'Cl Land van Heusden en Altena, de Langstraat en de Konimelerwaard.
EERSTE KLAD.
Keurvorst en Geldvorst.
Volksgezondheid.
FEUILLETON
M 1347.
Uitgever: L. J. VEERMAN, Heusden.
ZATERDAG 6 OCT.
1894.
VOOR
Dit blad verschjjnt WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementsprijs: per 3 maanden f l.OO.
Franco per post zonder prjjsve.hooging. Afzonderljjke
nummers 5 cent.
Advertentiën van 16 regels 50 ct. Elke regel
meer 71/, ct. Groote letters naar plaatsruimte.
Advertentiën worden tot Dinsdag- en Vrjj dagavond
ingewacht.
alom van de oprichting van vacantie-kolonies uit de krotten en stegen der steden van daan
De wetenschap is op het gebied der ge
zondheidsleer in de laatste jaren met reuzen
schreden vooruitgegaan. Was het vroeger
voldoende om uit verschijnselen deze of die
ziekte te constateeren en daartegen mid
delen aan te wenden, thans gaat men de
ziekten in hunne diepste schuilhoeken op
sporen en wordt hoe langer zoo meer de
leer gehuldigd, dat het veel beter is ziekten
te voorkomen dan ze te genezen.
Wat hebben niet door de onderzoekingen
vau den laatsten tjjd de besmettelijke ziekten
veel van hun vreeseljjk karakter verloren.
De vaccinatie, die gezegende uitvinding van
Dr. Jenner, beveiligt ens vrij zeker tegen
de pokziekte en het getrouw opvolgen der
voorschriften tegen de cholera asiatica doet
ons ook dikwjjls met volle vertrouwen die
verschrikkelijke ziekte onder de oogen zien
Reeds van de prilste jeugd af aan worden
thans bjj de kinderen de regelen der ge
zondheid toegepast. Licht en lucht moeten
hen zooveel mogelijk verstrekt worden.
Krijgen de kinderen den leeft jid dat ze
ter schole moeten gaan, ook dan wordt
allereerst voor hunne gezondheid zorg ge
dragen en wordt getoond, dat in onze dagen,
de oude spreuk van Boerhave: »in een ge
zond lichaam woont een gezonde geest*
nog waarheid bevat.
Wat al niet een voorschriften aan de ge
zondheidsleer ontleend, hebben op de scholen
om de stadskinderen in de gelegenheid te
stellen, hetzij aan de zee, hetzij in een
boschrjjke streek, eenigen tjjd in plaats van
de bedompte stadslucht frissche zee- of
boschlucht in te ademen.
En dank zij al die maatregelen is in de
laatste jaren het sterftecijfer af- en de ge
middelde menscheljjke leeftgd toegenomen.
Doch van Staatswege zou voor de volks
gezondheid nog oneindig meer gedaan kunnen
worden en wel het afschaffen der belasting
op vensters en stookplaatsen. Door die be
lasting toch komen Staat en gezondheids
leer met elkaar in conflict. Deze zegtzorgt
toch vooral voor licht en lucht, zooveel
mogelijk en dan komt de Staat en zegt:
't is heel goed, dat ge voor licht en lucht
zorgt, maar dan betalen. En het is bekend,
dat een echte Hollander slechts in drie ge
vallen zijn phlegma verliest en dat een van
die drie gevallen is, als het zijne beurs
raakt. Kan het met één raam bijna zoo goed
als met twee on dat tweede kost geld, dan
komt dat tweede raam er in den regel niet.
Vooral zal dit het geval zijn in de steden
met de zoogenaamde huisjesmelkers, wie het
in de allereerste plaats te doen is om hun
eigen zak te spekken. Komt eens in de groote
steden in de achterbuurten en ziet eens, boe
daar de menschen, soms als haringen op
elkander gepakt, moeten wonen. Eén ver
trek, dikwjjls niet al te groot, herbergt eene
te krjjgen.
In theorie zijn zulke plannen uitstekend,
maar voor de practijk vrij wel onuitvoer
baar. Veel beter zou het zijn, wanneer in
elke gemeente eene gezondheidscommissie
de woningen onderzocht en zoo ze sebadelijk
voor de gezondheid zjjn, ze eenvoudig on
bewoonbaar verklaarde of nog liever deed
afbreken. Dan konden op die plaatsen andere
de »Figaro< ligt intnsschen voor de hand; staat van blokkade verklaard. De Franschs
zij moet gezocht worden in de dezer dagen resident-generaal is naar Tamatave ver
door de Birmingham Post* verspreide be- trokken. Hij heeft de instructie ontvangen
richten aangaande het verzenden van ka- om maatregelen te nemen ter bescherming
nonnen en munitie en daarna ook van En- der Fransche kolonisten in geval van vjj-
gelsche officieren naar Madagascar. Het andeljjkheden.
feit is vermoedelgk waar, maar is dit een j
reden voor de Franschen om zich zoo zenuw-
achtig te maken? Onrecht is het in elk'
Bij gelegenheid van het bezoek van den
j gemeenteraad der stad Krakau aan de ten-
i toonstelling te Lemberg zijn eenige woorden
geval de Engelsche Regeering daarvoor aan- -j
J; I gevallen die algemeea de opmerkzaamheid
woningen worden gezet, die voldeden aan de sprakelgk te stellen. De Engelschen zgn in' A 0
i .trekken. Vorst Adam bapieha sprak zenit
eischen der gezondheidsleer, doch dan moet de eerste plaats een handeldrnvend volk.1t j
j5 j r in een toost op het feestmaal van Maandag,
geene belasting op vensters en stookplaatsenIndien er ergens op de wereld wat te ver
den toevoer van licht en lucht verhinderen.dienen is, zgn zij er bij. Is er een luchtje
Nu gaat het, ik geef het toe, heel ge- j aan den handel, dan weten zij 't heel goed
makkelijk om te zeggen, schaf die of die te maskeeren; men legt de verdachte waar
belasting af, doch dan moet eene andere in in het ruim van het schip en bjj bels boven
op 't dek. De Engelschen houden ook veel
van ondernemingen, hoe gewaagder hoe
liever. Engelsche officieren, die voor 'toogen-
blik niets te doen hebben, kunnen een
buitenlandsch verlof aanvragen en van de
noegens van luxe permittees, 't zij zoo j gelegenheid gebruik maken om het schoone vol^r8~die ~~n8 merverachte",gke wapenen
maar laat hg dan voor dat genoegen ietsMadagascar eens te zien, en de Hova's tegen wüden mnva]le^ niet wjj polen. Waarom
betalen, hetgeen toch oneindig beter is dan de Franschen te helpen. De Franschen kun- - - -
i gaan ze niet me* -se e nt»a?
dat betaald moet worden voor zaken, die i nen zich daarvan geen begrip vormen, om- 1
de negers, om - u
voor de gezondheid zoo hoog en hoog dat hun aard meer is in hun land te bljjven
de plaats komen.
Ook hierin zou kunnen worden voorzien,
door eene belasting te leggen op luxe arti
kelen als daar zijn, velocipedes, piano's,
schilderjjen enz. enz. Wil iemand zich ge-
van
Na opgemerkt te hebben dat vriend en
vjjand de tentoonstelling als welgeslaagd
beschouwen, zeide Sapieha: >Maar vooral
zijn we voldaan over de instemming van
alles wat Poolsch is. Sommige lieden, die
zich moesten onderwerpen aan de methode
van Pasteur, willen ons bijten omdat we
wit en niet zwart, omdat we Polen willen
zijn, en geen Hotten totten. We beklagen
die menschenzjj zgn gevallen, onze ver-
negers, om
wit worden? H
in eigen dwaasheid zal
ze
ze
noodig zijn. Daarbjj komt, dat er in Engeland dikwijls in >t Terderf sto G heaft ,,,zegd
Vrije toevoer van licht en lucht, zooveel een merkwaardige stille verstandhouding da(. w0 polen m b gr
mogelijk, komt ook nog den Staat ten goede, bestaat tusschen het volk en de Regeenng.poleQ blgven> j ,JT ()j d(, sW
daar in dat geval de gezondheidstoestand De tactiek van de Regeering is, om 't|looyen aan God aQ ,s f
van het volk zal toenemen en hoe gezonder j Frankrjjk in .alle koloniale zaken zoo moei- Bigsehop Igak op ;;ek ra,,er-
Jjgfj trnllr aaIt Isao 1t-ï»onlvfin-üï» on kof Arirlo Inlr mArvolnlr fo mo Iron Wonnoai« i-fna kior
volk, ook hoe krachtiger en het oud0jlijk mogeljjk te maken. Wanneer dus hier^ eQ de ,,;en >i;, a.
Sparta heeft het ons geleerd, hoe een krachtig of daar een Engslsch handelshuis of een! A,g meQ hefc ,o ,u0n
ook 1 1 m --BL J-
▼entilatie moet worden zorg gedragen, kortom
alles wordt in het werk gesteld om bjj de
schooljeugd de gezondheid te bevorderen
en voor bunnen lateren leeftgd kan dit niet
op te hoogen prjjs worden gesteld.
Voor de volksgezondheid worden kosten
noch moeiten ontzien. Sla bjjv. eens het oog
op de Koninkljjke Residentie en zie eens
•wat een grachten daar gedempt zjjn en nog
zullen gedempt worden en met hoeveel
kosten daar een kanaal gemaakt is, het
ververschingskanaal, om ten bate der volks
gezondheid in de grachten steeds schoon
en reukloos water te hebben.
Wat is men er niet overal op uit om
door ruime straten en groote pleinen den
bewoners der steden in de gelegenheid te
stellen frissche lucht te genieten. Men leest
LOUISE MüHLBACH.
(2
En terwijl bjj dit zeide en zjjn stem hoe
langer zoo gchriller en doordringender klonk,
nringen de lage, zwarte deuren der huizen
ui de nabijheid open en stroomde daaruit
een groote troep kinderen met gescheurde
kleeren, zwarte oogen en zwarte haren naar
buiten.
»Wat heeft hij gezegd? waarvoor heeft
hij ons uitgescholden, Meyer Anselm?* zoo
klonk het van alle kanten, op allerlei toon
en wijze, terwjjl al die vonkelende zwarte
oogen op den blonden, blauwoogigen knaap
gericht werden, die verlegen en bevreesd
zich vastklemde aau zgn leidsman.
>Hjj heeft gezegd,* riep de knaap, dat
wjj Joden
Doch baron von Emptich liet hem niet
uitspreken, maar snel een schrede voor
waarts doende, legde hg zjjne hand op den
schouder van Meyer Anselm, die daarover
zóó verbaasd stond, dat hem de woorden
in de keel schenen te big ven steken.
»Hoe?« zoo vroeg hjj, toen hjj van zjjne
geheele familie. Eén enkel raam, waarvan
soms verschillende ruiten met papier zjjn be- j volk ook den Staat krachtig maakt, zoo- Engelsch officier, die geen werk geeft, de dg woorden var
plakt om gaten of scheuren te verbergen, j wel naar binnen als naar buiten en ver- Hova's wil helpen, dan vindt de Engelsche boezeer de p0je
werpt, doch geheel onvoldoende, licht, maar j geten we ten slotte niet, dat een gezondeRegeering dat uitstekend, mits het slechts eQ me^. b]
nooit zon naar binnen. In datzelfde vertrek krachtige Staat veel minder kost dan eenzoo geschiedt, dat er officieel geen aan-ianden voeien
wordt gewoond, gekookt, gegeten, geslapen, zwakke, evenals ook een gezond mensch merking op kan worden gemaakt. De En- 1 tentoonstelling t f
worden kinderen geboren, worden zieken ver-j veel minder zal kosten dan een wiens ge- gelsche Regeering en het Engelsche volkbe-d aangpboder
zjjn in dat opzicht zoo weinig te vertrouwen, ko,s woor<J >He r
Buitenland
betrekking. Zoo ela zooveel frisscue lucht
▼oor ieder kind in de klasse, het licht moet pjeegd en treedt; daar somwjjlen de engel des j zondheidstoestand te wensehen overlaat,
zooveel mogeljjk links binnen vallen, voor doods binnen. Nu behoeft het wel verder geen
betoog, dat in zulk een vertrek de lucht, die
wordt ingeademd, nooit frisch en dus ook
nooit gezond kan wezen. Had nu zulk een
gezin behalve dat vertrek een portaaltje of
een keukentje, ook voorzien van een stook
plaats, dan was al veel gewonnen, maar
't zou niet zgn in het belang van de beurs
van den huisjesmelker, en het gevolg is, dat
men zich met dat vertrek moet big ven be
helpen.
Nu is er al heel veel geschreven over
arbeiderswoningen, sommigen willen in de
nabijheid der steden groote arbeiders wjj ken
maken, anderen hebben zelfs het idee om op
een plaats, waar het land geen geld waard
is, eene arbeidersstad te stichten en dan met
speciale arbeiderstreinen hen naar en van
hnn werk te vervoeren, om hen op die wjjze
Het leveren van oorlogsmaterieel en offi
cieren aau Madagascar door Engeland is
den Franschen een doorn in 't oog. De
fransche pers dringt dan ook op tusschen-
beiden kppien aan, ja zelfs gaat de Figaro*
veel verder. Het Vaderland* zegt hiervan:
Wjj wezen reeds op de alarmeerende ar
tikelen van Figaro*, waarin een botsing
dat van eeuwen her reeds de roep ontstond
van het perfide Albion.* De Franschen
moeten dus de zaken een beetje nemen
zooals zjj zgnde wereld is nu eenmaal zoo
en men moet zgn maatregelen nemen naar
den aard der dingen.
Uit Londen werd d.d. 3 Oct. gemeld
De Ministerraad is onverwacht tegen
morgen bijeengeroepen. Naar men zegt,
verwondering maar eenigszins bekomen was,
durft gjj den smerigen jodenjongen aan te
raken. Gij legt uwe voorname, blanke band
op mijnen schoudermaar zjjt gjj dan
niet bany, dat gij daarvan uielaatsch zult
worden
»Stil, jongenlief,* zeide de baron, zacht,
maar snel sprekend, »houd nu op met dat
schreeuwen en roepen, want anders keeren
wjj aanstonds terug en dat zou tot nw
eigen nadeel zjjn, daar wjj alsdan ook geen
gift voor uwe armen en zieken zouden
achterlaten.*
»'k Zal zwjjgen, mijnheer de baron!*
mompelde Meyer Anselm, wiens opgewon
den gelaat plotseling de uitdrukking van
ootmoed en onderdanigheid aangenomen had.
»Hadt gjj ons beluisterd?* vroeg hem
de baroR.
En de jodenjongen sloeg opnieuw zjjne
zwarte oogen met een uitdrukking van
hoogmoedige zelfgenoegzaamheid naar hem
op en sprak: Beluisterd?.... Neen! rnaw
ik heb u aangehoordIk stond achter dien
peiler, toen gij hierheen kwaamt, en zoo
moest ik wel, of its wilde of niet, uwe ver
standige woorden evenals de domme taal
vau uwen kleinen prins aanhooren. Maar
zeg mij toch eens, heer baronwat voor
een prinsjen is die jongenheer toch! op
welken stamboom is hij gegroeid, en welke
ster is er uit den hemel gevallen, om zich
zeiven als een kalkoensche haan op zgn
borst te plaatsen en zjjne prinselijke ver
alleen op staatkundig gebied is bewaarheid.
Te Marseille is door de politie een anar
chistisch komplot ontdekt. Het ging met
het plan om, het italiaansch consnlaat-g»-
neneraal door dynamiet in de lucht te doen
vliegen en alzoo den consul-generaal te
dooden. De zaak is aan het licht gekomen
door zekeren Tullio, die gerueene soak met
de anarchisten scheen gemaakt te hebben,
te die ïen m -*• aüe*
zijn Harcourt en de Minister van Oorlog
tusschen Frankrjjk en Engeland als bjjna Bannerman, die voor korten tjjd naar Parjjs j om als spion
onvermjjdeljjk werd voorgesteld. De >Temps« waren vertrokken, teruggeroepen, terwjjl verklappen. Tnlli L> N - soi. -
deed wjjs, als officieus blad wat olie te ook Rosebery uit Schotland terugkeert. J allen Italianen, g* -
werpen op deze groote baren, want bjj de'Volgens eenige bladen zou de reden hier- j het komplot. Ach iner
Fransche gevoeligheid kunnen, door het van te vinden zgn in moeieljjkheden met De overigen worden opgesp*.^ L se
voortdurend ophitsen van de dusgenaamde Frankrjjk. Dit vereischt evenwel nog be- van de gearrestet
Italiaansche -
publieke opinie, werkelgk wel eens dingen
gebeuren, die de diplomatie veel moeite
geven. De oorzaak van de artikelen van
vestiging.
hevenheid uit te kraaien?*
Gjj hebt mjj beloofd, dat gjj zoudt
zwijgen; houd u das stil en laat ons voor
bij!* was alles wat hij ten antwoord kreeg.
Terwjjl di baron zoo sprak, had hjj zijne
beurs te voorschjjn gehaald en er een stuk
g«ld uitgenomen, dat hjj den knaap in de
hand stopte, 't Was of Meyer Anselm door
eene slang gestoken werd. Een hoog roode
blos van toorn vloog over zijn gelaat.
»Denktgjj dat ik een bedelaar ben?« riep
bjj uit. »Ik heb u om niets gevraagd en
voor niets wil ik ook niets hebben!*
Dit zeggende wierp hij het geldstuk zoo
ver hij kon van zich af in het straatslijk, j
waarin 't als een zilveren ster nederkwaaa.
De overige kinderen, die in groote menigte
de twee vreemdelingen hadden staan aan
te gapen, keerden zich thans allen om naar
den kant, waar 't stuk geld heen gevlogen
was, en terwjjl zij allen derwaarts liepen,
zag men spoedig niet meer dan een verwar
den hoop armen, beenen en hoofdeD, terwijl
men niets hoorde dan schreeuweD, schelden
en dreigen. Ieder was even begeerig naar
't stuk geld, ieder was er op uit om 't den
ander afhandig te maken. Eindelijk zochten
de meisjes nit het gedrang te komen en ont
stond er, zooals natuarljjk, onder de jongens
een duchtige kloppartjj.
Dat schouwspel verlustigde den prins zoo
uitermate, dat hg, al zjjne benauwdheid
vergetende, weer meer op den voorgrond
trad en met oogen die van vreugd vonkel-
A1 de havens van Madagascar zgn in
den en met lachend gelaat die vechters
bazen bleef staan aanstaren.
De kleine Meyer Anselm evenwel fronste
zjjne wenkbrauwen, als deed 'r hem leed dat
de prins daarover lachte. »Beer baron!*
zei hij snel, »Uwe Genade wilde immers
den prins de jodenstad laten zien? Als ik
u dan pleizier kan doen, laat mjj dan uw
wegwijzer zjjn, dan zal ik u al de heerlijk
heid en de pracht van onze stad toonen;
want onze heerljjkheid is ons ongeluk en
onze pracht dat is onze armoede en onze
onreinheid. Mag ik uw wegvvjjzer zgn, ge-
nadigste heer, baron?*
En weldra leidde de knaap de voorname
bezoekers der jodenbuurt door de met slijk
bedekte straten en de duistere, treurige holen
van dit deel der stad Fiankfort rond. Nu
eens bleef hjj voor een huis stilstaan en
vertelde met eene krijscheude stem hoeveel
menschen daar op elkander gepakt, ia die
enge donkere ruimte woonden; hoeveel
jammer en ellende bjj gebrek aan lucht en
licht in die woning geleden werd, welker
vensters met berookt papier dicht geplakt
waren, en uit welker openstaaude deur een
dikke rookwolk zijn uitweg zocht. Dan weer
verhaalde hij hen, welke hooge belastingen
de Joden aan de stad Frankfurt moesten
betalen, al waren ze nog zoo arm en on
aanzienlijk; hoe ieder vader het leven van
zijne kinderen voor een hoofdgeld van hoog
bedrag van de stad verplicht was te koopen,
enz. Toen zjj echter voor de oude synagoge
van itauaansone traineraaen te Triest, te
Genua en te Lor ^c<:
Toen de gevangen genomen anarchisten
stonden, welker maren er eren zwart en
jonoogeljjk uitzagen als alle hnizen in den
omtrek, toen blo d ken de oogen van het
jongske tan een ongewoon vuur, en was
het alsof de gloed van godsdienstige geest
drift zgn verstandig ge'nat deed schitteren.
Hjj knielde een oogenblik zacht biddend op
den drempel van dat ou le Godshuis neer.
Weldra evenwel stoo hg opnieus laavt ia
vreemden, en vroo'ijk en lustig verhaalde
hg hun van al de heerljjkheid en de pracht,
die deze muren bevatten: vertelde bjj wou-
deren van de zware gouden luchters, die
J daur voor den tabernakel stonden, van den
1 wjjngaardstok, die uit den tempel van Salomo
afkomstig was ui' dimi t- s
lotuo te Jeruzalem, die prachtiger en heer
lijker was ge wc:
alle keizers en kc-u.^g-^ udAou .yu
en hoe toen het volk van Juda 't machtigste
en rijkste volk van de heele wereld was
geweest, en 't welk God daarom ook 't
j meest had liefg 'had. Maar weldra nam zjjne
stem een anderen toon aan en scheen hjj
een klaaglied aan te heffen, terwjjl hij hun
eene beschrijviug gaf van de tegenwoordige
onderdrukking van Gods oude volk, dat als
uit de wereld scheen verbannen, of tot sla-
vernjj en sinaadheid gedoemd, ronddoolde
over de aarde, beladen met dc vernedering
'en de schande, ea gebogen onder den spot,
waarmede wreede en hartvochtige mensche*
'dien stam ver'olgden en krenkten.
IVWIIUI
(Uit het Duitsch)
van
VV oriit ■wrnolqd,;/
