IN DE BAVARIA,
"W erkstaking.
FEUILLETON,
Uitgever: Ll. J. YEEHMAH, Heusden.
M 1513.
ZATERDAG 15 AUG.
1896.
Dit blad verschjjnt WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementsprijs: per 3 maanden f 1.00.
Franco per post zonder prjjsvei hooging. Afzonderlijke
nummers 5 cent.
Advertentiën van 16 regels 50 ct. Elke regel
meer 71/» ct. Groote letters naar plaatsruimte.
Advertentiën worden tot Dinsdag- en Vrijdagavond
ingewacht.
ii.
Naar onze m?ening is er weinig uitzicht,
dat de tegenwoordige gespannen verhouding:
tasschen werkgevers en werklieden, zonder
buitengewone middelen zal verbeteren. Wan
neer men de aandacht vestigt op de hoofd
oorzaken dier verhouding, die wij in ons
vorig opstel schetsen, dan zal onze over
tuiging z-ker weinig tegenspraak ontmoeten.
Het zjjn trouwens niet alleen de werksta
kingen op groote schaal, maar evenzeer die
kleine en dagelijks voorkomende geschillen
en onaangenaamheden, welke de aandacht
van het groote publiek ontgaan, die een
treurig licht op den toestand werpen. Eene
verbetering daarvan aan den tjjd over te
laten, dit zou onverantwoordelijk wezen
even onverantwoordelijk als het is, dat er
steeds personen worden gevonden die, on
bevoegd en dikwjjls ongeroepen, zich in den
strjjd mengen en dien voor ééne der partijen
opnemen. Daaraan vooral is het toe te
schrjjven, dat die strijd telkens bij vernieu
wing ontbrandt, en dat er telkens minder
geneigdheid tot minnelijke schikking ge
vonden wordt.
Onze hoop is gevestigd op een krachtig
streven naar uitbreiding der zoogenaamde
sociale wetgeving. Wat dit beteekent, hebben
wjj vroeger reeds in het kort uiteengezet.
Wjj verstaan er onder: een samenstel van
wetten, gemaakt in het bjjzonder belang van
enkele volksklassen, wanneer deze in om
standigheden verkeeren, die opzettelijke voor
ziening vereischen of waarop de bestaande
algeraeene wetten naar billijkheid niet kun
nen worden toegepast.
Zulk eene sociale wet is b.v. die, tot het
tegengaan van overmatigen arbeid en ver-
waarloozing van jeugdige personen en van
vrouwen.
Nog zeer weinig is op dit gebied tot stand
gebracht; maar nu door de waarschijnlijke
totstandkoming der kieswet meer ruimte zal
ontstaan om zich met vrucht op andere
deelen van den wetgevenden arbeid toe te
leggen, nu vertrouwen wjj, dat onze hoop
niet zal beschaamd worden.
Wjj bewegen ons hier op een gebied, waar
de onbeperkte vrijheid van handelen lang
zamerhand tot schromelijke misbruiken heeft
geleid en rechtstreeks het algemeen belang
benadeelt. Daarom zjjn wij overtuigd, dat
de geheele regeling van alles wat op den
arbeid betrekking heeft, en niet maar enkele
onderdeelen daarvan, aan het toezicht van
den staat moet worden onderworpen. Die
regeling zelve moet natuurlijk voorafgaan,
en een der voornaamste punten is: de ver
houding tusschen patroon en werkman. Men
is gewoon dat met één woord te noemen
het arbeidscontract.
Eene wet, die het arbeidscontract regelt,
DOOE
PAUL YON SCHöNTHAN.
3)
Maar Kathi was doof aan dat oor en ver
dween; hjj hoorde hoe ze van tree tot tree
trippelde, liet het ontbijt staan en zette zich
voor de opening. Daar liepen ze weer, Kathi
en de architect, als verloofden, arm in arm.
»Daar big ven ze staan* zei Kohlhoven tot
zichzelf, »bij kjjkt rond of er niemarad is
wacht maar, ik benerl Hjjkustze!
Kathi, o wat een schandaalMaar dat is
verschrikkelijk !c
Kohlhoven zou zeker nog voortgewoed
hebben, had hjj geen stappen vernomen. Het
hoofd des docters werd zichtbaar.
»Wel, hoe gaat hetc
»Sleeht,« bromde de patient, »ik ben
w&edend ik zou alles willen vermorselen
>Goed, dat levalt tn°, ga zoo voort,*
is langzamerhand geheel onmisbaar gewor
den. Ook deze wet is eene sociale wet. De
regelen van ons burgerlijk wetboek, die
hetzelfde onderwerp, de zoogenaamde huur
van werk en diensten betreffen, zjjn zóó
gebrekkig en zóó verouderd, dat zij zelfs
in het algomeen niet meer bruikbaar zjjn.
In het bijzonder zjjn zij volstrekt onvol
doende om die telkens voorkomende bot
singen over allerlei onderwerpen tusschen
werkgevers en werknemers te voorkomen
of tot een bevredigend einde te voeren.
De geheele verhouding tusschen patroon
en werkman zweeft in de lucht. Zij ver
binden zich aan elkander op eene wjjze,
onder voorwaarden, die zoo onzeker, on
duidelijk en dubbelzinnig zjjn, dat men er
zich inderdaad over verbazen moet, dat er
nog geene erger toestanden heerschen. Naar
onze overtuiging is het algemeen gebrek
aan een deugdeljjk, op wetteljjke grond
slagen rustend contract, de eenige ware
oorzaak van alle geschillen, groot en klein.
Alles is onzeker; overal bestaat gelegenheid
tot misbruik en willekeur.
Geschillen over het loon, over verplich
tingen vau bjjzonderen aard, over de werk
uren, over het toezicht waaraan de werk
man onderworpen is, kunnen en moeten
zoo goed als tot de onmogelijkheden be-
hooren. Thans ligt overal de brandstof op
gehoopt en één vlaag van ontevredenheid
of opgewondenheid doet de vonk in het
kruit vallen. Wie schat de verloren uren,
door de werkstakingen reeds aan de nationale
welvaart ontroofd? Wie schat de vermin
dering van het gezamenljjk vermogen van
werkgevers en arbeiders, die zjj ten gevolge
gehad hebben Wie schat het zedelijk na
deel, dat zjj op allerlei wjjze hebben toe
gebracht? En wat is het einde? Brengen
zjj in den regel werkelijk eene verbetering
van toestanden mede? Herstellen zjj de goede
verhouding tusschen partgen voor het ver
volg? Hebben zij den algemeenen geest
beter gemaakt?
Laat ons hier op al die vragen liever
het antwoord schuldig bljjven. Dat ant
woord is beschamend.
De groote fout van werkgevers en werk
lieden beiden ishet mondeling aangaan
van looncontracten voor onbepaalden tjjd
en zonder behoorljjke voorwaarden. De
groote fout van de wet is: het niet als
verplicht stellen van behoorljjke, schrifteljjke
contracten, als regel althans, en het verzuim
van alle toezicht. Trouwens, zoolang van
een wetteljjk ingevoerd arbeidscontract geen
sprake is, is het toezicht van zelf ondenkbaar.
Een schriftelijk contract kan moeiljjk
bezwaar meer opleveren in een tijd als de
onze, waarin het getal dergenen, die hunne
handteekening niet kunnen stellen, althans
gedurig afneemt. Dat schrifteljjk contract,
lachte de arts en zjjn hoofd verdween weer.
Eenige uren later dreigde Kohlhovens
kalmte weer de overhand te krjjgen, toen
hjj toevallig, naar buiten ziende, Kathi en
den architect in het plantsoen om het beeld
ontdekte.
»Daar zjjn z« alweer o, als ik den
kerel hier had ik kon hem verscheuren.
Voor mjjn oogen brengt hg de meid den
kop op hol de spitsboef
De zwaarbeproefde vader zonk uitgeput
op den harden bank neer en legde het hoofd
in de handen.
Toen Kathi, wier gezichtje door de tegen
woordigheid van haar minnaar frisscher en
vrooljjker was geworden, tegen den avond
boven kwam, sneed zjj den stortvloed van
verwijten af door met een uitdrukking van
't hoogste geluk haar kleine vuist toe te
steken, waaraan een mooie, kleine ring
glinsterde. Daarbjj fluisterde zjj schelmsch:
>van Poldi I
»Jou Poldi zal ik den nek omdraaien!*
brulde Kohlhoven. Meer kon hjj op ditoogen
blik niet uitbrengen, 't was ook juist genoeg.
De architect scheen zich van deze be
dreiging niets aan te trekken; integendeel,
ze seheen hem nog op te vroolgken.
waarin desnoods kan worden voorzien door
gedrukte formulieren, die slechts door par
tijen behoeven te worden ingevuld, behoort,
zal bet rechtskracht hebben, door de wet
te worden geëischt voor elke verbintenis,
die niet tot wederopzeggens toe, en dus
voor eenen bepaalden tjjd gesloten wordt,
en de werkgever behoort daarvoor onder
strafbepalingen verantwoordelijk te worden
gesteld.
Men zal hiertegen ongetwijfeld de be
denking doen hooren, dat de contracten van
dienst bijna allen, zonder onderscheid, voor
onbepaalden tijd worden gesloten en bet
schriftelijk contraet dus tot de uitzonderingen
zou blijven behooren. En, kan men de par-
tjjen wel dwingen contracten voor eenen
bepaalden tijd aan te gaan? Is dit in vele
gevallen niet zoo goed als onmogeljjk? Wjj
zullen op die vraag gemakkeljjk een vol
doend antwoord kunnen geven.
Buitenland.
Bjj het Fransche ministerie van oorlog
is het bericht ontvangen, dat de neef en
erfgenaam van de koningin van Madagascar,
prins Rakatamena, binnenkort te Bordeaux
zal arriveeren. De heer Myre de Vilers
herinnert in een brief aan den minister, dat
deze prins in Maart 1894 door zijn vol
gelingen een Franschman liet vermoorden
en dat deze moord aanleiding gaf tot de
Fransche expeditie. Myre de Vilers verzoekt,
dat men den schuldige aanhoudt ea op
Martinique gevangen zet.
Naar aanleiding van de wanordelijkheden,
die te Marseille bjj de jongste stierenge
vechten zijn voorgevallen, heeft de maire
van Marseille in overleg met den gemeente
raad stierengevechten, onder welken vorm
ook, verboden.
De sclou* van de Parijsche wereldten
toonstelling in 1900 zal waarschijnlijk zjjn
een wereldbol van Elisée Reclus op 1/400.000
van de ware grootte (een middellijn van
33 meter ongeveer). Binnen de bol zal
met de noodige tussehenruimte natuurlijk
voor de bezoekers een tweede worden
aangebracht, waarop in spiralen de inte
ressantste wegen zullen worden aangegeven,
die men moet volgen om in 80 minuten
de reis om de wereld te maken.
Koningin Victoria van Engeland beeft
doen bekend maken, dat zjj, hoewel dank
baar en gevoelig voor de algemeene uit
drukking van genegenheid voor haar per
soonlijk, nu zij binnenkort langer geregeerd
zal hebben dan een barer voorgangers op
'den Engslschen troon, wenscht dat alle
viering dezer gebeurtenis zal worden ver-
jschoven tot zjj gedurende zestig jaren zal
geregeerd hebben indien dit haar althans
Jzal worden vergund.
Kohlhoven geloofde reddiagloos krank
zinnig te zullen worden, toen hij den vol
genden dag Poldi Muller met het onschul
digste gezicht van de wereld de smalle trap
opkletteren zag en aehter hem Kathi.
De architect maakte het evenwel nog
erger; hjj plaatste ziah voor den woedenden
vader en vroeg in korte woorden om de
hand zjjner dochter.
Kathi's vader zou op dit oogenblik ge
barsten zijn, indien bjj niet in staat ware
geweest, met deze belangwekkende woorden
»ben je nu stapelgek?* zich lucht te ver
schaffen.
De Bavaria dreunde, toen Kohlhoven
dezen schreeuw uitbracht.
De architect was bjj de pinken; hij ver
trok geen spier in zjjn gezicht en antwoordde
rustig»ik meen te bemerken, dat u zich
niet in een vrooljjke stemming bevindt
ik kom morgen terug kom, lieve Kathi!*
Zjjn bondgenoote was hem reeds vooruit
geijld. Kohlhoven tierde en riep te vergeefs,
zij stoorden zich eenvoudig niet aan hem.
»Gerechte hemel, geef me morgen den
moed dat ik dien kerel om 't leven breHgl*
smeekte hg. Zjjn gemoedstoestand was in
derdaad zorgwekkend.
Bjj een opvoering in bet Novelty Theatre
te Londen, is een schrikkeljjk ongeluk ge
beurd. In het stuk kwam een falsaris voor,
een Spanjaard, die door een Creool moest
worden doodgestoken. De tooneelspeler
Franks, die den laatste voorstelde, bracht
de als schijnstoot bedoelde messteek toe met
een vrij scherp, dolkvormig mes toen
plotseling zjjn medespeler, de heer Temple
Crozier, ineenzakte. Het bleek, dat hjj in
de borst getroffen was en dat wel levens
gevaarlijk. Toen dan ook een dokter ver
scheen was hij reeds een Ijjk.
Franks werd gearresteerd en erkende
natuurljjk gestoken te hebben, doch de arme
man was radeloos over het onheil, dat hjj
gesticht had. Voorloopig is hjj op vrjje voeten
gelaten.
In een dar Schotsche bladen kwam on
langs een artikel voor over den toestand
op Kreta, waarin vorst Bismarck werd on
derhanden genomen over de »ruwheid waar
mede hjj zjjn meening over de Kretenser
quaestie gezegd had.* Volgens dat blad zou
Bismarck zich hebben uitgelaten»dat hjj
in de zaak van Kreta minder belang stelde,
dan in het kleinste aardhoopje van zjjn
tuin.*
Een zekere mijnheer Ogilvy bracht deze
mededeeling onder de aandacht van den
oud-kanselier, en vroeg of het waar was,
dat Bismarck zich zoo had uitgelaten over
een ongelukkig eiland, waar 200.000 Chris
tenen worden onderdrukt. Zoo iets kon
Ogilvy niet gelooven van den vorst.
Het antwoord van Bismarck was als
volgt
»Ik dank u voor uw vriendeljjk schrjjven
en voor de goede meening, die gjj daarin
over mjj uitspreekt. Wat mjjn verontschul
diging aan de Kretensers aangaat, daarvoor
moet ik u verwjjzen naar den brief van
den apostel Paulus aan Titus, het Ie hoofd
stuk, het 12e en 13e vers: »Een uit hen,
zijnde een eigen profeet, heeft gezegd: De
Kretensers zjjn altijd leugenachtig, kwade
beesten, luie buiken. Deze getuigenis is waar.
Daarom bestraf hen seherpelijk opdat zjj
gezond mogen zjjn in het geloof.*
Bismarck.
na een gelukkige expeditie.
Het blad »Dageas-nyhetez« ontving de
volgende mededeeling van luitenant Schott
Nansen is te Vardë aangekomen; gingen
op het ijs sedert den herfst 1895, waar
Nansens schip »Fram« werd verlaten.
Het Engelsche stoomschip Windward,*
dat hen naar Noorwegen bracht, nam hen
nabjj Franz Jozeflaad op. De »Fram« zal
naar de Oostkust van Groenland drjjven.
Nansen bereikte den Noordpool niet, kwam
echter 4 graden Noordeljjker dan iemand
voor hem. De »Windward« was op reis om
de Jaekson-expeditie van proviand te voor
zien.
De bekende potloodenfabrikant, baron
Von Faber, die onlangs in Beieren is over
leden, heeft aan zjjn werklieden een half
millioen mark vermaakt. Het geld is hun
onmiddelljjk uitbetaald.
In een bosch nabjj de stad Soukatas
(Algiers), is een groote brand uitgebroken,
welke ook de oogst bedreigt. Verscheidene
woningen der inboorlingen zjjn reeds in de
asch gelegd.
Omtrent de Noordpoolreis van dr. Nansen
meldt een telegram van dezen koenen reiziger:
Gezond in het vaderland teruggekeerd,
Den volgenden dag verscheen bet paar
weer. Kohlhove» zag zich door de beperkte
ruimte verhinderd tot handtasteljjkheden over
te gaanKathi en Poldi moesten al hun
zelfbeheersching te hulp roepen om hun
positie tegenover den woedenden man te
handhaven. Gelukkigerwijs kwam de docter
er tusschen, die het jonge paar de hand
drukte eu zich daarna met al den ernst, die
zjjn beroep meebracht, tot den patient
wendde. Hij haalde als gewoonlijk zjjn maat
te voorschjjn en omspande Kohlhovens
lichaam.
Sedert eergisteren hebt u negen centi
meters verloren u moet u woedend
geërgerd hebbenu is zichtbaar afgevallen.
Zoo iets is nog nooit voorgekomen. Nu zjjt
ge gered, nu werken we u door 't gat.
Zeg me eens, wie beeft deze kuur bewerkt?*
Ja wie? KohlhoTen zag den architect
niet zonder ontroering aan; in 't volgend
oogenblik sloeg Kathi haar armen om zjjn
ronden hals en Muller trok zjjn witte hand
schoenen aan.
»Halt« zei de docter, die begreep wat
hier stond te gebeuren, »halt, dat is tegen
het voorsehrift! Hier een vrooljjke opwel-
ling, wat valt u in? Wil je weer plotseling
De excursieboot >Caronne« die van Spits
bergen is teruggekeerd te Vadso, bracht de
tjjding, dat in den ballon van Andrée vier
lekken zjjn ontdekt, waardoor het gas ont-
wjjkt, en dat Andrée waarschijnlijk dezen
zomer niet meer zal opstjjgen.
De «Tel.* schrijft hieromtrent echter:
Het meteorologisch centraal-instituut is
van oordeel, dat dr. Andrée waarschjjnljjk
4 Aug. is opgestegen, omdat de wind bjj
Vardö den 4 Aug. aanhoudend zuidelijk was,
hetgeen waarschjjnlijk ook op Spitsbergen
het geval zal zjjn geweest.
Aan het »N. v. d. D.« ontleenen wjj
het volgende:
Van de Noordpool, nog door geen mensch
betreden en waarvan niemand iets met zeker
heid weet, gaat een waas van geheimzinnig
heid uit, dat iedereen omhult die zich daar
heen wil begeven, of die ook maar op het
punt is een tocht derwaarts te beproeven.
Niemand weet nog iets zekers van Frith-
joff Nanssen en niemand weet recht of
Andrée eindeljjk zjjn luchtreis naar de Pool
heeft ondernomen of niet.
De berichten, dat hjj dit jaar van de reis
had afgezien, sehjjnen onjuist te zjjn, bljj-
kens het telegrafisch bericht uit Stockholm,
en nu zouden, volgens een te Ottawa ont
vangen bericht uit Victoria (Britsch Noord-
Amerika), een paar troepen Indianen den
ballon van Andrée gezien hebben die in
noordeljjke richting voortdreef.
Dit bericht vereischt echter nog bevesti
ging. Het is best mogeljjk, dat de Indianen
zich hebben vergist.
De moordenaar van den vorigen Shah
van Perzië, Nasr-Ed. Din, is gistermorgen
te Teheran opgehangen. Een groote menig
te woonde de executie bjj.
De vreeseljjke hitte in Amerika duurt
nog steeds voort en uit den barometerstand
is niet af te leiden, dat er spoedig verade
ming zal komen. Dinsdag bezweken te New-
York 48 personen door de hitte, terwjjl er
Maandag 70 stierven. Honderden menschen
vallen op straat flauw en men heeft geen
brancards genoeg om de door zonnesteek
in gewicht toenemen?*
»Dan dadel jjk als we beneden zjjn!«
drong Muller.
Kohlhoven knikte; hjj begreep nu alles.
Bereids stond zjjn voet op de trap; met het
ongeduld vau den minnaar, die de vervul
ling zijner liefste wenschen nabjj ziet, greep
Muller zjjn a.s. schoonvader bjj de beenen
en trok uit alle kracht. Kohlhoven protes
teerde tegen deze forsche hulpbetooning, maar
zjjn stem kon beneden niet gehoord worden,
daar zjjn buik de opening versperde. Einde
ljjk ontsnapte een eigenaardig geluid, dat
uit een pjjnljjk en een heerljjk gevoel moest
ontstaan zjjn, zjjn lippenhg was er
door!
Voor lezers, die er alles van weten willen,
teeken ik nog op dat den avond van den
zelfden dag in -de »Vier Jaargetjjden* ia
alle stilte een verloving gevierd werd. Dea
volgenden dag trok het gezelschap terug
naar Weenen. Hier heeft natuurljjk niemand
een enkel woord vernomen van Kohlhovens
Münchener avontuur en het moet ook een
geheim big ven. Dit heeft Kohlhoven uit
drukkelijk bedongen.
Slot.
r;et land van altena.
VOOR
