Hel Land van Heusden en Allena, de Langstraat en de lionimelerwaard.
FEUILLETON.
Op Waltersburg.
Uitgever: Lu J. VEERMAN, Heusden.
M 1532. WOENSDAG 21 OCTOBER.
1896,
Dit blad verschjjnt WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementipr jji: per 3 maanden f l.OO.
franco per post zonder prgsvei hooging. Afzonderlijke
summers 5 cent.
Advertentiën van 16 regels SO ct. Elke rege
meer 71/, ct. Groote letters naar plaatsruimte.
Advertentiën worden tot Dinsdag- en Vrjjdagavow
ingewacht.
17. Slot.
Voor de oprichting van fabrieken, is
zoet water mede van groot belang.
Nu toch wordt de oprichting van menige
fabriek tegengehouden omdat men slechts
heeft te beschikken over brak water en
leidt menige toch tot stand gekomen onder
neming om dezelfde redenen een kommer
vol bestaan.
Voor het goed roten van het in de pro
vincie gewonnen vlas, bestaat ook dan ge
legenheid omdat men dan kan verkrijgen,
voortdurend stroomend en zoet water.
En evenals de provincie Friesland alsdan
kan doen uit het IJselmeer, zullen dan de
vele polders in de provincie water kunnen
aftappen uit den boezem en dus mede
in het voorjaar, zonder vrees voor te laag
water, kunnen uitmalen.
Ook de polders hebben das zeer veel be
lang bjj tjjdigen aanvoer van zoetwater.
De binnenlandsche scheepvaart in Fries
land wordt mede ten zeerste gebaat, wan
neer een regelmatige stand van bet boezem
water is te verkrjjgcn.
Ook voor de ontworpen bedjjkingen biedt
het zoetwatermeer het voordeel aan, dat
met het schutten van schepen alleen zoet
water binnenkomt.
Dat de Staatscommissie de voordeelen aan
een zoetwatermeer verbonden, met het oog
op de waterverversehing, niet in cijfers kon
aangeven, is begrjjpeljjk.
Een ieder zal, na 't voren aangevoerde,
evenwel moeten erkennen, dat die voor
deelen, in 't bjjzonder voor Friesland, enorm
zullen zjjn.
Behalve het genot van een zoetwatermeer,
als hiervoren bedoeld, zjjn, afgescheiden van
de voorgestelde landaanwinning dus reeds
dadeljjk na de afsluiting daaraan nog
de volgende belangrjjke voordeelen verbon
den, als:
Verbetering in de lozing van den Vecht-
hoezem, de Eem, de polders langs de be-
neden-Ij8el, het Zwartewater, de Overjjsel-
sche Vecht en de Linde.*
«Verbetering in de lozing van polders
die thans plaats heeft op den afwisselenden
Zuiderzee8tand, door het vrjj standvastige
peil van het IJselmeer, waarop dan de af
watering kan plaats hebben.*
Zoo zullen de zeehavens, liggende aan het
IJselmeer, en die voor diep geladen schepen
nu alleen met hoog water zijn te bereiken,
reeds tjjdens de afsluiting, zoodanig worden
verbeterd, dat ze bjj het aangenomen peil
van het IJselmeer, te allen tjjde zjjn te be
reiken.
De havens van Makkum en Harlingen
worden, volgens het plan, door een ruim
en diep kanaal, uitmondende bij Piaam, met
het IJselmeer verbonden, zoodat de scheep
vaart tusschen Holland en Friesland, onaf
hankelijk wordt van stormvloeden
Als zeehavens, ondergaan die beide plaat
sen verbetering door verdieping van de
Texelstroom en de Doove balg. Het zeewater
toch door het Texelsche gat aangevoerd, zal
na de afsluiting niet meer zuidwaarts worden
afgeleid, maar loopen langs de genoemde
vaarwaters in Noord-Oosteljjke richting en
daardoor medewerken tot verdieping.
In de blauwe Slenk, die als hoofdtoegang
uit zee voor Harlingen wordt beschouwd,
verwacht de S aatscommissie geen veran
dering.
De scheepvaart wordt dus bij de afsluiting
der Zuiderzee, zoowel op het IJselmeer als
daarbuiten gebaat.
De afwatering van Friesland, die in den
tegenwoordigen toestand, bjj de zuideljjke
van Friesland, wordt, behalve de bovenge
noemde verbetering, afdoende verbetering
verkregen na bedjjking van den noord-
oosteljjken polder.
De vallei van de Linde nl. waarvan de
afwatering thans op de Zuiderzee plaats
heeft en die daardoor zoo gebrekkig is, dat
een groot deel der landen langs de beneden
Linde moeten worden bemalen, verkrjjgt bjj
afsluiting van de Zuiderzee, lozing op een
regelmatig peil en, na voltooiing van den
noordoosteljjken polder, eene volkomen ge-
wenschte afwatering op Frieslands boezem.
De bestaande zeeweringen om het IJsel
meer worden ontheven van den invloed der
stormvloeden en daardoor voor een be-
langrjjk deel der tegenwoordige onderhouds
kosten, terwjjl na bedjjking van de ont
worpen polders, het grootste deel dier zee
weringen en daaronder dat in onderhoud
bjj het Waterschap «de zeven grietengen
en stad Sloten*, als waterkeering wordt
opgeheven.
Voor de zeewering benoorden Piaam is
van de afsluiting geen beteekenende ver
hooging van stormvloeden te verwachten.
Ziehier, U in het kort aangegeven be-
langrjjke voordeelen, gelegen in de afsluiting
der Zuiderzee, voordeelen, waarvan de
meesten reeds zonder bedjjking, alleen bjj
afsluiting, zjjn te verkrijgen, dus na 8 of 10
jaren na den aanvang der werken.
dan kan het boezemwater der provincie
te allen tjjde worden ververscht;
dan is een groot bezwaar tegen oprichting
van fabrieken, waarin producten van eigen
bodem kannen worden be.verkt, opgeheven.
Dat de Staatscommissie zich in hoofdzaak
er toe bepaald heeft de voordeelen van het
tot stand komen van het werk als geheel
beschouwd aan te toonen is natuurljjk, maar
daardoor weet menigeen tot dusverre niet
welke voordeelen reeds alleen door de af
sluiting van de Zuiderzee kan worden ver
kregen.
Bjj hen die de afsluiting beoordeelen als
alléén noodig voor een veilige en voordeelige
bedjjking in het IJselmeer, kan misschien
het vorenstaande de overtuiging vestigen,
dat die afsluiting nog om andere en zeer
belangrjjke redenen gewenscht is.
Welnu dan, hebben wjj U eenigszins
overtuigd van het groote nut der afsluiting
van de Zuiderzee, op de groote voor
deelen aan de daarop volgende indijking
verbonden wezen wjj ditmaal niet treedt
dan toe als lid dier vereeniging en trekt
met hen ten strjjde, om niet te rusten
vóórdat door de regeering tot uitvoering
worde overgaan.
Buitenland.
1 opening van slechts drie millimeter middel-
ljjn heeftdeze opening wordt gesloten met
een stalen kraan die in den stop is ge
schroefd. De vloeistof is in deze bonbonnej
opgesloten onder zeer hoogen druk, doch
de flesschen zgn te voren op veel hoogerea
druk beproefd.
De directeur der fabriek vermoedt, dat
de bonbonne niet geheel leeg is geweest,
maar nog een weinig acetyleengas heeft
bevat, echter onder een drukking die te
zwak was om het binnendringen van lucht
te beletten. Zoo heeft er zich een ontplof
baar mengsel van acetyleen en lucht, een
soort van knalgas gevormd, dat door is
de minste vonk of de nabjjheid van ecu
vlam ontploft. De werklieden hebben dit
niet vermoed en zgn waarsohgnlgk met een
soldeerlamp dicht bjj de opening van ie
flesch, die het ontplofbare mengsel bevatte,
genaderd.
De werklieden kannen dit echter niet
meer navertellen, want beiden zgn op slag
gedood. De uitwerking was dezelfde als bjj
een dynamietontploffing, de ledematen wam
van het lichaam gerukt en de huid wal
zwart gekleurd door fijne koolstof. Een
stoker die zich in het aangrenzende ketelhuii
bevond, werd door glasscherven gekwetst.
In de gebouwen van de fabriek is sreen —'1
I heel gebleven.
vloeibaar.. Na de ontploffing vond
In 't bjjzonder zal Friesland van die een
voordeelen kunnen profiteeren. Als de kalmte, groote ontsteltenis veroorzaakte.
In een fabriek te Parjjs, waar vioeioaar; i\a de ontploffing voncf te.
acetyleen bereid wordt, heeft Zaterdagmiddagverscheurd en verbogen a
U6
hevige ontploffing plaats gehad, die papier. Het parket heeft ei
en
de flesch ter beschikking j
sluizen, alleen bjj sterke aflandige winden, die tegenwoordig in Friesland heerscht, plaats j Een der gevulde bonbonnes ontplofte n.I.deskundigen, Girard van 1
van eenige beteekenis is, zal door de afsluiting j gemaakt zal hebben voor geestdrift, en er ontstond een begin van brand, dat echter boratorium, en den mjjn-
Zuiderzee, zoodanige verbetering j wanneer voor afwatering naar het Noorden geen gevolgen had, maar de schuur waarin die een technisch onderzoek
ondergaan, dat, desverlangd, de
van de
kunnen
boezemstand nimmer hooger komt dan het
peil van het IJselmeer, nl. 26 c.M. boven
zomerpeil.
Voor de afstrooming beneden die hoogte
moet, zooals nu, van de afwaaiing van het
IJselmeer worden gebruik gemaakt.
De Staatscommissie erkent echter met
den ontwerper van het plan (den heer Lely)
dat Frieslands uitwatering alleen afdoende
de noodige maatregelen zullen zgn genomen, de gevulde bonbonnes (er waren er 120)
dan kan die provincie, op waterstaatkundig i stonden, is kort en klein geslagen. Dertig
gebied, geraken in een toestand, die aan hetgevulde flesschen, van 4 kilo inhoud, be-
ideale grenst, n.I.
dan kan zjj zgn eene provincie met een
zoetwaterboezem
dan bezit zjj de middelen om den boezem
waterstand naar wensch te regelen;
dan kan een einde komen aan het kost-
g <>P g(
röeente-li
lenr Lêy
de oorzas
stemd voor Den Haag, Amsterdam en Rot
terdam, evenals een gashouder met 25.000.juist op grond
ploffingen.
van de ontploffing moeten instellen.
Dit onderzoek zal wel uitmaken of de
vrees bewaarheid is dergenen, die tegen het
vloeibaar acetyleen hebben gewaarschuwd,
van het gevaar voor ont-
liter, bleven intact.
Omtrent de oorzaak der ontploffing tast
men in het duister. De bonbonnes zgn
stalen flesschen, in den trant van jjzeren
bare onderhoud van vele der thans bestaande cylinders, waarin het vloeibaar koolzuur in
van I
Het heet thans zeker te zgn, dat Felix
Faure naar Rusland gaat en wel in het laatst
van
«Gaan
(15
zeide ze en reikte hem de
dit of het begin van het volgend jaar.
verbetering moet zoeken in het noordoostenwaterschappen en wordt de oprichting van den handel wordt gebracht; zjj zjjn van j Maandagavond werd te Londen eene
der provincie. nieuwe, die bescherming tegen hooge boe- boven gesloten door een stalen stop, die er groote vergadering gehouden ter bespreking
Alleen voor de afwatering van eea deel zemwaterstanden beoogen, onnoodig; :in geklonken is, en een uitstroomings- van de motie tegen de Armenische gruwelen.
we,«
rechterhand.
Stil betraden zjj de ziekekamer. Beiden
spraken geen woord meer met elkander. De
arts gaf de bedienden een wenk en ver-
wjjderden zich met hen.
Emma von Waltershausen was met haren
zwager Ottokar alleen. Zjj was zacht naar
't bed getreden en de arts had haar tegen
woordigheid den baron niet meegedeeld. Deze
lag met gesloten oogen op het bedhjj had
haar niet hooren binnenkomen. Doch hij
had gevraagd haar bjj hem te brengen, en
dus kon hjj er niet door verschrikt worden.
Zjj zette zich onhoorbaar op een stoel en
bewoog zich niet, wachtend, tot hg de oogen
openen zou; zjj durfde zgn sluimer niet
storen. Haar oogen waren op hem gevestigd,
op die schoone, manneljjke trekken, die ook
in de nabjjheid des doods de uitdrukking
van kracht ea moed bewaarden.
De gewonde sloeg de oogen op en zjjn
blik trof den haren. Hjj wilde haar naam
uitspreken, doch de kracht ontbrak hem.
Zjj legde haar hand zacht op de zjjne.
«Ottokar,* snikte zjj, «mjjn dierbare
Ottokar
Zjj wilde meer zeggen, doch een zachte
druk zjjner hand weerhield haar. Zjj keek
hem vragend aan. Zgn oogen baden haar
te zwjjgen hjj scheen te willen spreken.
Ze moest zich over hem heen baigen, wenkte
hjj. L-it deed ze en hjj sprak fluisterend
«Emma, ik voel den dood naderen. Hg be-
vrjjdt mij; want in zgn nabjjheid mag ik u
zeggen, boe or.uitgpro^kljjk ik u liefheb.
Den Bterrtnde vergeeft, ge ook het onge
lukkigs uur van dezen dag
«Ik dreef u in den dood, Ottokar,* viel
ze hem in de rede, »o dat ongelukkige uur,
't was harteloos van me
Zjj kromp ineen van smart en de tranen
stroomden haar over de bleeke wangen. Hjj
bleef in het aangezicht des doods ie kalme,
moedige man.
«Neen, EmmaGe dreeft me niet in den
dood. Toen ik u weerzag na zoo langen
tjjd, toen ik mg helder bewust werd, dat
een leven zonder u mjj een eeuwige kwelling
zou zgn, toen ik beken het u kwam
de gedachte in mjj op de kwelling te ont
gaan door den dood te zoeken. Doch deze
gedachte heb ik van mij afgezet. Ik wilde
alleen mjjn eer en mjjn plicht volgen; en
deze volgde ik, toen de doodeljjke kogel
mjj trof.*
«Ge zjjt grootmoedig,* zei ze.
«Ik ben slechts oprecht, Emma. En, om
het u geheel te bewjjzen, herhaal ik mjjn
verzoek, vergeef mjj het gebeurde, verdelg
het uit uw herinnering!*
Kalm, als hjj, kon ook zjj nu spreken.
«Ottokar, ik heb u in 't zelfde oogenblik
vergeven, toen ik toornig was. Dech voor
mjj zeiven heb ik geen vergeving. Ik draag
een zware schuld, ik alleen. Ik moest hard,
terugstootend tegen u zgn om niet te ver
raden hoe zwaar mjjn hart leed. Elk woord
van mjj had uw hartstocht weder doen op
vlammen, ik gevoelde mjjne zwakheid en ik
wilde een eerljjke vrouw big ven.*
«Heb dank, Emma!*
Het waren zgn laatste woorden. Nog een
maal drukte hg hare hand. Toen greep hjj
krampachtig naar zgn hart. De stem begaf
hem, zgn oogen braken, zjjn hart had op
gehouden te kloppen.
De ongelukkige vrouw omklemde het
dierbare overschot en drukte heete kussen
op lippen, oogen en voorhoofd des dooden.
De clood schonk haar wat het leven haar
geweigerd had: zjj mocht hem kussen.
De arts had de beweging gehoord. Hjj
trad binnen en zag den doode.
«Hjj stierf een gelukkigen dood,* zei hjj.
«Kom mee, arme vrouw,* voegde hjj er bjj,
haar zacht wegleidende, «uw plaats mag
niet langer hier zjjn.«
Nog eenmaal vlamde de hartstocht in
haar op.
«Ik bljjf hier, hier is mjjn plaats. Ik wil,
ik moet met hem sterven.*
«Ongelukkige,* zeide de docter.
Doch hare kracht was gebroken, na al
de opwindingen van dezen dag. Hjj nam
hare hand en ze volgde hem als een vermoeid
kind naar de zijkamer. Hem wachtte een
andere plicht.
De avond was intusschen gevallen. Diepe
stilte had zich over het dal uitgebreid, over
berg en woud in den omtrek. Uit de duisternis
echter drong een zonderling geluid tot het
landhuis overhet kwam al nader en nader.
De oude Thomas, die buiten stond, had het
't eerst vernomen.
«Een rjjtuig?* vroeg hjj zich af, «maar
de wielen knarren zoo en het komt zoo
langzaam voort En toch!* Hjj luisterde
scherp toe en staarde vol verwachting in het
donker onder de boomen, waaruit het ver
wachte te voorschgn moest komen.
«Inderdaad een voertuigMet één paard
en vier neen vjjf menschen er om heen
Kleine kinderen! Wat zal ons nu over
komen
Hg wilde in huis jjlen en zgn heer de
boodschap brengen wat hg gehoord en ge
zien had, welk onbekend bezoek hun te
wachten stond, doch de docter verscheen
reeds op den drempel. Ook hjj had het
naderen van het rjjtuig gehoord en toen hjj
buiten kwam, wist hg ook, wie het waren,
die daar naderden.
«Ja, ja,« zei hjj stil voor zich.
Daarop ging hjj het voertuig tegemoet en
de menschen, die het begelsidden.
«Arme vriend, ook gg I Wjj gaan een tjjd
tegemoet, waarin al wat goed en edel is,
vervolgd wordt en de gemeenheid triomfeert.
Wees welkom op Vrederust 1*
Hg schudde den predikant de hand en
drukte die der kinderentoen hjj Regina de
hand gaf, doorliep haar een huiveringin
het halve duister trof haar een blik zjjner
oogen, waarvoor ze de hare moest neerslaan
Rustig sprak hjj verder, terwjjl ze binnen
traden.
i «Neem mjjn b«sten dank aan, dat ge ter
stond aan mjj gedacht hebt, oude vriend!
Indien de boeren mjj van hier verdreven
hadden, was ik tot u gekomen. En ik heb
nog een andere reden van dankge brengt
weder leven in dit huis des doods.*
De predikant blikte hem vragend aan.
»Ja,« vervolgde de docter, en dit ant
woord was niet tot hem alleen gericht, «ja,
de arme Ottokar von Waltershausen zgn
schoonzuster bracht hem hier werd eenige
minuten geleden uit zgn Ijjden verlost.*
«De ritmeester vroeg de dominé.
Hg bekwam geen antwoord, want de doc
ter zag Regina wankelen en kwam haar snel
ter zjjde.
«Ja, Regina,* zeide hjj, tot het meisje
zich wendende, dat hjj had zien opwassen,
en waarmee hjj steeds vertrouwd geweest
was, «ge vindt slechts zgn ljjk. En ge kunt
met een ongelukkige, met een andere onge
lukkige*, verbeterde hg zgn woorden, «tot
het doodsbed naderen
Het waren wel vreemde woorden en op-
merkelgk was de toon, waarop hjj ze gespro
ken had. De barones had hjj een ongelukkige
genoemd. Was zjj, Regina, ook niet een zulke P
«Regina,* ging bjj voort, zacht, zoodat
zjj 't alleen hooren kon, 't is beter dat ge
de waarheid hoort van mg, uw ouden vriend,
die weet wat ge misdreven hebt.*
De oude Thomas kreeg bevel den wagen
af te laden en voor het paard te zorgen.
Margaretha trok zich het lot der kinderen
aan en de docter was tot de andere arme
vrouw gegaan. Hjj vond de barones, die aan
dulden en ontberen gewoon was kalm en
deelde haar ie aankomst mede van het
gezin des predikants.
Zjj sidderde. «Regina ook?* vroeg ze.
«Ook die!* zei de doater, liep een paar
maal de kamer op en neer, bjj zichzelven
overleggende en trad toen besloten voor
de barones.
«Ja, mevrouw de barones, er is onder
scheid tusschen u en haar. Laat mij u er
een noemenGjj hebt geboet, want geheel
zonder schuld waart ook gjj niet. Regina
moet nog boeten, meer dan gjjze draagt
een veel zwaarder schuld. Verlicht gjj haar
die, door vergeving te schenken voor 't geen
zjj jegens u misdreef!*
«Breng mg bjj haar!* zeide de barones,
terwjjl ze opstond.
«Ik breng ze tot u.«
Hjj ging naar Regina terug.
«Kom met me mee naar de barones.*
Zjj schrok.
«Ge zult vriendinnen worden!*
Zjj volgde hem. De beide vrouwen ween
den bitterljjk in elkanders armen en onder
tranen werd aan de baar van den gemeen-
schappeljjken vriend een band gesloten die
nimmermeer verbroken werd.
De vrede des harten, de rust des doods
zou op Vrederust nog eenmaal gestoord
worden. Het boerenoproer in Waltershausen
werd spoedig gedempt. Den volgenden dag
werd het vredige dal verontrust door een
afdeeling huzaren. Wapenen kletterden,
uide kommando's klonken en één man liep,
wat hjj loopen kon den troep vooruit. Een
schot viel, hg zonk met een doffen schreeuw
ter aarde. De boerenadvokaat, door de
ïuzaren achtervolgd, was doodeljjkgetroffen.
Van Emil Brun heeft men nooit meer
iets vernomen. Of hjj bij 't oproer gevallen
of gevlucht is men weet het niet.
Slot.
PAn hexrirYa nntnlnfUnrr nlanfa rrohnrl 1 TJr.4-
stuk i
IGgU
OUUV1UVUVI V **U fVIV «V» vuw»» VJ
