Land van Heusden en Altena, de
Langstraat
en de Bommelerwaard.
Keurvorst en Geldvorst.
FEUILLETON.
M 1348
Uitgever: L. J. VEERMAN, Heusden.
WOENSDAG 10 OCT.
1894.
Brieven uit Amsterdam.
VOOR
Dit blad verschjjnt WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementsprijs: per 3 maanden f l.OO.
Franco per post zonder prjjsveihooging. Afzonderlijke
nummers 5 cent.
Advertentiën ran 16 regels 50 ct. Elke regel
meer 71/, ct. Groote letters naar plaatsruimte.
Adrertentiën worden tot Dinsdag- en Yrjjdagavond
ingewacht.
In mijn laatste schrijven sprak ik van
concurrentie tusschen de instellingen van
j mbliek vermaak, ook op het gebied der pers
I 3 die tegenwoordig zoo sterk, dat er wel
haast dooden vallen zullen.
1 Een der avondbladen, »de Amsterdammer,
dagblad voor Nederland, heeft een strijd ge
streden dezer dagen, zoo zonderling als nog
bjj mijn weten nooit voorgekomen is in
onze journalistiek.
De redactie heeft het n.l. te kwaad ge
kregen met den eigenaar, Jhr. Tindal,
dezelfde die zoo dikwjjls te velde getrokken
is tegen oorlog, eigenaar behalve van eenige
kleine bladen, ook van de Telegraaf.* Dat
7 is een zonderling zusterschap tusschen die
Telegraaf* en »de Amsterdammer.* Ze
1 worden op dezelfde drukkerij geboren en
e ze dragen eikaars kleeren. Wat 's morgens
v in de Telegraaf* afgedrukt is, wordt bij
j stukken en brokken uit de vormen genomen
en levert met nog eenig nakomend nieuws
en 't redactioneel gedeelte 's avonds een
completen »Amsterdammer.< Voor 't nieuws
'x leest men dan ook de A. niet, alleen voor
L 't aandeel, 't welk de redac'ie aan copie
b, everde. En dat moet gezegd worden, de
leden dier redactie waren steeds op hun
post en altijd slagvaardig. Met De Koo aan
't hoofd heeft de A. een periode achter zich
van zuiveren strijd, van veel miskenning
j ook. De zaak ging tegenwoordig zoo kwaad
(i niet, maar er moet voor een groot blad
j heel wat binnenkomen aan abonnements
gelden en aan advertentiën vooral om, ik
zeg niet om te winnen, maar de kosten te
dekken. Dat heeft de A. nooit gedaan en ze
zal 't nu zeker niet doen. Want ik zou me
zeer moeten bedriegen indien niet verreweg
de meeste abonne's mee verhuisden met de
redactie uit de St. Nicolaasstraat naar de
Warmoesstraat, waar thans feiteljjk de
affaire wordt voortgezet.
De heer Tindal had de leden der redactie
verlaging van salaris in uitzicht gesteld
en daarop is eenige onderhandeling gevolgd,
die tot geen resultaat leidde, waarna de
geheele redactie haar taak neergelegd heeft.
Vandaar de vreemde vertooning dezer dagen
dat in de kolommen van hetzelfde blad
de eene macht bekend maakt dat ze na
1 Oct. haar beginselen voortaan in een
nieuw op te richten blad ontvouwen zal,
terwjjl de andere kond doet, dat van op
heffing geen sprake is. Naar het blad heden
avond (Zaterdag) meldt, is aan Ds. Van
Loenen Martinet, predikant te Zandvoort,
de hoofdredactie toevertrouwd. Het nieuwe
blad zal »het Dagblad* gedoopt worden
en a.s. week zullen die twee wel het noo-
dige van elkaar te zeggen hebben. Ik kan
me zoo begrjjpen dat de bekwame afge
treden redactie, met de Koo aan 't hoofd,
die in de 12 jaren waarin de A. vasten
voet gezet heeft, zooveel heeft meegemaakt,
niet maar zoo dadelijk de rust kan ingaan
en de politieke lier aan de wilgen hangen
jen dus, nu 't haar onmogelijk bleek langer
f onder Jhr. Tindal te dienen, een nieuw
orgaan trachtte op te richten, 't Is een
verblijdend teeken dat voor zoo'n orgaan
nog geld te vinden is, want rendeeren zal
ook dit wel evenmin als de Amsterdammer*
en »de Telegraaf*. Het eind zal dan ook
wel zijn dat deze beiden zachtkens aan
ineengesmolten worden.
Ik moet hier volledigheidshalve nog aan
stippen dat »de Amsterdammer* nog als
morgenblad een zwak aftreksel levert in
»de Courant*, een volkseditie, die sedert
»het Vliegend Blad* opgehouden heeft te
bestaan een ietwat grooter debiet gekregen
heeft.
Aan couranten trouwens geen gebrek in
onze dagen. En goedkoop zijn ze ook. Daar
is b.v. »de Morgenpost* die voor één cent
thuisbezorgd wordt en »het Nieuwsblad,*
dat twee centen kost. Dit laatste is tegen
woordig de meest gelezen krant onder 't
volk. Het moet gezegd worden dat 't heel
wat doet ook om de menigte te behagen.
Het heeft zich b.v. een pers aangeschaft
om gravures te drukken in verschillende
kleuren tegelijk. Wel zijn de reproducties
dier pers nog niet van groot kunstgehalte,
maar ze trekken de aandacht en dat is
al veel, omdat het abonné's aanbrengt. Dan
geeft het een eigen Zondagsblad uit en een
massa romanlectuur, waarin op eenige moor
den meer of min niet gezien wordt. De
oplage loopt, wanneer men althans de
directie gelooven mag, naar de vijftig
duizend.
Aanprijzingen van het Nieuwsblad vindt
overal, evenals van »De Echo*. Deze twee
strijden om de oppermacht onder 't volk
en doen dat met alle reclame-middelen, die
ze ten dienste staan. Zelfs de kaaimuren
boven de waterlijn zag ik met aanprijzingen
beplakt.
Van de groote bladen kan ik zwijgen,
daar ze alom bekend zjjn. Onder deze gaat 't
vooral »het Nieuws v. d. Dag* goed, de
krant van den kleinen burgerman, die zich
leuk houdt op politiek terrein. Dat is wel
een beetje ouwerwetsch, maar voor de
aandeelhouders bjjzonder voordeelig. Men
vindt 't onder allerlei richtingen en 't krjjgt
advertentiën van liberale zoowel als orthodoxe
kruideniers en 't weet dus wel wat het doet j
door de groote politiek over te laten aan
hare zusters en zich te bepalen tot wat
fantasieën op de jaargetijden, tot lente-
mijmeringen en herfstgedachten. Haar hoofd
redacteur kan den kansel nog maar niet
vergetenmorgen preekt hjj weer in de
Remonstrantsche kerk.
Als Recht voor allen* spreken durfde, j
zou 't ook getuigen kunnen van achteruit- j
gang. De groote, besliste scheuring in de
partjj zad nagelaten hebben invloed
uit te oefenen op 't schendblad van Domela.1
Al wat ia de partjj aanspraak maakt op
den naam beschaafd mensch, heeft zich aan
gesloten bjj de nieuwe socialistenpartjj. Ik ning zich in diepe afgronden te doen neder-
heb reeds voorlang, indien ge 't u herinnert, laten. Even moeielijk waren de voorbe-
gezinspeeld op een a.s. scheuring. Domela i reidende maatregelen, niet minder dan
heeft door zjjn dictatorschap uitgestooten
al wat nabij hem stond en thans overge
houden een groote schreeuwersbent, die uit
stekend diensten bewjjzen kan wanneer rer-
12,800 K.G. djnamiet werden, voor het
doen springen van rotsblokken gebruikt,
men vond bijvoorbeeld bjj Usa een blok
van 90 K.M. lengte. En dit moest weg-
Btoring der orde aan de orde komt, maar geruimd wordenDe arbeiders, ook de in
die niets bijdragen zal tot de leniging der genieurs moesten langen tijd in aardhutten
sociale nooden. Men wacht nu van Troel- wonen, die in den oever van een meer ge
stra, den advocaat, Gerhard, den onderwjjzer,1 bouwd waren en welke hutten men alleen
Fortuyn, den boekhandelaar, Van der Goes, j per roeiboot bereiken kon. Vreeseljjk was
den koopman en Helsdingen, den werk-de muggenplaag. Myriaden muggen en
de grondvesting van een ordeljjke, vliegen omgaven aanhoudend de werklieden
man,
serieuze socialistische partjj, die plaats neemt zoodnt voor het begin van den arbeid 4000
naast de andere parlementaire partjjen. j maskers moesten gekocht worden, terwjjl
Op 't Stadhuis is uit Den Hviag bericht j bovendien de werklui zich een apparaat
ontvangen dat de plaats, waar 't oude post- op den rug hingen dat aanhoudend een
kantoor gestaan heeft, niet dienstig geoor- j verstikkende rook uitwalmde.
deeld wordt tot den opbouw van een nieuw, j Op den derden dag na mjjn vertrek uit
Als ge weet dat om die plaats schoon tePetersburg, dus gaat de schrjjver voort,
krjjgen niet alleen 't postkantoor, maarkwamen wjj over de Europeesch-Aziatische
rechts en links en achter tal van nog zeergrens. Links van ons stond op een hoogte
bruikbare woningen onteigend en bereids een ontzaijjke abelisk van graniet, waarop
afgebroken zjjn, dan is de vraag geoorloofd gebeiteld was, te eener zjjde Azië, te anderer
of hier rekening gehouden is met de beurs j zijde Europa. De streek hier was grootsch
der belastingbetalende burgers! Vlak voor van natuurpracht, maar stil en verlaten en
het thans leege omheinde terrein is nota woest. Aan den gezichteinder stond de berg-
bene reeds een huis midden in de straat op- groep, die eens Alexander II als troonop-
gericht tot woning van de a.s. opzichters.volger bjj zjjn bezoek aan den Ural besteeg.
Ten slotte: het stuk Madame Sans-Gêne, Den volgenden morgen hadden wjj de wes
thans te Rotterdam in studie of reeds op de
planken, wordt hier nog steeds voor volle
zalen opgevoerd. Het is een stuk dat geen
diepen indruk maakt; maar den hoorder
teljjke grens van de groote Siberische ljjn
bereikt.
tiendubbeld, is toch de czaar er niet geruster
op geworden Toch moet het zware ljjden
van den czaar niet allereerst daaraan worden
toegeschreven. Veeleer moet de plotselinge
verergering van de neurasthenische ziekte
des czaren gezocht worden in hot feit, dat
de artsen bjj grootvorst Georg een onher
stelbare ziekte ontdekten. Grootvorst Georg,
die thans 23 jaren oud, is de lievelingszoon
van zijn vader.
Het is bekend, dat grootvorst Georg zich
tot vóór korten tjjd in Abbas Tuman in
den Kaukasus bevond. Reeds de laatste be-
richteB over den toestand van den groot
vorst brachten den czaar in zeer melan-
colische stemming. Vóór zjjn vertrek van
Petersburg naar Bjelowesch, waarheen de
artsen den czaar zonden, wjjl zjj van den
invloed van het daar heerschende klimaat
verbetering wachtten, zat de czaar gansche
nachten in zjjn slaapkamer op. Twee dagen
voor zjjn vertrek kwam hjj 's nachts om
1 uur in het in het Winterpaleis gevestigde
telegraafkantoor, dicteerde daar aan den
telegrafist een dépêche, die aan grootvorst
Georg in Abbas Tuman gericht was; de
czaar deelde daarin mede, dat hjj op het
telegraafkantoor zou bljjven wachten tot
het antwoord kwam. Toen de telegrafist
moed vatte en den czaar daarop opmerk
zaam maakte, dat het nog geruimen tjjd
duren kon voor het antwoord uit Abbas
Tuman terug was, omdat het telegraafkan
toor aldaar het telegram eerst moest doen
bezorgen ten paleize van den grootvorst,
Schouwburg mag zich tot heden
druk bezoek verheugen. Nieuwe
vegen schoon.
A., 29 Sept. '94.
Buitenland.
in zeer
bezems
J. L.
Over de bijzonderheden der ziekte van
uiepeii mum* inaaaimaar ueu uuuruer den czaar gchri.{t meQ het volgende; oezorgen ren paieize van ueu grootvorst,
alleraangenaamst bezig houdt. Onze N. De Petersburger hofartsen diagnotiseer- antwoordde de czaarDat komt er niets op
den suikerziektei profe8Sor Sacharjin echter| aan, ik zal hier wachten!* En hp bleef wer-
was van oordeel, dat zjj er niets van wisten i
en vond het zelfs niet der moeite waard, ™ntc - 5 'e .^v or
'met hen daarover te disputeeren. Hjj zelf jr 1
i geloofde eerst aan Brightsche nierziekte, doch w= heJ
{later wjjzigde zich zjjn meening en achtte
'hij veeleer sprake van tuberculeuse ziekte- de; m.
»Van Petersburg met den eersten trein verschjjnselen der nieren. En als men letc r e tere;
naar Omsk*, dus luidt de titel van een op de gevallen van dien aard, die zich in11 f f -Jape.:- t F
merkwaardig opstel in de sNowoja Wrera- >s Czaren naaste familie voordeden, dan isif ^HV.rvsilev en - r -
ja«, waarin een tocht langs de nieuw-ge- men al gauw geneigd, Sacharjins laatste 8 ron>- S
rd** diagnose voor de ware te houden. Jaren en c tr w S®"
LOUISE MüHLÜACH.
(3
Den kleinen prins gloeiden al luisterend
wangen van verontwaardiging, terwjjl
J Meyer Anselm, die de oogen niet van
n baron afwendde, alzoo hoorde klagen.
baron echter zag met verbazing en diep
,eroerd op dit buitengewone kind neer.
»Inderdaad«, zei hij, »gjj zijt een buiten
gewoon knap ventje: maar zeg mjj eens,
ongenlief, hoe weet gjj dat alles toch?*
»Dat heeft mjjn vader mjj geleerd, al
was bjj maar een schacherjood. Hjj kende
Jen Talmud en de Boeken Mozes van buiten
en als wjj dan 's winters avonds in 't donker
zaten en honger hadden, dan vertelde hjj
ons al die heerlijke dingen '.-n dan was 't
alsof 't licht en warm werd in dat donker
vertrek en als of ik g.en honger meer had.*
»Gjj spreekt van uwen vader, alsof gjj
hem niet meer hebt. Is hjj reeds dood?*
>Ja heer baron; vader is dood,« zri de
'iliaap met tranen in de oogen. »En moeder
i 1 heui spoedig volgen, want ook zjj is
.wak en ziekeljjk. De dokter zegt, dat ze
misschien nog wel beter zou kunnen worden
ais ze maar niet in die donkere steeg be-
coefde te bljjven, maar elders meer zuivere
lucht kon inademen, als zjj bjjv. naar
Italië of de zeekust verhuizen kon. Maar
wjj zjjn arme zielen, die niets kunnen doen
dan van kommer sterven. En buitendien
ook als wjj rjjk waren, dan zou moederlief,
die den dood al voelt naderen toch die
donkere steeg en die oude woning niet willen
verlaten! Zjj wil ook sterven, waar vader
gestorven is!«
»Maar wat zult gjj beginnen, als uwe
moeder ook zal gestorven zjjn,* vroeg de
baron medeljj end. »Wat zal er dan van
u worden, arm kind?*
»Wat er van mjj worden zal? dat zal
ik u met één enkel woord zeggen, mijnheer
de baron: een rjjk koopman, dat zal er van
mjj worden!*
»Een rjjk koopman? Waar zult gjj dan
uwe rjjkdommen van daan halen, waar
liggen uwe schatten dan begraven?*
»Waar die begraven liggen?* Hier, heer
baron, hier!* riep de knaap lachend, »hier
in mjjn hoofd en hier in mjjn tien vingers.
Weet gij dan niet, mijnheer de baron! dat
de Jood een toovermidtiel in zijne vingers
heeft, dat hem 't vermogen geeft om zoodra
hjj zijne handen uitsteekt, al de dukaten en
de guldens, die in de kisten der rijken zjjn,
te doen dansen en aan zjjne vingers te doen
kleven?*
»Waarljjk gjj zjjt een alleraardigst kerel
tje,* zeide de baron. »Eu hoe oud zijt gjj
reeds?*
Precies tien jaar, Uwe Genade! want
ik ben in 't j var 1743 geboren.«
>Dat is precies het jaar waarin ik ook
geboren ben,* viel de prins hem levendig
in de rede.
legde ljjn door Siberië beschreven wordt, diagnose
De schrjjver, nadat hjj verhaald heeft dat hjj, jaren lang~"scheen dè~ m"achtige"constitutTe d
met één dag verbljjf in Omsk de reis in tien i j
dagen heeft afgelegd, heen en terug (de
lengte van den weg is 3500 K.M.) geeft
de volgende bjjzonderheden
Het bergachtig gedeelte van de spoor
baan begint voorbjj Bogoruslaw, het steilste
is het tusschen Balaschowo en Tsehelabinsk,
het hoogste punt ligt bjj het station Ur-
schunka (550 M.) De begrooting noemde
voor den tunnelbouw 68,000 roebel per
werst (1,07 K.M.), er is echter slechts
58,000 roebel besteed, wat voor een weg
van 300 werst een besparing geeft van drie
millioen roebel. Het werken ging met de
grootste moeieljjkkeden gepaard, de landen
waren voor varen en rjjden gansch en al
ongeschik. De ingenieurs moesten hun
mondkost bjj zich dragen en niet zelden
waren zjj verplicht bjj een terrein-verken
van den czaar alles te weerstaan en niet ten verschrikkelijk tooneei weru aen voigenueu
onrechte heeft men hem een der sterkste mor8en door den adjudant des czaren den
mannen van zjjn rjjk genoemd. Sedert August waardigheidsbekleeders in het Winterpaleis
de Sterke was er geen heerscher van zulk een medegedeeld en het verhaal deed spoedig de
imponeerende lichaamskracht, als de czaar, ro^de in alle aristocratische en diplomatieke
Maar ook diens onaantastbaar lichaamsgestel hringen van Petersburg. Men wil dat dit
moest ten slotte zwichten voor de vele ge- *s ^oe schrijven aan de omstandigheid
moedsaandoeningen. Van den dag af, waarop dat grootvorst Georg die overigens zeer
hjj, nog onder den indruk van den vreese- °P zÖn vader geljjkt zich volkomen ver
lijken moord op zijn vader gepleegd, den eeQigt mot de ziens- en denkwjjze van den
troon besteeg, van de ontdekking der ge- czaaL terwjjl daarentegen de grootvorst
sik verzoek u nederig om verschooning,
dat ik het heb durven wagen om in 't zelfde
jaar als mosjeu prins geboren te worden,*
hernam Meyer Anselm met een spotachtige
buiging. »Ik wou anders wel dat ik zeven
tienhonderd drie-en-veertig jaar vroeger ge
boren was, dan was ik ook prins geweest
want ik ben uit den stam van Levi, dat is
de stam van de h oogepriesters en de groote
heeren dat mosjeu prins 't mij toch niet
ten kwade duide! Maar daar zjjn wjj weer
aan de poort onzer stad, thans hebben de
hecren alles gezien wat hier te zien is en
ze zullen dan nu wel haast hebben om onze
vuile jodenbuurt te verlaten. Daar slaat het
reeds zes uren. Dat is precies de tjjd, waarop
de poorten der jodenbuurt gesloten moeten
worden. Haast u dus wat, mjjne heeren,
haast u dus.*
»Best, mjjn kleine Meyer Anselm*, zei
de baron, nadat hij zachtjens eenige oogen-
blikken met den prins had gesproken,
»maar luister eerst nog naar 't geen ik u in
naam van Zijne Hoogheid heb mede te
deelen. Gjj zjjt een flinke, knappe jongen,
en dit bevalt den prins; en daarom zou
hjj u nu ook gaarne een of anderen gunst
bewijzen.*
»Ja, dat zou ik gaarne,liet de prins
er toestemmend op volgen. Wanneer gij
deze afschuweljjke jodenbuurt wilt verlaten,
een ordenteljjk mensch wilt worden en u
laten doopen, dan zal ik mjjn vader, Zjjne
Hoogheid den keurvorst van Hessen ver
zoeken, dat hij verder voor u zorge en r
't een of ander ambacht late leeren, opdat
gjj als schoenmaker ot bakker op eerljjke
heime nihilistische drukkerjj in het ministerie
van marine en de eerste nihilistische samen
zwering tegen zijn leven, tot het spoorweg
ongeluk van Borki, heeft Alexander III
dingen beleefd, die zelfs het gestel van den
krachtigsten mensch zouden ondermanen.
En ofschoon na de ramp van Borki de waak
zaamheid van de omgeving des czaren is ver-
wjjs uw brood moogt kunnen verdienen.*
»Ik dank u harteljjk, ik ben van een
veel te voorname geboorte, om zulk een on-
aanzienljjk ambacht te leeren!* riep de
knaap hooghartig. »Mjjne ouders zjjn te
brave lieden, dan dat ik van godsdienst ver
anderen zou, zooals prinsen en prinsessen
dat doen, als zjj daar profijt in zien; boven-
dien heb ik de jodenbuurt veel te lief, om
ze ooit te verlaten. Hier in deze vuile joden
straat wil ik leven en sterven, hier wil ik
een rjjk man, een millionair worden.*
»Gjj een rjjk man, een millionair?* zei
de prins lachend. Mjjne moeder heeft mjj
verteld, dat een millioen heel veel geld is
en hoe zoudt gjj arm kereltje 't dan aan
leggen, om een millioen bjjeen te krjjgen?*
»Hoe ik dat aanleggen zal,* vroeg Meyer
Anselm, terwjjl de toon zjjner stem van zjjn
volkomen zelfvertrouwen getuigenis gaf.
»Ik zal ze mjj zelf verschaffen.*
»Maar boe dan toch!*
»Door mjjn handel en wandel, mosjeu
prins! Ik handel in spelden en bindtouw.
De spelden zoek ik op de straten, waar de
opgeschikte dames ze verliezen en het bind
touw krijg ik uit de magezijnen der groote
kooplui, die er geen waarde aan hechten
en het daarom weggooien als zij de pakken
losmaken. Ja, ja, nu drijf ik nog handel in
spelden en bindtouw, maar eens, als mjjn
tijd zal gekomen zijn, dan zal ik hanoel
drijven in goud en zilver, in landgoederen,
in troonen en kroonenEn als gjj dan,
mosjeu prins, mjj ook uwe kleine kroon
wilt laten verhandelen, dan zal ik ze zoo
duur als maar inogeljjk is aan den man
troonopvolger Nicolaj meer onder den in
vloed staat van het Deensche hof en
voor zoover daartoe aanleiding bestond
heeft doen big ken, dat hjj liberale denk
beelden is toegedaan.
De laatste phase in de ziekte van den
czaar trad in, bg gelegenheid van zjjn ver
bljjf in Bjelewesch, waar zich onmiddellgk
zien te brengen! Doch nu, mjjne heeren,
wenschte ik graag mjjn loon te ontvangen,
ik heb u een heel uur lang als wegwjjzer
gediend
Ziedaar, daar hebt gjj drie gulden,* zei
de baron, terwjjl hg de stukken drukte in
de hand van 't kind, dat ze hem geopend
voorhield.
»Drie gulden, dat is een kleine bjjdrage
voor mjjn millioen,* zei de knaap glim
lachend. »Ik dank u vriendeljjk.*
Derhalve acht gjj u niet beleedigd door
geld van ons aan te nemen?* vraagde hem
de prins op hooghartigen toon.
»Ik heb geen geld aangenomen,* gaf de
knaap ten antwoord, »ik heb dat geld eer-
ljjk van u verdiend. Nu! daar komt de
stadvoogd, om de poort te sluiten. Maar
als gjj ooit weer nieuwsgierig genoeg moogt
worden om de Frankforter jodenbuurt te
zien, meldt u dan maar bjj mjj aan en dan
zal ik u gaarne weer 't pleizier doen om
u te geleiden.*
»En gjj, wanneer gjj in grooten nood
verkeert en hulp noodig hebt, kom dan
maar 't slot te Hanau,* zei de prins, ver
voeg u daar dan bjj den portier, en laat
door hem audiëntie vragen. Ik ben prins
Willem van Hessen en resideer met mevrouw
mjjne moeder op het slot te Hanau.*
En ik ben Meyer Anselm von Rotschild
en resideer met mevrouw mjjn'. moeder in
de jodenstraat te Frankfort,* hernam de
kleine jodenjongen, terwjjl hjj den trotschen
afscheidsgroet van den prins met een even
hooghartige buiging van zjjn hoofd be
antwoordde. /Wordt vervolgdJ
EIWIBUD
lUit het DuitschJ
TAN
