lie L
Statistiek.
FEUILLETON.
WOEXSDAG 11 MEI.
li A
Uitgever: L. J. YEEHMAH, Heusden.
*-• «J6
VOOR
Dit blad verschjjnt WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementsprijs: per 3 maanden f 1.00. Franco per post zonder prjjs-
verhooging. Afaonderljjke nummers 5 cent.
Advertentiën 16 regels 60 ct. Elke regel meer 10 ct. Groote letters naar plaatsruimte.
Advertentiën worden tot Dinsdag- en Vrijdagmorgen ingewacht.
Vrees niet, lezer, het opschrift ziende,
dat U tal ran cjjfers voor de oogen zullen
draaien, zooals dat bjj statistieke opgaven
gebruikelijk is. Een praatje over de statistiek
is mjjn bedoeling, niet de opgaaf van tal
van hoogst wetenswaardige cijfers, die even
wel alleen belang krjjgen, als men daaruit
de gevolgen trekt.
Wat geeft het bijv. als men weet hoeveel
suiker of koffie jaarlijks in Europa wordt
ingevoerd, hoeveel millioenen kilo's in tien
jaren uit suikerpeen gebaald is, die cjjfers
zelve moeten het middel zgn om zoo noodig
tot verbetering van den toestand te komen,
dan eerst hebben die cjjfers nut.
Om iets te noemenmaandelijks geven
de groote bladen een staat van de sterf
gevallen in verschillende groote gemeenten
met de oorzaken, waaraan het overlijden
moet worden toegeschreven. Voor de eene
gemeente is dit om iets te noemen 30.4
's jaars per 1000 inwoners, voor een andere
26.5, voor een derde 18.8 enz. Op zichzelf
beteekenen die cijfers weinig, als men alleen
daaruit het gevolg trekt, dat de sterfte in
de eerste gemeente vrjj wat grooter geweest
is dan in de laatste; maar men moet verder
gaan en onderzoeken wat de oorzaak kan
zjjn van dien ongunstigen toestand, en is
die gevonden, dan is men verplicht haar
zoo mogeljjk weg te nemen. Het bestuur
moet onderzoeken in welk deel der gemeente
de sterfte het grootst is geweest en of
daarvoor bijzondere redenen bestaan, en is
dit het geval, dan mag men niet berusten,
maar de handen moeten aan het werk ge
slagen worden. Het sterftecijfer moet ver
minderen. In vele gemeenten is reeds ge
bleken dat toepassing der middelen, door
de wetenschap gegeven, hoogst gunstig
werkt en het sterftecjjfer vermindert, dan
(21
»Gjj moet geduld met hem hebben,* ant
woordde de geneesheer bewogen. »Hjj is
nog lijdende, en de wond te jong; maar
de tjjd zal ook zjjne smart verzachten, en
uwe verpleging dubbeld weten te vergoeden.
Daarom verzoek ik u, en raad u als uw
vriend, om a niet te overjjlen.*
»Ach professor,* zuchte de ongelukkige
vrouw, »gjj kunt u niet voorstellen wat ik
Ijjd, als hjj mjj zoo boos aanziet, als of ik
eene misdadigster ware, en de arme vrouw
had vergiftigd. Dat doet mjjn hart breken,
en zal mjj nog waanzinnig make». Waarom
ben ik niet vóór haar gestorven? Als zij
mg niet met geweld had teruggehouden,
was ik nu dood, en alles goed.*
>Gjj vergeet dat gjj moeder zjjt, en
plichten hebt te vervullen tegenover uw
kind.«
»De arme jongen! Hjj is bang geworden
voor den professor, die zich om hem niet
bekommert, en nooit naar hem vraagt. Dat
smart mjj het meest.*
Slechts met moeite gelukte het den ge
neesheer, de bedroefde vrouw tot bedaren te
brengen, wier gedrag hem eene grootere
deelneming en achting inboezemde, hoe
meer hij daar bij deze gelegenheid leerde
kennen. Opnieuw bewonderde hjj hare trouw,
haar zelfverloochening, en haar onverander-
ljjke aanhankeljjkheid, die naar zjjne over
tuiging wel tegen hare kleine zwakheden
en haar gebrek aan opvoeding opwoog.
Daarom hield hjj het voor zjjne plicht,
eerst ziet men goede vruchten van die
statistieke opgaven. Jaarljjks wordt een
onderzoek ingesteld naar de bekwaamheid
der miliciens en men krijgt opgaven van
het getal miliciens die noch lezen noch
schrgven kunnen, die alleen lezen kunnen,
die ook schrjjven kunnen en die meer ont
wikkeld zijn. Die cijfers op zich zelf be
teekenen al weder zeer weinig, indien men
met het oog op die cijfers geen middelen
opspoort om tot gunstiger cijfers te komen,
de beide eerste rubrieken althans moesten
niet meer voorkomen. Hoeveel cijfers zijn
niet gezet om de grootte van het school
verzuim te eonstateeren, men heeft daarvan
staten gemaakt, het percentsgewijze bepaald
en wat niet meer, maar veel verder is men
over het geheel niet gegaan, nieuwe cijfers
en nieuwe staten zgn gevraagd, als of men
zich nog eens wilde overtuigen dat school
verzuim bestond en de cjjfers door de mi
liciens geleverd nog niet afdoende waren.
Zullen die cjjfers en opgaven nu het gevolg
hebben dat men met allerlei onvoldoende
hulpmiddeltjes ophoudt en tot invoering
van leerplich4; besluit? Dan eerst zullen wij
de resultaten van die statistiek zien in de
meer algemeene ontwikkeling des volks.
Ijverig heeft men zich in de laatste jaren
op de beoefening der statistiek toegelegd,
al mochten de beoefenaren niet altijd de
zoo noodige waardeering bjj de regeering
vinden. Er zijn op allerlei gebied velerlei
gegevens verzameld en de grondslagen ge
legd, waarop nader kan voortgebouwd
worden. Men heeft in plaats van cjjfers
figuren gebruikt om de resultaten der
statistiek voor het oog duideljjk te maken.
In de >N. R. Ct.« bijv. heeft men
dageljjks een figuurtje om den stand van
den barometer en den thermometer ge
durende 5 dagen aan te geven ter verge-
ljjking. Nu kan men terstond zonder op de
cijfers acht te geven rjjzing of daling zien.
om met den professor, hoewel zoo voor
zichtig mogelijk over de groote verdiensten
te spreken, die Christina getoond had bjj
zjjne ziekte.
»Ik vind,* zeide hg, nadat hjj den vriend
gegroet, en naar zjjne gezondheid vernomen
had»dat gjj sedert eenige dagen met reuzen
schreden zjjt vooruitgegaan. Als dat zoo
voortgaat, zult gjj spoedig kunnen opstaan
en uitrjjden.*
»Dat dank ik eenig en alleen aan uwe
uitstekende behandeling,antwoordde de
professor, hem de vermagerde hand toe
stekende. Hoe zal ik dat vergelden?*
»Bahwat ik heb gedaan, is geen dank
waard. Gjj weet het best dat onze kennis
maar stukwerk is. Wjj kunnen slechts de
natuur waarnemen, de dwalende leiden, en
dat ook slechts in bizonder gunstige ge
vallen. Gjj zelf en de verpleging moet het
beste doen. Als gjj aan een mensch dank
verschuldigd zijt, dan is het aan uwe ver
pleegster, aan Christina.*
Christina!* antwoordde hg moedeloos.
»Ik weet dat zjj haar plicht heeft gedaan.*
»Meer dan deze. Zjj alleen heeft u het
leven gered, en zonder hare verpleging zoudt
gij niet meer zgn. Alle eerbied voor zulk
eene vrouw, die meer waard is dan honderd
geestvolle, beschaafde en van beminnelgk-
heid overvloeiende dames.*
>Ik geloof dat gjj wat overdrijft.
Integendeel. Gij laat haar geen gerechtig
heid wedervaren. Van den vroegen morgen
tot diep in den nacht week Christina niet
van uw bed, getroostte zjj zich de moeielgkste
en nederigste diensten met een bewonderens
waardig geduld, en bljjvende volharding.
Nooit hoorde ik een klacht van haar, nooit
zag men haar afgemat, nooit verloor zjj
den nsoed. Stil en bedaard, deed zjj meer
Die graphische voorstellingen kunnen vrij
wat gemakkeljjker onthouden worden dan
de cjjfers. Het nut der statistiek zal wel
niet meer bestreden worden, mits men een
onbepaald vertrouwen kan stellen in de ge
gevens. Mocht dit het ge/al niet zgn dan
doet zjj meer kwaad dan goed.
Men moet nauwkeurig weten, wat men
aan de cjjfers heeft en daaraan ontbreekt
nog al eens iets.
Om iets te noemen: Wat beteekent het:
de milicien kan lezen, doch niet schrijven?
Wat beteekent het: 38 kinderen van 6 tot
12 jaar in deze gemeente ontvangen geen
onderwijs? Wat beteekent het of een veld
wachter zoo plusminus eens opgeeft hoeveel
runderen, geiten, kippen, eenden en wat
niet meer in de gemeente aanwezig zgn,
als hjj zjjn onderzoek terloops instelt of
eenvoudig zjjn oog laat gaan over de opgaaf
van het vorige jaar.
Wat noemt de officier of de onder-officier
met het onderzoek belastlezen? Wat noemt
hjj schrjjven? Het vormen van de letters,
of stelt hjj eenigzins hoogere eischen? Een
milicien die niet schrgven kan, zal het in
het lezen ook wel niet veel verder gebracht
hebben dan het uitspreken van een woord,
maar begrijpt hjj het gelezene? Kan hij een
gemengd bericht in de courant om niet
meer te eischen, behoorlijk lezen? Kunnen
de schrijvers een eenvoudig briefje schrjjven
zonder zagen met 2 a's of muren met 2
u's te schrijven? Is dit niet het geval dan
beteekent dat lezen en schrjjven zeer weinig,
en stellen ons de cjjfers van het onderzoek
nog te gunstigen toestanden voor.
Op die statistiek kan geen oordeel uit
gesproken worden over ons lager onderwjjs,
tenzij de te stellen eischen nauwkeurig om
schreven zjjn. Met die staten omtrent het
getal leerlingen van zes tot twaalf jaren,
die geen onderwjjs genieten, is het al even
eens. Zjjn de meisjes met hun elfde jaar
dan haar plicht, bracht zjj u de grootste
offers, zooals eene vrouw ze nauwelijks haren
man brengt.*
De enthousiastische lof van den vriend
maakte zichtbaar een diepen indruk op den
professor, hoewel het gesprek hem uit be
kende oorzaken pijnlijk aandeed. Voor de
eerste maal sedert zjjne genezing sprak hjj
eenige vriendeljjke woorden met Christina
en dankte haar voor hare trouw en liefde.
Evenwel er stond tusschen hen een onover
komelijk beletselde schaduw van de doode,
die elke vertrouweljjke toenadering buiten
sloot en een volkomen verzoening onraogeljjk
scheen te maken. Zooals zgn vriend had
vooruitgezien bracht evenwel de alles heelende
en verzachtende tjjd, troost en hulp. De smart
van den professor, zjj maakte hem zelf ljjd-
zamer en met meer zorg voor Christina. Het
bewustzijn van zjjn eigen groote schuld
stemde hem toegevender voor harezonder
opzet bedreven verkeerde daad, welke hjj
verontschuldigde door hare hartstochteljjke
liefde.
Sedert hjj zelf de macht van eene nieuwe
en ware neiging had leeren kennen waar
over hij vroeger slechts had gespot, gevoelde
hjj een diep raedeljjden met de arme vrouw.
Ook aan hem openbaarde zich de goddelijke
wonderkracht der liefdezgn egoïsme was
verdwenen, zjjn hoogmoed gebogen, zgn los
zinnigheid weggevallen.
De herinnering aan de doode had niet
hare kracht, maar alle schrik voor hem
verloren, zij verscheen hem nu meer als
een bekoorljjk beeld, van meer dan aardsche
schoonheid, maar als een zalige geest, als
een ster aan den hoogen hemel, die uit de
onbereikbare verte op hem neerzag. Ook
Christina kwam hem als veranderd voor.
Sedert hjj bjj na uitsluitend alleen in haar
van school gegaan om moeder en het huis-redeneering nemen.
gezin te helpen, na de vijf klassen der Men misbruike de statistiek niet, hare be-
school doorloopen te hebben, dan geeft het oefenaars mogen haar hooger zuiver houden
getal leerlingen op zulk een lijst een geheel opdat zij de verkeerdheden aan het licht
verkeerde gedachte omtrent de ontwikkeling brenge en den weg tot tal van verbeteringen
van het meisje. Zgn kinderen op hun zesde bane!
jaar niet toegelaten, omdat geen plaats be-
schikbaar was op de school, of om andere
redenen, dan wordt de sehandeljjst als het De miliciens der lichtingen 1887 en 1888,
ware ten onrechte met de namen dier leer-'in België onder de wapenen geroepen met
lingen bezwaard. En zoo is er meer, waar- het oog op de 1 Mei-manifestatie, worden
door de opgaven der statistiek niet altijd voor een maand naar hun woonplaatsen
vertrouwbaar zjjn voor het doel, waarvoor teruggezonden. Daarna zullen zjj weder
Buitenland.
men ze wil gebruiken.
worden opgeroepen eeuige dagen vóór de
Toch moet men voortgaan om nauwkeurige verkiezingen voor de constitueerende ver
en veelvuldige opgaven te verzamelen, wilgadering.
men tot een vertrouwbare statistiek komen.
Uit Luik wordt d.d. 6 Mei gemeld;
Zjjn in een huisgezin twee kinderen vanj Hedenavond vond men op den drempel
de vjjf ziek dan kan men niet besluiten dat der woning van den j0IlgeI1 baron De Sélys,
steeds twee vijfden der kinderen in het ge- ten wiei!g huize zondag de eerste ontplof-
heele land ongesteld zjjn. Wil men eenigszins fing plaatg hadj een met geperst kruit ge-
vertrouwbare cijfers, dan dient zich dit vu]de patroon
onderzoek over een groot aantal, over het j In den loop
van den avond heeft men
geheele land en gedurende langen tjjd uit zekeren Fonteijn, een koopman in geweven
te strekken, zooals dit bij maatschappijen sto^ aaDgebouden. Hjj was het die anar-
tot levensverzekering geschiedt. Hoe meer chistigche brochures ontving en ze rond-
waarnemingen geschied zjjn, des te zekerder deeWe met behu]p yan drie bedienden,
kan men de resultaten vertrouwen. En zoowaaronder de reeds vroeger aangehouden
gaat het m het algemeen bg statistiek.anarcbisten Moineau en Mohray.
Heeft men vertrouwbare gegevens, dan kan 1
men daaruit gevolgen trekken om tot ver-j Uit Frankrjjk worden twee ernstige
betering te komen, waar die noodig mocht 8P°°rwegdiefstallen gemeld. Uit een wagon
zijn. Statistiek is dringend noodig, cjjfers Tan den Oosterspoorweg werd een kist ont-
zjjn dikwjjls het fondament, maar die,vreemd' webce voor 1 millioen francs aan
statistiek moet ten volle te vertrouwen zgnt?oud en bankpapier bevatte. In den Pa
is dat niet het geval dan doen de onder- rÜscben elubtrein vermiste mevrouw Sala
zoekingen meer kwaad dan goed, omdat Fubini uit Venezuela een kistje met 80.000
men door een willekeurige groepeering van ^rancs aan juweelen en andere kostbaar-
cjjfers dikwjjls het doel kan bereiken wat beden- Den vorigen dag was haar echtge-
men zich vooraf gesteld heeft. Begrootingen n00^ een portefeuille met goud en bank-
bestaan ook uit cjjfers, en de een kan zich uo*eni ter waarde van fr. 18.000, ontstolen.
toch in een batig saldo verheugen, waar
een ander niets dan tekorten opmerkt, terwjjl
beiden dezelfde cjjfers tot grondslag hunner
gezelschap doorbracht, ontdekte hjj aan
haar zoo menige goede eigenschap en uit
stekende hoedanigheid, die hjj vroeger nooit
bij haar had opgemerkt, noch veel minder
erkend.
Het ongeluk had inderdaad baar geest
gerijpt, haar gezichtskring verruimd. Zg
scheen hem nu veel zachter en verstandiger,
dan vroeger, zoodat zjj hem niet zelden
Men vermoedt dat beide diefstallen gepleegd
zijn door één persoon, die de rjjke Ameri
kanen te Parjjs en op reis achtervolgde.
Voor alles echter bewoog en roerde hem
de gedachte dat de doode nog in het laatste
oogenblik van haar leven de ongelukkige
had vergeven, en ook van hem had ver
langd haar vergiffenis te schenken. Mocht
hij harder als de geliefde afgestorvene zijn,
en was hjj niet minstens even strafbaar als
Christina? Doch het meest was het de ge
dachte aan het kind, dat hjj hartstochteljjk
door de juistheid van haar oordeel, of door liefhad, en wiens gezelschap hjj niet meer
een verstandige opmerking verraste, welke kon missen. Toch hield de professor eene
hjj bjj haar niet had vermoed. i verklaarbare schuwheid terug, om met Chris-
In den tjjd van zijne genezing stond de tina over hunne wederzjjdsche verhouding
geneesheer hem lichte lectuur toe, om zich te spreken, waarvan hjj de onhoudbaarheid
te verstrooien. Op zgn verlangen las Chris- j volkomen inzag. Hg kon evenmin besluiten,
tina hem voor, daar hjj zich nog niet te i haar in hare tegenwoordige positie te laten,
zeer mocht inspannen. Om haar koos hg als van haar en van den knaap te scheiden.
meest zulke boeken, die zoowel onderhou
dend als ieerrjjk en in verhouding van
hare ontwikkeling waren. Wat zjj hoorde,
begreep zjj geinakkeljjk en onthield het
zeker en vast, zoodat haar kennis onmerk
baar en regelmatig toenam.
Langzamerhand vond zjj ook een nooit
gekend genoegen in het bezit van geestes-
schatten, welke zjj zich langzaam verwierf,
en met de aangroeiende kennis steeg ook
haar jjver en hare belangstelling in kunsten
en wetenschappen. Als een onbebouwde
akker, die lang had braak gelegen, was zjj
nu zooveel te ontvankeljjker voor het uit
gestrooide zaad, dat stil ontkiemde, groeide
en gedeide, en met dezelfde voldoening
zag zg het, zooals de landman het vrucht
bare veld, dat zjjne moeite en arbeid zoo
rijkelijk beloofde te beloonen. Daarbjj kwam
nog het gevoel van zjjne zwakheid en hulpe
loosheid, de macht der gewoonte en de aan
haar verschuldigde dankbaarheid, om zich
met de zooveel trouw hem ter zijde staande
vrouw te verzoenen.
Vati dag tot dag aarzelde hjj, om zulk eene
gewichtige beslissing te nemen, terwjjl hjj
van hare zjj de eene gewenschte reden, eene
dringende aanleiding tevergeefs wachtte.
Getroffen en gekrenkt door zgn hard
nekkig zwjjgen, dat zjj voor een teeken van
zjjne onoverwinneljjken afkeer tegen haar
hield, maakte zjj in stilte alle toebereidselen
tot de door haar sedert lang voorgenomen
afreis, daar hjj na zgn volkomen herstel
hare diensten kon ontbeeren. Ijveriger dan
ooit vervulde zjj hare plichten, regelde alles,
zorgde zjj voor hem, opdat hem niets zou
ontbreken, als zjj zgn huis verliet. Zjj her
stelde de geheele wasch, kocht voor het
huishouden het noodige in, vulde de ver
dwenen voorraden aan, maakte het buis
schoon, liet nieuwe gordjjnen ophangen,
alles schuren en poetsen, zoodat alles er
weder als nieuw uitzag.
Land van
en iltena,
miinielerwaard.
Slot volgt.