ilel Land van Heusden en Allena, de Langstraat en de Bonimelenvaard.
Vit het Parlement.
FEUILLETON.
De slag bij Hohenfriedberg.
Uitgever: U. J. YHELRMAM, Heusden.
WOENSDAG 8 FEBRUARI.
Dit blad verschuilt WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementsprjjs: per 3 maanden f l.OO.
Franco per post zonder prjjsverhooging. Afzonderlijke
nummers 5 cent.
1174.
1893.
Advertentiën van 16 regels 60 ct. Elke rege
meer 10 ct. Groote letters naar plaatsruimte.
Advertentiën worden tot Dinsdag- en Yrg dagmor
gen ingewacht.
Bij de begrooting van Binnenlandscliej
Zaken werd niet veel nieuws gehoord. De
heer Yan Lier vroeg subsidie voor het>
ambachts-onderwjjs in Drenthe, de heer
Verhejjen dankte den Minister voor zijn
voornemen om een nieuw gebouw te stichten
voor het museum van natuurlijke historie
te Leiden. De beer do Savornin Lobman
iad verschillende grieven tegen het middel
baar en hooger onderwijs, die misschien wel
'oor spreker over het hoofd zijn gezien,
toen hij zelf de portefeuille in handen had.
De heer Wertheim sprak behartigingswaar
dige woorden in zake armverzorging. Als
conclusie zou hij willen, dat in de eerste
plaats de gemeenten door rjjks-subsidiën
geholpen werden en dat het Elberfelder
systeem in ons land verplichtend werd ge
steld. De particuliere liefdadigheid toch is
niet behoorlijk georganiseerd. Honderd
duizenden worden uitgegeven aan hen die
het niet verdienen. Door die ondersteuning,
zegt hg, zal de particuliere liefdadigheid niet
verdwjjnen, zij toch is voor den mensch even
noodig als godsdienst en poëzie. Officiëele
organisatie is echter noodig. Meer in den
geest van de stukken, onlangs in dit blad
over deze zaak opgenomen, sprak de heer
Pjjnappel. Is de kerkelijke liefdadigheid on
voldoende, dan moet niet de Staat optreden,
maar de particuliere liefdadigheid moet aan
vullen wat ontbreekt. Geen dwang, geen
overdreven Staats-iumengingzeer is spreker
tegen uitbreiding van Staatszorg op dit
gebied.
Volgens den heer Alberda van Ekenstein
zou particuliere liefdadigheid allicht ont
aarden in een georganiseerde of ongeorgani
seerde bedelarjj, en dat acht hij een immorieele
oplossing van het armen-vraagstuk. De lots
verbetering van rijks- en gemeente-ambte
naren bjj de politie en van de onderwijzers
wordt mede door hem aangeprezen. Ook den
onderwijzer moet een toekomst geopend en
verzekerd worden. De opleiding der onder
wijzeressen eischt dringend verbetering. Ten
Opzichte van het vrouweljjk personeel wordt
de wet naar het oordeel van dien school
opziener met onrechtvaardige ongeljjkheid
toegepast. Die nuttige, tevreden, rustige
klasse der bevolking moet rechtvaardig be
handeld wordenopdat ook daar geen
ontevredenheid ontsta. Ook breekt spreker
een lans voor het onderwijs op de kweek
Een ware geschiedenis uit het leven van
den grooten Frits.
(7
Niemand wist waarheen het ging, zelfs
de superieuren niet. Zoo moet het ook zijn,
dan kan niemand er over spreken en ge
wichtige plannen publiek maken. De nieuws
bladen vertelden ook niets, omdat er nog
geen bestonden, behalve de Yossische Zeituug
voor staatszaken en wetenschnp, maar over
de laatste schreef ze nooit, dus ook niet
over krjjgsoperaties. De Koning zou ze ook
gevoelig op de vingers getikt hebben, indien
.ze 't gewaagd had.
Eens op een morgen werd er alarm ge
blazen en toen ging 't er op los. Onderweg
vereenigden zich de troepen, rustdagen waren
er niet, maar tamelijk lange marschen. De
omstreken werden bergachtig en de boeren
spraken een vreemd dialect, waarover de
lieden uit Potumeien en de Marken lachten,
dewijl 't hun zoo komisch in de ooren klonk.
Op zekeren avond werd in 't geheel geen
kwartier betrokken, maar onder den blooten
hemel gekampeerd. Het was een zachte
Juninacht; de sterren flikkerden in 't lucht
ruim de boomen sliepen en de vogels ver
wonderden zich waar al die vreemde soldaten
-vandaan kwamen. In aiiu stilte werden de
scholen. Ook de heer Nebbens Sterling is
even als de heer Pgnappel tegen de Staats-
tus8chenkomst op het gebied van armver
zorging, met den heer Vening Meinesz is
hg tegen het opnemen van cholera nostras
onder de besmetteljjke ziekten.
De Minister verdedigde het standpunt,
door de Regeering op het gebied van het
onderwijs ingenomen. Het armen-vraagstuk
moet nog bestudeerd wordenniet licht
zou hij tot een gedrongen armenzorg durven
adviseeren.
Na afdoening der staatkundige aange
legenheden komt herziening der armen-wet
aan de beurt.
Zonder hoofdelijke stemming werd de be
grooting goedgekeurd.
Drie leden verklaarden zich tegen de be
grooting van den Minister van Marine,
waarschjjnlijk om het eindcijfer. Maar wat
beteekent drie van de vjjftigDe officieren
der marine zijn uitstekend, de ingenieurs
van scheepsbouw zijn volkomen berekend
voor hun taak, de bemanning onzer oor
logsbodems behoeft voor geen andere equi
pages onder te doen Is het wonder, dat
de Kamer applaudisseerde toen een oud-
Schout bij Nacht, de heer Van Alphen, die
verdiensten in het licht stelde? Hoe gaarne
de minister zulk een uitstekend bevelhebber
nog in actieven dienst wilde zien, hjj kon
niet bewilligen in het verzoek om ook de
marine te regelen bij de wet. Bij de marine
is te veel wijziging en verandering, wat
ook door den heer Fransen van de Putte
wordt toegestemd. Van oppositie tegen den
bouw der nieuwe schepen was geen sprake
in deze Kamer, alleen werd door den heer
Muller nog de zaak van een officier der
mariniers besproken, die ontslagen is, omdat
hij, naar men gezegd heeft, een duel had
geweigerd. Uit de inlichtingen van den
minister bleek, dat hij om gezondheids
redenen was afgekeurd, hij zou onderzoeken
of aan de overlegging der stukken, omtrent
deze zaak, ook bezwaren verbonden waren.
De Kamer berustte in die verklaring,
misschien wel na de belofte van den minister
om den ontslagen officier zoo mogeljjk een
andere betrekking te geven.
De marine is dus nog altijd een troetel
kind, ook van de Eerste Kamer! De taak
van den Minister van Financiën was even
min bezwarend. Een ontwerp voor een nieuwe
suikerregeling zal spoedig zijn kabinet ver
laten. De tegenwoordige regeling voldoet
niet aan de landbouwers, evenmin als aan
de fabrikanten, terwijl het Rijk 4 ton minder uitbleven, werd eenvoudig geconstateerd den Midden-Europeeschen tijd gaf hg weinig
ontvangt dan gedacht was.
Het cijfer van het rendement zal van 1400
op 1450 gebracht worden, de bijslag van
f 6 per 100 K.G. zal daarentegen verlaagd
wordende regeling zal echter voorloopig
zijn, om de gegevens te verkrijgen voor'
een vaste regeling.
De heer Savornin Lohman was het eens
met den minister, dat geen nieuwe subsidiën
aan kerkelijke gemeenten moeten gegeven
worden, terwijl andere leden zouden mede-
gegaan zjjn met het afgestemde amendement
in de Tweede Kamer, om waar het noodig
bleek nieuwe subsidiën te verleenen. Elke.
uitbreiding van subsidie was, volgens den'
i oud-Minister, een toenemende onrechtvaar
digheid. De minister beloofde verder in over
leg te treden met zijn collega van Binn.
Zaken, om ook de lagere onderwijzers in
de pensioenwet op te nemen.
Is het mogelijk, dan zal de bedrijfsbe
lasting geljjk met de vermogensbelasting
ingevoerd worden, doch het gaat niet aan
om de invoering der laatste uit te stellen
omdat dan ook de afschaffing van eenige
drukkende rechten uitgesteld zou moeten
worden.
De discussie over oorlog begon zeer
zachtzinnig. De heer Fokker betoogde uit
voerig dat de tijd voor de opheffing der
vesting Terneuzen gekomen was.
De tweede spreker, de heer Rahuisen,
besprak reeds een gewichtiger zaak, de
stelling Amsterdam. Hij stelde geen ver-
i trouwen in de verklaringen van den mi
nister in deze zaak.
Ook de heer Prins zal, slechts schoor
voetend, de aangevraagde cijfers goedkeuren.
Hg wil in comité de zaak bespreken voor
definitief de zaak geregeld wordt. Scherper
was de heer Lohman. De minister stelt uit,
en wat tot nu toe gedaan is, beteekent niets.
Hoe staat het met de afschaffing der plaats
vervanging? Volgens spreker is de heer
Tak de hoofdschuldigemen maakt zich
meer populair met een kieswet dan met een
militiewet. Die wil niet en Oorlog mag niet.
Zijn conclusie wasAls wij dan toch stil
zitten, laat ons dan het leger afschaffen;
laat ons ten gevalle van het buitenland het
militair huis, en van de binnenlandsche
veiligheid de maréchaussee behouden, en
verder de millioenen besparen.
Geen wonder dat die uitval beantwoord
werd.
Minister Tak vroeg bewjjzen en toen die
dat die beschuldiging bezjjden de waarheid
was. In het dageljjkseh leven zou men zoo
iets eenigszins anders zeggen, al is het nu
reeds iets scherper dan de onjuistheid waar
van vroeger wel eens sprake was in het
parlement.
De minister verdedigde zjjn gedrachtsljjn
niet alleen maar daartoe uitgelokt verklaarde
hij ook waarom hij de wet-Bergansius be-
hoop. Ook de spoorweg-overeenkomsten
werden niet met vuur door den minister
verdedigd. Hij zal trachten de wet, waaraan
hg natuurljjk gebonden is, zoo objectief
mogelgk uit te voeren.
Na aanneming werd nog Koloniën af
gedaan.
Op de vraag van den heer Wertheim, om
hulp van Staatswege voor Suriname, gaf de
streden had als kostbaar en niet afdoende; minister te kennen dat geen dringende aan
één departement voor de nationale verdedi- leiding bestaat tot direeten financiëelen steun
ging had zjjn voor- en nadeelen. Nu is het aan die kolonie. De landbouw is daar in den
ontwerp, betrekkeljjk de militie, reeds bij laatsten tjjd aanmerkeljjk vooruitgegaan,
den Raad van State en dat op de schut- Suiker-ondernemingen zjjn opgericht, de
tergen zal ook spoedig door dat collegie Liberia-koffieplant is er ingevoerd en de
kunnen onderzocht worden. Persoonl jjke cacao-productie houdt zich daar goed staande,
dienstplicht en geen remplaceering is daarin Immigratie van Javanen zal beproefd worden,
opgenomen. J Bjj koloniën deelde de minister een paar
Tegen de begrooting van het vestingstelsel telegrammen mede, waaruit bleek, dat wg
verklaarden zich slechts twee leden, de op Nieuw-Guinea, door te geringe macht,
heeren Van der Breggen en Breuning. Bjj een klein echec hadden geleden, door een
de stemming over de oorlogs-begrooting bevolking met pijl% boog en knods gewapend,
voegden de heeren Van Nispen en Lohman Men zou het spoedig weer in orde brengen.
zich bjj hen. De minister kan over den af
loop tevreden zjjn.
Bjj Waterstaat veel over den tjjd en
lokale belangen.
Door den heer Fokker wordt aangedron-
Moge het woord van den heer v. Gennep,
waarmede de minister instemde, om liever
door overreding dan door wapengeweld den
tegenstand te overwinnen, ook in Indië
weerklank vinden. Van die expedition in
piketpalen ingeslagen en de paarden stonden
met den kop omlaag te vreten uit de voeder
zakken. Geen bivakvuur brandde, geen af
tocht, geen taptoe werd geblazen, de soldaten
zaten in kleine of grootere groepen bjj
elkander en kauwden hun hard brood, iets
anders kregen ze niet.
De nacht was stil, hier en daar werd het
rammelen van een ketting gehoord; hier
steunde een paard, daar snorkte een mensch
en de maan blikte met haar scheef gezicht
op die slapende massa's. Die had reeds
menige menschenslachting aangezien maar
nog geen enkele verraden.
Om twee uur werden de manschappen
gewekt, doch al weder niet met trommels
en trompetten. De onderofficieren gingen in
hunne bataillons rond en schudden ieder
aan den arm tot hij ontwaakte en opstond.
Nog een stuk brood gegeten en dan ge
wapend te paard gestegen.
Toen begon een geheimzinnige drukte. Alle
kommando's werden in stilte gegeven, zelfs
de vloeken kwamen er fluisterend uitalles
ordende zieh, schoof vooruit en weer terug,
bewoog zich links en dan rechts en op eens
stond de gansche armee in slagorde, ze wist
zelf niet, hoe dat toegegauu was.
De Saksers hadden 't eerst gemerkt,
dat er iets aan de lucht wasze kwamen
in troepen over de Galgenbergen de Oosten
rijkers vragen of ze niets nieuws wisten.
Doch niemand wist iets, alleen de maan be
De Saksers stonden 4 Juni 1745 in
verbond met de Oostenrjjkers tegenover de
Piuisen.
speelde de naderenden bajonetten met haar
glinsterende vingers. Hoe dat golfde en
schitterde, 't Geleek wel de eeuwige zee,
wanneer de zon in den vloed daalt of wan
neer ze er uit opstjjgt.
Daar kwam plotseling de storm aange
varen Pruisische bataillons onder Dumoulin
en Winterfeld, de dappere voorhoede, die
een gunstig oogenblik waarnam.
Kratshoe dat op elkaar slaatKolf
tegen kolf, bajonet tegen bajonet. Dat
dringt en wringt en duwt en schuift; een
poos staat alles stil om krachten te zamelen.
Dan komt een nieuwe ruk in de Pruisen,
van achteren naar voren en neemt in sterkte
toe terwjjl hij door de kolonnen gaat, ieder
der mannen wil hem nog krachtiger weer
geven dan hjj hem ontvangen heeft, en als
hij in de voorste gelederen aankomt is bij
tienvoudig toegenomen. Krats, kratsMet
reuzenkracht is hjj in de bataillons ge
varen en met titanisch geweld slaat hij
tegen de Saksers aan. Ds hemel zij hen
genadigZie, daar gaan zjj een schrede
terug. De voorsten trappen de op hen
volgenden op de teenen, op den eersten
terugtred volgt de tweede, op die de derde;
wanneer 't maar eerst begonnen is, is het
einde licht te bevroeden. Nu knettert ook
reeds het klein geweervuur, daarop volgen
eenige salvo's en eindeljjk bromt ook het
grove geschut. Dat is de contrabas in de
krijgsmuziek. Het gevecht wordt algemeen,
het voortdringen der Pruisen niet te weer
staan. Als een geweldige bezem veegen ze
de vlakte schoon en drijven de Saksers de
j Uaigciiborgeii op. De laats ten struikelen,
gen om de telephoon ook onder eigen be- verre streken is weinig heil te wachten
heer te nemen als voedster van de telegraaf, En zoo waren een maand na den daar-
De heer Van Gennep spreekt over den voor bestemden tjjd de begrootingen voor
zone-tjjd, en zou eenvoudig tot den goeden 1893 goedgekeurd en ging de Eerste Kamer
ouden Amsterdainschen tjjd willen terug; op reces.
keeren, nu de Oost-Europeesche tjjd moei-
ljjk ingang zal vinden bjj ons kalme volk Buitenland.»
in weerwil der vele adressen. 1
De heer Wertheim wil het status quo De diefstal ten paleize van den graaf van
in deze zaak bewaren totdat de sociale Vlaanderen moet 's avonds tusschen 8 en
eischen eene wetteljjke regeling mochten 12 uur hebben plaats gehad, maar omtrent
maken. Het lot der rjjks-telegrafisten beveelt den dader heeft men geen andere aanduiding
hjj dringend bjj den minister aan. j dan dat de schildwacht verklaart te 10 uren
De heer Melvill van Lynden wil geheel een persoon met een groot pak onder den
tot den Amsterdamschen tjjd terug voor de arm het paleis te hebben zien verlaten en
post- en telegraafklokken. Treurig zijn, op den hoek der straat in een rijtuig stappen,
volgens den heer Fransen van de Putte, de waarmede hjj verdwenen is. Dat »groote
gevolgen der spoorweg-overeenkomsten. De pak* geeft ook al weinig licht, als men be-
financiëele uitkomsten zgn voor den Staat denkt dat niets anders vermist wordt dan
treurig. Met de tarieven zgn wij in slechter de juweelen en sieraden, geborgen in een
conditie gekomen, het goederenvervoer ismahoniehouten kistje, hetwelk in het slaap-
slechter geworden. Allerlei klachten worden vertrek der gravin gewoonljjk achter slot
ingebracht, maar verbetering ziet men niet,
zoodat de Staat zjjns ondanks gedwongen
zal worden de exploitatie over te nemen.
Klaehten van den heer Bultman over de
drie-cents-brieven zullen door den minister
overwogen worden aan de voorstanders van
zjj vallen, zjj sterven en die gezond boven
komen, stormen aan de andere zjjde weder
af, alsof de duivel hen op de hielen zit.
Ziezoo* zegt Dumoulin tot Winterfeld,
»nu kunnen we ons wel een oogenblikje
rust gunnen*.
Natuurljjk* antwoordt de andere gene
raal, »deze zullen geen kwaad meer uit
voeren*.
Daarop wordt halt geblazen.
Aan de zjjde der Oostenrjjkers en Saksers
voerde de Prins van Lotharingen het bevel.
Door zgn adjudant werd hjj op het schieten
attent gemaakt.
»Ik hoor het* antwoordde de opper
bevelhebber, terwijl bjj een snuifje nam.
»Dat zgn de Saksers. Die nemen bezit van
Striegau, zooals ik hun bevolen heb.
Waarom ze daarmee begonnen zgn nu 't
nog donker is, begrijp ik niet!*
Het duurde niet lang of daar kwam een
Saksisch officier aangerend.
Wjj zjjn vernietigd, wjj zijn verpletterd
riep hg reeds van verre, »onze heele armee
is verloren!*
De Prins van Lotharingen had een
tweede snuifje tusschen duim en vinger
klaar, maar hjj liet het vallen.
Verdoemd!* zei hg, »dat is wat anders,
we willen ons terstond in slagorde stellen.*
Hjj gaf de noodige bevelen en 't ging snel
genoeg. Toeu de Pruisen naderden, stonden
ook de beste bataillons in 't front geschaard.
Het werd- nu dag en Koning Friedrich
overzag de stelling der Oostenrjjkers. Daar
ze open voor zgn oogen lag, had hg spoedig
zgn plan ran aanval gemaakt. Gemakkeigk
bewaard wordt. Of dit nu ook thans het
geval geweest is, blijkt niet; wel dat het
kistje is opengebroken en van den geheelen
inhoud beroofd. Die inhoud bestaat in eene
lange ljjst van sieraden, gezamenljjk geschat
op eene waarde van 300,000 frs. Het paleis
zou 't niet gaan en er moest over de ge-
heele linie flink aangepakt worden, wan
neer het gelukken zou. Met talmen mocht
geen tjjd verloren gaanalzoo terstond
aangevallen
De adjudanten vlogen heen, kommando^s
klonken, de trommels werden geroerd.
Maar de Oostenrjjkers stonden schrap.
Toen ze 't eerste salvo gaven en 't zware ge
schut zich er ook inmengde, toen deinsden
de Pruisische grenadiers.
>Dat is sterke tabak!* zei een grappen
maker, voorwaarts, eer de tweede bui
komt!* En men ging verder, doch niet
lang, of de Pruisen werden ten tweede
male aangesproken, nog nadrukkeljjker,
nog doodeljjker.
Vjjf salvo's hielden de aanvallers uit;
daarna maakten zjj halt; zjj weken niet,
maar stonden stil.
>Wat te dol is, is te dol* zei een gre
nadier, terwjjl hg zich 't zweet afwischte.
Verder durfde de Koning 't niet laten
komen. De volgende schrede was de terug
tocht, de vlucht.
Hjj nam drie frissche bataillons en voerde
ze met de grootstmogeljjke doodsverachting
tegen de vjjandeljjke kanonnen.
Hjj bereed weder den ouden schimmeL
van Pasewalk, die in den kruitdamp zilver
wit glansde. De Koning zat in trotsch®
houding, het hoofd opgeheven, met den
stok wjjzende naar de Oostenrijkers.
Nu zagen hem ook de Anspach-Baireuther-
dragonders, en het hart klopte hun onder
den lichtblauwen rok.
Slot volgt.
