Hel Land van llensilcii en Allen a, de Langstraat en de Boininelerwaard.
Een „mclmartlif bestaan.
FEUILLETON.
M 1110.
Uitgever: L.. J. VEERMAN, Heusden.
WOENSDAG 29 JUNI.
1892.
VOOR
Dit blad verschijnt WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementsprijs: per 3 maanden f l.OO.
ranco per post zonder prjjsverhooging. Afzonderlijke
mmers 5 cent.
Advertentiën van 16 regels 60 ct. Elke regel
meer 10 ct. Groote letters naar plaatsruimte.
Advertentiën worden tot Dinsdag- en Vrijdagmor
gen ingewacht.
Ruim een eeuw geleden was de toestand
-3 volks ten platten lande niet alleen,
iaar ook in groote gemeenten allertreurigst.
Iet Frankrijk uit dien tijd geeft ons een
Geld van de grootste ellende. Geheele
:reken werden bewoond door een uitge
putte, ellendige bevolking die in hutten
woonde, en het grootste deel baars levens
^est doorbrengen om voor den heer of de
egeering te werken. Twee dagen voor den
heer, twee dagen aan wegen of wateren,
de rest mochten zij zoo goed en zoo kwaad
"5 ging doorbrengen om voor zich en het
win het hoogst noodige te verdienen,
ilt gij den toestand vaa het platte land
Frankrijk uit dien tijd leeren kunnen,
pes dan eensDe geschiedenis van een boer
,oor ErckmanChatrian, en gij zult zeker
.meten erkennen dat reeds veel veranderd,
'el verbeterd is. En was het in Frankrijk
o, in andere landen was het zeker niet
••"■el beter. Hadden wij reeds eeuwen de
ubliek, in haar laatste jaren werd nog
nge strijd gevoerd over de afschaffing
drosten en spandiensten die nog be
tonden; ook hier werd veel gevonden wat
strijd was met de wetten van vrijheid
gelijkheid.
Tegenover de groote, de ontzettende
'.rmoede in Frankrijk stond een weelde,
n geld verkwisting, een zedeloosheid bij de
oogere standen, die de armoede te meer
1 Pod uitkomen. Op het einde der vorige
•w wen kwam het tot een uitbarsting, de
-ansche revolutie maakte een einde aan
^eel wat de menschheid onwaardig was.
Gruwelen zijn gepleegd, maar zijn die
gruwelen in eenig opzicht te vergelijken met
le gruwelen door vorsten en edelen tegenover
het volk in den loop der eeuwen begaan?
Jjin de honderden die het slachtoffer der
evolutie werden te vergeljjken met de
duizenden die naar de slachtvelden der
koningen gevoerd werden om met eere den
heldendood te sterven
De Fr ansche revolutie gaf het Fransche
volk en daarna de andere volken menschon-
rechten, vrijheid van godsdienst, vrijheid
,an drukpers, vrijheid om te vergaderen en
slch te vereenigen, alle politieke rechten,
.ooals men die noemt.
Op economisch gebied bewoog men zich
toen minder, de heerendiensten werden wel
fgeschaft, de gelijkheid voor de wet voor
11e burgers, hoog en laag geboren werd
De eerste en de laatste vrijerij
van Jan Krab.
(6
Denzelfden dag werd ik bij den admiraal
ntboden. Ik ontving de opdracht mij naar
en Hoek van Holland te begeven, alwaar
/pfeningen werden voorbereid, een opdracht,
ie me twee maanden van mijn woonplaats
erwjjderde en volop werk gaf, zoodat mijn
.vee vrienden en de nieuwe huishoudster
n 't ver/eetboek geraakten. Ook na mijn
erugkomst was ik zoo met werk overladen,
dat ik er niet aan denken kon ze op te
oeken.
Op een namiddag echter, de kust langs
aande, ontwaarde ik Gerrit, die daar in
zand zat en onafgebroken een groote,
mooie stoomboot aanstaarde, die voor anker
ag en zijn zeemanshart scheen in te pakken.
»Wel Gerrit, hoe gaat het?» zoo wekte
■k hem uit zijn gepeins.
Hij sprong op en beantwoordde mijn
•roet, maar gelijk vroeger bij Jan in den
min, lag er nu op zijn voorhoofd een don
kere wolk.
»Zoo, zoo, luitenante gaf hjj ten ant
woord, »net als nu de wind staat.
»En hoe staat die?«
»Niet best, zoo tamelijk vlak van voren.
»Dan is het slecht zeilen.
>Hm, altijd nog beter met tegenwind op
.e, dan op 't lande zei hij met een diepen
ucht.
erkend, maar veel verder ging men niet,
en veel wat de revolutie gewenscht had
kwam onder de soldaten regeering van den
ontaarden zoon der revolutie, van den
eersten Napoleon niet tot uitvoering.
Eerst later in 1830 en volgende jaren
traden de vragen op economisch gebied op
den voorgrond, eerst later klonk hetEigen
dom is diefstal en opende Louis Blanc de
nationale werkplaatsen, om in slechts enkele
weken volkomen fiasco te maken, en die
ondingen weder op te ruimen.
Maar de geesten waren wakker geworden
een menschwaardig bestaan moet ieder ver
schaft worden, staatslieden en wjjsgeeren
durfden die zaken onder de oogen zien en
het volk werd wakker geschudhad de
derde stand door de Fransche revolutie over
de vroegere machthebbers gezegevierd, had
zij de rechten verkregen, noodig voor zjjn
ontwikkeling, nu trad ook de vierde stand
met zijn eischen op en de sociale beweging
zocht oplossing voor de gebreken der maat
schappij. Tal van plannen zijn ontworpen
en verworpenutopiën hielden eenigen tijd
de menigte bezig, de eene hervormer volgde
op den anderen, het eene plan verdrong
het andere, en men vergat te dikwijls het-
gene men reeds verkregen had voor hetgene
men noodzakelijk achtte en verkrijgen wilde.
Men was blind voor de verbeteringen die
tot stand gebracht waren en eischte steeds
meer. Wat niet met zachtheid, wat niet
vrijwillig te verkrijgen was, moest afge
dwongen, des noods met geweld verkregen
worden. In alle landen eischt de vierde
stand recht. Zoo mogeljjk op bedaarde, vrede
lievende wijze, maar indien dit niet mogelijk
blijkt, indien men zich tegen inwilligingen
blijft verzetten, dan zal men niet voor ge
weld terugdeinzen. En dit laatste moet voor
komen worden, in het belang der geheele
maatschappijmaar vooral ook in het
waarachtig belang van hen, die steeds luider
recht eischen van de maatschappij, die hen,
zooals zij zeggen, steeds verongelijkt heeft.
Scheen het eerst of de partjj des gewelds
zou zegevieren, langzamerhand zijn de voor
naamste aanvoerders tot het inzicht gekomen,
dat met bedaard overleg meer te verkrjjgen
zal zijn dan door bedreigingen. Yan vele
eischen is men terug gekomen, Eigendom
is diefstal* de leuze van Proudhon, wordt
weinig meer gehoord. Alleen de onontwik-
kelden laten zich nog door dergelijke leuzen
opwinden.
Nu vraagt men als middel om tot een
Nu viel mij plotseling de brief uit Am
sterdam in. Zou de proef met Mina mis
lukt zijn? Het had er alles van, maar als
medeschuldige wilde ik dit teere punt niet
aanroeren en zocht ons gesprek een andere
richting te geven.
»Een prachtig schip« zei ik, op de stoom
boot wijzend.
»Ja, daar zou men pleizier in krijgen. Het
is de Josephine. Zij is uit het dok gekomen
en gaat over vier weken naar Brazilië.*
II|j zweeg een poos. »Ik was van morgen
aan boord,vervolgde hij, doch stokte weer.
»Ik ga als kwartiermeester mee* kwam er
ten laatste en niet zonder moeite uit.
»Wat zeg je?« riep ik ten hoogste ver
rast uit. »Op je ouden dag wil je weer naar
zee gaan?« Dat üij niet scherste las ik op
zjju trekken.
liet kan niet anders, luitenant* ant
woordde hij zacht,het is om Jan.«
lk zag hem sprakeloos aan. Was het
mogelijk dat de onafscheideljjken zoo in
onmin gekomen waren, dat ze na dertig
jaren elkaar in vijandschap verlieten Bij de
oprechte belangstelling, die ik voor beiden
gevoelde, deed deze gedachte mij wezenljjk
schrikken.
»Om Jan« drong ik aan, »wat is er dan
voorgevallen
»Hij is gek geworden* luidde het ant
woord.
Ik vertrouwde mijn ooren niet en sprong op.
»Gek? Om 's hemels wil, wanneer? En
wil je dan je ouden vriend in den steek
laten?* vroeg ik hem op verwijtenden toon,
»is hij ongeneeslijk?*
»Hp is niet zoo gek, als u denkt,* ant-
schikking te komen het algemeen kiesrecht,
dat reeds in sommige landen is verkregen,
opdat ook de vierde stand invloed kan uit
oefenen op de regeeriag. Men erkent echter
dat velen nog niet genoeg ontwikkeld zullen
zijn om van dit recht een gepast gebruik
te maken, en eischt daarom een normalen
I
werkdag van acht uren, opdat de werklieden
in staat zullen zijn, zich te ontwikkelen.
Vreemd toch dat men onder de leuze van
vrijheid zoo spoedig tot dwang vervalt.
Wordt toch van staatswege de normale werk-
dag ingevoerd, dan worden niet slechts de
fabrikanten, maar ook tal van werklieden in
hun belangen benadeeld. Wel zegt men, dat J
bij korter werkuren meer en beter werk ge
leverd wordt en dat kan zeer goed mogelgk
zijn, maar dan ook is geen dwang noodigj
dan zullen de fabrikanten met beide handen
de gelegenheid aangrijpen om hun productie
te vermeerderen en te verbeteren en zeker
niet onwillig zijn om dit meerdere en betere
werk ruimer te betalen. Is dit echter niet het
geval, dan zullen öf de loonen lager öf de
producten hooger in prjjs worden, het een is
voor den werkman al even schadeljjk als het
andere. Met die eischen zullen dus de
quaestiën niet opgelost worden al was men
bereid die terstond in te willigen.
Een menschwaardig bestaan wordtgeëischt
en dien eisch zal ieder als billijk erkennen
het komt er slechts op aan wat daardoor ver
staan moet worden, en hoe dit te verkrijgen
is voor hen, die in dit opzicht te kort komen.
Een goede gezonde woning is noodig, daar
over zal men het zeker eens zijn, en dat blijkt,
want overal zijn de woningen aanmerkelijk
verbeterd, overal worden pogingen aange
wend om de ongezonde woningen op te
ruimen en door betere te vervangen. Het
loon moet evenredig zijn aan de behoeften,
maar die behoeften moeten niet overdreven
worden, want zich ounoodige behoeften te
scheppen is den mensch onwaardig. Veel is
reeds verbeterd, veel zal nog, zonder dat ge
weld noodig is, verbeterd worden, mits men
geen tweedracht zaaie waar eendracht, om
tot iets goeds te komen, zoo dringend noodig
is. Raden van arbeid moeten quaestiën
tusschen werkgevers en werklieden voor
komen, en waar de werklieden te kort
schieten, zullen zij zeker krachtig gesteund
worden. De redevoering door den voorzitter
der M. t. N. v. 't A., den heer Wertheim,
uitgesproken is geen bewijs dat de liberale
partij, haar onmacht erkennende, aftreedt,
het is veel meer een verklaring dat zij een
woordde bij, »maar op een andere wijs zoo
goed als gek. Het spijt me, dat u zoo lang
uitbleef, ik had u reeds eerder willen spreken.
U weet altijd goeden raad en Jan stelt
zooveel vertrouwen in u, misschien had u
hem wel in den rechten koers kunnen brengen,
nu echter is het te laat en helpt er geen lieve
moedertje aan.*
»Maar kerel, zeg dan toch wat is er met
hem?*
Hij wil trouwen,* riep bij met grooten
afschuw uit.
Het scheelde weinig of ik was bjj dezen
uitroep in lachen uitgebarsten, maar een
blik op Gerrit zeide me, dat hij de zaak
hoogst tragisch opvatte en ik wilde hem
niet bespotten.
»En met wie?* vroeg ik.
»Met Mina,* autwoordde hij nog boozer
dan daareven.
Bijna had ik mij verraden en het viel me
nog juist iu dat Gerrit niet weten mocht
hoe ik bij deze aangelegenheid, zij het
indirect, mijn handen in het spel gehad had.
Ik zou zijn vertrouwen voor immer verloren
hebben. Zoo trachtte ik dus een onschuldig
gezicht te zetten en vroeg wat dat voor een
Mina was.
»Oja,« zei hij, »u weet van die geschiedenis
niet af. Ik zal het u vertellen, misschien
kunt u nog beletten dat Jan met open
oogen in 't ongeluk loopt.
»Met dien straatslungel van een jongen
ging het onmogelijk langer en daar we met
dit soort reeds genoeg ondervinding hadden
opgedaan en buitendien het eten uit de
gaarkeuken niet meer bruikbaar was, deed
Jan den voorslag, we zouden het met een
open oog heeft voor de nooden die geleden
worden, en dat zjj bereid is hulp te bieden
om die niet slechts te verzachten maar zoo
mogelgk te doen verdwgnen.
Geen scheiding, aaneensluiting is noodig
geen twisten, maar ernstig overleg zullen
kunnen bewerken dat de bestaande mis
standen zullen verdwgnen en er geen plaats
meer bljjft voor hen, die twist zaaien tusschen
de zonen van het zelfde vaderland. Zjjn de
belastingen zoodanig geregeld, dat die naar
ieders draagkracht geregeld zijn, heeft ieder
bevoegde het stemrecht verkregen, wat niet
kan uitblijven, dan kan eendrachtig gewerkt
worden aan een bedaarde oplossing der
sociale quaestiën, dan kan de tjjd aanbreken
dat een menschwaardig bestaan aller deel
worde.
Langs wettigen weg kan men daartoe
geraken, met geweld zal men nooit slagen,
maar der menschheid onherstelbare rampen
berokkenen. De maatschappelijke toestand
kan omvergeworpen worden, het is reeds
meer gebeurd.
De Romeinsche maatschappij viel onder het
zwaard der Germanen, maar een duizend
jarige ellende was het gevolg dier ontzaglijke
revolutie en het werk van eeuwen ging
onherstelbaar verloren.
Voor zulke rampen moge onze maat
schappij bewaard bljjven, en dit is mogelijk,
als men slechts eendrachtig naar een op
lossing wil zoeken, die aan alle billjjke
eischen kan voldoen.
Ook »eendracht maakt macht*, geen ge
weld, moet hier de leuze van allen zjjn,
daardoor alleen zal aan allen die dit willen,
een menschwaardig bestaan verschaft kunnen
worden.
waarin zich de bak bevond, werd wegge
slagen.
Twee jongens van zeventien en veertien
jaar vonden in het bosch van Fontainebleau
een bom, die zjj zekeren Gaden vertoonden,
j Deze bekeek de bom en wilde die onder-
i zoeken, toen een vonk uit zjjn pjjp er op
vieleen ontploffing volgde, waardoor hjj
zoo zwaar gekwetst werd, dat hij een uur
I later stierf. Hjj was 31 jaar oud. Ook de
t jongens werden ernstig gewond en men
wanhoopt aan het behoud van den oudste.
Ravachol heeft zjjn broeder en zuster in
de gevangenis gezien. Hg verklaarde dat
hjj genoeg had van het leven en verzocht
zjjn groeten o. a. aan Chaumentin.
Ziehier wat Ravachol had willen voor
lezen, nadat het vonnis was uitgesproken,
indien de president van het Hof het had
vergund: >Ik wensch de heeren van de jury,
die, door mg ter dood te veroordeelen, hen,
die mg genegen bleven, tot wanhoop zullen
voeren, toe, dat de herinnering aan hun
vonnis hun geweten evenmin zal bezwaren,
als het mjj bezwaren zal mjjn hoofd onder
het mes van den beul te leggen.*
Het 20-jarig dienstmeisje Anna Brinck-
mann te Kummerfeld, dat haar kindje van
7 weken worgde en daarna, om de misdaad
te verbergen, het huis in brand stak, is ter
dood veroordeeld.
Buitenland.
Te Brussel is thans te zien een meisje
van 16 jaren, die 2 meter 17 lang is! Zjj
komt van Berljjn en is geboren in de Jura;
haar vader, een houthakker, was klein, zoo
klein, dat hjj voor den dienst werd afge
keurd.
Een schrikkeljjk ongeluk heeft plaats ge
had in een steenkolenmijn te Amercoeur,
nabjj Roux. De bak, waarin zich een aantal
mjjnwerkers bevonden, werd met zoo groote
snelheid omhoog geheschen, dat zjj aan
stukken sloeg tegen de katrollen van den
kabel. Verscheidene mjjnwerkers, onder wie
een meisje, vonden onmiddelljjk den dood.
Een gedeelte van het dak van het gebouw,
meid probeeren. Dat stond me in den begin
erg tegen, ik wist toch dat er met vrouwlui
geen goed garen te spinnen is en zoo is 't nu
weer uitgekomen ook. Jan bepraatte mij
echter en ik gaf toe. Daar kwam den vjjf-
tienden Mina in huis. Hoe hij er aan ge
komen is, weet ik niet, maar ik geloof door
uw oppasser. Zjj is de dochter van een oude
kennis van Jan, die vroeger in Vlissingen
woonde. Maar die Willem is uit den dienst,
geloof ik, ik heb hem gisteren in burger-
kleeren gezien.*
»Twee maanden geleden* antwoordde ik,
»en thans is hij timmerman hier
»Ja, ja,« zei Gerrit, »dan is hjj het toch
geweest, dien ik laatst met Mina zag loopen.
Jan heeft me verteld dat ze buurkinderen
zijn. Nu vervolgde hjj,die Mina kwam
dan en ik moet zeggen, 't is een ferme meid.
Ze is vljjtig en kookt goed, dat moet ik
tot haar eer zeggen en ik heb in lang niet
zoo goed gegeten als sinds ze bjj ons is.
Bovendien is ze altjjd vrooljjk en opgeruimd,
het moet ze dus wel bij ons bevallen. Dat
is nu alles heel mooi en we zouden er beter
aan toe zjjn dan vroeger, maar Jan is op
de dwaze gedachte gekomen om ze te
trouwen.
»Weet u, luitenant, als een jonge kerel
het hoofd door een meisje op hol laat brengen,
dan is dit al erg genoeg, daar weet ik een
liedje van te zingen, dat me heden na twintig
jaren nog in de ooren zit. Maar als een
oude invalide van vjjftig jaar met een ge
broken been
Zes-en-veertig* wierp ik er tusschen.
»Nu zes-en-veertig wat mg aangaat, maar
zjj is achttien. Dat stemt toch heelemaal
De »Standard« ontving uit Petersburg
het bericht, dat de cholera is uitgebroken
te Samarkand en dat het Russisch consulaat
te Bagdad de tjjding zou hebben gezonden
van het uitbreken der pest te Bagdad.
In de Herzegowina, Dalmatië en Croatië
is de cholera uitgebroken onder de patrijzen.
De vogels sterven bjj honderden. Een arend
en een valk, die men van de doode vogels
heeft laten eten, zjjn eveneens aan de ziekte
bezweken.
Men zal zich herinneren dat de Shah van
Perzië steeds vergezeld wordt door een
kleinen jongen met wien hg bjjzonder veel
op heeft en dien hg met gunstbewijzen
overlaadt. Wjj hebben in der tjjd het een
en ander omtrent dezen kleinen gunsteling
medegedeeld. Dezer dagen nu speelde het
kereltje met een geladen revolver in de
nabjjheid van den Shahhet schot ging af
en het scheelde weinig, of de machtige be-
heerscher was door zjjn eigen kleinen gunste
ling doodgeschoten. De kleine hoveling, die
sinds lang reeds, na den Shah, zoowat de
niet. Ik heb gedaan wat ik kon, maar hjj
is dol, laat zich eiken dag scheren en smeert
pomade op zjjn haar, dat men hem op tien
pas al ruiktik kau dat niet langer aanzien.
»Ziet u, luitenant, toen Jan dat ongeluk
aan zjjn been passeerde, dacht ik bjj mezelven
je kunt toch onruogeljjk je ouden kameraad,
met wien je nu dertig jaar vreugde en leed
gedeeld hebt, zoo moederzielen alleen met
kapot rondhout in onbekend vaarwater laten
omkruisen tot hg al gauw hoog en droog
op strand zit en zoo besloot ik, al was het
tegen mjjn zin, het heerljjke zeemansleven
op te geven en bjj hem te bljjven.
»En dat is tot voor kort heel goed ge
gaan en heeft me nooit berouwd. Wjj
leefden vreedzaam met elkaar en ik heb
hem trouw bjjgestaan. Daarom vraag ik
geen dank, maar sinds die Mina in huis is,
kwispelstaart hjj ze den heelen dag na en
heeft voor zjjn ouden Gerrit geen woord
meer. En als hg ze nu trouwt, dan wordt
zoo'n oude kerel totaal gek en dan ben ik
natuurljjk overkompleet en daarom ga ik
met de Josephine mee. Laat hjj dan zien of
hjj beter vaart, maar ik geloof het niet en
vrees dat de tijd wel komen zal waarop
hjj me terugwenscht. Tot zoolang echter is
het beter dat ze alleen big ven, hjj mag dan
zien hoe hij zich redt.*
Hjj zweeg en beschouwde de boot voor
ons, die in slanken, bevalligen vorm licht
op den helderen vloed dobberde, in staat een
oud zeemanshart te ontgloeien tot een reis
met dit schoone schip en alle moeiten en
zorgen van 't land achter zich te laten.
mui
(Wordt vervolgd./
