Het Land van HeiM'ii en Altena. de Langstraat en de Bommelerwaard.
Brieven uit Amsterdam
FEUILLETON.
Uitgever: L. J. YEERMAK, Heusden.
M 1836. WOENSDAG 27 SEPT.
1899
Dit blad verschat WOENSDAG en ZATERD/"
Abonnementsprjjs: per 3 maanden
Franco per post zonder prjjsverhooging. Afz<"*Jer^ke
nummers 5 cent.
Advertentiën ran 16 regels
meer 7*/t ct. Groote letters
naar
50 et. Elke regel
plaatsruimte.
Adyertentiën worden tot Dinsdag- en Vrjjdagavor d
ingewacht.
September is de Artismaand bjj u^*
nemendheid. Niet omdat dan °P z'n
mooist is of omdat de leden JaQ een Pxtra-
genot staat te wachten, n»ar omdat dan
Jan en alleman yan dez* schoone stichting
profiteeren. Werklieden en dienstboden zeg
gen recht te hebben op een vrjjen dag in
September, dien ze hnn Artisdag noemen.
Yelen gaan dan ook m«t vrouw en kroost
daar een daagje doorbrengen. Artis ziet ze
gaarne komen terwilla van de steed} hon
gerende kas en de oppassers hebben 't nooit
beter dan in deze maand, waarin de Ini
komen, die de kracht en beteekenis van
fooien bjj ervaring kennen. Leden doen
pan geen fooien en de buitenlui willen ook
wel eens doof zjjn aan dat oor, waaraan
ze geljjk hebben. Want ik vind het een
misseljjke gewoonte, dat speculeeren op de
zakken der bezoekers.
Ge weet dat onze Artis, na die van
Londen, de merkwaardigste dierenverzame
ling van Europa is? Daar ik er nooit nog
een woord aan gewjjd heb, komt bet me
voor, dat thans de gelegenheid gunstig is,
nu in deze Artis uaand. »Natura Artis Ma-
gistra* heet ze eigenljjk. Ze is als Amsterdam
uit klein begin gesproten. Een verzameling
opgezette dieren en geraamten, in '37 door
zekeren heer Draak tentoongesteld in de
Plantage, was het begin. Deze verzameling
werd aangekocht door drie heeren Wester
man, Werlemanen Wijsmuller, die ze spoedig
vergrootten door aankoop van de rondrei
zende menagerie van den bekenden Van
Aken. Enkele huizen met tuinen werden
aangekocht, een vereeniging gesticht onder
bovengenoemden naam, Westerman tot
directeur aangesteld en langzamerhand
groeide Artis tot een schoon geheel. Al
lang heeft ze haar grootsten omvang be
reikt, ingesloten als ze is door straten, zoodat
van uitbreiding geen sprake meer zjjn kan
Het bestuur moet woekeren met den grond
om 't groot aantal dieren voegzaam onder
dak te brengen en een wonder mag 't heeten,
dat er zooveel plaats voor perken kan over
schieten.
In den tuin is bjj eenige lokale kennis
nog goed de wording van Artis na te gaan.
Zoo b.v. zijn de vjjvers overblijfselen van de
Prinsengracht, die er vroeger doorliep, enkele
EEN GEHEIMZINNIGE MISDAAD.
Uit het Engelsch.
2)
»Te oordeelen naar het gedrag van den
in het licht gefeleeden heer, mag men aan
nemen, dat hg den verslagene kende, of
schoon uit zjjn houding om, toen hij den
beschonkene herkende verder te gaan en
daarna terug te keeren, mag worden opge
maakt, dat zjjn verhouding tot den ver
slagene niet vriendschappelijk was.
»De groote moeilijkheid bestaat hierin,
dat men geen leiddraad weet te vinden tot
het beginnen van een onderzoek, bjj dezen
moord met voorbedachten ra ie, daar de ver
slagene geheel onbekend en de vooronder
stelde moordenaar voortvluchtig is.
>Het is echter waarscbjjnljjk, dat het Ijjk
spoedig herkend zal worden, daar Melbourne,
ofschoon een groote stad, noch Parjja, noch
Londen is, alwaar een mensch kan ver
dwijnen zonder eenig spoor achter te laten.
Allereerst moet de identiteit van het
slachtoffer bewezen worden, om er in te
kunnen slagen het bedoelde jongmensch op
te sporen, die hoogstwaarschijnlijk de be-
drjjver van den misdaad is. Het is van het
grootste belang, dat de geheimzinnige sluier,
waarin deze misdaad gehuld is, worde op
geheven, Diet slechts in het belang van de
justitie, maar ook in dat van het publiek,
daar de mcord in een openbaar vervoer
middel en op de openbare straat plaats had.
>De overtuiging, dat de misdadiger zich
wandelpaden ovprbljjfselen van vroegere
lanen en sommige gebouwtjes o. a. dat,
waarin de kippenbroeierjj uitgeoefend wordt,
dagteekenen uit vroeger dagen.
Het kan mjjn doel niet zjjn u stap voor
stap door Artis te geleiden. Ik wil u echter
op een en an der attent maken, waardoor
ze zich onderscheidt boven haarsgeljjken.
Middenin, aan de noordzijde, bevindt zich
een kolossaal gebouw, met zwembassin buiten
en binnen. Daarin leven de nijlpaarden, een
echtpaar, aan Artis ten geschenke gegeven
door den hear J. H. van Eeghen, ter ver
vanging van een ander paar, in '84 en '96
overleden. Dat laatste was in 1860 aange
kocht voor de som van f 12 960. Samen
hebben ze 24 jaar in dit gebonw geleefd,
en gedurende dien tjjd zijn er 12 jongen
geboren, waarvan slechts 2 in 't leven bleven
en aan Londen verkocht zjjn, samen voor
f 20,400. Ge kunt hieruit nagaan, dat van
Eeghens geschenk wsarljjk vorsteljjk heeten
mag. De tegenwoordige bewoners groeien
uitstekend en hebben ze de eerste jaren een
extra daartoe vervaardigd klein bassin be
woond, thans zjjn ze in het groote overge
gaan en maken het uitstekend. Ze zjjn c. 3
Meter lang en halen al 2400 pond.
Boven den njjlpaardenstal is een schoone
verzameling geraamten.
Tot in '96 waren de beren en wolven
gehuisvest in een houten barak, nog af
komstig van Van Aken. In dat jaar besloot
Artis deze dieren een nieuw thuis te be
zorgen. Dit is zeer bezienswaard. Het is in
den vorm van een halven cirkel waarin de
grootste ruimte, aan de noordzjjde, bestemd
is voor 3 prachtige ijsberen. De hokken zjjn
in rotsen uitgehouwen en daarvoor bevindt
zich een groot zwembassin. Aan jjzeren
hekwerk alleen is hier voor f 14,000 besteed,
aan 't geheel t 32,000. Aan de boogzjjde van
den h. cirkel vindt men tal van beren,
wolven en hyena's gehuisvest. Voor deze
diereu levert Sinck eiken dag de benoodigde
hoeveelheid paardenvleesch. Ook worden ze
gevoed m»t dogcakes, geweekt in bouillon
van paardenvleesch; de wolven krijgen ge
kookt vleesch. De drank is water, bjj ziekte
soms melk.
Nieuw niet, maar altoos aantrekkelijk
bljjft de groote, lange roofdierengalerjj met
leeuwen, tjjgers, panters enz. Kostbare exem
plaren bergen deze hokken, waarvan vele
in Artis geboren zijn.
in ons midden bevindt en wellicht een
tweeden moordaanslag beraamt, moet een
ieder oraangenaam aanloen. Volgens James
Payn, den zoo gunstig bekenden novellist,
gebeurt het wel, dat de werkeljjkheid uit
stroopen gaat op het gebied der verdichting
en vreemd genoeg bevestigt dit geval de
waarheid van die woorden. In één van Du
Boisgobey's verhalen, getiteldAn Omnibus
Mystery,* heeft een moord, die veel op dit
treurig geval gelijkt, in een omnibus plaats.
Wjj twijfelen echter of zelfs deze schrjjver
den moed zou gehad hebben, dit treurspel,
op zulk een ongeschikte plaats als in een
hunrrjjtuig te doen afspelen.
»Hier is een g«legc heid voor een van
onze rechercheurs om zich naam te maken,
daar wjj niet twijfelen of niets zal door hen
onbeproefd worden gelaten, om op het spoor
te komen van den dader, van zulk een lage
sn brutale misdaad.*
II.
De volgende voorwerpen, op het ljjk ge
vonden, waren op tafel neergelegd
Twee pond, tien shilling aan goud- en
zilvergeld een witte z tkdoek met de letters
O. W. gemerkt, welke, van chloroform door
trokken, het slachtoffer voor den mond ge
bonden was; een sigarenkoker van Russisch
leder met eenige sigaretten gevuld, en een
linkerhandschoen van chevreau leder, nog
al vuil en met zwart stiksel op den rag.
Samuel Gorby, een der rechercheurs, was
tegenwoordig en spitste de ooren of mogeljjk
door de getuigen iets gezegd werd, dat
eenige aanwjjzing kon geven omtrent het
motief tot de misdaad of omtrent den dader.
De eerste getuige, die opgeroepen werd,
Geljjk voor de beren, heeft men ook 't
vorige jaar de dikhui len een nieuwe woning
verschaft. Aanleiding daartoe gaf het geval
met den olifant Jack, die zjjn oppasser min
aangenaam bejegende. Men leerde daaruit
hoe gevaarljjk het is als een oppasser ge
dwongen is steeds het hok binnen te gaan.
De olifanten stonden toen op verschillende
plaatsen, in donkere slecht geventileerde
hokken, zoodat men bij 't passeeren den
zakdoek niet missen kon. Men heeft het
oude magazijn zeer praktisch verbouwd, 3
stallen voor olifanten, twte voor tapirs,
benevens een zwembassin binnen. De hokken
staan met elkaar in verbinding en de deuren
kunnen buiten geopend worden, zoodat alle
gevaar geweken is. Buiten is een groote,
open ruimte, waar de dikhui len zich in
al hun majesteit vertoonen. Dez* dieren
verorberen des zomers per dag elk 80 K.G.
gras en 2 bossen stroo, des winters 30 K.G.
hooi en 35 K.G. bieten. Als versnapering
nog 2 K.G. gerst, 5 K.G. zemelen in water
en 4 K.G. roggebrood.
Sedert verleden jaar vindt men in Artis
een insectarium tentoongesteld, tal van
kooien waarin vlinders en rupsen leren, op
de voor hen bepaaldeljjk geschikte bladeren
en takken. Die verzameling van Ned. in
secten is zeer merkwaardig.
Ik sla over het hok van den cbimpanfé,
wien 't nooit aan bezoek ontbreekt, het
groote bassin van de zeeleeuwen en -honden
en wat er verder op 4, 2 en geen pooten
merkwaardigs te zien i» en breng u in 't
magazjjn, waar buiten ons niemand toegang
krjjgt.
Hier wordt het raderwerk van de groote
kolonie aan den gang gebracht. Hier zjjn
de keukens waar 'fc voedsel gekookt wordt;
molens, waar zaden en granen gekneusd
worden, lokalen waar 't paardenvleesch in
jjs bewaard wordt, een stal met zes werk
paarden, een stoommachine, die 't water ter
plaatse brengt, waar 't dienstig is.
Wat hier zooal omgaat is eenigszius na
te gaan uit deze cjjfers: per jaar is benoo-
digd c. 43,000 K.G. vleesch, 20,000 K.G.
visch, 320,000 K.G. gras, 73,000 K.G.
hooi, 360,000 K.G. cokes en kolen, 18,000
M8. water. Voeding en verzorging vragen
f 41,500.
Het schoonste van alles is echter 't Aqua
rium, waarin groote bassins, achter glazen
wanden, in zout en zoet water, dat door
was Malcolm Royston, in wiens rijtuig de
moord gepleegd werd. Hij herhaalde hetgeen
ons reeds uit de Argus* bekend is, terwjjl
de rechter de volgende vragen stelde
V. »Kunt gij een beschrjjving geven van
het jongmensch die den verslagene onder
steunde, toen gjj met uw rjjtuig naderbjj
waart gekomen?*
A. »Ik heb hem niet nauwkenrig opge
nomen, daar ik al mjjn aandacht aan den
verslagene wjjddebovendien stond het jong
mensch in de schaduw.*
V. >Beschrjjf hem zoo goed mogelijk.*
A. >Naar zjjn snorretje te oordeelen was
hjj blond, hjj was vrjj lang en droeg over
zjjn avondtoilet een lichte jas. Ik kon zjjn
gezicht niet duideljjk onderscheiden, daar
zjjn vilten hoed diep in de oogen was ge
trokken.*
V. »Wat zei hjj, toen gjj hem vraagdet
of hjj den verslagene kende?*
A. »Hjj ontkende dit en beweerde, hem
zoo juist gevonden te hebben.*
V. »Toeh bleek later dat hjj hem her
kende, niet waar?*
A. »Ja. Toen de verslagene opkeek, zei
hij»Zjjt gjj het!* en liet hjj hem weer op de
straat terugvallen, daarna verdween hij
haastig in de richting van de Bourkestraat.*
V. »En wanneer zaagt gjj hem toen
terug
A. Nadat ik den verslagene in het rijtuig
geholpen had, keerde ik mjj om en zag hem
naast uijj staan.*
V. »Wat zei hij toen?*
A. Ik zei: »zoo, komt gjj terug?* waarop
bjj antwoordde: »Ja, ik heb mjj bedacht
en zal hem thuisbrengen.* Daarna sprong
hg in het rjjtuig en zei dat ik hem naar
stoommachines geregeld aangevoerd wordt,
de bewoners onzer rivieren en zeeën leven
en zich bewegen. Haringen, kabeljauwen,
schelvis8cbenbaarzen, zeelten, voorns, kunt
ge hier in hnn element aantreffen. Ook
eenige visschen uit de warme streken leven
er in verwarmd water.
Artis telt c. 5000 leden. De jaarlijksche
begrooting lcopt over ongeveer 2 ton. In
'97 werd het genootschap vereerd met een
bezoek van c. 75,000 vreemdelingen (ouiten
de stad woonachtig) en 50,000 September-
bezoebers uit de stadaan entree's werden
f 60,800 ontvangen. Daar de contributie
voor de leden f 25 is, ziet men dat Artis
voor dit bezoek niet ongevoelig zjjn kan.
Kinderen onder geleide hunner onderwijzers
kunnen a 10 et. toegang verkrjjgen, 't zjj
ze hier of elders wonen. Van die vrjjgevige
bepaling wordt drnk gebruik gemaakt.
A 24/9 '99.
J. L.
De werkstaking der havenwerkers te Ant
werpen duurt nog steeds voort. De raad
van arbeid heeft, na de eischen van beide
partjjen te hebben aangehoord, de volgende
motie aangenomen: le Omtrent verhooging
van uurloon voor nacht- en Zondagswerk
zal nader worden overeengekomen, 2e de
gevraagde verhooging van 100 pet. is een
buitensporige eisch, die niet kan worden
ingewilligd, 3e het is een gebiedende nood
zakelijkheid, dat aan de werkstaking, die
zoo nadeelig werkt op den handel van Ant
werpen, een einde wordt gemaakt. Daarom
doet de raad van arbeid het voorstelle
aan de havenwerkers een verhooging van
loon toe te staan van 50 pet. voor nacht
arbeid en van 100 pet. voor Zondagswerk,
en 2e den arbeidsduur te regelen naar dien,
door de administratie der douanen voor
geschreven.
De te Rijss®! verschjjnende Réveil du
Nord* heeft thans een geducht nieuw feit
geleverd, dat allezins geschikt is om het
Hof van Cassatie aanleiding te geven op
het vonnis van den krjjgsraal van Rennes
terug te komen. Een inwoner van Rijssel
heeft n.l. aan dat blaf mededeeling gedaan
van een onderhoud, dat hjj in den trein
gehad heeft met het Italiaansche Kamerlid
Vito de Bellis, die hem vertelde uit den
mond van den voormaligen militairen at-
St. Kilda moest brengen.*
V. »Hjj sprak dus, alsof hjj den ver
slagene kende.*
A. »Ja. Toen hjj opkeek, dacht ik, dat
zjj elkaar kenden en wellicht standjes hadden
gehad en dat bjj daarom doorliep, maar
darht toen volstrekt niet, dat hij zon terug-
keeren.*
V. »En wanneer verliet hjj het rjjtuig?*
A. Juist toen ik bjj Grammarschool den
St. Kildaweg opreed.*
V. »Hebt gjj gedurende den rit iets van
een worsteling opgemerkt?*
A. »Neen. De weg was nogal ongeljjk,
zoodat ik door het geratel van de wieien
over de straatsteenen toch niets had kunnen
hooren.*
V. »Wat zei hjj, toen hjj op den St.
Kildaweg het rijtuig verliet?*
A. »Hij zei, dat de verslagene niet wilde,
dat hjj hem naar huis bracht, zoodat bjj
naar Melbourne zou terugbeeren.*
V. >Hebt gjj toen gevraagd waar de
verslagene thuis behoorde?*
A. Jahjj antwoordde, dat de versla
gene ergens in Greystraat of in Acklaad-
straat in St. Kilda woonde, maar dat de
verslagene bjj h t kruispunt het adres wel
nader zou opgeven.*
V. >Wist het jongmensch in de lichte
jas das waarschjjnlijk niet waar de ver
slagene woonde?*
A. »Neen, hjj zei ergens in de Ackland-
of Greystraat.*
V. Wekte dit uw bevreemding niet op
A. »Neen, ik dacht dat hjj een club
vriend kon zjjn.«
V. »Hoe lang heeft het jongmensch met
u gesproken?*
taché, kolonel Panizzardi, te hebben ver
nomen dat niet alleen Esterhazy maar ook
de falsaris Henry van Duitschland en Italië
een maandgeld van 4000 francs genoot. Op-
merkeljjk mag het zeker heeten, dat zoowel
de krjjgsraad als de verlediging, ofsehoon
volkomen op de hoogte van de bekentenis
van wjjlen Henry, dit punt bjjna geheel
hebben laten rusten en ook het Hof van
Cassatie zich bepaal-1 heeft tot het aannemen
dat er slechts één verrader was: Esterhazy.
Grootendeels is biervan echter de voorzitter
van den krijgsraad, kolonel Jouaust, de
schuld, waar deze weigerde kolonel Paniz
zardi als getuige te laten hooren. Maar al
verklaart de minister van oorlog, generaal
de Galliffet, in zijne legerorder ook dat
»het incident* is gesloten, als zeker mag
men "thans aannemen dat Joseph Reinach
in het proces dat Henry's weduwe hem
aandoet, gretig gebruik zal maken van dit
nieuwe feit.
Emile Zola had dus wel geljjk, toen hjj in
zjjn brief aan de »Aurore« schreff dat het
vjjfde bedrjjf, de ontknooping van het
drama, nu begint.
Een Engelsch uitgever zou Dreyfus een
millioen gebolen hebben voor zjjne mé
moires, doch dezi moet dit aanbod hebben
afgeslagen.
Zaterdagavond zjjn de beide kinderen vau
Alfred Dreyfus te Carpentras in Vancluse
aangekomen en ingevolge de emotie van
het weierzien na een afwezigheid van bjjaa
vjjf jaar, is de gezondheidstoestand vau den
martelaar van het Duivelseiland veel minder
goed, zoodat er weder gesproken wordt
over een langdurig verblijf in zachter kli
maat. De temperatuur is te Carpentras
enorm gedaald en er wordt in verband
hiermede opnieuw gesproken van een spoedig
vertrek naar Monaco, om aldaar den winter
door te brengen. De bezoeken van intieme
vrienden, zooals Picquart, D® Pressensé en
Trarieux zjjn afgezegd moeten worden.
In Amerika is een inschrjjving geopend
om Dreyfus een eeresabel aan te bieden.
Mevrouw Dreyfus evenwel heeft aan de
ontwerpers van het plan do9n weten, dat
haar echtgenoot de sabel van het Ameri-
kaansche volk niet zal kunnen aannemen.
Er 8chjjnt geen twjjfel te bestaan of da
gevonden boei is afkomstig van Andrée en
is een »poolboei« die hij zon uitwerpen
A. ^Ongeveer vjjf minuten.*
V. >En hebt ge gedurende dien tjjd geen
beweging in het rjjtnig geboord?*
A. »Neen, ik dacht dat de verslagene
ingedut was.*
V. >En wat gebeurde er, nadat het jong
mensch den verslagene in het rjjtuig wel
te rusten wenschte?*
A. Hij stak een sigaret op, gaf mij een
halve sovereign en waudeUe naar Mel
bourne op.«
V. »Hebt gjj ook opgemerkt, of hjj zjjn
zakdoek bjj zich had?*
A. >0 ja, hjj sloeg er zjjn schoenen mede
af. De weg was zoo stoffig.*
V. Hebt gjj ook iets bjjzonders bjj hem
opgemerkt
A. >Wel neen, niets dan dat hjj een
diamanten ring droeg.*
V. »Was daar iets bjjzonders aan te
zien?*
A. »Hjj droeg hem aan den wjjsvinger
van zjjn rechterhand, hetgeen ik nog nooit
te voren gezien had.*
V. Wanneer hebt gjj dit opgemerkt?*
A. >Toen hjj zjjn sigaar aanstak.*
V. »Hoelagden verslagene in het rjjtuig?*
A. >Hjj lag ineengezakt in een hoek van
het rjjtuig, ongeveer in dezelfde houding,
als toen ik hem er in had geholpen. Zjjn
hoofd hing naar een kant over en een zak
doek bedekte zjjn mond. Toen ik hem aan
raakte, zakte hjj over naar den anderen
hoek en zoo kwam ik tot de ontdekking,
dat bjj dood was. Ik reed oogenblikkeljjk
naar het politiebureau ia St. Kilda en gaf
daar van alles verslag.*
Buitenland.
Wordt vervolgd.)