Hel Land van Hensden en lllena, de Langstraat en de ISonimelernaard.
Een hoogst ernstige ziekte.
FEUILLETON.
Mijn vriend Hilarius.
Uitgever: U. J. VU URM AN, Heusden.
ZATE ÜDAG 13 AUGUSTUS.
(10
«fta
if'®*
IIKIJWSBL4»
VOOR
Dit blad verschjjnt WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementsprijs: per 3 maanden f l.OO.
Franco per post zonder prjjs verhooging. Afzonderlijke
nummers 5 cent.
\o 1123.
1S92.
Advertentiè'n van 16 regels 60 ct. Elke regel
meer 10 ct. Groote letters Daar plaateruimte.
Advertentiën worden tot Dinsdag- en Vrijdagmor
gen ingewacht.
In het begin dezer eeuw heeft een Fransch
blijspeldichter Scribe geheeten, een karakter
ontworpen, dat tot op den huidigen dag
voortleeft, ja, dat nog leven zal, wanneer
Scribe en al zijn blijspelen in 't vergeetboek
zullen geraakt zijn.
Het bedoelde blijspel is getiteld»Le
soldat laboureur* en de held daarvan is een
soldaat uit de groote armee van den eenigen
grootmeester in de vechtkunst, Napoleon I.
De bewondering, die deze soldaat voor den
Keizer gevoelt, kent geen grenzen.
Napoleon en Frankrijk zijn z'n God en
van welke hjj niets hooren wil dan goeds.
Alle Franschen zijn volmaakte wezenser
bestaat geen deugd, die hun niet in de
hoogste mate eigen is. Voor alle minder
goede eigenschappen sluit hij de oogende
onvolmaaktheid vind men over de grenzen,
binnen de landpalen Frankrijks is 't alles
couleur de rose.
De naam van dezen held is Chauvin, een
naam, die veel voorkomt in Frankrijk, doch
die zonder Scribe in dezelfde vergetelheid
zou voortleven als bij ons de Jansens en
Klaassens. Door Scribes tooneelspel echter
is deze naam vereeuwigd en tegenwoordig
spreekt de gansche wereld, niet van Chauvin
maar van Chauvinisten en van het Chau
vinisme.
Uit bovenstaande korte beschrijving der
rol aan den landbouwer-soldaat toebedeeld,
kan men gereedeljjk de beteekanis dezer
termen opmaken.
Chauvinisme zou men kunnen noemen
te ver gedreven vaderlandsliefde. Liefde tot
eenig voorwerp maakt trotsch en zoo zwelt
vaderlandsliefde niet zelden op tot nationale
trots en is dan een deugd geworden met
een zeer bedenkelijke zijde, maar geen on
deugd nog. Wanneer die trots echter blind
wordt voor alle schaduw en in den land
genoot slechts engelen en in alle anderen
slechts slaven en duivelen ziet dan is ze
tot chauvinisme geworden, tot een der
grootste maatschappelijke en staatkundige
ondeugden van onzen tijd.
Het is niet toevallig dat deze ondeugd
een Fransch cachet draagt. Op Franschen
bodem toch tiert het chauvinisme het weligst,
(Uit hkt Duitsch.)
Philippi wilde mij tot kalmte brengen.
Hij mijMaar ik bleef bij mijn eisch vol
harden en aangezien ik al de ellende voor
oogen zag, die door dezen onheilstoker ver
oorzaakt zou worden, was bet mij langer
onmogelijk helder te denkenhet kookte en
bruiste in mijn hoofd en in een oogenblik
van de uiterste overprikkeling barstte ik in
blinde woede los, greep den ongelukkige bij
de keel en riep op gebiedenden toon
On der teekenel lendeling
Maar ook in de volgende seconde had ik
mijne kalmte reeds terug gekregenik
stamelde eenige woorden ter verontschul
diging en werkelijk ik schaamde mij.
De dokter was bleek geworden. Hij haalde
zwaar adem en sprak geen woord. Ik merkte
echter zeer goed op, hoe hij zich, zonder
mij den rug toe te keeren, hoe langer hoe
verder van mij verwijderde, eindelijk de
schrijftafel bereikte en op den knop van
eene electrische schel drukte, die daar was
aangebracht. Onmiddelljjk daarop verscheen
de hoofdbewaker.
Ik was in gespannen verwachting van
hetgeen thans zou gebeuren.
Doodkalm zei Philippi:
»Roep twee bewakers en zorg dat nijjn-
heer Gauer in de cel worde gezet.
Hij lachte daarbij spotachtig. Dat was te
veelIk zou dulden, dat twee ruwe, domme
kerels injj in eene cel sleepten, alleen omdat
hoewel het ook elders, zelfs in Amerika
een weltoebereiden akker vindt. Erankrjjk
toch is door den loop der gebeurtenissen
als het ware toebereid tot het in zich op
nemen van dit nationale onkruid. De over
winningen van Lodewjjk XIV bezorgden
Frankrijk voor een eeuw lang het politiek
overwicht in Europa. Van daar uit ver
breidden zich over ons werelddeel Fransche
zeden, Fransche kunst, Fransche smaak,
kwamen niet bloot tot de volken in 't al
gemeen, maar tot de individuen in 't bij
zonder en sloegen daar zoo diep wortel dat
nog in onze dagen Frankrijks overwicht
voelbaar is. En later waren het weder
Fransche zegepralen die de nieuwe begrippen
vrjjheid en menschenrecht over den Rijn
brachtenalle inwendige stormen in de
staten van Europa in deze eeuw, zijn golven,
door den storm der Fransche revolutie op
gezweept.
Het is niet alles goud, wat er blinkt en
het is niet alles zegen, wat deze invloed
gewrocht heeft. Die invloed echter is niet
te loochenen en vindt in de wereldge
schiedenis zijn weerga niet of 't moest in
't oude Rome zjjn. Nog heden vinden we er
de sporen van in de rechtstoestanden van
geheel Europa.
Is het nu niet natuurlijk, dat in een
volk, hetwelk met zoo'n groot succes twee
eeuwen lang aan de spits van het Euro-
peesch statenstelsel gestaan heeft, het bewust
zijn geboren is van groot te zijn bij uit
nemendheid, groot in zaken van kunst en
smaak, groot ook door kracht en wapenen
En dit volk, welks chauvinisme telkens
nieuw voedsel vraagt, eischt van zjjn be
stuurders dat het die overmacht naar buiten
doet gelden en zoekt en tast naar personen,
die het kunnen voorgaan in zelfvergoding.
Zoo heeft het Napoleon Bonaparte, den dichter
Victor Hugo, den redenaar Gambette aange
beden en den windbulk Boulanger vergood.
De geschiedenis van dezen gevierde is een
sterk spreekend bewijs voor de blindheid van I
het Fransche chauvinisme. Napoleon, Hugo
en Gambetta waren persoonlijkheden van
den eersten rang, maar nimmer is een
meer nietig, onbeduidend iemand door de
verhitte phantasie van eenig volk tot afgod
verheven dan deze zelfde Boulanger door de
Fransche chauvinisten.
een krankzinnige dokter het bevolen had
Dat overschreed toch de uiterste grenzen
van hetgeen ik mijn plicht had geacht! Het
bloed steeg mij naar het hoofdik was mij
zeiven niet langer meester. Ik riep hem toe,
dat ik mij tot het uiterste zou verzetten
tegen zijne geweldpleging.
Plotseling werd ik van achteren aange
grepen. Ik sloeg om mij heenmaar ik
werd overweldigd en gekneveld. Nu raasde
en tierde ik ongetwijfeld als een waanzinnige
over zulk eene onmenschelijke behandeling.
Ik weet niet meer wat daarna met mij
gebeurd is; ik weet alleen dat, toen ik
weder tot mjj zeiven kwam, ik mij in een
kaal vertrek met vier naakte muren en
zonder eenig meubel bevond. Al mijne lede
maten deden mij pjjn. Ik had mijne knokkels
kapot geslagen. Ik verkeerde in een jam
merlijken toestand en voelde mij zóó ellendig
en zwak, zóó hulpeloos en ongelukkig, dat
ik nu werkelijk in een staat van diepe
zwaarmoedigheid verviel.
»Is dat dan in onze beschaafde maat
schappij werkelijk mogelijk vroeg ik mij
zeiven af. »Is er dan nergens redding te
vinden Ik ben toch zoo goed bij mijn
verstand als een mensch maar zijn kan
Hetgeen ik verlang is zoo rechtmatig mo
gelijk. En men durft mij dit aandoen en
ik heb geene gelegenheid om mij te beklagen?
Omdat ik toevallig hier ben, wordt daarom
elke klacht reeds bij voorbaat als onrecht
matig beschouwd? Sta ik dan buiten de wet,
buiten de gewone orde der dingen? Waarlijk,
als dat zóó voortduurt, zal ik het verstand
verliezen
Ik weet niet hoe lang deze toestand
duurde; ik herinner mij alleen dat ik een
onoverwinljjken afkeer had van alles wat
eten was. Mijn geest was helder en ik hoorde
Het chauvinisme, dat voortwoekert niet
alleen in Frankrjjk, maar in verscheidene
groote staten van Europa en in de V. S. van
Amerika is als het zwaard van Damocles.
Het eind dezer eeuw gaat gebukt onder
een dubbele vrees; vrees voor een sociale
omwenteling en vrees voor een naderenden
oorlog. De eene zoowel als de andere dreigt
den vooruitgang van vele eeuwen geweld
dadig aftesluiten. Niettemin steigt van de
tronen der vorsten, van de kansels in alle
kerken, van de redenaarsgestoelten in de
parlementen, en alle tempels van wetenschap
en kunst en in de werkplaatsen der in
dustrie geen welgemeender gebed ten hemel
alsdat om vrede.
Vanwaar nu komt het dat deze eenstem
migheid in verlangen naar vrede de vrees
voor den oorlog niet onderdrukt? Hoe komt
het de enkele mensch aan de vervulling
van zijn wensch twijfelt, ofschoon hij weet
dat die allen bezielt?
Het is omdat hij weet, dat er onder de
massa's hartstochten woelen, die den wensch
naar vrede kunnen dooden en het verlangen
naar oorlog doen ontvlammen.
Een van de ergste dezer hartstochten is
het chauvinisme en daarom kan dat worden
het zwaard van Damocles. We hebben 't
in Frankrijk gezien. De chauvinisten hebben
Boulanger gedreven tot den oorlog. Gelukkig
zijn z'n plannen verijdeld, anders was toen
reeds de brand uitgebarsten. Hij zal onze
burgers tot mannen, onze mannen tot sol
daten, onze soldaten tot helden maken
riep men reeds overluid.
Het chauvinisme is een besmettelijke
ziekte, die een heel volk kan aantasten en
tot krankzinnigheid voeren. Het is een
ziekelijke uitwas der vaderlandsliefde die
grootheidswaanzin verwekt. Het is een
Damocleszwaard dat dood en verderf kan
brengen over de volken.
Italianen, die, het land uitgezet, met behulp
van valsche papieren zjjn wedergekeerd.
De commissie, die de 320.000 frcs. aan
de slachtoffers der dynamietaanslagen moet
verdeelen, komt bjjna dagelijks bijeen. In
het geheel hebben zich 150 personen om
schadeloosstelling aangemeld, waaronder niet
weinigen met twijfelachtige aanspraken, en
er komen steeds nieuwe bij.
De sneltrein van Parijs naar Bordeaux
derailleerde tusschen Grandjean en Taille-
bourg. De machinist en de chef van den
trein werden gedood, de stoker werd geheel
verminkt gevonden. Men telt bovendien
nog verschillende doode en gewonde reizigers
en de schade is zeer groot.
In Frankrjjk wordt over de herbenoeming
van Carnot als President druk geschreven.
In de Figaro zegt Magnard, naar aanleiding
daarvan, dat een President onnoodig is, dat
zijn rechten slechts illusoir zijn, dat zijn
veto eigenlijk niet bestaat, dat de voorzitter
van den Ministerraad heel goed de functies
van den President zou kunnen vervullen, of
dat men jaarlijks, evenals in Zwitserland,
een matig bezoldigd President zou kunnen
aanstellen. Wil men echter de tegenwoor
dige instelling handhaven, dan is er geen
reden om Carnot niet te herkiezen.
heeft de dreuning, die vrjj krachtig was en
gepaard ging met een rommelend geluid,
tien seconden geduurd.
Uit Vallendar wordt gemeld, dat aldaar
meubelen en andere voorwerpen zjjn om
gevallen.
Te 8.35 was er te Boppard een sterke
schok, die drie seconden duurde, met het
gevolg dat er eenige schoorsteenen zjjn
nedergestort.
Omstreeks 9 ure heeft te Verona eene
golfvormige aardbeweging plaats gehad,
terwjjl op eenige plaatsen in den omtrek
zich krachtige schokken deden gevoelea.
Een vuurwerkmakerjj midden in de stad
Presburg is in de lucht gesprongen. De
directeur is gedood, zjjn vrouw ernstig ge
wond.
Uit Simla meldt menDe opstand der
Hazaras tegen den Emir heeft een zeer
dreigend aanzien genomen. Alle groote den
Afghanen vijandige stammen vereenigden
zich tegen den Emir, die alle hulpbronnen
te baat neemt om den opstand het hoofd
te bieden en 20.000 man geregelde en
zelfs een aantal ongeregelde troepen bijeen
bracht.
Londen, dat in den regel en over het
geheel op eenen bjjzonder gunstigen ge-
Woensdag morgen ten 8V4 ure heeft tezondheidstoesfcand bo8en kan' laat °P het
jCoblenz eene aardschudding plaats gehad, oogenblik in dit opzicht veel te wenschen
die eenige seconden duurde en in de richting over- Roodvonk en diphteritis maken er
van noordwest naar zuidoost liep. Men haddezen zomer vele slachtoffers, lu de hospi-
den indruk - zoo meldt de »Coblentzer talen van den Metropolitan Asylums Board
waren verleden week niet minder dan 3000
roodvonkljjders in behandeling.
Zeitungc alsof er onder den grond eene
geweldige uitbarsting was ontstaan. De
schok, gepaard met een dof geluid als van j
JbJ uiten Ittn <d.
Te Parjjs is huiszoeking gedaan in de
woningen der in hechtenis genomen anar
chisten Porret en Agresti. Men vond een
menigte brieven en een plakkaat, waarvan
100.000 exemplaren hadden moeten ge
drukt worden, geestverwanten oproepende
om de rechters en gezworenen, die Ravochol
hadden veroordeeld, te dooden.
Men doet onderzoek naar vijf of zes
hoe de dokters met elkander beraadslaagden
over de beste wijze, waarop zij mjj met
geweld eenig voedsel zouden kunnen uoen
binnenkrijgen. Zjj hielden alles voor waan
zin! En ik had eenvoudig geen honger, ik
was zóó slap, dat ik bijna nietjrechtop kon
blijven staan, en mjjn lichaam verlangde
niet naar voedsel.
Ik mocht het geel geverfde hokje met de
dikke tralies verlaten, maar de dokter wilde
mjj niet langer huisvesting verleenen in
zijne eigene woning. Er werd mjj daarom
eene afzonderljjke kamer aangewezen, waarin
ik voortdurend onder nauwlettend toezicht
zou staan en met bijzondere zorgvuldigheid
geneeskundig verpleegd moest worden. Wat
dit laatste betreft was hij thans volkomen
in zijn recht, want ik was werkelijk ziek.
Mjjn geest was echter niet ziek, zooals Dr.
Philippi meende, maar ik voelde mg' lichame
lijk ellendig.
Half wakend, half droomend dommelde
ik van den eenen dag in den andere voort.
Ik sprak geen woord en gaf op geen enkele
vraag antwoord. Waartoe zou mjj het spreken
hebben gebaat?
»Mutismus,« zeiden de dokters tegen
elkander, terwjjl zjj voor mjjn bed stonden.
Ook mjjne stilzwijgendheid was dus voor
hen een bewijs van mjjne zielsziekte.
Zij wilden allen zoo gaarne weten waaraan
ik dacht, de bewakers zoowel als de doktoren,
maar ik deelde het aan niemand mede.
Slechts ééne gedachte hield mg dag en nacht
bezigbjj de eerste gelegenheid injjne zuster
en mjjne verloofde te bevrjjden en te zamen
te vluchten. Dat wilden zjj uit mjj trachten
te krjjgen en daarom ondervroegen zjj mij
daarom legden die dwazen het oor op mjjne
borst. Maar ik wilde het hun niet zeggen
en daarom zweeg ik.
In het Engelsch Lagerhuis heeft Glad
een rollenden donderslag, bracht overal angst stone, bjj de beraadslaging over het adres
j en schrik te weeg. In de woningen stondenvan antwoord op de troonrede, verklaard,
meubelen heen en weer te schudden, viel dat een krachtig bestuur en eene recht
er kalk van de plafonds en zjjn zelfs zware vaardige wetgeving in Ierland Diet mogeljjk
voorwerpen verschoven. In de school in de zjjn, zoolang de wetten niet overeenstemmen
Nagelgasse is het voetstel met het school- met de gevoelens der bevolking. De dwang-
bord omgevallen. Iedereen ijlde uit zjjn huis wet mag niet langer gehandhaafd worden
de straat op. Men kan reeds nu als vast dan noodzakeljjk is. Het vraagstuk der
aannemen, dat de grondbeweging van verhouding tusschen Engeland en Ierland
Coblentz is uitgegaan en zich in zuidooste- i blijft op den voorgrond staan voor behan-
ljjke richting heeft voortgeplant. j deling in het Parlement.
Uit verdere berichten bljjkt, dat er te j Wat de amnestie betreft voor zekere ge-
Andernach, Mayen, Kreuznach, alsook langs vangenen, het is onmogeljjk beloften te doen
de Beneden-Moezel tot Berncastel niets van
dien aard is bespeurddaarentegen zooveel
te meer te Ems en Wiesbaden. Te Ems
Ik was intusschen nog steeds zóó zwak,
dat ik niet op mijne beenen kon staan.
Meermalen deed ik eene poging om op te
staan en de bewakers wilden mjj bjj het
i aankleeden behulpzaam zjjn; maar ik moest
j die poging telkens weder opgeven, schudde
dan het hoofd en ging weder liggen.
Op zekeren nacht werd ik plotseling
wakker. Ik voelde mij zoo wel als ik in
langen tjjd niet geweest was. Ik rekte en
strekte mij uit er moest een wonder zjjn
gebeurd. Ik had een gevoel, alsof mjj plot
seling de gezondheid was teruggegeven.
Voorzichtig stond ik opik vertrouwde
mjjne eigene gewaarwordingen niet recht.
Maar zie, het was werkelijk zoo, ik had
mjjne krachten teruggekregen, ik was als
verjongd. In een oogenblik was ik aan het
venster. Mjjne kamer lag op de beneden
verdieping. De deur, die naar de gang leidde,
kon ik van binnen niet openen, zoodat de
uitweg aau die zjjde was afgesneden. Boven
dien had ik niet op de gang kunnen komen
zonder door een van de bewakers te zijn
opgemerkt en eindeljjk had ik langs dien
weg het huis niet kunnen verlaten, want
de huisdeur was zorgvuldig gesloten.
Ook de weg door het venster was niet
zonder bezwaren. Het vensterkruis was uit
smeedgzer vervaardigd, breed en zwaar en
voorzien van allerlei versieringen. Dit lof
werk was eigenljjk niets anders dan een
vermomd traliewerk. Behoedzaam opende ik
het venster en beproefde of ik mij tusschen
een der openingen kon doorwringen; maar
dat was onmogeljjk. Ik greep nu het ijzer
met beide handen vast en schudde het uit
alle macht heen en weer.
En nu openbaarde zich die bovenmen-
schelijke kracht in mij, die de Voorzienigheid
ons, stervelingen, in oogenbliknen van wan
ten opzichte der uitgezette pachters. Glad
stone hoopt dat vrjj willige regelingen tus
schen de eigenaren en pachters de nood-
hoop toebedeelt. Ik schudde en schudde en
hoorde hoe de kalk naar beneden viel, en
voelde dat het zware vensterkruis langzamer
hand losliet nog een laatsten krachtigen
ruk en met een doffen smak viel het in 't zand.
Ik was geheel buiten ademde zweet
droppels parelden op mjjn voorhoofd. Ik
hield den adem in en luisterde. Alles was
en bleef stil. Nu kleedde ik mjj aan, klom
op de vensterbank en sprong in den tuin.
Voorzichtig sloop ik naar de middelste villa
en tikte zachtjes op het venster van mjjne
zuster.
Het was opmerkeljjk, maar zjj scheen op
mjj gewacht te hebben. Zjj hoorde mjj
terstond en liet mjj binnen zonder een
woord te spreken. Wjj hadden geene op
heldering noodig. Zjj sloop de trap op en
ongeveer een half uur later bevonden wjj
ons met ons drieën in den stikdonkeren tuin
Sarah, mjjne zuster en ik. De gezelschaps
juffrouw van mijne zuster had rustig door
geslapen. Wjj kenden het terrein maar al
te goed. Meer dan eens had ik in scherts
gezegdindien men hier wilde ontvluchten,
zou dat niet moeiljjk zjjn. Op enkele plaatsen
was de ringmuur begroeid met wilden
wingerd, die langs houten latwerk was ge
leid. Er was al zeer weinig behendigheid
noodig om daar tegen den muur op te
klimmen en de sprong naar beneden was
niet gevaarlgk. Ik kende die plaatsen nauw
keurig en wist, waar de muur het laagst
was, ik vond die plaats in de duisternis
met dezelfde zekerheid alsof de volle maan
aan den hemel gestaan had. Eerst hielp ik
mjjne verloofde, daarna mjjne zuster, klom
haar na, sprong naar beneden en riep beiden
toe mjj gerust te volgenik zou haar op
vangen. En zoo geschiedde het ook.
/Wordt vervolg dj
