Hel Land van Heusden en Altena, de Langstraat en de Bom eierwaari
Madagascar.
Keurvorst en Geldvorst.
M 1364.
FEUILLETON.
Uitgever: Lu J. VEERMAN, Heusden.
WOENSDAG 5 DEC.
1894.
Dit blad verschflnt WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementsprijs: per 3 maanden f l.OO.
franco per post zonder prjjs verhooging. Afzonderlijke
nummers 5 cent.
Advertentiën v 16 regels 50 ct. Elke regel
meer 71/, ct. Groote letters naar plaatsruimte.
Advertentiën worden tot Dinsdag- en Vrijdagavond
ingewacht.
verstrooid zjjn, oefenen zij de heerschappij
j uit, waartegen wel enkele stammen pro
testeeren, maar die toch langzamerhand
Koloniale mogendheden hebben om benrt voortgang maakt over 't geheele land. In
hun Atjehs en Lomboks. Om hun prestige
te bewaren en oude, al «f niet rechtvaardige
rechten te handhaven, moeten ze van tjjc
tot tjjd hun tanden eens laten zien. Di
gaan nu de Franschen doen op Madagascar
het reusachtige eiland, oosteljjk van Afrika
in den Indischen Oceaan. Daar het dus
waarschijnlijk is dat spoedig oorlogsberichten
tot ons komen, zullen eenige mededeelingen
omtrent dit weinig bekende oord welken zgn
Madagascar is sedert eeuwen een proef
veld voor kolonisatie, diepe wortelen heeft
deze echter nog niet geslagen. Wegens zgn
natuurlijken rjjkdom en aardrijkskundige
ligging was het lang een speelbal tusschen
Engeland en Frankrjjk. Het laat zich echter
aanzien dat Madagascar, evenmin Engelsch
als Franschgezind, aan allebei ontglippen
zal en een macht worden in den Indischen
Oceaan, gelijk Japan dat is in den Grooteu
Oceaan. In den loop dezer eeuw n.l. heeft
zich een zeer ontwikkelde volksstam uit
het binnenland niet alleen tot heerscher op'
geworpen van 't heele eiland, maar ook
getracht zich zoo spoedig mogelgk op Euro-
peesehe leest te schoeien. Nog is hg daar
van ver verwijderd, maar het tjjdstip nadert,
waarop beslist zal worden of hij zich aan
de macht der Europeeërs zal onderwerpen,
dan wel het bestuur des lauds in eigen
hand nemen.
Madagascar is ongeveer evengroot als
Frankrgk, d. i. bgna twintig maal ons land.
Het is c. 300 uren gaans lang en 100 breed.
De bevolking, waarvan men het aantal niet
kent, doch die geschat wordt op 6 millioen,
bestaat uit verschillende elementen. In het
westen is het negerelement overwegend, in
het noorden en zuiden zjjn Arabische in
vloeden merkbaar. In het binnenland echter
leven stammen van Maleische afkomst, met
koperkleurige huid en sluike haren. De Ma
leische taal is onder hen nog algemeen. Men
weet niet wanneer deze stammen zich hier
hebben neergezet maar zeker is het dat ze
na verwant zgn aan de Maleiërs uit En
gelsch en Neerlandsch Indië.
De meest ontwikkelde dezer stammen is
die der Howa, die om de hoofdstad Tana
narive haar woonplaats heeft. Door middel
van militaire posten, die op de meest ge
wichtige punten over 't geheele eiland
LOUISE MüHLBACH.
(19
>En tevens het leven van velen uwer
geloofsgenooten in de waagschaal te stel
len,* sprak de officier, »want gjj weet wel,
wanneer het plunderen der jodenhuizen een
maal een aanvang genomen heeft, dan kan
't. licht gebeuren, dat godsdiensthaat eu
dweepzucht van die plundering eene ge
loofszaak maken en er een strijd op leven
en dood uit ontstaat.*
Meyer Anselm,« kreet Gudula, >wees
gedachtig aan uw vader en moeder, die
geene rust meer zullen hebben in hun graf,
wanneer 't juist hun zoon wezen moet, die
ons ongelukkig volk opnieuw in jammer
en ellende stort. Wees gedachtig aan den
nood en het lijden, die reeds op ons vols
drukken #n leen er de hand niet aan, uui
dat nog meerder te maken. Indien gg maar
eenigszins kunt, %eb dan medeljjden met
zooveel zwakken en zieken. Als 't in uw
vermogen staat, o! red dan uwe onge
lukkige natie!*
Meyer Auselm stond daar onbewegelgk,
met doodsbleek gelaat, met dicht geknepen
lippen en de oogen met een smartelijken,
vragenden blik ten hemel gericht.
Dft&r trad opnieuw een ordonnans de
het begin dezer eeuw waren de Howa's en
andere Maleische stammen nog onderworpen
aan den negerstam der Sakalaven, die nu
op hun beurt het hoofd moeten buige»
voor de meer ontwikkelde Howa's.
Geljjk in Japan, zoo toonde deze heer-
schende stam in de laatste jaren een dolle
haast zich te emancipeeren op Europeeschen
voet, maar aangezien de Japanners veel
hooger stonden in beschaving, was he
resultaat minder schitterend. De Howa's
doen Europa na in taal en zeden, kleeding,
industrie, onderwijs en krjjgswezen en de
hoofdstad Tananariva is van deze vreed
zame omwenteling het middelpunt. Cou
ranten komen uit in de Howataal, doch
met Latjjnsche letter gedrukt, het Christen
dom is officieel tot staatsgodsdienst ver
heven en wel in vjjf vormen, één Katholieke
en vier Protestantsche. De meeste aanhan
gers heeft de Engelsch episcopale kerk.
De regeering is volkomen despotisch. De
koning is heer over leven en eigendom.
Er is wel een soort Kamer >haber« ge-
heeten, doch ze is slechts de uitvoerster
der koninkljjke bevelen. De armee wordt
in getalsterkte verschillend opgegeven, ze
zal echter niet meer dan 30,000 man be
dragen. De slavernjj is niet afgeschaft,
hoewel de handel in menschen verboden is.
De handel met het buitenland is voor 't
grootste deel in handen der Engelschen;
verder ook in die der N.-Amerikanen
Juitschers en Franschen. Het handels ver
teer wordt zeer gehinderd door gebrek aan
verkeerswegen, die opzettelijk door de Howa's
in slechten toestand gehouden worden. Zjj
weten dat de natuur van 't land de beste
bondgenoote is tegen vreemde vjjanden.
»De verdediging mjjns lands*, placht koning
Radama I te zeggen, vertrouw ik toe aan
generaal Hazo (het woud) en Tazo (de
koorts).* Een goed vooruitzicht voor de
Fransche expeditie.
De Franschen hebben het plan, aan de
golf van Suarez, in 't noorden, een sterkte
aan te leggen. De golf is bereids in hun
handen. Eveneens bezitten zij het kleine
eiland Bé in 't N.W. en het eiland St. Marie
in 't N.O.
De Engelschen legden er nooit koloniën
aan en bepaalden zich tot een bloot diplo-
kamer binnen met de tjjding, dat ook de
benedenverdieping van het huis doorzocht
was, maar dat nergens iets was ontdekt.
»Zoo begeeft u dan nu naar de kelder,*
beval de officier, >neemt houweelen en
spaden mee, onderzoekt ook in den kelder
alles nauwkeurig en zoo gjj daar niets
vindt, dan kunnen wjj daarmee eindigen en
tot de executie overgaan!*
Meyer Anselm,* smeekte Gudula in
vertwijfeling»red den vader uwer kinde
ren, red uw arm volk!*
Haar echtgenoot verhief zich nu in zjjne
volle lengte en haalde diep adem. Men
kon 't hem aaDzien, dat de laatste strijd,
dien hij met zich zeiven gestreden had,
zwaar was geweest. Groote zweetdruppelen
parelden op zgn bleek bestorven voorhoofd,
en als hg sprak was zgne stem dof on
gebroken.
Welaan*, zei hg, »ik geef toe, God zij
mjjn getuige, dat ik niet anders kan, dat
ik mij moet onderwerpen. Heer hoofdman,
roep uwe manschappen terug, opdat ze
mgn huis niet geheel en al onder den voet
halen. Gebied, dat allen terstond mgn huis
verlaten, laat mijne kinderen in vrgheid
gesteld worden, en ik ben bereid, om het j
mg toevertrouwde geld u aanstonds ter
hand te stellen.*
»Eindelgk!« riep de officier. »Ik ver
zeker u, manlief, gg stondt reeds met den
éénen voet in het graf, want ik had streng j
bevel, u te laten doodschieten. Het smeeken
uwer vrouw, dat uw koppigheid brak, heeft
u van den dood gered. Heeren officieren,
geeft den soldaten bevel, dat ze het onder
zoek stakenverlaat met de manschappen
aanstonds het huis, maar posteert a voor
matisch verkeer. Zg ondersteunden Koning
Radama I in zgn veroveringsplannen en
leverden hem en zgn Howa's wapenen
Hiervoor verkregen zij handelsvoordeelen,
toelating van zendelingen en afschaffing des
slavenhandels. De opvolgster van Radama
kantte zich sterk aan tegen de invoering
van Europeesche gebruiken, ofschoon zg zelf
alle Parjjsche modedwaasheden gverig mee
maakte.
Na haar kwam Radama II aan 't be
stuur, op wien een grooten invloed geoefend
werd door een Franschman, zoodat toen
weer de wind uit den Europeeschen hoek
woei. Na hem kwamen drie koninginnen
aan 't bewind, waarvan de laatste, Rana-
valo IH, thans nog regeert. De regeering
berust echter niet bjj haar, maar in handen
van den ministerpresident, die den onuit-
sprekelgken naam voert van Rainivonina
haitrinionie. Hg was in '63 het hoofd van
de samenzwering, waardoor Radama II 't
leven verloor, en achtereenvolgens echtge
noot der drie koninginnen. Hg schjjnt op
deze dames een waarlijk demonische macht
uit te oefenen en is in zgn meer dan
30-jarig bestuur steeds er op uit geweest
Eranschen zoowel als Engelschen invloed
te keer te gaan.
Intusschen is hg in 1885 gedwongen
geworden de Franschen in 't bezit van
Suarez te bevestigen en 't protectoraat van
Frankrgk te erkennen. Deze positie is echter
een doorn in zgn oog en hij laat zich aan
de bescherming van Frankrgk weinig ge
legen liggen.
Het heeft in de laatste tjjden klachten
geregend over rooverjjen waaraan de Fran
schen op Madagascar blootstaan van de
zjjde der inlanders, zonder dat het Howa-
bestuur genegen schgnt anders dan voor
den vorm de schuldigen op te sporen. Er
zgn op Fransche onderdanen moorden ge
pleegd en de Fransche generaal-resident
werd maanden lang geweigerd op audiëntie
;e komen en klachten in te leveren, zoodat
;en slotte het geduld der Fransche regee
ring uitgeput raakte en zg een andere
taal is gaan voeren.
Het schgnt dat Madagascars eerste mi
nister zich sterk maakt in deze kwestie
de hulp van Engeland te verwerven. Zeker
is 't dat Engeland minder gaarne de Fran
schen vasten voet ziet zetten op Madagascar,
waardoor de weg naar Indië om de Kaap
zou kunnen gestremd worden. Doch 't zij
Engeland zich verzet tegen Frankrgk of
niet, de stam der Howa's is voor geen
kleintje vervaard en de expeditie der Fran
schen naar Madagascar, zal, in aanmerking
genomen den strjjdlnstigen aard der Ho
wa's en andere stammen en de natuurlijke
gesteldheid van 't eiland, met groote moei
lijkheden te kampen hebben.
De Engelsche >Economist< wil Japan
overtuigen, dat het verstandig doet nu vrede
te sluiten, en redeneert daartoe aldus. Met
Port Arthur is aan China voor een goed
deel het gebruik van zgne vloot ontvallen
waarschijnlijk zal het gezag van Lihoengts-
jang den val der aanzienlijke plaats niet
overleven, en daarmede dreigt het leger,
waarvoer schier hjj alleen gezorgd heeft,
voor goed gedemoraliseerd te worden. De
Japanners mogen over het geheel trotsch
zgn op hunne overwinningen en op de voor
treffelijke leiding van den oorlog. Toch doen
zjj verstandig, als China met aannemelijke
vredesAOorstellen komt. die niet van de hand
te wjjzen.
Als Japan narekent wat het volbracht
heeft, dan moet het toegeven, dat het geen
mogendheid, die zgn geljjke is noch eene
sterkere, overwonnen heeft. Het heeft alleen
de holheid van China aangetoond. China
heeft geen generaaL, geen leger in het veld
gebracht, dien naam waardigzijne vloot is
verre beneden de billjjke verwachting ge
bleven. Het leger wordt niet gelasterd als
men het eene horde noemt. Port Arthur
zoo door 5000 Engelschen of Russen heel
anders verdedigd zgnhet is door de Chi
nezen nauweljjks verdedigd. De Japanners
zoo niet, aan het Japansche eskader toch
zooveel schade berokkend, dat het voorloowig
zijne heerschappg ter zee verloren had. De
(Japansche) legers zouden dan in de lucht
hangen, en konden leelijk in de engte ge
dreven worden, b.v. door een opstand in
Korea of een aanval van de half geoefende
Mantsjoe cavalerie. Bovendien China
ljjdeijjk gebleven, heeft het zelfs niet ge
tracht Japan aan te vallen; maar eene slag
vaardige mogendheid zou niet ljjdeijjk zgn
gebleven, zou zjjnen vgand verontrust heb
ben door troepen te landen in Japan, en,
het das afleidende, bet zenden van verster
kingen beletten.
»Dit punt is van veel belang, aangezien
de ware moeilijkheid voor de Japanners,
als zjj weigeren vrede te slaiten, is, dat zg
bgna zeker in botsing komen met eene
Europeesche mogendheid van den eersten
rang, en zjj hun leger en vloot aan een
harden toetsteen moeten onderwerpen. Om
te beginnen hebben de Russen werkelijk
Korea noodig als de natuurlijke aanvulling
van hun Aziatisch rjjk, en als zjj de Ja
panners verbieden het te nemen, en de
Japanners gehoorzamen niet, zal de Japan
sche vloot al dadeljjk eene vloot moeten
aantasten, die even sterk is als zrj zelf, of
beslist sterker wanneer Frankrijk en Enge
land zich bg Rusland aansluiten. Japan kan
het natuurlijk zelfs in zoe ongsljjken strjjd
uithouden, maar het kan ook van niet, en
dan komt eene nederlaag op het water, het
te st::-" cp C vjo moeizaam om
kregen heeft. Is zjjne vloot geslagen, dan
behoeft het er niet aan te denken, Korea
te behouden.
»Aan den anderen kant, wil Japan den
vrede niet, dan kan China geen vrede sluiten,
en eenvoudig aan de riemen blijven, en
wat zullen de Japanners dan Zij zullen
geen oorlogsschatting hebben om haar te
rebben zich goed toegerust, goed gemar
cheerd, goede voorzieningen getroffen, en j gebruiken voor de hervormingen, welke zjj
zouden, als het noodig was geweest, zonder j beoogen, maar Korea en eenige stellingen
twjjfel ook goed gevochten hebben, maar i in Mantejoerjje moeten versterken tegen een
de gelegenheid heeft zich niet voorgedaan, j mogelijken Russischen aanval, en hunne
Jet is licht een leger te verslaan, waarvanmiddelen om China te onderwerpen zouden
de generaals wegloopen, en de soldaten zich zeer beperkt wezen. Zjj kunnen bezwaar-
in zoo grooten getale overgeven, dat men ljjk verwachten met hun klein leger een
geen raad met hen weet. »De Japanners aantal provinciën in bedwang te houden;
kunnen dus zelfs niet beweren, zich met de
Chineezen gemeten te hebben, en er zjjn in
het geheel geen gegevens of zjj eene Euro
peesche macht zouden kunnen verslaan, en
deden zjj het al, deze zou hunne gelederen
zoo gedund hebben, dat dadeljjk versterkin
gen noodig waren. Zjj weten zelfs niet, want
hunne uitgaven zullen reusachtig zijn, en
de schatkist te vullen met de Chineesche
tolrechten te heffen, gaat niet. Deze tol
rechten worden geheven iu de tractaat-
havens en de Japanners zgn gehouden die
havens niet aan te vallentrouwens Europa,
die er in zjjn geheel belang bg heeft, zóu
deze veldtocht heeft het niet uitgewezen, ze gezamenlijk «scherm.; u kar
wat zjj zouden vermogen tegen een geljjk [niet aan denker de Sl le-Zmdzee&kaders
aantal goede troepen, als deze slechts be-van geheel 'or i zonder
de deur en wacht daar mjjne verdere be
velen. Slechts de post voor de deur dezer
kamer bljjft bezet.*
De officieren verwg derden zich en op
nieuw wendde de hoofdman zich tot den
bankier. »Doe thans, mjjnheer, wat gg be
loofd hebt: stel mg de gelden ter hand!*
Meyer Anselm slaakte een diepen zucht
en scüeen naar adem te hjjgen. »Gudula«
zei hjj, >lieve Gudula, ga gjj thans ook
heen. Begeef u naar de huiskamer, bljjf
daar met onze zonen en dochteren. Ik zal
daar bg u komen, zoodra ik mjjne zaken
met dezen heer in orde heb gebracht.*
Hjj reikte Gudula zjjn hand toe, die ze
in de hare klemde en er een langen, innigen j
kus op drukte. Zjj groette hem nog even;
met een hoofdknikje, en ging toen lang-j
zaam, zwijgend en met gebogen hoofd de
kamer uit.
Meyer Anselm wachtte tot de deur achter
haar gesloten was, eer hg zjjne plaats ver- j
liet, en met vasten tred ging bjj de kamer
door tot aan den tegenov rstaanden muur.
Hg nam een schilderg van de vrand, waar- i
achter zjjn geheime kast zich bevond. Een
kleine ijzeren deur werd zichtbaar. De bankier i
haalde een sleutel uit zijn borstzak te voor- I
schjjn en opende de deur. En nu ontdekte
men eene in den muur gemetselde berg
plaats, geheel gevuld met rollea gemunt
geld, grauw linnen zakken en papieren.
»Ziedaar, mjjnheer!* luidde het woord,
dat Meyer Anselm op doffen toon deed
hooren. >Ziedaar daar liggen twee millioen
achtmaal honderd duizend thaler in goud,
in zilver en in geldswaardig papier.*
Twee uren later trad Meyer Anselm in
de kamer, waar zgne vrouw en kinderen
stonden uit Goerkha's of Afganen, of door
Russische officieren gedrilde Tataren.
Ook is het waarschjjnljjk, dat de eene
of andere Europeesche vloot, even sterk
in aantal als de Chineesche was, voor den
mond der Jaloe eene zege had bevochten, en
zich bevonden.
Hg groette ze allen hartelijk, maar
zwjjgend en een wonderbare vrede, een
trotsche vreugd lag duidelijk op zjjn gelaat
uitgespreid. Midden in de kamer stond hij
stil, hief het hoofd omhoog en nam een
waardige houding aan, zooals zijn zonen
dat van hem gewoon waren in gewichtige
en beslissende oogenblikken zjjns levens.
Zonen van mgn hart en van liefde,*
zoo ving hjj aan. »Toen ik u aannam als
deelgenooten in mjjn zaken, wat was toen
het wachtwoord, dat ik tot u sprak, opdat
het 't richtsnoer uws levens wezen zou?
Antwoord gjj, Anselm, in naam van uwe
broedersHoe luidl de wet, die ik u ge
geven heb.*
Weest trouw aan hen, die u vertrouwen,*
zei de jonge man plechtig. Houdt u steeds
aan 't geloof uwer vaderen, houdt u aau
arbeid en eerlijkheid. Uw woord zjj u heilig/
en zoo onverbrekelijk alles wat gjj spreekt,;
dat men daarop moet kuiken bouwen als
op eene rots. Versmaadt nooit een kleine;
winst, als ze op eerlijke wjjze verkregen
wordt, maar wgst de grootste winst af,
wanneer gij daarom de oogen zoudt moeten
neerslaan voor menschen van eerlijkheid
en goede trouw. Dat hebt gij gezegd,
vader! en ik hoop, dat gjj ons d. getuigenis
zult geven, dat wij daarnaar geleef' 1 en
gehandeld hebben.*
»En ik hoop,* vervolgde de vader, met
eene van aandoening trillende stem, »en
ik hoop, dat gg mg in mgn doodsuur ook|
de getuigenis zult kunnen geven, dat ik
daarnaar geleefd en gehandeld heb. Mjjne
zonenik had aan iemand, die mjj zjjn
geld toevertrouwde, met ten heiligen eed
dat, hoe zal het van een voortgezetten
oorlog voord, ai bel u?<
China verder deemoedigen en verzwak
ken? Maar waartoe het eerste als Japan
niet anders bereiken kan dan wat China
reeds nu bereid is te geven En om China
bezworen, het te verbergen en te bewaren,
het te verdedigen al was 't ook met mjju
eigen leven. Was ik verplicht hem woord
ta houden?*
»Gjj waart verplicht hem woord te
honden,* riepen zgne zonen als uit éénen
mond.
»En wanneer ik nü zgn geld alleen
redden kon door het rngne op te offeren,
moest ik d X ,ian doen?*
»Dan moest gjj het doen, .vlerk
Welnu, dan heb ik g» ai
moest. Ik heb 't woord, dat ik gaf, ge
houden. Het geld, dat mg werd toever
trouwd, is gered, maar mgn en uw geheel
vermogen, alles wat in onzen handel stak,
is verloren. Ik ben weer een arm man!*
Neen!riep Gudula en op haar reeds
eenigszins verouderd gelaat blonk een straal
van eeuwige jeugd en eeuwige liefde, tneen,
gjj zjjt rjjk, Meyer Anselm, want gg zjjt
een braaf man, gg hebt eene vrouw en
zonen en dochteren, die u liefhebben. Gg
laat uwe kinderen een onbevlekte naam en
een rein geweien n&.«
Meyer Anselm kon nu een kreet van
vreugde niet langer bedwingen en drukte
zgne vrouw met geestdrift aan zijn hart.
»Gudula«, sprak hjj, thans herhaal ik u
wat ik voor jaren tot u zeide, toen gg u
verloofdet aan deu armen Meyer Anselm
ik ben een rgk man, want uw hart is eeiiê
schat, die minder vergankelijk is, dan goud
en edelgesteenten! Kiuderen, onze schatten
hebben wg verloren, maar niet onze kracht.
Wg zullen ariM i n God zal er ons
zgne
Slot volgt.
VOOR
Uit het Duitsch)
VAN
Buitenland.
- Gi.1
