el Liiiiil van Heiden eu Allena, ile Langslraal en ile ISoninielerwaard.
EERSTE BLAD.
FEUILLETON.
De Pleegzuster.
Uitgever: U. J. VEERMAN, Heusden.
1141. ZATERDAG 15 OCTOBER.
189>.
Een bezoek aan het platteland
in Denemarken.
Dit bind verschgnt WOENSDAG en ZATERDAG.
A bonnementsprjjs: per 3 maanden f 1.00.
Franco per post zonder prjjs verhooging. Afzonderlijke
nummers 5 cent.
Advertentiën van 16 regels '60 ct. Elke regel
meer 10 ct. Groote letters naar plaatsruimte.
Advertentiën worden tot Dinsdag- en Vrijdagmor
gen ingewacht.
Veertig jaar geleden is in den boeren
stand in Denemarken een nieuwe geest ont
waakt. De Deensche boer leerde uit de rede
voeringen zijner politieke aanvoerders dat
kennis macht is, werd zich bewust van
zijn onwetenheid en het verdroot hem langer
daarin voort te arbeiden. De wetenschap,
die vele stedelingen een last is, dien ze
noode torschen en zoo spoedig doenljjk
over boord werpen, werd den Deenschen
boer een lust en hjj rustte niet voor aan
dien dorst naar kennis voldaan werd.
Het gevolg daarvan is dat over het
platteland van het kleine Denemarken thans
ruim 70 hoogescholen voor 't volk bestaan
waar burger en landbouwer de noodige
kennis kunnen opdoen.
Van 1 tot 4 November neemt men aan
alle Deensche stations een groote drukte
waar. Dan beginnen de hoogescholen hare
lessen en trekken de zonen en knechten
der landbouwers naar de school hunner
keuze. De dochters en dienstmaagden zijn
dan weer van hun driemaandeljjkschen
zomercursus thuis gekomen en de manlui
gaan den vjjfmaandeljjkschen wintercursus
beginnen.
Of de reis gaat naar Askov, waar zonen
en dochters te zamen studeeren, na op een
der andere hoogescholen een cursus door
gemaakt te hebben.
Askov staat op den hoogsten trap dezer
scholen. Op het programma dezer school
staat: voordrachten over aardrijkskunde,
geschiedenis en letterkunde; onder wijs in
de moedertaal en het Engelsch; in wis
kunde, natuur- en scheikunde, Italiaansch
boekhouden, wisselrekening, rechtskunde en
landhuishoudkunde.
De cursus dezer school strekt zich uit
over drie winters.
De ouderdom der leerlingen variëert tus-
schen 20 en 40 jaarde meesten zjjn land
bouwerszonenmen vindt er echter ook
studenten onder, die gaarne een winter op
offeren om de uitstekende voordrachten van
Rul la Cour over natuurkennis bij te wonen.
Deze geleerde, wiens onderzoekingen hem
een beroep naar Kopenhagen bezorgden,
sloeg deze vereerende onderscheiding af, om
op een afgelegen vlek, onder boerenzonen
te werken. De meeste leeraars aau de andere
(2
Aangenaam was hem de vervulling zijner
belofte trouwens niet, en het bezoek zijns
vaders noopte hem werktuigelijk tot diep
gepeins.
Deze had de plaatsen der gasten be
paald en mejuffrouw Henriette Winter tot
buurmeisje var. zijn zoon bestemd. Tijdens
de twee uren, welke men aan tafel zat,
kon Emil zich daarvan overtuigen, dat
juffrouw Henriette evenmin belangwekkend
als geestrijk, zelfs niet eens beschaafd was.
Zij was een buitengewoon vervelende tafel
buur, die voor niets belangstelling betoonde,
zich slechts eenige sarcastische opmerkingen
nopens de toiletten van andere dames ver
oorloofde en daarin een waardige secon
dante in haar moeder vond, die tegenover
haar zat en eveneens een hoogst gebrekkig
ontwikkelde vrouw bleek te zijn. Zoodra
het diner geëindigd was, vervoegde zich
Emil bij Heimsdorf, een vriend zijner jeugd,
die als practiseerend geneesheer in de stad
woonde, won bij deze informatie omtrent
de familie Winter in, en deze had hem
kort, doch krachtig verklaard:
hoogescholen hebben eerst een cursus te
Askov doorgemaakt.
Een eigenaardigheid dezer scholen, die
onafhankelijk van den staat zijn, is, dat ze
voor geen examens werken. Het oordeel
van den leeraar en het geweten des scholiers
bepalen het resultaat.
Velen van degenen, die hier twee, drie
winters blokken, zjjn niets dan eenvoudige
boeren, die wanneer de cursus ten einde is,
achter den ploeg terugkeeren en niets mee
nemen dan het bewustzijn aan den innerljjken
drang naar kennis toegegeven en hun ge
zichtskring uitgebreid te hebben.
En van al deze scholen, van de grootste
te Ballekilde met 300 leerlingen tot de
allerkleinste, oefent geen enkele aantrekking
uit door kostvrjj onderwjjs. Ondersteund
door een zeer kleine subsidie kunnen ze
leergierigearme arbeidersknapen slechts
een kleine tegemoetkoming geven in het
kostgeld.
Het plan tot deze hoogste inrichting te
Askov is ontworpen door Bisschop Grundwig,
den Deenschen denker en volksvriend.
Grundwig was van meening dat eerst in
den volwassen leeftijd de werkelijke leerlust'
ontwaakt en het leeren vrucht draagt. Hij
voert den lediggang, waaraan knapen in
het overgangstijdperk zich gaarne overgeven
als bewijs aanook uls bewijs voor de be
hoefte des lichaams aan oefening en be
weging. Hij stelde voor ze op dien leeftijd
aan een handwerk te zetten en eerst later
tot studie uit te noodigen.
De leiders der landbouwhoogescholen zjjn
volstrekt niet ontevreden met het onder
richt op de gemeentescholen, maar de in
wendige drang naar weten ontwaakt eerst
op rijperen leeftijd, meenen zij, en de boeren-
hoogescholen zjjn daar om aan dien drang
te gemoet te komen.
Wanneer men meent dat aan de meisjes
te Askov gedurende den wintercursus milder
eischen gesteld werden dan aan het manne-
ljjk deel der scholieren, dan dwaalt men.
Zij leeren Engelsch en verbuigen en ver
voegen oud-Noordsch tegen een professor
op. Zij genieten onderricht in gezondheids
leer, handenarbeid, gymnastiek en meer
stemmig gezang. Bovendien grondig onder
wjjs in rekenen, de moedertaalleeren plant
en dierkunde, scheikunde toegepast op de
huishouding en wonen met de mannelijke
leerlingen (kerlen, kerels genoemd) de voor
drachten bij in geschiedenis en godsdienst.
Niet weinige onder deze vrouwelijke
scholieren zjjn tamelijk oude, afgewerkte
schepseltjes, die lang sparen moeten om
zich deze wetenschappelijke luxe te kunnen
»Geld, geen gebrekDe onde was, naar
ik vermeen, afslager op de veiling of zoo
iets. De oude dame woont sedert ongeveer
drie jaar in de stad en spreidt een dwazen
pronk ten toon. Uw vader bestiert haar
zaken en beheert haar vermogen. De dochter
heeft heel wat verbeelding en bezit feitelijk
niets als haar geld. Het liefst zou zjj een
officier haar naam willen geven. Maar aan
het geld, dat zij bezit, kleeft een luchtje,
en geen officier mag het wagen, Imar te
nemen, zelfs indien kjj alle bezwaren kon
te boven komen, want hij zou overwjjld
zijn ontslag moeten indienen. Juffrouw Hen
riette wenscht echter een officier in actieven
dienst, om met de uniform te kunnen pronken.
Uw vader beeft vermoedelijk de dames ook
alleen daarom uitgenoodigd, omdat zij tot
zjjne cliënteele behooren, overigens heeft
het tweetal geen verkeering oudere de hoo-
gere standen.
En met deze dame moest Emil zeer veel
dansen. De vader was in groote geestver
voering, toen bij dit verzoek tot den zoon
richtte. Inderdaad, een geheimzinnige zaak,
welke Emil zich vruchteloos poogde te ver
klaren Vader was trouwens in den
laatsten tijd een model zonderling, dit bad
Emil reeds opgemerkt, hoewel hij eerst
drie dagen geleden, na een afwezigheid van
drie jaren, naar huis was teruggekeerd, om
het jubileum zijns vaders mee te vieren en
zich daarna voor goed in zijn geboortestad
als practizjjn metterwoon te vestigen.
veroorloven, die een soort van glans over
haar leven brengen zal, waarvan ze zich
veel schoons voorstellenandere zijn welge
stelde boeren dochters of kinderen van lande
lijke handwerkslieden. Ongeveer het vierde
deel der scholieren, gewoonljjke de meest
hupsche en frissche, zjjn bruiden. Deze
bruiden maken den hoogeschool-cursus mee,
gelijk bare zusters in de stad de kookschool
bezoeken, n.l. als een praktische voorbe
reiding tot den huwelijken staat. De ont
wikkelde jongelieden in Denemarken ver
langen n. 1. van hunne echtgenooten dat ze
op gelijken ontwikkelingstrap met hen staan,
zoodat er ook in geestelijk opzicht gelijk
heid in het huwelijk keerscht. Vandaar
hebben de Deensche boerinnen van dezen
tijd een scherpen blik voor politieke rechten.
In haar kleine huisjes en statige hoeven,
die vriendelijk over de vlakten verstrooid
liggen, wordt voor politieke en sociale ge
lijkstelling van man en vrouw met een
ijver gestreden die iets Amerikaansch heeft.
Daar vast elke familie verwanten in Ame
rika beeft, bljjven ze goed op de hoogte van
't geen daar op dit punt geschreven en ge
daan wordt.
Deze stevig gebouwde Deensche boerinnen
hebben een sterk ontwikkeld gevoel van
recht en staan vast in de overtuiging dat
gelijke arbeid en gelijke plichten ook aan
spraak op geljjke rechten geven. Het waren
gehuwde boerinnen, die 't eerst op het bezoek
aan de hoogeschool aandrongen.
De zeer gewaagde proef te Askov onder
nomen, is ook goed geslaagd in Noorwegen
onder de leiding van Ullman, gelijktijdig
onderricht n.l. aan volwassen leerlingen van
beiderlei kunne, met onderling verkeer in
dezelfde lokalen. De resultaten zijn boven
verwachting gunstig. Deze stoere, Noordsche
jonge mannen en vrouwen vatten met zulk
een Godsdienstigen ernst hun zware studiën
op, dat zij gedurende den studietjjd op het
aanknoopen van betrekkingen, waartoe de
omstandigheden al licht aanleiding konden
geven, met geringschatting neerzien. Met
meisjes keuvelen is voor de jonge mannen
vermoedeljjk iets, wat ze nog altijd kunnen
doen, maar wetenschap opdoen is iets zoo
zeldzaams en begeerlijks, dat ze voor niets
anders zin hebben.
In den regel heerscht op alle hoogescholen,
ook waar alleen kerlen samenkomen, een
voortreffelijke orde. Straffen worden niet
gegeven, toezicht wordt bijna niet gehouden
en aan de lessen kan ieder deelnemen of
zich onttrekken, naar hij belieft. Dat niet
temin de jjver zoo groot is heeft zijn grond
in twee oorzaken.
II.
Het was lang na middernacht. De laatste
gasten hadden zich verwijderd; Emil, als
vertegenwoordiger zjjns vaders, bad ze tot
aan de deur uitgeleide gedaan en keerde nu
terug.
De justitieraad zat in een armstoel aan
een tafel, in een diep gepeins verzonken en
onbewegelijk voor zich heenstarend. Het bin
nentreden van den zoon deed hem op
schrikken.
»Zijt gij vermoeid vroeg hij.
»Neen«, antwoordde Emil, volstrekt niet.
Integendeel, ik ben even friscb, als moest
het feest eerst een aanvang nemen.
»Dat is mij zeer aangenaam,verklaarde
de oude heer, »dan konden wij wellicht nog
een weinig met elkaar keuvelen. Wij laten
ons een flesch wijn in mijn studeerkamer
brengen en blijven nog een oogenblik alleen,
nadat wij den geheelen dag door zoo vele
gasten omringd zijn geweest. Zijt gij nog ge
disponeerd om te keuvelen
Zeker, waarde vader,* verklaarde Emil,
»ik verbeug mij zelfs, dat gij heden nog een
uurtje voor mij over hebt.«
De justitieraad trok zich in zijn studeer
kamer terug, om het dienstpersoneel voor
bet »aan-kant-maken« ruimte te geven;
Emil bestelde den wijn, en een kwartier later
zaten vader en zoon tegenover elkander, de
zoon met kinderlijke liefde den vader be
schouwende, en de justitieraad met een
De eerste is de prijs. Waar de Noordsche
boer met zilveren thalers voor den dag
komen moet, daar wil hij ook wat mee
dragen hoe meer hem aangeboden wordt,
des te beter, hij zal 't meenemen. En zoo
zit bij dan van 8 uur 's morgens tot 8
'8 avond op de bruingeschilderde kerke-
banken, staart op de fresco's en litbografiën
aan den wand en hoort naar de voor
drachten met voorbeeldelooze inspanning.
Hij neemt op wat hem nuttig voorkomt en
blijft weg bij wat hem niet aanstaat of
waartoe bij geen roeping gevoelt. De 'boer,
die ter hoogeschool gaat, kiest uit de 60
kleine eu 10 groote, die uit, welke met
zjjn doel 't best overeenstemt. Wil hij 't geen
hij in zijn jeugd geleerd heeft, wat optrjsschen
hij gaat naar de dichts bjjzjjnde kleine.
Wil bij zjjn verbeelding met heldensagen
en de groote daden zjjner voorouders voeden,
zoo kiest hjj Askov of Telstrup. Is hjj
handwerksman of zeeman en wil hjj behalve
onderwijs in 't algemeen, opleiding in zijn
vak, hjj gaat naar Ballekilde op Seeland.
Is hjj belust naar voordrachten over de
sociale vragen des tjjds en dezer eeuw, hjj
gaat naar Rödkilde op Moën. De boeren
stand in Denemarken streeft naar erkenning
zjjner macht. Hjj gevoelt dat het middel
daartoe in eigen hand ligt en grjjpt het
met kracht aan. Men vindt in Europa
geen tweede voorbeeld van dezen aard.
Het meest naar des landbouwers smaak
is de inrichting te Ballekilde. Daar wordt
alle geleerdheid vermeden, maar het onder
wijs praktisch gemaakt, het werkeljjke leven
nabjj komende. De voordrachten bepalen
zich tot geschiedenis, aardrijkskunde, gods
dienst en literatuur en zjjn zoo eenvoudig
en aanschouweljjk mogeljjk. Alles op deze
hoogeschool is met de grootste eenvoud in
gericht. Ze wordt bezocht door 300 leer
lingen, waaronder een derde deel vrouwe-
ljjke. Hier ziet men flinke boerenknapen van
18 jaar en afgewerkte handwerkslieden van
40 jaar. Hier wordt niet alleen geleerd, maar
ook gewerkt. Ballekilde is een kleine kolonie,
die zelf voortbrengt wat ze behoeft en naar
't zich laat aanzien, goed bestuurd wordt.
Hier wordt geslacht, gebakken, gekookt,
wat veld en akker en veestapel voortbrengt.
Rondom het vierkante hoofdgebouw liggen
de woningen der leeraren, de bakkerjj, het
ziekenhuis, de zeevaartschool, de huisvlijt-
zaal, de scholen voor teekenen en hand
werken. Hier ziet men geen slaperige ge
zichten, want hand- en gecstes werkzaamheid
wisselen elkaar behoorlijk af. Ongeveer de
helft der leerlingen te Ballekilde behoort
tot den haudwerksstand, die in 't bouwvak
krampachtig beven om de mondhoeken en
met een onrust in de oogen, die nog op
vallender werd, toen zijn gezicht van minuut
tot minuut bleeker scheen te worden.
Wilde hjj soms iets verbergen, het een of
ander geheim houden, dat zjjn binnenste
deed beven, of had hjj andere redenen;
kortom, de oude heer sprak plotseling met
een vuur tot den zoon, voor wien hetzelve
iets ongekends had.
De vader sprak van de hem bewezen eer,
een eer, welke hij niet verdiende, van het
gezelschap; daarna wierp hjj een blik op
zjjn zoon, een snellen, loerenden blik en
zeide toen plotseling: »En nu komen wij
aan een tameljjk belangrijke zaak. Waarom
zou ik het u verbergenGjj hebt Henriette
Winter leeren kennen?*
»Ja,« zeide Emil, >wat zou dat?«
Welnu,* verklaarde de justitieraad en
sprak nu nog sneller dan straks; »wat zoudt
gjj zeggen, indien uw vader u reeds de baan
had vrijgemaakt, zoodat het u maar één
woord behoeft te kosten, om binnen den
kortst mogelijken tjjd mejuffrouw Henriette
Winter uw vrouw te noemen?*
De jastietieraad zag niet op; hem ontgingen
de ontstelde gelaatstrekken zjjns zoons, maar
hjj vervolgde onverwjjld»Er is veel geld
voorhanden, veel geld voorhanden. Gjj be
hoeft u niet jaren achtereen met de praktjjk
te folteren na een paar jaar reeds kunt ^jj
u-zelve op non-activiteit stellen. Het meisje
is niet zeer schoon, ook niet al te beschaafd,
worden opgeleid en in de zich gedurig uit
breidende kolonie terstond gelegenheid vinden
de verworven kennis toe te passen.
En wat men te Ballekilde nog meer leert
Schrijven zonder spelfouten, eenvoudig en
dubbel boekhouden, Deensche wetskennis
en die lust hebben, Deensche sagen in de
rusturen.
Niet zoo praehtisch, maar op eleganter
schaal is de hoogeschool te Rödkinde op
het eiland Moën aangelegd. Zjj is door een
rjjk grondbezitter gesticht en hier wordt
druk gediscussieerd op politiek en gods
dienstig gebied en voordrachten gehouden
over de moderne Europeesehe letterkunde
en geschiedenis.
Ziedaar een en ander over de volkshooge-
scholen in het kleine Denemarken. Men
kan van de Denen niet zeggen, dat ze het
oog sluiten voor de teekenen des tjjds. Met
name de Deensche boer heeft de eenig
richtigen weg ingeslagen om eerbiediging
zjjner rechten af te dwingen. Hjj ziet de
stedelingen macht zoeken in kennis en hjj
doet desgelijks en wel geheel op eigen
kosten. Zoo wordt hjj de geljjke der andere
standen en ondervindt in zjjn vak de zegen
rijke gevolgen van goed onderwjjs.
Buitenland.
Er heerscht eene groote gisting in het
armoedige kwartier der straat Krodenburg
te Antwerpen, waarin sedert 3 dagen eenige
cholera-gevallen zjjn voorgekomen. Eene
opgewonden menigte verzet zich tegen het
vervoer van Ijjken, onmiddelljjk na den dood,
naar het kerkhof. De politie moet tusschen-
beide komen om de orde te handhaven.
Op een opkamertje in de rue de Ménil-
montant te Parijs, woonde sedert eenigen
tjjd een slager met zjjn vrouw en zjjn
eenigst zoontje. Reeds vroeger had de man
blijk gegeven dat zjjn geestvermogens ge
krenkt waren. In den laatsten tjjd echter
gedroeg hjj zich zeer kalm tot hjj eergister-
nacht tegen 1 uur thuis kwam en in een
vlaag van dolle razernij zjjn vrouw bij de
keel greep en haar eenige ernstige verwon
dingen met een groot slagersmes toebracht.
Daarna wilde hjj ook het kind vermoorden,
doch op het hulpgeroep van zjjn vrouw
kwamen de buren en de concierge opdagen*
Toen deze laatste den man tot bedaren
wilde brengen, greep de slager hem bjj de
keel en beet hem het rechteroog uit de oog
holte. Met moeite werd men den woesteling
meester. Hjj ging vreeseljjk te keer en beet
allen, die hem te na kwamen. De worsteling
duurde een halfuur, toen viel de slager in
onmacht.
maar zjj is eenvoudig, zjj is huishoudelijk,
zjj is verstandig en met zulke vrouwen komt
men ten slotte het beste uit; zjj hinderen
den man het allerminst en laten zich geheel
door hem leiden. De moeder valt u niet
lastig, want zjj is het geheele jaar op reis,
en gjj kunt u haar, zoo noodig, volkomen
van den hals schuiven, daar gij in het geheel
niet afhankeljjk van haar zjjt. Henriette be
schikt zelfstandig over een groot vermogen
van haar vader, en haar moeder heeft slechts
het vruchtgebruik van een grooter kapitaal,
mag echter ook over dit kapitaal niet be
schikken, maar moet het eveneens na haar
dood aan haar dochter nalaten. Gij be^rjjpt
mij, naar ik hoop, niet verkeerd. Ik heb niet
over u beschikt, als waart gjj onmondig,
integendeelik dacht bjj mjj zelveEmil is
oud genoeg geworden, om een »mariage a
raison* aan te gaan; in ieder geval acht ik
hem boven alle kleingeestigheid verhoven;
Wanneer hjj zich nu een vrouw neemt,
nadat bjj de dertig gepasseerd is, doet hij dit
slechts na rijp beraad, en daar de gelegen
heid hier gunstig was, heb ik n'de baan
geëffend. Moeder en dochter zjjn het eens;
ik geloof, het meisje heeft veel behagen in
u gevonden, en, zooals gezegd is, het Kost
maar één woord en de zaak is in orde.
Welnu, wat zegt gjj, was ik niet vlgtig voor
u werkzaam?*
Uit het Duitsch.J
■joGKx.u, m. wuiuujw*cmmmMmmmmm*re*£*b
/Wordt vervolgd./
