Hel Land van Heusden en Allena, de Langstraat en de Boniinelerivaard.
50 JAREN.
FEUILLETON.
Uitgever: L. J. YEEEMAH, Heusden.
M 1730.
WOENSDAG 21 SEPT.
1898
EEN SLACHTOFFER
VOOB
Dit blad verschijnt WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementsprjjs: per 3 maanden f l.OO.
Franco per post zonder prjjsvei hooging. Afzonderlijke
nummers 5 cent.
Advertentiën van 16 regels 50 ct. Elke regel
meer 71/, et. Groote lettors Daar plaatsruimte.
Advertentiën worden tot Dinsdag- en Vrijdagavond
ingewacht.
Het kan niet anders of de troonsbeklim
ming onzer Koningin noodigt als vanzelf
den blik achterwaarts te slaan en een ver
gelijking te maken tusschen het einde der
eerste en dat der tweede helft van dez^
eenw. Op welk gebied men dan het oog ook
vestigt, overal bljjkt, dat Nederland mei
reuzenschreden is vooruitgfgaan. Sedert de
grondwet van 1848 i3 ingevoerd en als ge
volg daarvan tal van andere wetten, is het
land van gedaante veranderd en is er een
vreedzame omwenteling tot stand gekomen.
Ook in de denkbeelden.
Geen sprekender voorbeeld daarvan is bij
te brengen dan de geschiedenis der spoor
wegen. Kan men zich iemand van onzen
tijd voorstellen, die tegen de spoorwegen ge
kant is? Moeiljjk misschien leeft er ergens
in een verloren hoekje nog wel een oudje,
die geen voet durft zetten op deze gevaar
lijke paden, doch overigens zjjn we allen
wd degeljjk overtuigd van het hooge belang
van een goed sluitend spoorwegnet voor
verkeer, handel en njjverheid.
Welnu, 't is ternauwernood 60 jaar ge
leden dat in Nederland nog maar zeer weinig
menschen dit belang inzagen. De commissie
door koning Willem I benoemd om te on
derzoeken of de aanleg van de ljjn Amster
damHaarlem wenscheljjk was, bracht dit
advies uit»boewel daardoor in geen le
vendig gevoelde behoefte voorzien zal wor
den, mag het besporen van die richting wel
in aanmerking komen.c Het Handelsblad*
schreef in 1836: »Wjj trekken geen partjj,
noch voor noch tegen het aanleggen van
spoorwegen.* Maar het merkwaardigst ad
vies is dat der Kamers van Koophandel te
Amsterdam en Rotterdam, die zich tegen
den aanleg meenden te moeten verzetten
op grond van de nadeelendie de handel
van dit nieuwe verkeersmiddel zou onder
vinden.
Dat schreven een halve eeuw geleden,
onze Kamers van Koophandel 1
Met moeite ging de concessie door en
20 September 1839 reed de eerste trein. In
1849 was ze doorgetrokken tot Rotterdam,
terwjjl binnen die n t jjd een ljjn Amsterdam
GEORGES OHNET.
In het streng gemeubeld studeervertrek
van den bisschop van Beaumont, was deze
bezig zoo geduldig mogeljjk de klaagliederen
aan te hoeren van den heer Lefrat^is,
den burgemeester van Favières. De bezoeker
was een kleine, magere maD, met kaal hoofd
en grjjsachtigen stoppelbaard. Zjjn plompe
laarzen hadden het tapjjt van den prelaat
geheel bemodderdbjj hield den zwaren
stok van een vetkooper in handen en zjjn
ronde hoed was geheel van vet en zweet
doortrokken. Aan zgne kleederen kon men
aanstonds den rjjken gierigaard herkennen,
die liever een versleten plunje draagt dan
zjjn goed weg te geven. Hjj keek op dat
©ogenblik den prelaat met eene kwaadaardige
uitdrukking aan, en zeide op njjdigen toon:
»En ik herhaal u, monseigneur, dat gjj
pastoor Daniël onmogtljjk te Favières kunt
laten.
»Maar, mjjn waarde beer,* klonk het
rustige antwoord: »ik heb hoegenaamd geen
reden om toe te geven aan uw verzoek.
Hoe gaarne ik u ook genoegen zou doen,
mjjn geweten laat mjj niet toe zulk een
onrechtvaardigheid te begaan. Daniël is een
uitstekend priester.*
»Maar mjjn vjjand,* viel de burgemeester
hem met vlammeuden blik in de rede.
>0! burgemeester, nu zjjt gij heel od-
christeljjk! Gjj vervolgt met uw haat een
geesteljjke, die tot plicht heeft kwaad slechts
met goed te vergelden. Is dat edelmoedig?
Ik verzeker u dat hjj, van zjjne zjjde, nog
nooit een oogenblik over u heeft geklaagd!*
vDat wil ik ook wel gelooven; ik ben
Arnhem aangelsgd was.
De spoorljjuen beliepon toen 176.4 K.M.,
in 1860 335 K.M., in 1870 1315 K.M. en
thans 2734 K.M.
Wat een omkeering in een halve eeuw!
Ea daar komen nog bjj de lokaalspoorwegen
en de tramwegen, ja, 't is haast ongelooflijk
dat men pas een halve eeuw geleden dorst
twjjfelen aan 't nut van den spoortrein,
die thans het land in alle richtingen door-
snjjdt en zonder welken men ons land zich
niet meer voorstellen kan.
Etn ander gebied, waarop in de laatste
halve eeuw een geheele omwenteling is
teweeggebracht, is de posterjjAan de
Fransche overheersching hebben we te
danken, dat de posterjj tot een »nationale«
verklaard ea een einle kwam aan de ver
schillende particuliere gelegenheden van
briefverzending, maar eerst na 1850 zjjn
achtereenvolgens tal van verbeteringen in
gevoerd.
Och, 't was een zeldzaamheid dat een
gewoon burger toen ter tgd een brief ont
ving. In de steden konden enkele bezorgers
het werk op hun gemak af en ten platten-
lande bezorgde men de brieven als 't zoo
eens uitkwam. In onze jeugd kwam de
brievengaarder op school en deelde zjjn
schatten, 't waren er altijd maar enkele,
aan de kinderen, die de hoeven der geadres
seerden voorbjj liepen. En wat waren ze
duurZe kostten al naar den afstand tus
schen 5 en 35 ct. Een brief uit Indië,
van een militair aan zjjn onbemiddelde
familie, was een ware ramp; als we 't wel
hebben, kostte die f 1,20 aan port.
In '50 werd het port verminderd en de
brieven verzending steeg telken jare met
millioentallen, die nog vermeerderde na de
invoering van de uniformport in 1870,
zoodat thans het getal der te verzenden
stukken, het respectabele cjjfer van 300
millioen per jaar bedraagt.
Niet te vergeten ook de instelling der
Rjjkspostspaarbank in 80, die aan 'teind van
verleden jaar c. 53 millioen gulden beheer Je.
De Nederlandsche posterjj is een bewon
derenswaardige instelling, die t«n volle 't
vertrouwen van 't publiek bezit en bjj ver
immers zjjn slachtoffer.*
»Nu, daar twjjfel ik wel eenigszins aan.
Gjj ziet er volstrekt niet uit als iemand,
die zich zou laten doodmartelen.*
Lefran^ois boog het hoofd, om den bis
schop te verbergen hoe de woede zjjn
gansche gelaat verwrong en hernam met
schorre stem
>Ik zie wel, monseigneur, dat gjj de zaak
van uw eigen standpunt wilt bekjjken; des
te erger voor u, want dan kan zjj niet in
der minne geschikt worden en zal het heel
wat opzien baren. Pastoor Daniël heeft zich
heel onvoorzichtig in geldzorgen gestoken
ter wille van den bouw der nieuwe school,
en hjj zal daardoor ten gronde gaan, zoo
gij hem niet met groote sommen helpt,
want op don gemeenteraad behoeft hjj niet
te rekenen.*
De bisschop glimlachte, maar een kwaljjk
verholen toorn deed de hand beven, waar
mede hjj op zjjne schrjjftafel trommelde,
toen hg ten antwoord gaf:
»Pas op! Ik zou wel eens bondgenooten
voor uw vjjand kunnen aanwerven in uw
eigen huis. Die lieve mevrouw Lefran^is
zal toch zeker niet haatdragend zjjn, en ik
geloof dat zjj een groote macht bezit...*
»Mjjne vrouw zal niet dom genoeg wezen
om zich in mjjne zaken te mengen,* bromde
de burgemeester: >Zjj weet alles af van
mjjne denkwjjze omtrent den pastoor en
heeft het onmogeljjke beproefd om mg van
gedachten te doen veranderen. Zjj kent hem
sedert lang en weet dat hjj mjj haat. Eigenljjk
gezegd, geloof ik dat zjj big zou zjjn hem
te zien vertrekken.*
»Dus is iedereen tegen hem, dien armen
jongen? Luister eens, mjjnheer, hoeveel is
hg wel schuldig?*
>De pastoor is borg gebleven voor twee
en twintig duizend gulden, terwjjl hg geen
cent bezit. Zoo gjj een bankier kent, die
ze hem wil voorschieten op zjjn armoedige
kleederen alleen, wees dan zoo goed mg
geljjking met het buitenland een goed
figuur maakt.
In 1890 bezat ons land één postinrichting
op 25 K.M2., België één op 35 K.M2.,
Frankrijk op 50 K.M3., Engeland op 16
K.M3., Duitschland op 21 K.M3.
De telegrafie is geheel een kind van de
laatste halve eeuw. Wel werd de eerste lijn
in '45 aangelegd, maar zjj diende alleen
tot 't seinen van dienstberichten langs de
epoorljjn AmsterdamHaarlem. Eerst in
'49 werd het eerste handektelegram ver
zonden uit de hoofdstad naar Rotterdam.
Eigenljjk nog maar naar den Haag, want
de ljjn was nog niet in orde, zoodat het
bericht per rjjtuig van daar naar R. werd
gebracht, 't Was de uitslag eener koffie
veiling, die 't eerst per telegraaf overgeseind
werd.
Machtig heeft zich ook deze tak van
binnen- en buitenlandsch verkeer uitgebreid.
In 1856 bezat de Rjjkstelegraaf 1756 K.M.
draad en 23 kantoren, in 189720226 K.M.
draad en 533 kantoren. Het aantal ver
zonden telegrammen bedroeg, meegerekend
ook die op particuliere ljjnen, bjjna 7 millioen.
Ziehier een paar grepen uit de inwendige
gesteldheid van ons vaderland. Ze toonen
alle vooruitgang, grooter vooruitgang in die
50 jaren, dan vroeger in eeuwen gezien
werd. De Nederlanden van 1600 ljjken meer
op die van 1800, dan van 1850 op die van
heden ten dage! Of de menschen nu ook
gelukkiger leven? We gelooven het wel.
De veiligheid is beslist toegenomen, het
aantal besmetteljjke ziekten verminderd en
wat een belangrjjke factor is, de levensduur
van de inwoners is enorm toegenomen, van
33 jaar tot 44Dat hebben we voornameljjk
te danken aan de goede zorgen van stads
en dorpsbesturen, die meer dan vroeger
overtuigd zjjn van hun roeping om te
waken voor de gezondheid der ingezetenen.
Zoo zjjn dus de Nederlanden geheel van
gedaante veranderd sedert de troonsbeklim
ming van Willem III en, al zal in de eerste
jaren de omkeering niet zoo sterk zijn als
in die van zijn bestuur, ook onder de re
geering van Wilhelmina, hopen we, dat
dien te noemen. Het is hoog tjjd.«
»En aan wien is hjj dat geld schuldig?*
»Aan kleine aannemers, metselaars, tim
merlieden, ververs Zij wachten al sedert
twe? jaar. Wilt gjj dan dat men uw pastoor
zal gjjzelen? Dat zal geen stichtend schouw
spel zjjn.«
Burgemeester,* sprak de bisschop plech
tig: »Indien ik die som bjjeen had, zou
pastoor Daniël hem aanstonds ontvangen
maar ik zelf ben arm. Dat geld werd uit
gegeven ter eere Gods, wees overtuigd dat
God daarin ook zal voorzien.*
»Amen klonk het spottend: Herinner
u later slechts, monseigneur, dat ik u te
vergeefs den vrede kwam aanbieden.*
»Mjjn geweten zal mjj niets verwjjten in
deze zaak mijnheer. Ik hoop voor u, dat gjj
hetzelfde kunt zeggen.*
Ea hg rees overeind, zjjn bezoeker een
teeken gevend, om hem te doen verstaan dat
hjj niet langer tjjd had.
Lefran^ois prevelde eenige onverstaanbare
woorden, boog even en verwjjderde zich,
om weder in zjjn rjjtuig te stjjgen, dat voor
het bisschoppelijk paleis stond te wachten.
Monseigneur was altjjd moedig, als het
er op aankwam de onder hem staande
priesters te verdedigenmaar hg wilde toch
ook in de minste bjjzonderheden weten wat
hg van eene zaak als deze te denken had,
en naar zjjn bibliotheek gaande, waar zjjn
secretaris zat te schrjjven, vroeg hjj den
jongen geesteljjke, na hem op de hoogte
te hebben gebracht van het daareven ont
vangen bezoek:
»Gelooft gjj niet dat het wjjzer zou zjjn,
met het oog op pastoor Daniël zelf, hem
naar eene andere parochie te zendenIk
vrees dat die man hem nog in het ongeluk
storten zal.*
De jonge abt de Préfond, die tot een oud
geslacht behoorde en de grootste minachting
koesterde voor lieden als Lefran9ois, ant
woordde driftig
de economische toestand van 't volk voort
durend verbetert en dat, gelijk de Koningin
moeder zoo schoon gezegd heefr, ons land
groot worde in zaken, waarin ook kleine
landen groot kannen worden.
Buitenland.
Generaal Zurlinden heeft aan den presi
dent van den ministerraad den volgenden
brief gezonden: Mjjnheer de president. Ik
heb de eer u te verzoeken mjjn ontslag als
minister van oorlog aan te nemen. De diepe
studie van het dossier Dreyfus heeft mjj te
veel van zjjn schuld overtuigd dan dat ik
als hoofd van 't leg.-r eenige andere beslis
sing zou kunnen aannemen dan de hand
having van het oordeel.*
Te half vier begaf generaal Zurlinden,
zich Zaterdagmi Idag naar het ministerie
van binnenlandsche zaken ooi van den heer
Bri8son zjjn ontslag te ontvangen, 't Onder
houd heeft eenige minuten geduurd.
In den namiddag ontving de heer Brisson
generaal Chanoine, kommandant van de le
divisie te Rjjsel, bjj zich, wien hjj de por
tefeuille van oorlog aanbood. Generaal Cha
noine, die het aanbod aanvaardde, is onmid
dellijk beno?md.
Ook de minister van openbare werken,
de heer Tillay, heeft zjjn ontslag gevraagd
en ontvangen.
De Fransche ministerraad heeft Zaterdag
besloten tot de herziening van het proces-
Drayfus.
Volgens het besluit zal de aanvrage tot
revisie van dit proces door den minister
van justitie worden onderworpen aan een
speciale door de wet voor zulke gevallen
ingestelde commissie.
Deze commissie kan alleen den minister
van justitie van advies dienende minister
heeft het recht haar besluit aan te nemen
of te verwerpen.
Dit advies zal binnen een dag of acht
gereed zjjn.
De Kamer voor crimineele zaken van het
Hof zal de zaak daarna onderzoekendoch
buiten tegenwoordigheid van Dreyfus. Eerst
zal zjj onderzoeken of de aanvraag tot revisie
ontvankeljjk is.
»Uwe Eminentie zal toch nDt toegeven
aan dien lompen boer? Ofschoon zjjn ver
mogen hem tot een der invloedrijkste man
nen uit deze provincie maakt, staat hjj
overal zoo slecht mogeljjk bekend. Een
mjjner neven heeft mg verzekerd dat de
burgemeester van Favières in stilte woeker
handel gedreven heeft en dat al de vrooljjke
jonge lieden der stad er heel wat bloed
geld bjj inschoten. Tot zjjn huweljjk toe
werd hjj door niemand aangezien.*
»Het komt mg voor,* luidde het op
strengen toon»dat gjj al heel goed op
de hoogte zjjt der praatjes uit den omtrek.*
»Monseigneur,« antwoordde de secretaris
lachend »ik ben uit deze streek geboortig
en groeide te midden van al die lieden op.
Men hoort dan van zelf de levensgeschiedenis
der voornaamste inwoners eener plaats.*
>Nu, ik ben wel genoodzaakt u aan te
hooren om op de hoogte te komen van dit
geschil. Begin met rag alles omtrent Daniel's
afkomst te vertellen; van hem ten minste
spreekt gjj geen kwaad.*
»Dat zou ook niet gemakkeijjk vallen,
monseigneur, want op zjjn leven rust geen
enkele vlek. Hjj werd te Beaumont geboren
zjjn vader was ingenieur en stierf vroegtjjdig,
zonder eenig fortuin aan zjjne weduwe achter
te laten. Mevrouw Daniel offerde alles wat
zjj bezat op om den knaap op eene goede
kostschool te doeD, en werd daarvoor be
loond door ae schitterende studies, die haar
zoon niet naliet te maken. Geen arbeid, die
hem eenige inspanning scheen te kosten.
Voor het overige was zjjn karakter even
vurig als ridderlgk; onverschillig voor iets
zjjn was hem onmogeljjk; hg moest haten
of liefhebben, een middenweg bestond er
niet; dit verklaart ook zjjn geestdrift voor
beginselen, welke anderen bjjna kond laten.
Indien hg op een ander tgdstip geboren
ware, had men in hem misschien een Sa
vonarola of een Luther gehad.*
En terwjjl de bisschop den jongen priester
Als de ontvankelijkheid wordt oütkend,
gaat zij dieper op de zaak ia. Wanneer zij
van oordeel is, dat de zaak niet in orde is,
kan zij overgaan tot nllerlei enquêtes, ver-
hooren en tot alle middelen, welke de waar
heid aan het licht kunnen brengen.
Paragraaf 4 van artikel 443 van de
>Code d'insfruction criminelle*, geeft recht
tot het aanvragen van revisie telkens wan
neer na de veroordeeling een nieuw feit
aan het licht komt of wanneer stukken,
welke tijdens de debatten onbekend waren,
worden ingediend en van aard zjjn de on
schuld van den veroordeelde te kunnen
bewijzen.
Maar, wordt er nu gevraagd, is de zelf
moord van kolonel Henry, of de bekentenis
dat hjj valschheid heeft gepleegd, een nieuw
feit, hetwelk voldoende is om de onschuld
van Dreyfus te bewjjzen?
Welk besluit het Hof van Cassatie echter
ook neme, dat besluit zal nog niets bewijzen
omtrent de schuld of de onschuld van Dreyfus.
Acht zjj de aanvrage tot revisie gerecht
vaardigd, dan zal het vonnis van 1894 wor
den vernietigd, wel is waar, maar dan zal
Dreyfus toch voor een nieuwen krijgsraad
moeten verschjjnen en naar het Duivelseiland
terugkeeren, wanneer bjj ook door dezen
raad schuldig wordt bevonden.
De Hertog van Orleans heeft een Mani
fest uitgegeven, waarin hjj beweert, dat de
Ministers zich tot de medeplichtigen hebben
gemaakt van een samenzwering tegen het
leger. In weerwil van de verzekeringen van
verscheidene ministers van oorlog, erkennen
(loochenen?) zjj de schuld van Dreyfus en
weigeren de Kamer te raadplegen. Niette-
mia snjjden zjj deze nationale quaestie af
onder voorwendsel dat de man die veroor
deeld is als een verrader onschuldig zou
kunnen zjjn. Men wil het leger vernietigen
en Frankrjjk ten val brengen.
Franschen, wjj zullen het niet g 3doogen
De Londensche ^Observer* deelt mede
dat majoor Esterhazy zich sedert een tiental
dagen te Londen ophoudt, waar hjj woont
in een huis in de St. James-straat, vlak bij
eene aristocratische club, dat door een Ame
rikaan gehuurd is. Hjj heeft zijn knevel
toeknikte, ging deze voort:
»Hjj had een groote vriendschap opgevat
voor een zjjner schoolmakkers, Bernard Le-
tourneur, een mooien, stevig gebouwden
jongen, die heel lui was en, dank zjj de
vrjjgevigheid zjjns vaders, altjjd de zakken
vol had met geld. Hjj leverde in alle op
zichten eene levendige tegenstelling op met
Paul Daniel, en misschien was juist dat wel
de reden van hunne gehechtheid voor el
kander. Bernard slaagde in geen zijner
examens en gaf zich geheel en al over aan
wereldsche vermaken, vooral hoog aange
schreven staande bjj de vrouwen. Paul Qaniel
leidde een geheel ander leven. Hjj dacht er
nog niet aan priester te worden, maar werkte
reeds uit al zgne macht voort als lesraar
aan het gymnasium onzer stad. Hg had
zgne moeder tot zich laten komen, om zijn
huishouden te doen, en hjj zou waarschjjn-
1 jjk altjjd even gelukkig zjjn geweest, indien
hjj niet Florence Guèpin had ontmoet, een
der mooiste meisjes uit den omtrek. Daniel
kreeg haar zoo lief, dat zgne moeder hem
te vergeefs onder het oog bracht hoe hjj
verstandiger zou doen met eene vrjj wat
ernstiger vrouw te nemen dan dat behaag
zieke, pas van kostschool weergekeerde kind
hg wilde en zou haar huwen, en ten slotte
vroeg bjj om hare hand en werd hjj aan
genomen. Paul was buiten zichzelven van
vreugde en maakte nog slechts plannen voor
de toekomst. Men zou gedurende de groote
vacantie trouwen, en reeds waren zjj drie
maanden verloofd, toen op zekeren dag een
toeval Lefranpois met 't jonge meisje in
aanraking bracht. Hjj ook werd geheel en
al door haar bekoord, en zich geen oogen
blik latende weerhouden door de bedenking
dat Florence's keuze reeds bepaald was, en
dat hjjzelf bjjna vjjftig telde, dong hjj op
zgne beurt naar haar hand.
O
door
■MMBBKSraX
ct'gaBiiiww-jwuinwtiTWuaufjm.i
Wordt vervolgd.
