WOENSDAG 13 APRIL
UitgeverL. J. YSHRMAN, Heusden.
Hfiddeleeuwsch.
FEUILLETON.
M 1088.
*2.
van
en Altena,
VOOR
lerwaanl.
Dit blad verschuilt WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementsprjja: per 3 maanden ƒ1.00.
verhooging. Afzonderlijke nummers 5 cent.
Franco per post zonder prijs-
Advertentiën 16 regels GO ct. Elke regel meer 10 ct. G roote letters naar plaatsruimte.
Advertentiën worden tot Dinsdag- en Vrijdagmorgen ingewacht.
Fin de siecle hoort men spoedig, als ge
sproken wordt over iets dat of vreemd of
hoogst treurig is en niet zelden doet die
uitdrukking dienst als jeremiade over de
treurige resultaten der zoo verlichte en op
gehemelde negentiende eeuw. Zyn dat nu,
wil men zeggen, de resultaten der zoo hoog
geroemde verlichting en beschaving, zijn
die moorden, die gruwelen, die dwaasheden,
waarvan wjj dageljjks moeten hooren, nu
alles wat de eeuw, die spoedig haar einde
nadert, de menschheid kan geven? Heeft de
hoogere beschaving, het verbeterd onder
wijs, alles waarop die eeuw roem draagt,
dan niet anders dan grootere zedeloosheid,
vreeselijker misdaden ten gevolge? Ware dit
zoo, het zou zeer treurig zijn, maar ge
lukkig is dit het geval niet. Niet onze eeuw
heeft schuld aan zooveel wat op haar re
kening gezet wordt, veel er van moet nog
op rekening van vroeger eeuwen gesteld
worden.
Schijnbaar zijn de tijden lang voorbij dat
het vuistrecht heerschappij voerde in Europa,
dat de slechtste, de machtigste heerschte
naar willekeur, en de zwakken de slacht
offers waren van ruw geweld, dat recht en
onrecht beslist werden door het zwaard, en
de roofridders straffeloos den koopman be
loofden op 's Hoeren wpgen, omdat zij de
ii'Hcbigste waren, schijnbaar is dit anders
eworden, ruaar vindt men toch thans nog
niet alom overblijfselen van dien treurigen
rijd? B's'aat hot. vuis'recht nog niet, al
z ii de r htnauken daar, om de geschillen
'usschen bijzondere personen te beslissen?
He- worden de geschillen tusschen de volken
beslist? De geest der negentiende eeuw eischt
rechtspraak ook over de geschillen tusschen
volken, zjj heeft vredebonden opgericht en
doet wat in haar is, om haar denkbeelden
ingang te doen vinden, maar de geest der
middeleeuwen is nog machtiger en schatten
worden verspild om hem tevreden te stellen.
Het militairisme, die kanker van onzen tjjd
is geen kind dezer eeuw, het is een over
blijfsel van vroegere treurige tijden, toen
(14
Eindelijk kwam het voor belanghebben
den zoo gewichtige, met de meest verschil
lende gevoelens, met verlangen en vrees, met
blijdschap en smart, met vroolijke hoop en
duistere vertwijfeling verwachte uur.
Voor de laatste maal zat Agnes met hare
moeder en de kinderen in de bescheiden
vreedzame woning, die zij heden voor altijd
zou verlaten, om met den professor de voor
genomen huwelijksreis naar Zwitserland en
Italië te doen, waarover zij zich onuitspre
kelijk verheugde.
Midden in haar geluk overviel haar even
wel eene onverklaarbare treurigheid, en hare
O 1
oogen vulden zich met tranen, als zij aan de
zoo nabij zijnde scheiding dacht.
Met hartstochtelijke teederheid omhelsde
zij de geliefde moeder, als zocht zjj aan het
trouwe hart, bescherming tegen een haar
dreigend gevaar.
Zelfs het beschouwen van het voor haar
uitgespreidde bruidskleed, een kostbare robe
van wit atlas, met frissche myrtentakken
en oranje bloesems versierd, en de heerlijke,
als door fetën-banden uit zilveren maan
stralen geweven kanten sluier, een geschenk
het geweld heersebappjj voerde over recht.
Nog is het tusschen volken niet de vraag
wie heeft gelijk, doch wie heeft de grootste
macht, en duizende bij duizende worden ter
slachtbank gevoerd, om te bewijzen dat de
machtigste gelijk heeft. Eereblijken worden
nog uitgereikt aan hem, die zoo gelukkig
geweest is de meeste slachtoffers te maken.
De overwinnaars worden feestelijk ingehaald,
lofredenen en gejuich moeten het geklaag
en gejammer overstemmen.
God wil hetklonk het tijdens de kruis
tochten toen een dweepzieke menigte werd
opgezweept tot razernijGod heeft groote
dingen aan ons gedaan, heet het nog, als
het overwinnend leger in zegepaal terugkeert
De arme die een brood steelt, om zijn kin
deren te voeden wordt naar de gevangenis
gevoerd, de vorst die provinciën veroverd
heeft, door wiens toedoen duizende moeders
kinderloos, duizenden rustige burgers van
hun bezittingen beroofd zijn wordt luide toe
gejuicht en zijn heldendaden worden beschre
ven en in plaatwerk vereeuwigd. De mid
deleeuwen, het vuistrecht leven nog onder
ons voort, de negentiende eeuw heeft daar
aan geen schuld
Jaarlijks worden hier nog 11000 jonge
lieden opgeroepen om zich te oefenen in het
edele krijgmansspel, gelukkig niet hier, maar
elders, kunnen de opgeroepenen zich hooren
toevoegenMij zult gij gehoorzamen, mijn
wil is uw wet, ook al vraag ik U het leven
uwer ouders, uwer broeders en zusters uwer
bemindentoch is ook hier het voornaamste
doel dier oproeping om hen te leeren op de
beste wijze anderen te verminken of nog
beter te dooden. Tot moorden worden duizen
den nog af gericht, is het dan te verwonderen
dat moord in de negentiende eeuw geen
verouderd, middeleeuwscb woord is In alle
gevallen heeft men het aan haar te danken
dat ten minste de gerechterlijke moord in
onbruik geraakt, dat doodvonnissen tot zeld
zaamheden behooren.
Het duel is geen negentiende eeuwsche
instelling, het is een overblijfsel uit de mid
deleeuwen, het is nog het vuistrecht in al
zjjn naaktheid; heeft de burgerlijke maat
schappij het reeds lang veroordeeld, stelt de
burger zijn eer in iets anders, in iets hoogers,
de militaire eer vordert nog het tweegevecht
een officier die in dit opzicht te kort schiet,
is zijn plaats in de gelederen onwaardig.
Ook daaraan heeft de negentiende eeuw geen
schuld zij die het verdedigen leven sleehts
eenige eeuwen te laat.
Maar ook in andere opzichten hebben wij
nog middeleeuwsche toestanden. Of herinnert
het ons niet aan de heerlijke rechten van
vroeger, als de landbouwer moet toelaten
dat zijn groenten en tuingewassen door het
wild worden afgeknaagd, en hij geen macht
heeft zich daartegen te verzetten, als hij zich
niet wil schuldig maken aan en gestraft
worden voor schending van het heilige jacht
recht? Zijn vele- heerlijke rechten gevallen,
niet bestand tegen den invloed der beschaving.,
op het Paaschfeest met de woorden
Fleer is waarlijk opgestaan Het rijk
waarheid, liefde en gerechtigheid is op aarde
gestichtEn hoeveel leugen, haat en on-
De te zijn, ten einde goed van het schouwspel
van te kunnen »genieten«, was buitengewoon.
Op de lijn Parijs-Saint Germain is een
vrouw uit een trein geworpen. Men vond
gerechtheid is na achttien eeuwen nog ge- 1Q
r' haar gruwelijk verminkt lijk met 18 mes-
bleven, hoe weinig zyn wy op den goeden j t|e borst
weg gevorderdhoeveel is nog te doen om
de leer van liefde en gerechtigheid alom
ingang te doen vinden.
Naar men verzekert, heeft de regeering
besloten eerstdaags alle in Servië wonende
Wanneer zal de verlichting en beschaving Bulgaarsche vluchtelingen het land uit te
zegevieren over domheid, en het rijks des wijzen, om hierdoor een einde te maken aan
ge weids voor goed een einde nemen. Wanneer de herhaaldelijk voorkomende rustverstorin-
zullen die vroegere, die middeleeuwsche toe- ReD- Vermoedelijk zullen de Bulgaarsche
standen voor goed verdwijnen, en de mensch- rustverstoorders zich dan naar Rusland be-
heid met blijdschap bij het ontwaken der geven.
natuur uitroepen: Zie, het oude is voorbij- Uit poaen wordtT^n^ldtDe deken
gegaan, bet rijk der liefde heeft gezegevierd Poninski, te Koscielie bij Inowrazlaw, is in
over het rijk des gewelds, voortaan zal de zjjn door vier verkleede mannen ver-
het jachtrecht bestaat nog tot veeier ergernis, gerechtigheid heerschen boven het vuistrecht,ra(Jerlijk overvallen. De roovers verlangden
in opdracht der Poolsche anarchisten al zijn
het collatie-recht is op verschillende plaatsen recht voor allen zal in alles de hoogste wet
nog van kracht om getuigenis te geven dat zijn. Wanneer, ja wanneer zal die zon van
men vroeger niet slechts in het stoffelijke heil de aarde beschijnen, wanneer zal voor
goed met middeleeuwsche toestanden en be
grippen gebroken worden
maar ook in het geestelijke aan zjjn heer
onderworpen was.
Een ding heeft men althans gewonnen,
meer dan in de middeleeuwen wordt de schijn
bewaard. Een roofridder schaamde zich niet
op roof uit te gaan, gul erkende hij wat
het doel zijner ondernemig was, hij moest
voorraad, geld en wat niet meer hebben en
hij nam het waar dit te krijgen was. Nu
wordt gezocht naar een vergoelijking. Men
trekt op niet om koloniën te veroveren, om
zoo noodig duizenden inboorlingen in verre
landen aan zyn hebzucht op te offeren,
maar om den slavenhandel te keeren om het
Christendom te brengen, om beschaving en
verlichting te verspreiden, om tegen zee
roof en andere ongerechtigheden te waken,
en roept 's Heeren bescherming op dat goede
werk in evenals de roofridders zijn Heilige
aanriep om hem in de ure des gevaars bij
te staan, en hem veel buit te bezorgen. Het
verschil is wel niet groot, maar de schijn
is ten minste gered
Niet de negentiende eeuw heeft schuld
aan deze dingen, zij heeft de erfenis van
vroeger moeten aanvaarden met alle baten
en schade.
De oude christenen begroetten elkander
Buitenland.
Bij een Belgisch werkman te Presburg is
een groote hoeveelheid dynamiet gevonden.
Het schijnt, dat in den omtrek dier stad
een geheime fabriek van dynamiet bestond.
Te Luik zyn dynamietpatronen gevonden;
te Seraing haalde een kind die in een poort
speelde, uit een hoop asch een linnen lap
te voorschijn, die 4 dynamietpatronen be
vatte.
van haar bruidegom, kon haar onbegrijpe-
lijken angst niet wegnemen.
Hare tranen besproeiden de jonkvrouwe
lijke myrtenkrans, die haar hare moeder
met sidderende handen op het reine voor
hoofd plaatste, terwijl zij den zegen des
hemels over het hoofd der geliefde dochter
afsmeekte.
»De Heer« bad zij zacht uit de diepte
van haar hart, behoede en bescherme u. De
geest van uwen zaligen vader ruste op u,
en zegene u mijn kind.«
Zij hielden elkander vast omarmd, alsof
zij niet van elkander wilden scheiden, te
bewogen om te spreken. Eerst toen de pro
fessor kwam, om Agnes naar het altaar te
voeren, trachtte zij hare ontroering te be-
heerschen, en onder een gedwongen glim
lach haar angst te ver bei gen.
Ook hy was heden ongewoon ernstig en
stil, als gekweld door een geheime onrust,
alsof hij nog in het laatste oogenblik een
niet voorziene hindernis, een ongeluk vreesde,
hoeveel moeite hij zich ook gaf, om onbe
vangen en opgewekt te schijnen.
Nadat hy de moeder vriendelijk had ge
groet en Agues gekust, gaf hij haar den
arm, om met haar naar de afgelegen kerk
te ryden, waar bun- de predikant met de
noodige getuigen wachtte, waaronder men
in de eerste plaats professor Ewald opmerkte.
Gedeeltelijk met voordacht, gedeeltelijk uit
godsdienstige onverschilligheid had de profes
sor voor zijn huwelijk de kleine, veraf ge
legen kerk gekozen, die slechts zelden werd
bezocht, en bij voorkeur door de minder
welgestelde bewoners van dit arme deel der
stad werd gebruikt.
Vrijdagmorgen ten 5V2 ure heeft te Parijs
de ex-luitenant Anastay, die de barones
Dellnrd, zijne weldoenster, vermoord heeft,
de doodstraf ondergaan. Dit bloedige schouw
spel blijft maar voor duizenden en duizenden
hoogst aantrekkelijk. Te middernacht was
de Place de la Roquette reeds dicht bezet
met zienslustigen. En aanhoudend hield de
stroom van menschen aan, de een te voet,
de ander in rijtuig komende. De nabijge
legen koffiehuizen waren stampvol. De
Garde républicaine« te voet en te paard
had groote moeite de orde te bewaren,
want het gedrang om zooveel mogelijk nabij
geld. Poninski sprong door het venster in
den tuin en kreeg drie zware niet levens
gevaarlijke schotwonden. De moordenaars
vluchtten doch werden achtervolgdtusschen
hen cn hun vervolgers had een hevig ge
vecht plaats. Een roover werd gedood, de
tweede doorschoot zich zelf. De derde doodde
den vierde en daarna zich zelf. Twee moor
denaars werden als Pilawski en Urbaniah
uit 'Inowrazlaw herkend. De roovers zouden
regelrecht uit Berlijn gekomen zijn.
Volgens de »Posener Zeitung« zouden
bij de roovers roode papieren gevonden zjjn
met het opschrift: Uitvoerend comité der
Poolsche anarchisten.
Ook is op de lijken der vier roovers een
lijst gevonden met de namen van andere
geestelijken, die eveneens beroofd zouden
worden.
»Ja!« antwoordde de professor bijna werk
tuigelijk.
»Ja!« fluisterde Agnes diep ontroerd.
In dit ernstig oogenblik, waarin zij den
De aanblik van het kale, eenvoudige j heiligen band voor het geheele leveu sloot,
Godshuis, met de grijze muren zonder eenig I was het haar, alsof een donkere schaduw
tusschen haar en haar echtgenoot drong.
Was het slechts een bedriegelijk beeld harer
zinnen, een beeld harer opgewekte pbantasie,
dat plotseling voor hare ontstelde blikken
stond
Daar achter een vooruitspringende pilaar
in de kerk verborgen, staarde haar weder
die onheilspellende vrouw aan, die haar met
bet bleeke Medusa-gezicht, en de donkere
dreigende oogen, als een nachtelijk spook
vervolgde.
Ook de professor scheen door een soort
gelijk visioen bevangen, onwillekeurig
schrikte hij, en verbleekte. Zijne handen
sidderden, toen hy met Agnes den trouwring
wisselde en zyn verstoord gelaat verried de
grootste verwarring.
Toen Agnes weder opzag was de ver
schijning spoorloos verdwenen, zoodat zij
meende slechts te hebben gedroomd.
Onder de gelukwenschen, de omhelzingen
en kussen harer familie en vrienden, vlood
het donkere beeld, door gelukkige indrukken
en blij gevoel verdrongen. Aan de zydè
van den geliefden man, omringd door bare
familie en de haar genegen en bewonderende
ornament, en de smalle donkere ramen, het
gebrek aan gezang en orgeltoonen, gaven
onwillekeurig aan Agnes den indruk van
kilheid en verlatenheid, en verhoogden nog
haar angstig gevoel.
Voor de eerste maal sedert zij den professor
kende, gevoelde zij in haar hart een ge
heimen strijd, deu voor haar tot nu toe
verborgen afstand, die haar van baar bruide
gom scheidde, gekwetst en bedroefd door
zijne onverschilligheid voor godsdienst, waar
aan zij met haar geloovige ziel hing. Nauwe
lijks bewust, rees twijfel op in haar ziel aan
haar ideaal, en aan de zekerheid van haar
gedroomd geluk.
Door zulke gevoelens bewogen volgde zij
hem naar het altaar, begeleid door hare
moeder en de kinderen. In weerwil daarvan,
luisterde zij met groote aandacht naar de,
op den wensch van den professor, slechts
korte toespraak van den geestelijke, die ten
slotte met ernstige stem de voorgeschreven
vragen tot het bruidspaar richtte, of zij
bereid waren, elkander voor altijd toe te
behooren, leed en vreugde, geluk en ziekte
zamen te dragen en trouw te blijven tot
het laatste uurtotdat de dood hen scheiden 1 gasten zat zij geëerd aan het feestmaal, dat J
zou. de professor ter eere van het huwelyk gaf.
Te Petersburg overleed dezer dagen de
12G-jarige oud-onderofficier der keizerlijke
garde Stepan Ivanoff, die onder Czar Paul I
gediend en aan tal van veldslagen deelge
nomen heeft. Twee jaren geleden werd hij
blind. Zijne 96-jarige vrouw, met wie hij
80 jaren gehuwd was is nog in leven. De
Czaar heeft bepaald dat zij in het volle
genot van het pensioen haars mans zal
bi ij ven.
Bij den helderen klank der glazen en de
vroolijke toast, die de humoristische pro
fessor op het geluk der jonggehuwden uit
bracht; by den aanblik van den haar aan-
biddendeu man, hare van vreugde stralende
moeder, hare zuster en broeders, vergat
Agnes hare vrees geheel, twijfelde zij niet
langer aan haar groot geluk.
In denzelfden tijd, dat Agnes zoo geluk
kig aan de zijde van den professor zat,
leed Christina alle kwalen, de hellepijn van
versmaadde liefde.
Binnen weinige uren zou zij het huis
voor altijd verlaten en van alles scheiden,
wat haar dierbaar was, waaraan haar hart
hartstochtelijk hing. Die gedachte was haar
onverdragelyk, schrikkelijker dan de dood.
Zy kon het zich niet voorstellen, dat zij
moest wyken, haar plaats moest ruimen
voor een vreemde vrouw, hoewel ook de
professor meer dan voldoende voor haar
toekomst en de opvoeding van haar zoon,
door den met haar bevrienden professor ge
zorgd had.
Dat alles kon haar niet schadeloos stellen
voor het verlies van haar geliefde, voor
haar bedrogen hoop, voor haar bitter lijden.
Zij h$d hem hare jeugd, haar goeden naam,
haar maagdelijke eer, haar geheele leven
opgeofferd, en nu zond hij haar weg als
een gewone dienstmeid en verstiet met haar
zyn eigen kind.
(Moordt vervolgd./
