Het Land van Hensden en Altena, de Langstraat en de Bommelerwaard.
Kolonisatie.
FEUILLETON.
VOOR
Dit blad verschat WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementsprjjs: per 3 maanden f l.OO.
Franco per post zonder prjjsverhooging. Afzonderlijke
nummers 5 cent.
Uitgever: Ll. J. YELEIRMAN, Heusden.
JVp. 1132. WOENSDAG 14 SEPTEMBER. 1892.
Advertentiën van 16 regels 60 ct. Elke regel
meer 10 ct. Groote letters naar plaatsruimte.
Advertentiën worden tot Dinsdag- en Vrjjdagmor-
gen ingewacht.
Van de vroegste tjjden der Geschiedenis
hebben wij berichten van kolonisatie. De
zonen Jakobs «gingen naar het graanrjjke
Egypte en stichtten in het landschap Gosen
een bloeiende kolonie. Griekenland, na
koloniën van Egyptenaars en Phiniciërs
ontvangen te hebben zond zijne zonen en
dochteren heen om koloniën te stichten
aan alle kusten der Middellandsche zee.
Grieken bevolkten Zuid-Italië, Grieken
stichtten Marseille en zoo vele andere steden
vooral ook in Klein-Azië. Door taal en
godsdienst aan het moederland verbonden
ontwikkelden die koloniën geheel zelfstandig.
Mocht de moederstad in de eerste jaren
haar kinderen steunen, zooals het goeden
ouders betaamt, spoedig waren de kinderen
volwassen en het ouderlijk gezag verviel
met de ouderljjke hulp, die onnoodig was
geworden.
Rome had bloeiende koloniën, onder
andere Staten had Engeland zijn beschaving
aan Rome te danken en deze ging weder
verloren, toen het Romeinsche gezag daar
ophield. Ook hier werd de beschaving, door
de Romeinsche nederzettingen aangebracht,
door da komst van nieuwe horden Germanen
voor eeuwen vernietigd.
De nieuwere koloniën dagteekenen van
het begin der zestiende eeuw. Portugal voer
naar Indië, Spanje naar Amerika en tal van
neerzettingen verrezen in de vreemde wereld-
deelen, daar ook de Engelschen en Neder
landers deel van den buit tvilden hebben.
Want het hoofddoel dier koloniën was
winstbejag, winst voor de Staten in het
algemeen, winst voor de individuen in het
^zonder. De Oost-Indische compagnie werd
in 1602 opgericiit, en de schatten, door dat
handelslichaam verdiend, voor aandeel
houders in het bpzonder en voor het land
in het algemeen, zjjn moeieljjk in cjjfers
weer te geven.
Java werd gekoloniseerd en ook op het
vaste land had de compagnie belangrijke
kantorenhoofdzakelijk voor handelsbe
langen. Amsterdam werd de stapelplaats
der Indische producte. De handel heeft bij
die koloniën het hoogste woord, alle andere
belangen zjjn ondergeschikt aan die van
den handel. Maar ook andere koloniën
werden daarna in Amerika en Australië
gesticht. Velen verlieten het moederland,
hetzjj om .enstige of staatkundige
(5
vlk dank u, mijnheer-reik heb uw
üaam gisteren inderdaad niet goed verstaan.
>Robert Reinwald, doeter in de medi
cijnen.*
»lk dank u, docter,« herhaalde Goldbaum,
en 'k zal rujj bjj den schilder op n beroepen
gij hebt hem mij gerekommandeerd.*
Dit ontraadde Reinwald echter: »hjj be
hoeft de bron, waaruit gij inlichtingen geput
hebt, volstrekt niet te kennen.
»Toch zal het beter wezen dat ik u noem,«
meende de bankier, »hij verdenkt mij anders
dat ik van zjjn boos voornemen gehoord
heb en uit dien hoofde tot hem bom.*
»Mjjnentwege noemt ge mij ook,« gaf
de dokter toe, »w«nt ik stel in waarheid
zjjn gave zeer boog. Het ontbreekt hem tot
nog toe aan succes, bjj versmaadt de in
onze dagen gebruikeljjke reclame, dewjjl hjj,
zooals ik reeds gezegd heb, een man van
karakter is.«
»Een man van karakter en mij behandelen
els een karikatuur,* dacht Von Goldbaum,
er nder het echter uit te spreken.
»Mag ik u nu zjjn adres vragen?*
Reinwald talmde thans niet»Panl Asmus,
IimgArdstraat 2, 3de etage. Ge treft hem
'k voor middags zeker thuis.*
Goldbaum noteerde 't adres. »Ik zal hem
morgen opzoekenhet komt bp mjj niet op
redenen, hetzij om tot een beteren maat-
schappeljjken toestand te geraken en zochten
een nieuw vaderlanddaar vestigden zjj
zich, bjj welslagen volgden velen, en hadden
de kolonisten geen steun van het moeder
land meer noodig, dan zochten zjj daarvan
geheel onafhankeljjk te worden.
Ging dit eerst met velerlei bezwaren ver
gezeld, verzette zich dikwijls het moeder
land tegen den vr jjheidszin van zjjn kinderen,
getuige de Amerikaansche vrijheidsoorlogen,
langzamerhand zjjn de inzichten veranderd
en Engeland heeft reeds verschillende
kololiën zelfbestuur gegeven. Weer andere
koloniën zjjn aangelegd om de gevange
nissen te ledigen, en den misdadigers in
staat te stellen een nieuw leven te beginnen.
Eindeljjk heeft men nog koloniëa, hoofd-
zakeljjk onder de Engelsche, die het moeder
land schatten kosten, en geen ander doel
hebben dan de verdediging van belangrijke
punten zooals Gibraltar, Maltha en Corfu
in de Middellandsche zee.
Het bezit van koloniën schijnt een be-
njjdenswaardige zaak te zijn voor de volken
van Europa. Waren Engeland en Nederland
de koloniale mogendheden bjj uitnemend
heid, in de laatste tijden trachten Frankrjjk,
Duitschland, Italië ja zelfs ook België
koloniale mogendheden te worden, met hoe
veel tegenspoed dit streven ook vergezeld
mogen gaan.
Hoeveel schatten en menschenlevens heeft
het bezit van Algerie aan Frankrjjk niet
gekost, nog steeds vordert Tonking bloedige
offers! Italië heeft in de Roode zee een
kluister aan het been, Duitschland heeft
van zjjn bezittingen nog weinig vreugde
beleefd en België ontvangt dag op dag de
treurigste tjjdingen uit den Congostaat
Zullen die teleurstellingen de volken van
Europa niet afschrikken om als koloniale
mogendheden op te treden? Zullen nog
meer menschenlevens opgeofferd worden om
het zwarte werelddeel aan de Arabieren te
ontrukken en voor de Europeesche hande
laars te openen onder de lenze dat den
negers de Europeesche beschaving door de
afschaffing der schandelijke slavernjj moet
gebracht worden 1
Want o, die beschaving, die menschen-
liefde moet bjj velerlei kolonisatie dienst
doen om andere, meen stoffeljjke oogmerken
te bedekken. Afschaffing der slavernjj is zoo
dikwjjls de leus om op gemakkeljjke en
goedkoope wjjze ivoor en andere kostbare
zaken te verkrjjgen. Zal het den negers veel
een schilderjj aan. Maar,* viel hjj plotseling
zichzelf in de reden, »hoe kom ik te weten
of dat scbandblad werkeljjk vernietigd is?«
»Daar kom ik in elk geval achter.*
»Wilt u dan de goedheid hebben mjj
kennis te geven,* vroeg de getemde leeuw.
»Ik zal het ter hand stellen,* zei Rein
wald. Dat hjj zich daarmee persoonljjk be
moeien zou, begeerde Von Goldbaum eigen-
ljjk niet, schrifteljjke kennisgeving was hem
genoeg en meer gewenscht. Doch afslaan
was in dit geval niet wel mogeljjk. De
geldvorst beduidde met een hoofdbeweging,
dat 't hem goed was en Reinwald verwjjderde
zich snel.
Een livreiknecht noodigde den heer des
huizes aan tafel. De freules waren reeds ge
zeten en Elvira vroeg hem wat ue docter
in papa's eig^n belang te behandelen had.
Goldbaum dwong zijn mond tot een glim
lach, en zeide, terwijl hjj plaats nam: »men
heeft mjj als kunstbeschermer bjj hem ge-
rekommandeerd. Hjj beval mij een schilderj)
aan, dat volgens hem een aanwinst voor
mijn verzameling wezen zal. Nu, ik kan
't licht eens gaan zien.*
»Een schilderij van wien vroeg Elvira
opgewonden.
»Van een mjj onbekend persoon, een
zekeren och, 't kan mij eigenljjk niet
schelen.*
»Wat stelt ze voor?* ging Elvira voort.
»Wat ze voorstelt?* zei papa, op zjjn
bord blikkend. Zoo gemakkeljjk 't antwoord
was, zoo moeilijk was 't hem dat te geven.
Het was hem niet ingevallen bjj Reinwald te
informeeren naar het genre, door Asmus be
oefend. Hij begreep echter dat een karika-
baten of zjj door de Mahomedaansche
Arabieren of door de Christeljjke Europeanen
geplukt worden? Ook van de zoo gevierde
Europeesche reizigers worden gruwelen ver
haald.
De nieuwere kolonisatie is zeker niet in
het belang der menschheid, het eigenbelang
speelt bjj die plannen de voornaamste rol.
Vestigen zich Europeanen in onbewoonde
streken om daar een nieuw vaderland te
verkrijgen, dan komen die pogingen de
menschheid ten goede; aan den nieuwen
grond worden kostbare schatten onttrokken
en het oude vaderland wordt daardoor zonder
iemands schade of nadeel ontlast van zoo-
velen, die geen voldoend bestaan hadden.
De emigratie naar Noord-Amerika, de ont
ginning van duizenden H.A. woest land
heeft Europa in den afgeloopen winter voor
hongersnood behoed. De Engelsche koloniën
in Australië hebben velen een bestaan ver
schaft, en Europa geniet de voordeelen van
het werk der landverhuizers. Zulk een
kolonisatie verdient in alle opzichten steun
en aanbeveling. Alles is winst, het moeder
land geniet nog de voordeelen van het werk
zijner zonen. Moet die kolonisatie om de
groote voordeelen krachtig door volk en
regeering gesteund worden, afkeurenswaar
dig en hoogst nadeelig is een kolonisatie
die op dwang steunt, welke schoonschjjnende
redenen mogen aangevoerd worden om veel
verkeerds en schandeljjks te bemantelen.
Voer een vloot, met Chineezen bemand,
de Theems of de Maas of de Seine op, om
den Europeeër de Chineesche beschaving te
brengen, dan zou men die gunsten weigeren
en zich krachtig verzettende helden, die
lauweren behaalden in den strjjd tegen onze
gele broeders, zouden geroemd en geëerd
worden, in onze bedehuizen zouden lofzangen
gezongen worden ter eere van onzen God,
die paal en perk gesteld had aan de Chi
neesche overmoed.
Europa voor de Europeanen zou het
heeten 1 Maar is het dan anders als de
Europeanen zich met geweld van wapenen
willen nestelen in andere werelddeelen, om
de Europeesche beschaving en het Christen
dom daar bekend te maken, om waar te
krjjgen of opium te slijten?
Laat ons toch niet langer met twee maten
meten, en niet meer prjjzen wat afkeuring,
strenge afkeuring verdient.
Kolonisatie moet op billjjkheid en recht
berusten. Een kolonie die op geweld steunt,
mag door niemand, welke schoonschjjnende
tuurteekenaar niet anders dan portretschil
der kon zjjn en voigde dus na een wjjle
overdenking aan de vraag toe»eeu portret 1
Luitgard boog zich voorover om deu blos
te verbergen. Haar gedachte was dezelfde
als die van Elvira't moest Luitgards por
tret zjjn 1 De ongewone glimlach op des
bankiers gelaat versterkte beide zusters in
die opvatting en Reinwald kwam thans
Elvira nog meer onverklaarbaar voor.
»Dr. Reinwald zal een der volgende dagen
terugkomen,* zei Goldbaum, zonder tot zijn
dochters op te zien, »ben ik op 't kantoor,
laat hem dan niet heengaan, voor ik hem
gesproken heb.* Elvira smoorde een juich
toon, die haar bjjna van bljjdschap ontsnapt
was, 't Middagmaal liep verder zwjjgend af,
ieder had genoeg aan zijn eigen overden
kingen.
Reinwald wist dat Paul Asmus eiken na
middag tusschen twee en drie in zeker café
koffie dronk en dagbladen las. Hjj had niets
anders te doen dan daarheen te jjlen, want
zjjn horloge stond juist op drie toen Gold-
baums portier hem uitliet.
Asmus zat in de rookkamer van 't druk
bezochte lokaal, het hoofd op de linkerhand
geleund, starende op de letters eener
courant, doch met zjjn gedachten ver van de
lectuur. Hjj werd den arts eerst gewaar,
nadat deze zich door de rookwolken baan
gebroken en hem de hand op den schouder
gelegd had.
Een zwaarmoedige blik trof Reinwald:
>ha, zijt gij het Robert?*
Reinwald zette zich aan 't kleine tafeltje
redenen ook aangevoerd worden, verdedigd
worden.
Verdedigen de inwoners van Achter-Indië
zich tegen de Franschen, de Atjeneezen
zich tegen de Nederlanders, zjj hebben daar
toe evenveel recht als de Franschen en
Nederlanders zouden hebben om zich tegen
een inval der Chineezen te verzetten. Nu
kan men velerlei beweegredenen opgeven
die de overheersching van den eenen stam
door den anderen wenscheljjk maken, maar
die weuschelijkheid geeft nog het recht niet
om daartoe dwangmiddelen te gebruiken.
Kolonisatie is zeker in het belang van
het overbevolkte Europa, doch wil men
slagen dan moet op den voorgrond staan,
dat dwang is uitgesloten. Wordt de koloni
satie door wapengeweld verkregen, dan
zullen wapenen noodig zijn om het ver
kregen gezag te handhaven. Van geweld
is geen heil te verwachten, wat door wapenen
verkregen is zal door wapenen weder ver
loren gaan.
Ook op dit gebied moet vrjjheid en recht
vaardigheid de hoogste wet zjjn. De ge
schiedenis heeft het ons geleerd en leert het
nog dagelijks, dat het zwaard geen afdoende
verbeteringen tot stand brengt.
Wanneer zal men dit in Europa willen
begrjjpen, wanneer zullen de pogingeun op
houden om zich van eens anders goed
meester te maken? Een man, die een brood
steelt om zijn gezin te voeden, wordt ver
oordeeld en gestraft, wat moet dan ge
schieden met een regeering die zich in naam
van deD godsdienst en de menschelijkheid
van de bezittingen en eigendommen van
anderen meester maakt al hebben die andere
dan ook een andere huidkleur?
Wil men onbevoordeeld oordeelen, dan
kan het antwoord niet twijfelachtig zijn.
Neemt men dit bjj kolonisatie in acht;
laat men vrjjheid aan hen die willen koloni-
seeren, doch zorgt men dat zjj zich niet
vergrjjpen aan de bezittingen van anderen,
hetzjj die geel of zwart zjjn, dan kan kolo
nisatie nog een zegen voor Europa zjjn, in
het tegenovergestelde geval zal het een ramp,
een vloek zjjneen ramp voor de landen
die daarvoor worden uitgekozen, een vloek
van Europa, dat de eenvoudigste wetten
van recht en billjjkheid schendt, om winst
bejag, en dit verzwaart door veinzerij en
huichelarij.
Unitenland.
De opzichter Laurent uit een der mijn-
naast den vriend. »A1 weer in een zwaar
moedige bui?* vroeg bjj zacht, om door de
naastzittende gasten niet verstaan te worden.
Asmus zuchtte en antwoordde: »ge kent
mjj, mjj ontbreekt nu eenmaal de rozekleu-
rige lichtzinnigheid mjjner gildebroedersik
ben niet in staat mjj over den tegenspoed
heen te zetten.*
Weet ge wat het lied zegt?
»Door strjjd tot eer!
»En schoon des levens plagen
»U dreigen als met reuzenmacht,
Schep moed
»Na droevig troostloos klagen
»Herrjjst het licht, verdvrjjnt de nacht!*
Asmus schudde het hoofd. Er zjjn ook
andere liederen b.v.:
»Zij hebben gezworven al heen en weer,
»Zjj hebben gevonden geluk noch eer,
>Zij zjjn ellendig gestorven
»Maar dit oude Perzische lied doelt op een
minnend paar*, zei Reinwald gevat, »en gjj
staat alleen.*
Vergeet rnjjn oude moeder niet* ant
woordde de schilder treurig, »mjjn oude
moeder, wier hoopvolle verwachtingen ik
niet in staat ben te vervullen Met tal van
ontberingen heeft ze mij laten studeeren en
nu ik op eigen voeten staan moet, kom ik
niet vooruit. Wat nut geeft mij het loffelijk
oordeel der jury, toen ik mjjn beide genre
stukken op de laatste tentoonstelling inzond?
Niemand heeft ze genomen, ze staan weder
in mijn atelier en er daagt zelfs niemand
meer op om ze te zien. Is het niet om te
vertwjjfelen als met ziet hoe liefhebbers, die
zich voor kenners uitgeven, allerlei knoei
werk koopen, alleen omdat er bekende naaien
patten van Lens, voor wiens huis Dinsdag
nacht drie dynamietpatronen waren gelegd,
heeft nu een brief gekregen dat een tweede
aanslag beter zou gelukken.
De Graaf van Parijs laat het bericht van
het huwelijk zijner dochter met Ferdinand
van Bulgarjje tegenspreken.
Het gemeentebestuur van Berljjn heeft
den minister van binnenl. zaken vergunning
i gevraagd om de Ijjken van cholernljjders
te doen verbranden, ter voorkoming eener
latere gevaar 1 jjke besmetting der begraaf
plaatsen.
Te Frankfort a./M. is een man gevat, die
zjjn werk maakte van huweljjksoplichterjjen
en daarmee een aantal menschen veel geld
afgezet, zelfs een bejaarde dame tot zelf
moord gebracht heeft. Die schurk ging op
een zeer bjjzondere manier te werk. Bjj de
verloving liet hjj zjjn aanstaanden schoon
vader een contract teekenen, vraarin een
ruime schadevergoeding werd beloofd, als
door zjjn toedoen het voorgenomen huweljjk
niet voltrokken werd, en hjj van zjjn kant
verbond zich ook daartoe. Dan zond hjj zelf
ongeteekende brieven aan de familie zjjnef
verloofde, waarin hij werd afgeschilderd als
een oplichter, een ellendeling enz.; bjj onder
zoek bleken die beschuldigingen waar te
zjjn, de verloving werd afgebroken, de
schadevergoeding betaald en hjj ging een
nieuwe bruid zoeken.
Thans echter hebben verscheidene aan
klachten van anderen een eind gemaakt aan
zijne voordeelige zelfbeschuldigingen.
Met angst gaat men te Hamburg den
winter tegemoet. Niet alleen dat de cholera
honderden gezinnen van hun hoofd heeft
beroofd en duizenden kinderen tot weezen
heeft gemaakt, die thans ten laste der open
bare liefdadigheid komen, maar ook in den
handel gaat weinig om, daar de meeste ge
goeden de stad hebben verlaten. Wel heeft
de beurs zich grootendeels hersteld van de
paniek, welke het uitbreken der epidemie
veroorzaakte, maar de scheepvaart heeft
bjjna niets te beduiden; terwjjl anders in
het najaar geregeld een 150 a 200 groote
schepen in de havens lossen en laden, zjjn
er thans nauweljjks een dozjjn hout- en
kolenschepen te zien, zoodat er voor den
minderen man weinig te verdienen valt.
Ook in het bouwvak is bet treurig gesteld
niet minder dan 10,000 werklieden en lagere
beambten loopen broodeloos rond. Reeds
onder staan?*
Uit de oogen des docter3 lachte de schalk.
Beste Faul, zou ook uw bitterheid
»Geloof me, RoberUviri Asmus in, »het
is geen nijd, alleen verdriet, 't welk me
plaagt, omdat 't absoluut slechte in de kunst
heden ten dage de meeste aanbidders vindt.*
»Whs dat vroeger niet zoo?*
»Neen,« beweerde de schilder, »in Italië
ten tjjde der 15de eeuw
Zjjn vriend echter brak deze geschied
kundige herinnering af: »ge hebt me niet
laten uitspreken, Paul, zou 't uw bitterheid
niet lenigen, wanneer morgen aan den dag
iemand tot u kwam en een uwer genre
stukken kocht?*
Oageloovig herhaalde Asmus: wan
neer wanneer
Reinwald sloeg hem op den arm: »nu,
er zal iemand komen!*
»Wie?« vroeg de ander, als vertrouwde
hjj zijn ooren niet.
»En hjj zal u zonder afdingen den prijs
betalen, dien ge vraagt!*
Robert, ge zjjt toch niet
>Gek geworden?* vulde deze aan. Vraag
echter een goede, flinke som, want hjj kan
't betalen en beoordeelt kunstwerken uit
sluitend naar den prijs.*
Asmus zat als aan den stoel genageld:
»wie?«
»De bankier Von Goldbaum!* spelde
Reinwald.
Er kwam beweging in den schilder: >dau
zou ik gelooven, dat er nog wonderen ge
beuren.*
NIHIW1BM»
(Wordt vervolgdJ