de kosten van het onder
wijs hooger kunnen worden, wanneer de
staat ze overneemt. Nu geloof ik, dat we
voor het eerste niet bevreesd behoeven te
zijn, en ivcet ik zeker dat het laatste waar
is, ten minste wat de traktementen betreft.
Wilt ge het bewijs, ga dan maar eens na,
(in de Vacature b v.) tegen welke trakte
menten men onderwijzers durft oproepen.
Hoofden van scholen worden meestal op
geroepen tegen eene jaarwedde van f 700
met vrije woning en tuin (de tuin ont
breekt wel eens). Niet zelden moeten de
sollicitanten dan nog in het bezit zijn van
de een of andere bijacte, of zal zoo'n bijacte
tot aanbeveling strekken. Van zoo'n tracte-
ment kan het hoofd der school met een
gezin onmogelijk fatsoenlijk bestaan. In 't
algemeen kunnen slechts zij, die liefst meer
dan één bijakte bezitten, het geluk hebben
eene betrekking als hoofd te verkrijgen,
aan de gemeente willen zien opgedragen?
Dat vele, laat ons gerust zeggen zeer
vele, onderwijzers staatsambtenaren zouden
willen worden, ben ik met S. eens. Maar
niet alleen willen zy, dat de staat zich zal
(2
Als ik weer buiten de deur kom, over
weldigt mg een geheel nieuw gevoel: dat
van koele, rustige zekerheid. Geen spoor
meer van angst of afschuw. Bij instinkt
gevoel ik gered te zijn. En in plaats1 van
nu naar mijn kamer te sluipen, doe ik juist
het tegenovergestelde.
Ik heb er dikwijls over nagedacht, hoe
dat te verklaren is. Inbrekers moeten iets
de,, lijks gevoelen, na den roof komt over
hen een kalmte, die soms verbazingwekkend
i Lezen we niet soms, dat ze alle kasten
iuet eetwaren hebben nagesnuffeld en een
wezenlijk diner aangelegd hebben? Zeker
hadden ze dit voornemen niet. Eerst na den
diefstal wagen ze het ongehoordste.
En met deze zelfde ongehoorde verzekerd
heid keer ik nog eenmaal in de kamer terug,
leg handschoen en regenscherm behoed
zaam op het ledikant, treed op de tafel toe
en steek wederom de kaars aan. Ik steek
den arm uit en neem het glas op, 't welk
voor den doode staat. Hem zelf zie ik niet
meer aan. Ik begeef me naar de waschtafel,
neem de karaf en spoel het glas om in de
waschkom. Op den bodem bevindt zich nog
een spoor eener geelachtig-bruine stof
ook dit wordt weggespoeld. Ik houd het
glas tegen 't licht, het is schoon. Omgekeerd
zet ik het naast de karaf op de waschtafel.
Morgen zal het droog zjjn en niets zal
f 400, f 450, ja zelfs wel eens f 500 's jaars.
Bijna al deze traktementen zijn met het oog
op den levensstandaard in de plaatsen, waar
men ze den onderwijzer geeft, zoo laag, dat
het voor ieder onderwijzer totaal onmogelijk
is, er behoorlijk van rond te komen. Vele
van die stumperds lijden dan ook bepaald
gebrek, wanneer ze niet van tijd tot tijd
iets van huis krijgen. Nu volgen nog de
onderwijzers met verplichte hoofdacte. Laat
ons in de »Vacature« maar weer eens
nagaan, wat die tegenwoordig gelden. »Te
Z. wordt gevraagd een onderwijzer met
hoofdacte, den leeftijd van 23 jaar bereikt
hebbende, tegen eene jaarlijksche belooning
van f 600. Bevoegdheid tot het geven van
onderwijs in de Vrije- en Ordeoefeningen
der Gymnastiekis vereischt: acte Teekenen
en kennis van den Zang strekken tot aan
beveling. De benoemde zal verplicht zijn
tot het geven vav
hun gezin. Zij zullen na eenigen tijd den
moed laten zakken en de lust voor hun
werk zal verflauwen.
Slot volgt.
Droogmaking der Zuiderzee.
De zevende nota van den heer C. Lely,
eergisteren door de Zuiderzeevereeniging
verzonden, is wel een der belangrijkste»
daar zij 't plan der droogmaking bevat,
toegelicht door enkele voortreffelijk uitge
voerde kaarten, de gesteldheid der gronden,
de diepte der zee, de Zuiderzee-provencie
der toekomst en de volgorde der droog
making aanwijzende. Het blijkt, dat in het
midden, waar de bodem voofrnamelyk uit
zandgrond bestaat, een meer wordt open
gehouden, voornamelijk voor de waterafvoer
van den IJsel en daarom IJsel-meer ge
doopt. Dit meer loopt tot den afsluitdijk
herhalingsonderwijs.van Wieringen naar Praam, waarover de
voor broodzorgen bewaart. De traktementen
der onderwijzers, niet-hoofden, zijn naar
evenredigheid zoo mogelijk nog lager. Wan
neer ze geen hoofdacte of bijacte bezitten,
of deze niet vereischt zijn, genieten zij
doen vermoeden dat het gebruikt is.
Daarna keer ik tot de tafel terug. Er
liggen slechts eenige boeken op en het wit
papier, waarop de handschoen lag. Geen
beschreven papier, niets dergelijks.
Nu zie ik ook eens den doode aan. Maar
geheel onverschillig, nieuwsgierig zelfs. De
oogen schijnen zich nog meer geopend te
hebben, doch ze hebben het ontzettend drei
gende voor me verloren. Ik neem het licht
op en houd het in de hoogte, zoodat het op
den doode valt.
Ik haatte hem, ofschoon hij dood was
Daarna zette ik den blaker neer, meet met
een blik de richting naar het ledikant en de
deur, blaas daarna de vlam uit en nu de
de kamer weer in zwijgend duister gehuld is,
ga ik onhoorbaar paraplu en handschoen
nemen, vervolgens naar de deur, de trap af
en mijn kamer binnen. Ik sluit de deur af en
kom nu eerst tot bewustzijn van 't geen ik
gedaan heb.
Het was koud in mijn kamer. Ik stak de
lamp aan en zocht een blad papier. Daarop
spreidde ik zorgvuldig den handschoen uit,
zooals ik hem gevonden had.
Nu nam ik het geroofde eens nauwkeurig
op. De handschoen was van fijn glacé en
droeg geen fabrieksmerk, maar een onlees
baar stempel en het nummer 63/4. Aan de
buitenzijde zaten sporen van bloed. De pink
was kennelijk door de opening gestoken,
nadat de leeren pink afgesneden was. Ver
volgens was de ring er met geweld over
heen geschoven.
't Was iets zeer vreemds. De ring zat
als vastgegroeid aan leder en huid. Een
krachtige ruk zou echter genoeg geweest
ziju ze te scheiden. Ik vermocht dat echter
Stukken enz. enz.« Alzoo f 600 aan iemand,
die in rang gelijk staat met een hoofd der
school en die een leeftijd bereikt heelt,
waarop hij in staat behoorde te zijn een
eigen huisgezin te onderhouden. Is dat geen
schandaal? Van zoo'n traktement kan men
als onderwijzer met een gezin eenvoudig
niet fatsoenlijk bestaan. Vele hoofden van
scholen en verreweg de meeste onderwijzers
hebben dus tegenwoordig een zóó gering
salaris, dat zij zich een der reinste, edelste
genietingen des levens, n.l. het hebben
van een eigen gezin, moeten ontzeggen of
armoede lijden. En dat is nu het loon voor
menschen, die na jaren van inspannende
studie in een werkkring geplaatst worden,
die veel moeilijker en veel vermoeiender is
dan niet-dtskundigen zich kunnen voor
stellen? Blijven de onderwijzers nu onge
huwd, dan verkeeren zij in een toestand,
die zeer zeker de zedelijkheid niet zal be
vorderen. Huwen zij, niettegenstaande hun
schraal tractement toch, wat de meesten
hunner doen zullen, dan zullen zij voort
durend gekweld worden door de zorgen voor
niet te doen. De pink was van de hand eener
kort geleden gestorven persoon afgesneden
de bloedaren waren nog niet geheel leeg-
geloopen en de kleur was op de plaats
waar ze van de hand gescheiden was nog
frisch en lichtrood.
Plotseling bemerkte ik iets anders. De
pink was in verhouding tot de overige vier
vingers te kort, dat scheen mij althans zoo
spoorlijn is geprojecteerd. Dan is de be
doeling droog te malen achtereenvolgens
een stuk achter een afsluitdijk Wieringen
Medemblik (21.700 H.A., waarvoor vier
jaren worden berekend), een achter een
dijk MuidenKetel (103,000 H.A. in
negen jaren; hierbij moet de rivier De
Eem worden verlegd), een achter den dijk
EnhuizenUitdam (57.000 H.A. in vijf
jarentusschen een deel van dezen dijk en
dien vorigen loopt een kanaal, dat Amster
dam met het IJselmeer verbindt), eindelijk
een achter een halfcirkelvormigen dijk van
Lemmer naar de Overijselsche kust bij de
monding van het Zwartewater (50.300 HA.
in 5 jaren). Berekend wordt dus dat voor
deze droogmaking van 232.000 HA. een
tijd van 23 jaar noodig is, terwijl de eerst
te maken afsluitdijk 9 jaar zal kosten. Het
IJselmeer is dan groot 128.000 HA.
De bodem der Zuiderzee bestaat uit
183.000 HA. klei, 69.000 lichte klei, zavel
of lichte zavel, 104.000 zand en 4000 veen.
Van de totale oppervlakte der vier indijkingen
blijft na aftrek van de kanalen, tochten,
het feit, dat hij aan de pink der rechter
hand werd gedragen.
Aldus vermoeden op vermoeden stapelend,
viel mij in dat geen enkele mijn eerste ge
dachte scheen te bevestigendat de pink
van de hand eener levende was afgesneden.
Ze doelden alle op een doode en toch kon
ik mijn eerste gedachte niet van mij zetten.
Ik wendde handschoen, ring en pink om
Daarvan moest ik zekerheid hebben. Ik trok en peinsde verder.
hem met kracht uit den handschoen. De Daar had ik plotseling wat ik zocht; in-
ring viel op tafel. Dezen greep ik het eerst,dien de pink van de hand eens dooden ge-
het was een eenvoudigen gouden ring, zonder sneden, en 't alleen om deze ring te doen
eenig merkteeken van buiten noch vangeweest ware, dan had men den pink een-
binnen.
Mijn verbazing steeg meer en meer. Ik
nam den nu leegen handschoen en bezag
hem nauwkeurig. Met atschuw merkte ik
op dat de pink moest afgesneden zijn, terwijl
de handschoen nor aan de hand zat; eerst
daarna was deze uitgetrokken en had den
ring meegenomen, die nog aan het stompje
was blijven zitten. Op deze gedachte kwam
ik dewijl de pink van den handschoen nauw
keurig paste om den kleinen vinger, hetgeen
moeielijk zoo precies zou geweest zijn, wan
neer de pink van den leegen handschoen
ware gesneden geworden.
Ongetwijfeld was dus de operatie vol
bracht met het doel den ring in bezit te
krijgen en dat ze met geweld volbracht was,
stond boven bedenking; bij een vrijwillige
operatie toch trekt men geen handschoenen
uit.
Ik vergeleek pink en ringvast, onscheid
baar vast moest de laatste lange jaren om
den pink gezeten hebben. Hij was zoo nauw
dat hg voor een kindervinger moest bestemd
geweest zijn. Voor dit vermoeden sprak ook
voudig weggesmeten. Nu hij dit niet gedaan
on het mes beneden den ring ingezet had,
als 't ware om de spieren van het boven
deel te sparen, de ring zat zeer hoog,
numaar halt, wie zeide mij dat het
zoo was?
Kon het verlangen naar den ring niet
een voorwendsel geweest zijn, deze misschien
geliefde hand te misvormen? En met de
hand het lichaam en een geheel menschen-
leven te vernietigen?
Tot hiertoe was ik tamelijk helder wakende
gebleven, als in een aanval van koorts. Of
was 't waanzin? Het moest zeer laat zijn
Ik rilde van kou. En plotseling begon ik
in de stilte, die om mij heersebte, hardop
te lachen en zeide hardopgij zijt gek
Ik wierp alles weg, ring, handschoen en
pink, legde mij neer en sliep weldra in
Tegen tien uur ontwaakte ik. 't Was een
droevige, regenachtige Septemberdag. Ik
had eenig bewustzijn dat er iets met mij
gepasseerd was den vorigen avond, doch
mijn hoofd was verward en zwaar. In huis
heerschte veel beweging, boven mjjn hoofd
slooten, wegen enz., als verkoopbaar land
over ongeveer 216.000 HA., waarvan in
ronde cijfers zullen zijn 71 pCt. kleigrond,
19 pCt. lichte klei-, zavel- en lichte zavel
grond, 10 pCt. zand- en veengrond. De klei
gronden zullen als bouwlanden van groote
O <5
waarde zijn, van gelijke qualiteit als de
gronden der IJpohlers of als de beste bouw
landen uit ons land. De lichtere klei-,
zavel- en lichte zavelgronden zullen grooten-
deels ook nog uitmuntende bouwlanden
zijn, meevendeels van gelijke qualiteit als
de zavelacbtige gronden uit de Groniuger
noordelijke zeepolders, De zand en veen
gronden zullen slechts geringe waarde
hebben.
De totale kosten zjjn geraamd op 190
millioen gulden.
Wanneer de kosten der afsluiting Noord-
Holland WieringenFriesland geheel wor
den gebracht ten laste der indijking en
droogmaking, worden de kosten per H.A.
verkoopbaar land berekenda. zonder het
renteverlies op f 880 en b. met inbegrip
van het renteverlies op f 1032 indien ge
middeld 10.000 H.A. per jaar in cultuur
worden gebracht, en op f 1053, indien ge
middeld 5000 H. A. per jaar in cultuur
worden gebracht.
Wanneer de kosten der afsluiting Noord-
HollandWieringenFriesland niet wor
den gebracht ten laste der indijking en
droogmaking, zijn de kosten per H.A. ver
koopbaar land berekend
zonder het renteverlies van f 685
b. met inbegrip van het renteverlies f 746,
indien gemiddeld 10.000 H.A. per jaar in
cultuur worden gebracht, en op f 752, in-
kien gemiddeld 5000 H.A. per jaar in cul
tuur worden gebracht.
Bij die opgaven dient echter in aan
merking genomen te worden, dat alleen
het verlies aan renten doch niet het ver
lies aan renten van renten in rekening is
gebracht. Brengt men dit ook in rekening,
dan worden de kosten per H A. vooral bjj
druk geloop. Langzaam kwam me alles te
binnen. Wat zal er nu gebeuren Ik stond
op, kleedde mij aan en riep mijn huishoud
ster. Toen zij reeds in de deur stond met
mijn ontbijt, sloot ik ijlings in mjjn schrijf
tafel weg wat zij, noch iemand anders ooit
zien mocht.
Ik draaide haar onverschillig den rug
toe, opdat ze mijn ontroering niet bemerken
zou. Doch ze lette niet op mij en begon
terstond met het jongste nieuwtje: de heer,
die boven mij woonde en eerst gisteren ge
komen was, was dood gevonden. De politie
was reeds boven. Zij zeiden dat 't een be
roerte moest geweest zijn. Of ik gisteren
avond niets gehoord had?
»Neen, ik was zeer laat thuis gekomen.
Zij ging heen en ik trachtte rustig te
ontbijten. Doch 't ging niet; ik vreesde ieder
oogenblik de politie te zien verschijnen om
mg als verdacht van moord gevangen te
nemen.
Vijf minuten later kwam de juffrouw
terug. Het lijk werd weggedragen. Men had
niets gevonden dan een kleinen koffer.
Niemand wist wie hij was, de doode.
Hoe ik moed kreeg in dit oogenblik te
zeggen: misschien heeft hg zelfmoord be
dreven?* weet ik nog niet.
»Maar waarmee? Dan moest toch ergens
een revolver of 't overschot van vergif ge
vonden zijn. De commissaris zeide dat de
man aan een beroerte was overleden.*
»Nu, wanneer de commissaris het gezegd
heeft, zal het wel zoo zgn.«
(Wrordt vervolgd.!
en
angstraat en de
omelenvaard.
-
ïxn
