Hel Land van Hensden en Allena. de Langstraat en de Bominelerwaard.
m Mei 1408
De aanval op den molen.
FEUILLETON.
M 1695.
Uitgever: L. J. YEEBMAK, Heusden.
WOENSDAG 18 MEI
1898.
O
Dit blad verschjjnt WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementsprijs: per 3 maanden f 1.00.
Franco per post zonder prjjsverhooging. Afzonderlijke
nummer* 5 cent.
Advertentiën van 16 regels 50 ct. Elke regel
meer 71/, ct. Groofce letters naar plaatsruimte.
Advertentiën worden tot Dinsdag- en Vrijdagavond
Een onzer oorlogsbodems is uitgezeild
m t de opdracht, een krans neer te leggen
aan de voeten van het standbeeld van
Vnsco de Gama, den koenen Portugees,
dien 't vier eeuwen geleden te beurt viel,
d n weg ter zee naar Indië te vinden.
Dat is een schoone taak, welke »de
Everteen* opgedragen is, schooner dan 't
beecbieten van een stad, het aanleggen van
mjjnen of iets anders van oorlogszuchtigen
aard. Aan Vasco de Gama hebben in 't
blonder Portugeezen, Spanjaarden, En-
gehcfcen tn niet 't minst de Nederlanders
enorm veel te danken en 't is daarom niets
meer dan een staaltje van onzen schuldigen
plicht als wij bij de plechtige viering van
het 4de eeuwfeest een zilveren lauwerkrans
neerleggen aan de voeten van den grooten
Portugees.
Tevens zullen we gaarne de gelegenheid
aangrjjpen de herinnering aan het laatst
der 15de eeuw op te frisschen.
Vóór Vasco de Gama's tijd werden de
Indische waren gedeeltelijk over zee, ge
deeltelijk over land naar Europa vervoerd
met »over zee* bedoelen we over de in
hammen van den Indischen Oceaan, door
de Perzische Golf of de Roode Zee. In het
Oosten was die handel in handen der
Chineezende waren te Aden ontscheept
mochten alleen door Muzelmannen naar
Alexandrie vervoerd worden, wat geen klein
voordeel voor de Arabische kooplieden op
leverde. Vbh Altxandrie uit werden ze
vervoerd naar de stapelplaatsen aan de
Middellandsche Zee en vandaar naar 't
overige Europa.
Door deze overgang van de eene in de
andere hand werden de Indische waren,
waaronder de specerijen een voorname plaats
innamen, zóó enorm duur, dat een korte
handelsweg, vooral een rechtstreeksche op
Indië een dringende noodzakelijkheid werd.
Dezen te vinden, was weggelegd voor
de Porlugeezen, toentertjjd het voornaamste
zeevarende volk. Het ging voetje vcor
voetje, maar 't vorderde toch. Binnen een
tijdruimte van een eeuw vond men den
weg om Afrika heen, waarvan toentertijd
alleen de noordkust aan de Middellandsche
Slot.
»Zocht je me?« vroeg hjj.
»Ja,« antwoordde zij met kloppend hoofd,
niet wetende wat zjj zeide.
»Nu, Mat is er?«
Zjj sloeg de oogen neer en stamelde
»Niets, ik was ongerust en ik verlangde
je te zien.*
Toen, gerustgesteld, vertelde kjj haar, dat
hjj zich niet had willen verwjjderen. Hjj
was bang voor hen. Die schooiers van Prui
sen waren best in staat zich te wreken op
vrouwen en grijsaards. Nu ging alles goed,
en lachende voegde hg er bjj
»Onze bruiloft zal over een week plaats
hebben, dat is alles.*
Toen zjj verward bleef, werd hg ernstig.
»Maar wat scheeltje? Je verbergt mg iets.»
»Neen, ik zweer het je Ik ben gekomen
om je te zien.*
Hg omhelsde haar, zeggende dat het
onvoorzichtig was voor haar en voor hem
langer te praten, en hg wilde uit de sloot
klimmen, om het bosch weer in te gaan.
Zjj hield hem tegen. Zjj sidderde.
»Hoor, je kunt misschien even goed daar
big ven Niemand zoekt je, je hebt niets
te vreezen.*
»Fran5oiee, je verbergt mg iets,* herhaal
de hg.
Opnieuw zwoer zg hem, dat zij hem niets
verborg. Zg wilde alleen liever dat hg dichter
bjj haar was. En zg stamelde nog andere
redenen. Zjj kwam hem zoo zonderling voor,
dat hjj zelf nu niet zou willen weggaan.
zee lekend was. Onder toezicht van den
Portugeeschen prins Hendrik de Zeevaarder
werden achtereenvolgens ontdekt Madeira,
de Azoren, Kaap Bojador, de Kaap Verdische
eilanden en de kust van Guinea. Hier aan
schouwden de Pcrtugeescben voor 't eerst
kroesharige negers. Nog later (1470) w rd
de linie gepasseerd en in 1486 ontdekte
Bartolomeus Diaz de zuidelijke spits van
Afrika, door hem Stormkaap, doch door
den koning »Kaap deGosdeHoop* geheeten.
Deze Stormkaap had zoo'n gevreesden
naam, dat 't later groote moeite kostte de
vier schepen te bemannen, waarmee Va«co
de Gama de ontdekkingsreizen wilde ver
volgen. Het was zelfs noodig ten einde het
getal vol te krjjgen een dozijn terdood
veroordeelden mee te geven. Die zouden
toch den dood niet ontloopen, meende men,
in die onbekende zeeën, waar een eeuwige
duisternis heerscht en tal van gruweljjke
monsters huizen.
Datzelfde liedje werd ook gezongen, toen
in 1492 Columbus de reis naar 't westen
aanvaardde. Evenals deze was ook de Gama
boven deze volksvcoroordeelen verheven en
moedig stak bjj den 9den Juli 1497 in
zee. De Stormkaap deed bjj 't passeeren
zjjn naam alle eer aan. De kleine vloot
had het moeilijk te verantwoorden en toen
men nu den onbekenden Indischen Oceaan
instak, maakte moedeloosheid zich van 't
scheepsvolk meester, die het tot weerspan
nigheid aanzette en stierf een derde deel
aan scheurbuik. Maar Vasco de Gama gaf
den moed niet op, zette door en liet op
20 Mei 1498 te Cacutta het anker vallen.
Zoo was de zeeweg naar Indië gevonden,
al bracht die ook in de eerste jaren weinig
voordeel aan. De Portugeezen vonden ginds
in de Mohammedanen hun heftigste vjjan-
den, bedreigd als deze zich zagen in hun
godsdienst en in de voordeelen, die den
handel hun opleverde.
Deze waren al spoedig niet gering. De
kleinste winst was toch altjjd nog de 8 of
10 voudige waarde. Peper, die per centenaar
met 4 due. betaald werd, bracht in Europa
33 ducaten op, kruidnagelen van 7 due.
werden voor 60 omgezet, muskaatnoten
van 4 due. voor 300 enz.
Edoch, de Portugeezen waren niet ge
lukkig. De ware handelsgeest ontbrak hun
Overigens geloofde hjj aan den terugkeer
der Franschen. Er waren troepen gezien aan
den kant van Sauval.
»Ach, ik wou dat zjj zich haastten, dat
zjj zoo spoedig mogeljjk hier waren!* zeide
zjj vurig.
Op dit oogenblik sloeg het elf uur op de
torenklok van Rocreuse. Schoten werden
gehoord, duideljjk en helder. Zg stond ver
wilderd ophet was twee uur geleden, dat
zij den molen verlaten had.
»Hoor, zeide zjj snel, »als wjj je noodig
hebben, zal ik naar mijn kamer gaan en
met mjjn zakdoek wuiven.*
En zij snelde weg, terwjjl Dominique zeer
ongerust langs den rand van de sloot liep
en den molen in het oog hield. Toen zjj
Rocreuse binnentrad, ontmoette Frar^oise
een ouden tedelaar, vader Bontemps, dien
ieder kende. Hg groette haar, hg had juist
den molenaar midden tusschen de Pruisen
geziendaarop sloeg hjj een kruis, mom
pelde eenige onzamenhangende woorden en
vervolgde zjjn weg.
»De twee uur zjjn om,« zeide de officier,
toen Franfoise verscheen.
Vader Merlier zat daar op een bank bjj
de put. Hjj rookte altjjd door. Het jonge
meisje bad, schreide, viel op nieuw op de
knieën. Zg wilde tijd winnen. De hoop de
Franschen te zien terugkeeren was leven
diger bjj haar geworden, en terwjjl zij jam
merde geloofde zjj in de verte den regel-
matigen pas van een leger te hooren. O,
als zjj kwamen opdagen, als zjj hen allen
verlosten
Luister, mjjnheer, een uur, nog een uur...
Gjj kunt ons wel een uur toestaan!*
Maar de officier bleef onverbiddeljjk. Hg
gaf zelfs last aan twee man zich van haar
meester te maken en haar weg te brengen,
om rustiger tot de terechtstelling van den
en de regeering liet de kooplui te weinig
vrjjheid. Weldra kwamen eigenbelang en
hebzucht in de plaats van een verstandige
handelspolitiek de groote rjjkdommen, zoo
snel en gemakkeljjk verworven, kweekten
overmoed en weelde en eindeljjk werd de
heerschappjj der Portugeezen esn ondraagljjk
juk, dat afgeschut werd toen de Hollanders
en Engelschen in Indië hun fortuin kwamen
beproeven.
Deze ongelukkige afloop der Portugeesche
kolonisatie verhindert echter niet dat we
nut dankbaarheid blijven gedenken wat
Portugal voor de zeevaart geweest is in de
15 Ie eeuw en vooral wat diensten Portugals
groote zoon Vasco de Gama bewezen heeft
aan den wereldhandel. Niet Portugal maar
Engeland en Nederland hebben de rjjpe
vruchten geplukt van den boom, door de
Gama in 1498 ginds gepoot.
In tegenstelling met Columbus, is De
Gama tot zjjn dood een gevierd man ge
bleven, geëerd door zijn koning, gevierd
door zjjn tijdgenooten. Hg is in 1524 in
Indië gestorven.
Gladstone ligt op het uiterst. Het einde
kan elk oogenblik verwacht worden. Slechts
voortdurende inspuitingen met morphine
maken zjjne pjjnen drageljjk. De staatsman
is volkomen verzwakt, bjj neemt met groote
tusschenpoozen nog wat bouillon. Zjjn geest
bljjft helder, hjj heeft o.a. met Roseberry
en Russel politieke gesprekken gevoerd, die
getuigden van goed inzicht in den huidigen
toestand.
Een Italiaansch blad verzekert dat de
paus, ondanks zjjn 88 jaren besloten is, bjj
herhaling der oproeren, Rome te verlaten,
indien de regeering de veiligheid van het
Vaticaan niet kan beschermen. Tot één van
zijne kamerheeren zou de paus gezegd hebben,
dat bjj gaarne in België sterven zou, waar
hij in de diplomatie heeft gedebuteerd.
De rust is in Italië schjjnbaar terugge
keerd. Toch komen er nog steeds berichten
van beroeringen, onaangenaamheden, strenge
maatregelen. Gistermiddag is te Chiasso een
een extra-trein aangekomen, begeleid door
Zwitsersche soldaten, waarin 400 Italiaan
ouden man te kunnen overgaan. Toen ont
stond er een yreeseljjke strjjd in het hart
van Frangoise. Zjj kon zoo haar vader met
laten vermoorden. Neen, neen, ze zou liever
met Dominique stervenen zjj stormde naar
hare kamer, toen Dominique zelf op de bin
nenplaats verscheen.
De officier en de soldaten slaakten een
zegevierenden kreet. Maar hjj trad op Fran
chise toe, kalm, eenigszins ernstig, alsof er
niemand anders was.
»Het is verkeerd*, zeide hjj. Waarom
heb je mjj niet teruggebracht? Vader Bon
temps moest mij de toedracht vertellen
Om 't even, daar ben ik.«
Het was drie uur. Groote zwarte wolken
hadden langzaam den hemel bedekt, de
staart van een naburig onweer. Die gele
hemel, die koperen tinten veranderden de
vallei van Rocreuse, zoo vrooljjk in de zon,
in een moordhol vol van een sombere scha
duw. De Pruisische officier liet alleen Do
minique opsluiten zonder een woord te
zeggen over het lot, dat hjj hem toedacht.
Sedert den middag verkeerde Frar^oise in
een vreeseljjken angst. Zjj wilde het plein
niet verlaten, ondanks het aandringen van
haar vader. Zij verwachtte de Franschen.
Maar de uren vloten heen, de nacht begon
te dalen en zjj leed des te meer, daar elke
gewonnen tjjd de vreeseljjke ontknooping
niet scheen te zullen veranderen. Echter
omstreeks drie uur maakten de Pruisen aan
stalten om te vertrekken. Evenals de vorigen
dag had de officier zich alleen naar Domi
nique begeren. Fran§oise begreep dat het
leven van den jongen man werd beslist.
Toen vouwde zjj de handen en bad. Vader
Merlier naast haar bewaarde zjjne koude
strakheid, die zich niet verzet tegen de nood-
sche werklieden waren gezeten, die hier aan
de Italiaan8che autoriteiten werden overge
leverd. Alle Italiaansche arbeiders die uit
Zwitserland komen worden gearresteerd.
Het volgende verhaal omtrent de troebelen
te Pontedera in Pisa (Italië) is aan een
correspondentie in de Daily News* ont
leend.
De vrouwen gingen ook hier vooraan.
Reeds sedert den 3den Mei waren samen
scholingen geweest voor bakkerswinkels en
had men voor het raadhuis om brood ge
roepen. Maandag ontsnapte een kleine jon
gen, die zijn ouders had hooren roepen en
manifesteeren, aan hun toezicht en rende
door de straten, uitschreeuwende wat hjj
gehoord had Geef ons werk Geef ons brood
De arme, domme hongerlijders hem achterna,
meenende dat het kind de geest had, de
engel der revolutie was. Voor het huis van
den burgemeester kwam de menigte samen,
soldaten verschenen, er viel een schot. On
middellijk daarop volgde een verwoed ge
vecht, de politie-agenten schoten hun revol
vers af en er werd teruggeschoten. Een
infanterie-officier, een politie-inspecteur en
een reserve-officier vielen als eerste slacht
offers. Toen liet de bevelvoerende officier
achtmaal op de trompet blazen ten teeken
dat er vuur gegeven zou worden, maar de
me nigte luisterde niet. Zjj die vooraan stonden
konden niet weg, de achtersten drongen op.
Toen de infanterie eindeljjk een salvo gaf,
vielen de voorste rjjen der menigte getroffen
neer. Met pistolen en revolvers werd terug
geschoten. Een vrouw vloog naar voren,
rukte de gevelde geweren vaneen, zette een
pistool op de borst van een soldaat en schoot
hem dood. Zjj zelf werd onmiddelljjk met
bajonetsteken afgemaakt. Onder de dooden
waren vijf kinderen
De Grieksche regeering heeft de officieele
kennisgeving ontvangen dat de ontruiming
van Thessalië door de Turksche troepen
begonnen is. Vrjjdag vertrokken twaalf
Turksche stoombooten met soldaten uit Volo.
Generaal Vassos is belast met het bevel
over de Grieksche troepen die Thessalië weer
zullen bezetten.
Zaterdag is in den omtrek van Catania,
op Sicilië, een aardbeving geweest. Menschen
lottige omstandigheden.
De molenaar trok haar tot zich en nam
haar op zjjne knieën als een kind. Op dit
oogenblik kwam de officier uit de kamer,
ter vjjl aehter hem twee mannen Dominique
medevoerden.
»Nooit, nooit!* schreeuwde deze. »Ik ben
bereid te sterven!*
Bedenk u wel,* hernam de officier. »De
dienst, dien gjj mg weigert, zal een ander
ons bewjjzen. Ik bied u het leven aan, ik
ben edelmoedig De zaak is eenvoudig
ons door de bosschen naar Montredpn te
geleiden. Er moeten voetpaden zjjn.*
Dominique antwoordde niet meer.
>Gjj bljjft dus hardnekkig weigeren?*
»Dood mjj en laten we er een eind aan
maken,* antwoordde hjj.
Fran§oise smeekte ham uit de verte, met
gevouwen handen. Zjj vergat alles, zjj zou
hem een laagheid aangeraden hebben. Maar
vader Merlier hield haar de handen vast,
opdat de Pruisen niet hare radelooze ge
baren zouden zien.
»Hjj heeft geljjk,* mompelde hjj, »het is
beter te sterven.*
Het peloton der executie rukte aan. De
officier verwachtte een zwakheid van Do
minique. Hg dacht altjjd dat hg zich be
denken zou. Er heerschte een doodelgke
stilte. In de verte hoorde men hevige donder
slagen. Een zoele warmte lag over het land.
En te midden van die stilte weerklonk de
kreet
»De Franschen! de Franschen!*
Zjj waren het werkeljjk. Op den weg
van Sauval, aan den zoom van het bosch,
kon men de streep der roode broeken
onderscheiden. De Pruisische soldaten liepen
heen en weer onder het uiten van keel
klanken. Overigens was er nog geen schot
gelost.
zijn er niet omgekomen, maar twintig huizen
zjjn ingezakt, eenige kerken staan op 't
invallen, en er heerscht groote ontsteltenis.
Woensdag heeft aan de Noordoostkust
van Japan een storm gewoed, die den groo
ten storm van 1896 nog overtreft. Er
worden 200 visscherschuiten en 1500 man
vermist.
De volgende uiting van de victorie
kraaiende »New-Yord Herald« is wel ty
pisch voor de eenigszins gezakte stemming
in de Amerikaansche hoofdstad
»Een nieuwe oorlogsweek brengt de er
varing, dat niet alles zoo roemrjjk en
zegevierend is als men dacht, en bewjjst
den treurigen staat van onvoorbereid zjjn
van ons land. Ondanks voortdurend succes
ter zee is er roekelooze verspilling van
energie geweest en dit beeft onze marine
het leven van den veelbelovenden luitenant
Bagley gekost. Een kostbare en zeer noodige
torpedo-boot (de Winslow) is feiteljjk ver
nield in een nutteloos schietgevecht met
gemaskeerde kustbatterjjen en het bombar
dement van San Juan, geljjk dat van Ma
nila, eindigt in rook, daar er geen troepen
zijn om te landen. En dan had men nog
de vruchtelooze jacht achter het Kaap-
Ver dische eskader.
Uit Madrid komen daarentegen berichten
van nieuwen moed en hoop en geestkracht,
verlenging van den oorlog, helaas, tevens.
De Pelayo, Carlos V, drie torpedobooten
en drie trans-atlantische stoombooten met
voorraad en manschappen, zouden gereed
zjjn om binnen enkele dagen naar de Filip-
pjjnen te vertrekken.
De Amerikanen nemen het den Fransehen
autoriteiten kwaljjk, dat zjj zich op zeer
voorkomende wijze gedragen hebben jegens
de Spaansche schepen nabjj Martinique. Er
zou een telegram, meldende de aanwezigheid
van de vloot, vertraagd zjjn, met het doel
den Spanjaarden gelegenheid te laten tot
innemen van kolen en nabjj Fort de France
moet aan een Spaansch oorlogsschip zeven
dagen tjjd gegeven zjjn om zjjn machine
te herstellen.
De Amerikanen achten deze dingen bljjk-
baar in strjjd met de neutraliteit en thans
worden door den correspondent van een
»De Franschen 1 De Franschen!* risp
Fran^ise, terwjjl zjj in de handen klapte.
Zjj was als dol. Zjj ontwrong zich aan
den greep van haar vader en zjj lachte
met de armen opgeheven. Eindeljjk kwamen
zjj dan, en zjj kwamen bjjtjjds, want Do
minique was daar nog, rechtop
Een vreeseijjk peloton-vuur, dat als een
donderslag in hare ooren klonk, deed haar
zich omkeeren. De officier had gemompeld:
»Laten we vóór alles dit zaakje afdoen.*
En zelf Dominique tegen den muur van
een schuur duwende, had hjj »vuur« ge
commandeerd. Toen Fran^ise zich om
keerde, lag Dominique op den grond, door
twaalf kogels in de borst getroffen. Zg
schreide niet, zjj bleef verwezen. Hare oogen
werden star en zjj ging tegen de schuur
zitten op eenige passen van het ljjk. Zjj
bekeek het, zjj maakte soms een onbestemd
en kinderlijk gebaar met haar hand. De
Pruisen hadden zich inmiddels van vader
Merlier als gjjzelaar meester gemaakt.
Het was een mooi gevecht. Snel had de
officier zjjne manschappen geposteerd, in
ziende dat hjj niet kon terugtrekken zonder
verpletterd te worden. Zjj zouden althans
hun leven duur verkoopen. Nu waren het
de Pruisen, die den molen verdedigden en
de Franschen, die hem aanvielen. Het ge
weervuur begon met een ongehoorde hevig
heid. Een half uur lang hield het niet op.
Toen hoorde men een dof gekraak en een
granaat verbrjjzelde een reusachtigen tak
van den eeuwenouden olm. De Franschen
hadden kanonnen. Een batterjj, opgericht
vlak bjj de sloot, waarin Dominiquver
scholen was geweest, veegde den grooten
weg van Rocreuse scnoon. De strjjd kon
nu niet lang meer duren. Acü, die arme
molenGranaten doorboorden hem van
alle kanten. De helft van het dak was
ingewacht.
O m
Buitenland.
■•-nrti'rr,fi"rT -t-t- i-mTTrwvant nnniWBnrr^vrfti^inrrr^nrrmriTTrTriM. niitm ii
£S*