Het Land van Hwisilon en
ilena, de Langstraat en de fiommelerwaard.
M 161T.
L E CTfllI II.
FEUILLETON
Uitgever: L. J. YEERMAN, Heusden.
DONDERDAG 19 AUG.
1897.
SI1XTA.
Dit blad verachjjnt WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementsprijs: per 3 maanden f l.OO.
franco per post zonder prjjsveihooging. Afzonderlijke
nummers 5 cent.
Advertentien van 16 regels 50 ct. Elke regel
meer 7l/t ct. Groote letters naar plaatsruimte.
Advertentiën worden tot Dinsdag- en Vrijdagavond
ingewacht.
>Van vele boeken te maken is geen
einde, en veel lezen is vermoeiing dis
lichaams.c
»Zoo klaagde reeds eeuwen en eeuwen
geleden de oude Prediker. (Pred. XII vs. 12.)
Met hoeveel meer r-.cht zou hg thans
die klacht aanheffen, nu, vooral ook ten
gevolge van de uitvinding der boekdruk
kunst, tienduizenden en nog eens tien
duizenden boeken ons overstroomen, zoodat
wg er schier door overstelpt worden als
door een zondvloed.
Het zal er dus meer dan ooit op aan
komen, dat men uit dien overvloed van
boeken een goede keus doe. Veel wordt er
geschreven en uitgegeven, dat men beter
doet met ongelezen te laten. Over het
algemeen kan men zeggen, dat een boek,
dat het herlezen niet waard is, ook niet
waard is geschreven te zgn.
Een degeljjk Fransch geleerde heeft eens
gezegd: »Je ne lis plus, je relia,»Ik lees
piet meer, ik hèrlees.c Daarin ligt een
goede les. Er zgn klassieke meesterstukken
geschreven, die de eeuwen door hunne
schoonheid en waardjj behouden hebben
en zullen blgven behouden. Griekenland en
Rome b.v. hebben sthriftelgke monumenten
nagelaten, hechter dan metaal. Deze zullen
steeds worden gelezen, zoolang de beoefe
ning der klassieke talen in eere blijft en
de zin voor wat waarachtig schoon en
artistiek is, aangekweekt wordt bij jongeren
en ouderen. Ook andere landen Enge
land, Duitschland, Frankrjjk, Nederland,
enz. hebben hunne klassieke schrijvers.
Welnu, gene en deze neme men telkens
ter hand om ze te lezen en te hèrlezen.
Reeds de Romeinsche dichter Horatius gaf
dien raad ten opzichte van de Grieksche
schrgvers.
Doch dan zjj er ernst bg de lectuur.
Men doorbladere zulke schrgvers niet, op
dat deze vluchtige kennismaking ons in staat
stelle er bg de oene of andere gelegenheid
over mee te kunnen pratenneen, men
leze met ernst en toewgding, men geniete
van al de schoonheden, die in het kunst
werk worden aangetroffen.
Ook hier geldt de bekende vraag: >Ver-
staat gij wat gjj leest?*
Er wordt dikwjjls zoo vluchtig, zoo
oppervlakkig gelezen, dat men er letterljjk
niets aan heeft. Iemand heeft eens zoo
terecht gezegd»Het lezen is voor mg een
o
EEN NOVELLE VAN HET STRAND.
9)
»Dood?« riep Geertje met eene uitdruk
king van schiik. »Ja. ja,« ging zij voort,
»natuurljjk! Wie had in dien storm nog
kunnen leven? De golven namen haar mede,
ik kon haar met mgne zwakke handen niet
houden. Sprak niet Dmand van Sina Zg
streek weer met do hand over het voor
hoofd. »Jan, trouw haar,« ztide zg toen
plotseling, »ik wil haar rijk maken. Gjj
hebt haar gaarne, niet waar?*
Hij knikte. Zg stond op en greep naar
haar stok.
Dood, bromde zg nogmaals. Jan met een
verwarden blik aanziende, en toen zoo snel
zg kon voortstrompelende. Ik wilde dat zg
ook dood ware geweest. Jan wil haar trou
wen, dan moet ik het haar geven.
Had Geertje haar vroegere kracht nog
gehad, dan zou zg dwars over de duinen
naar hare hut zgn gegaan, maar de ouder
dom had haar met zgne gebreken bezocht,
en angstig hield zg zich onder de bescher
ming der duinen, om niet blootgesteld te
zgn aan den zeewind, waartegen hare kracht
met groot genoeg meer was.
Zoo kwam zg door dezen omweg ook
voorbjj het huis van kapitein Cassen, en
daar was zg zoo aitgeput, dat zg zich aan
den muur moest vastuouden, om zich te
daad van ernst en inspanning; wanneer
ik. iets lees, zonder ik mg af en wijd mgu
gansche aandacht, mgne geheelo ziel aan
hetgeen ik lees.*
Zulk lezen is nuttig, draagt heilzame
vruchten.
Doch dan moeten de boeken, die men
leoat, ook goed en deugdeljjk zgn.
Vooral voor de opvoeding onzer kinderen
is het zoo heilzaam hun goede boeken in
handen te g8ven.
De bekende Engelschen Staatsman Go-
schen heeft bg een prijsuitdeeling op een
school te Liverpool eens een lans gebroken
voor het nat van sprookjes en romans voor
jongens. Hg waarschuwde tegen het gevaar
van een al te zeer op nuttigheid gerichte
opleiding. Tegen technische opleiding had
hg niets, doch hg meende, dat ook 's men-
schen geest bg brood alleen niet leven kan.
Een bestaan of kostwinning is nog geen
leven zoowel op hun leven als menschen
als op hun bestaan als kostwinners, moet
de opleiding der kinderen gericht zgn.
Onderwjjs moet meer doen dan hen in
staat stellen hun brood te verdienen, te
huwen en eön gezin groot te brengen,
Het moet hun gansche manier van leven
veredelen, met glans en schoonheid op
luisteren. Daarom wil de heer Goschen het
vermogen der verbeelding aangekweekt zien
in den breedsten zin.
Wat is dit vermogen der verbeelding?
Het is de gave van den geest, om zich
ideale beelden te vormen, die liggen buiten
zgn dagelijksche omgeving en deze anderen
te aanschouwen geven. Die gave is weg
gelegd voor den armsten zoowel als voor
den rjjksten. En zg zal niemand onbekwaam
doen worden voor de vervulling der prac-
tische plichten des levens; integendeel, zij
zal die gemakkelijker maken, daar zg het
levensgenot, het persoonljjk welbehagen in
het leven verhoogt. Hoe gezonder de geest,
des te gemakkelijker arbeidt hg en arbeidt
het lichaam met hem. Gelijk nu een be
zoek aan het zeestrand het lichaam ver
kwikt en sterkt en nieuwen blos brengt op
de wangen, zóó ook verkwikt en sterkt en
kleurt opnieuw een uitstap der verbeelding
den geest. Ademt dus, kinderen en jonge
lieden, op uw tgd met volle teugen het
versterkend ozon der verbeeldingEn hoe
dit? Door het lezen van reisbeschrijvingen
en poëzie, de levens van beroemde mannen
want ook daar is hooge verheffing uit te
ontleenen, getuig} dat zoo menig groot
man, als Franklin en anderen, tot nag ver
dat men haar vermeed en vreesde, had
daarin vroeger ook genoegen geschept, maar
nu oogste zij de vruchten van dit zaad, en
deze waren bitter in haar mond. Naast haar
stond een venster open en nieuwsgierig zag
zjj in den door den heer Raad bewoonde
kamer. Dicht bg het raam, op een met
boeken bedekte tafel, stond een portret
het lederen foudraal, waaruit het genomen
was lag er naast en met wjjd openge
spalkte oogeD staarde Geertje dit portret
aan. Het had in 't geheel niets in het oog-
vallends.
Een bleek, regelmatig gezicht, was door
blonde eenigzins roodachtige haren omgeven
en donkere, ernstige oogen pasten goed bg
den weemoedige» maar oneindig liefelgken
glimlach, welke om den mond lag.
Op den ontblootten witten hals lag een
gouden ketting, waaraan een groot kruis
van witte en groene steenen hing
Tegen den wind in, met een gevoel, als
rolden de golven achter haar aan, vloog
Geertje in ademloozen haast midden door
het dorp. Lachend schreeuwden de kinderen
haar achterna, hoofdschuddend zagen de
ouden naar haar, tot dat zij over het moeras
bg hare hut kwam, wnarvau zg de deur
haastig sloot. Hadden wind en golven
haar tlit willen zeggen, die nu altjjd luider,
en alijjd duidelgker in den nacht bruisten
en stormden. Zou nu de wraak van de
zee beginneu, omdat- zg haar bevel Diet
j was nagekomen, haar doel verijdeld had
Wut beduidde dat kruis op den boezem van
i aie vrouw? De wind deed de deur rani-
UT J
geprikkeld is door het lezen der lerens van
Plutarchus, waarin deze groote Grieksche
geschiedschrijver de beroemdste helden der
oudheid voor onzen geest heeft getooverd,
en ook door het lezen van goode romans.
Goede romans; want er wordt tegenwoordig
maar al te druk een soort van romans in
het lioht gegeven, waarin men alles vindt,
behalve wat het jong gemoed behoeft. Men
vindt in die boeken platheden, de nauw
keurigste voorstellingen van alledaagsche
mannen en vrouwen, verveLud, laag of
dom doch wat leert men daaruit? Weg
met dergelijk geknutsel J Weg met de his
torietjes der brave Hendrikkeu in allerlei
formaat! De knaap leze sohrjjvers als
Walter Scott, Dickons, Kinglvy, Marryat,
Cooper, Jacob van Lennep, Andriessen,
Louwerse. Hij doe zich te goed aan Ivan-
hoe, David Copperfield, Nelly, Peter Simple,
de Woudlooper, Jules Verne's reizen, de
Roos van Dekama; hij leve met Robinson
Crusoè' op diens eiland. Hg vtrdiepe zich
in de geschiedenis van het verledene
het boek van Prof. P. J. Blok over onze
geschiedenis is aller aanbevelingswaardig
in kloek doorstane avonturen te land en
ter zee; hg dwepe met een Tromp en de
Rugterhg laete eerbied gevoelen voor een
Willem van Oranje, den grondlegger onzer
vrjjheid, in ééu woord, voor de helden van
ons voorgeslacht.
Ook goede reisverhalen zgn voor hem
uitmuntend. Bij wjjle zelfs halo hg zgn
hart op met mate natuurljjk en tot
ontspanning slechts aan de aloude
sprookjes, die het erfdeel zgn van alle volken
der aarde.
Ongelukkig het geslacht van jeugdige
oude mannetjes, dat geen behagen meer zou
vinden in Klein-Duimpje en Aladdin's
Wonderlamp. Ongelukkig de vaders of on
derwijzers, die de Duizend-en-één Nacht*
en de sprookjes der Gebrs. Grimm op den
index meenden te moeten plaatsen voor een
wijsneuzig geslacht van aanstaande Droog
stoppels! Ongelukkig het uienschdom, zoo
het ooit bg scherping van het verstand het
hart dor en koud en eng meent te mogen
laten
En voor ons allen geldt het, dat wij door
goede lectuur den geest moeten ontwikkelen
en verheffen boven het zinnelijke.
Daartoe ons in gemeenschap gesteld met
mannen van beschaving en kunst, met de
besten van ons geslacht, van vroegeren en
lateren tgd, met de dichters en de wjjjs-
geeren in de eerste plaats, die onze ziel
maakte venster, als wilde hg bg de oude
vrouw binnenstormen, die in den donkersten
hoek van de kleine ruimte zat en, de handen
voor het gezicht gedrukt, zich kreunend
heen en weer wiegde.
Ik wil het weder goedmaken, Jan moet
haar trouwen en ik zal het haar geven.
Te laat, te laat! Nooit rolt de golf des
tjjds terug, nooit kan berouw de booze daad
ongedaan maken, de wensch naar vergoeding
de onheilvolle gevolgen uitwisschen.
Bjj haren haastigen loop was Geertje ook
den heer Raad voorbijgesneld, die door het
dorp slenterde en hier en daar met de lieden
een gesprek trachtte aan te kuoopen. De
wensch, om hunne gewoonten en levens
beschouwingen te leeren kennen, dreef er
hem toe, maar de eilandbewoners kwaaien
hem daarin over 't geheel niet tegemoet. In
hun verleden waren zoovele donkere punten,
dat een vreemdeling hun zeer verdacht toe
scheen.
Mjjn eerste indruk van deze natuur-
menschen was niet onjuist, zeide hg halfluid,
eene gewoonte, die hg in zijn eenzaam
laven had aangenomen. Wij erkennen bij
de dieren het voortreffelijke, het onbegrij
pelijke van het instinkt en wantrouwen de
verschijning er van bjj ons zelf onbepaald.
Met al ons overleg, als ons verstand, komen
wg in sommige zaken niet zoover als een
hond met zgn instinkt. Mjjn gevoel waar
schuwde mjj voor deze menschen, en toch
ben ik hierhesn gegaan, omdat ik wan
trouwen tegen tujjn voorgevoel koesterde.
Ware ik maar teruggekeerd, nu gevoel ik
WÊm IRÉmÉl MMMHIMiiikuiiMÜÉk
verheffia boven het zinaeljjke en ons op
voeren naar hoogere sferen.
Vergeten wg het niet, dat de geest
meerder is dan de stof. sHeerljjkc heeft
eens eea groot wijsgeer gezegd »is het
gezicht van den fonkelenden sterrenhemel
boven ons, maar een grootscher aanblik
nog is de zedewet in ons gemoed.*
De geest stichte dus ook zgn rjj'r in ons
en daartoe werke mede het ernstig lezen
van goeie boeken, waartoe wg onze lezers
nut alle kracht opwekken.
Baitenland,
De prins van Orleans heeft werkelijk
geduelleerd m>t den graaf van Turijn,
Zooals men weet, had de gr&af van Turjjn
don prins van Orleans reeds te Alexandrië
telegrafisch en vervolgens te Marseille schrif
telijk om opheldering wegens de aanvallen
op Italiaansche officieren verzocht. De prins
handhaafde de juistheid zjjner med-)deelin-
gen. Daarop droeg de graaf van Turjjn den
overste Felice Avogadro en kolonel Vioino
Palavicino op, den prins uit te dagen, Graaf
Gelice Avogadro is adjudant van koning
Humbert, Alvorens deze beide officieren met
die van den prins onderhandelden, trokken
de secondanten van generaal Albertone zich
terug. Terwjjl Zaterdagavond te Pargs werd
verteld, dat tengevolge van de tusschen-
komst van een hooggeplaatst persoon uit
Italië het duel afgezegd was, hadden de
getuigen van den graaf van Turjjn een
laatste onderhoud met die vau Orleans,
graaf Leontiew en den heer Mourichon.
Zondagmorgen om vier uur heeft het
duel plaats gehad in het zoogenaamde
Maarschalkenbosch bg Vaucresson; plaats
en tgd waren, in tegenstelling met wat ge
woonlijk bij Parjjsche duels gebeurt, zorg
vuldig geheim gehoudende graaf had ver
klaard onmiddellijk het duel te staken, indien
andere personen dan de getuigen en de
dokters er bg tegenwoordig waren.
Bij het duel, dat vjjfmaal hervat werd,
kreeg de prins van Orleans twee wonden,
een aan den rechterschouder en een in den
buik. Deze laatste maakte aan het gevecht
een einde. De graaf van Tnrjjn werd aan
de rechterhand gekwetst. Na het duel druk
ten de beide tegenstanders elkaar de hand.
De prins is overgebracht naar het hotel
van zgn vader, den hertog van Chartres,
waar hjj verpleegd wordt.
De graaf van Turjjn, prins Vittorio-Ema-
nuele Giovauni-Mariua is, naar meu weet,
in mjjn gewone leven passen.
Die oude vrouw, die mg juist voorbjjliep,
zou mjj angstig maken, en al die andere
vrouwen zullen er na eenige jaren evenzoo
uitzien zg hebben hart noch gemoed, dat
hun jong kan houden. Reeds ia de kinderen
zie ik dezelfde sporen, het is een onver
kwikkelijk ras. Hoe kon het lot een meisje
als Sina daar tusschen schuiven zij be
hoort hier waarlijk niet; hoeveel leed het
haar ook doet. Arm kind 1 Ik zie weinig,
weiuig geluk voor haar, zelfs al werd van
Hendrik eu haar een paar, tehuis kan zjj
zich hier nooit gevoelen.
Langzaam giug hij de hutten voorbg tot
aan het huis van kapitein Cassen, eu trad
iu de door hem bewoonde kamer. De tocht
di- door het openen d.-r deur binnenkwam,
wierp het portrjt ooi, eu met eene lief
kozende beweging nam de heer Raai het
op, en streek er teeder over heen.
>Ik mag u zoo niet laten staan, mjjue
Stellafluisterde hg. De vochtige lucht
kon misschien niet goed zjju. Hg lag het
portret weer zorgvuldig in het foudraal.
Wat moet ik doen? Zal ik weer heengaan
en het meisje trachten te vergeten, dat op
mjj zulk eea diepen indruk heeft gemaakt
Het was de eerste maal, dat ik mjj door
zulk een nevelachtig gevoel van een plan
liet afbrengen. Zjj wokt eene herinnering
in mg, welke ik niet kan onderdrukken.
Haar haar heeft bjjna de kleur van Stella's
lokken. Mgne StellaHoelang zal het leven
ons nog scheiden, wanneer zullen wjj ein
delijk vereenigd worden?
de tweede zoon vau wijlen den hertog vau
Aosta (koning Amedeus van Spanje) en
bjj gevolg de neef van koning Humbert van
Italië. Hjj werd den 24sten November 1870
te Turijn geboren. De graaf is majoor bg
het regiment cavalerie >Piemonte Reale* eu
majoor a la suite bjj het regiment kuras
siers van de Pruisische garde. Zijn broeder,
de hertog van Aosta, is gehuwd met prinses
Helena van Orleans, dochter van den graaf
van Pargs.
De getuigen van luitenant Piui hebben
Pargs verlaten, doch de quaestie met generaal
Albertone is nog niet uitgemaakt.
Alle Bulgaarsche bladen zijn het er over
eens, dat de groote kruitontploffing ti
Rastschuk, zie ons blad van Woetslag 1.1.,
het gevolg is geweest van ten bjjna mis
dadige zorgeloosheid. De gebroeders Iwanow
te Sofia, die zich als kleine handelaars in
ijzerwerk met behulp van Russische con
necties wisten op te werken tot sehatrjjke
aannemers en zich als ijverige Russenvereer
ders mochten verheugen in de bijzondere
gun3t dor tegenwoordige regeering, hadden
de ontlading van geven millioen groot kaliber
geweer-patronen, die door de Russen ware»
achtergelaten, op die conditie aangenomen,
dat zjj het kruit zouden afleveren aan den
Staat, en de hulzen en het lood der kogela
voor zich mochten behouden.
Om van deze zaak zooveel mogeljjk te
plukken, werden tot het ledigen der hulzen
voornamelijk vrouwen en kinderen tegen
een loon(!) van 20 a 40 cents per dag
geëxploiteerd zonder dat er bovendien sprake
was van eenigen maatregel in het belang
van hun veiligheid. In dezelfde houten
loods waar de ontlading der patronen plaats
had en van deze ruimte slechts door een
dun houten beschot gescheiden, bevond zich
nota bene de localiteit, waar de looden
kogels versmolten werlon! De eenige voor-
ziehtigheidsmaatregel die men genomen had,
bestond hieria, dat men gedurende den
werktgd de beide deuren der loods vau
buiten afsloot, waardoor weliswaar het ge
vaar van buitenaf werd beperkt, doch de
toestand der opgeslotenen bg een incident
in de loods noodlottige gevolgen moest
hebben. Bg de ontzettende ontploffing zgn
dan ook van de ruim driehonderd arbeiders
slechts weinigen, die na de verbrjjzeling
der loods naar buiten konden vluchten,
gespaard gebleven. De overigen wien dit
niet gelukte, zgn of door de kogels der bjj
duizenden tegeljjk ontploffende patronen,
in zjjn gelaat, en hg verzonk in diepe
droomergen.
O herinneringSchoon maar ook zoo
pijnigend geschenk van den hemelAl uw
schrik goot gij uit over Geertje, toen zjj in
de duisternis van den avond rusteloos om
het huis van kapitein Cassen sloop, en be
proefd. aan de deur te luisteren, waarachter
zjj den kapitein, den heer Raad, Hendrik
en Sina wist.
Het tnrfvuur brandde vroolijk, de ketel
er boven siste en zong en als tot begeleiding
klonk hat ruischen van de zee er tusschen.
Toen Geertje zich bakte, om haar oor
aan de opening van de deur te leggen,
stiet zij tegen een kleine emmer, welke Sina
had laten liggen, om mosselen te halen;
de emmer rolde om en verschrikte Geertje
zoo, dat zjj om den hoek van het huis kroop
en eerst na langen tgd waagde zjj het weder
te voorschjjn te komen.
Kon men het tegenwoordige door het
juist stellende glas vau het verleden bezien,
hoe jnist zou meu steeds handelen, en alle
misgrepen zorgvuldig vermjjden. Had ik wel
vrouw en kinderen van mg laten gaan, als
ik het verschrikkelijke einde dezir reis voor
uit had gezien. Zg de Amerikaansche vreesde
de zeereis niet en ik geloofde mjj niet los
te kunnen maken. Wat zgn nu roem en
goad in vergelgking van dat verlies, dat
mgu leven eenzaam maakte, en dat ik niet
kan vergeten.
Een diepe zucht, toen was alles stil.
Wordt vervolgd.)
;ende, smartelijke trek kwam
