Het Land van Heusden en Altena, de Langstraat en de Bomnielerwaard.
Voorbereidingsscholen.
FEUILLETON.
Uitgever: L. J. VEERMAN, Heusden.
M 1840.
WOENSDAG 11 OCT.
1899.
'cT UND van altE^
VOOB
O
Dit blad verschflnt WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnenentiprgn: per 8 maanden f 1.00.
Franco per poet zonder prjjsveihooging. Afzonderlijke
nummers 5 cent.
Advertentiën ran 16 regale 50 ct. Elke regel
meer 7l/t ct. Groote letter» naar plaateruimte.
Advertentiën worden tot Dinsdag- en Vrijdagavond
ingewacht.
»Hoor eens man, gaat zoo niet langer.
Ik heb met '4 kleine ding en 't huishouden
handen vol werk en kan onmogeljjk ook
onzen oudsten bezighouden. En hij baalt
allerlei endeugd uit, als ik maar even mjjne
hielen licht. We zullen hem naar de be
waarschool doen.c
Vrouw, hou op met je bewaarschool, ik
krjjg kippevel als ik dat woord hoor. Dan
zie ik in mjjne verbeelding dat donkere hol,
waarin ik van mijn 3de tot mjjn 6de jaar
opgesloten zat, ik ruik de vunzige kinder-
lncbt, zie nog de onvriendelijke tronie van
't oude mensch, dat ons daar z.g. bewaar L
en hoor nog 't opdreunen van een massa
onbegrijpelijke verzen en 't eeuwige spa-a,
slee-ee. Ook voel ik nog de klappen, die
'k voor najjn broek kreeg, wanneer ik bjj
't naar schoolgaan schreeuwde en tegen
spartelde. Neen, neen, al valt 't je moeiljjk,
hou ons Jantje maar liever bjj je, dan hem
s :n zoo'n lot bloot te stellen.*
«Maar mad, je komt uit de nachtschuit
Vergeet toch niet dat je van 't jaar 50 dag-
teekent en er na jou jeugd heel wat, ook
op schoolgebied veranderd is Ga toch eens
kijken in onze bewaarschool en ik ben
aeker dat je terstond bekeerd zult worden
Ziedaar de schoolkwestie in het huisgezin
getreden. Ze treedt alle huisgezinnen binnen,
die met kinderen gezegend worden, en waar
de maatschappelijke toestand niet zóó ruim
is, dat men bonnes en gouvernantes kan
aanstellen of zooveel vrouwelijke hulp, dat
de vrouw des huizes zich bjjna uitsluitend
aan het kroost wjjden kan.
Want dat is het ware: de moeder zjj der
kinderen onderwijzeres
Edoch, gelijk we reeds opmerkten, de
financieele gesteldheid verzet zich bjj 't
meerendeel daartegen en dan nog, laten we
eerljjk bekennen, het faalt in den regel der
moeder aan menschenkennis, vooral aan
kinderkennis, om tegeljjk onderwjjz°res van
haar kind te worden. Dat is wel jamtner,
want een met dergelijke kennis toegeruste
vrouw kan eerst in den wnren zin moeder
van haar kroost zjjn. Men dient toch eenig
verstand te hebben van 't geen men groot
zal brengen. Opvoeden bepaalt zich niet tot
voeden en kleeden, tot wandelen en te
slapen leggen, tot pronken en spelen, maar
EEN GEHEIMZINNIGE MISDAAD.
Uit het Engelsch.
(6
»Een ongekleede jas?*
«Neen, bjj was in avondtoilet en had een
lichte jas over alles heen en een vilten
hoed op.c
«Dat is de man,* zei de rechercheur
binnensmonds. «Ga voort.*
«Hjj werd bp mjjnheer toegelaten en sloot
de deur achter zich. Ik weet niet, hoelang
zjj gepraat hebben, maar ik zat in deze
kamer en hoorde een verheffing van stemmen
en een gevloek, maar dat zjjn de mannen
gewoon, dat ontnigl Ik stond op en ging
vragen niet zoo'n leven te maken, toen
Whyte juist de deur opende en de heer,
in de lichte jas, uit de kamer kwam. Wbyte
riep hem achterna: >Zjj is de mjjne, doe
gerust wat ge goedvindt.* De ander keerde
zich om, legde zjjn hand tegen den deurpost
en zei: »Ik zou je kunnen vermoorden eD
als ge haar krjjgt, zal ik dit doen ook, al
was het op straat!*
>0 zoo,* zei Gorby, «wat verder?*
«Daarna sloeg hg de deur achter zich
dicht, en mijnheer Whyte keerde lachend in
zjjn kamer terng.c
«Heeft hg toen iets tegen u gezegd?*
«Neen, niets, dan dat een gek bet hem
lastig gemaakt had.*
«En hoe heette dis vreemdeling?*
«Dat zou ik u niet kunnen zeggen, daar
mjjnheer Whyte rug dit nooit het ft verteld.
Hg was lang, had een fijn suorreije en was
eischt ook de krachten, die sluimeren in
den jongen geest, tot ontwikkeling brengen,
verkeerde neigingen bestrjjden, het goede
voorhonden en den wil tot het goede buigen.
We zullen er niet meer van z°ggen, er zjjn
schoone boeken over geschreven, doch ieder
gevoelt wel dat de taak van opvoeden heel
wat anders en heel wat zwaarder is dan
de meesten die opvatten 6n dat die taak
ni8t op één ljjn kan gesteld worden met
die van den hovenier of den veefokker, al
loopen ze een eind samen.
Nu dan, om de ouders te gemoet te
komen in deze zware taak, zjjn of worden
allerwege scholen voor 't jonge kind opge
richt, inde w in leling «bcwaai scholen* ge
helen, een term, die een halve eenw geleden
recht van bestaan had; men bewaarde toch
't jonge goed voor vallen, kneuzen, branden,
enz. en tot tjjdverdrjjf leerde men ze de
letters en scherpte hnn geheugen door verzen,
boven hun verstand. Nu weten we wel, dat
dergeljjke schooltjes nog niet uit de wereld
zjjn, we kennen er zelfs in een groote
stad, waar een driejarige kleuter leerde
stamelen: «bezwijkt dan ooit in bittere
smart of bangen nood mjjn vleesch en hart*,
't grootste deel is van beter gehalte en
houdt het kind bezig met wat des kinds is.
Weet ge, waarmee de onderwjjzers suk
kelen, telkens wanneer ze nieuwen aan
voer inschepen? Het jonge goed is totaal
onvatbaar voor onderwjjs. Ze hebben niet
geleerd te zien, te onderscheiden, zij a in
hooge mate onhandig en ongedurig en er
moeten eenige maanden overheen gaan eer
ze vatbaar worden voor elementair onderwgs.
Niet alzoo wanneer ze een goede voor
bereidingsschool hebben doorloopen. Daar
hebben ze leeren spreken, ze hebben geleerd
hun oogen den kost te geven, ze merken
in drie tellen op, wat een kind zoo pas
van huis komende, in geen half uur ziet,
ze hebben hun handen leeren gebruiken,
ook het leeljjke handje, zingen heel aardig
en verstaan wat hun over de lippen komt.
Als ze dan op de «groote* school komen,
ouders, is 't een lust zooals ze leeren en
opklimmen.
«Dus op zoo'n voorbereidende school
leeren ze wat lezen, schrjjven en rekenen,
zoodat de meester maar heeft voort te
bouwen
gekleed, zooals ik reeds zei.*
Gorby wist genoeg.
«Dat is degeen, die in het rijtuig kwam
en Whyte vermoordde,* dacht hij, «het ljjdt
geen twjjfel meer. Whyte en hg dongen
beiden naar de hand van de erfdochter.*
«Wat dmkt u er van?* vroeg juffrouw
Hableton nieuwsgierig.
«Ik denk,* antwoordde Gorby, terwjjl
de hospita strak aanzag, «wel ik denk,
dat er een vrouw bjj deze misdaad in het
spel is.
V.
Toen Gorby villa «Possurn* verliet, twij-
lelde hjj geen oogenblik meer, wie de moord
gepleegd had. Hem stond dus niets anders
te doen, dan uit te vinden, wie het jong-
menseh in de lichte jas was, waar bjj woonde,
en, als hg dat wist, uit te vorschen wat
hg gedaan had in den nacht, waarin de
moord was gepleegd.
Gorby oordeelde, dat er slechts één persoon
was, aan wien de naam van het jongmensch
in de lichtbruine jas bekend kon zjjn en
dat was Moreland, de intieme vriend van
den overledene. Volgens het zeggen van de
hospita bestond er zulk een vriendschappe
lijke verhouding tusschen beiden, dat Whyte
hem hoogstwaarschgnlgk deelgenoot ge
maakt zou hebben van het onaangename
bezoek.
Bovendien kon Moreland, dia bekend was
met de levenswjjze en gewoonten van zjjn
vriend, antwoord geven op de vraag, wie
eenig voordeel kon hebben bij den dood van
Whyta en welke de erfdochter was, met wie
de verslagene in het huweljjk zou treden.
Het verbaasds Gorby echter, dat Moreland
den tragischen dood van zjjn vriend niet in
Pardon, nu verstaan we elkaar niet. Zoo
gauw als er van «onderwjjzen* gesproken
wordt, dienen we voorzichtig te zjjn om
niet misverstaan te worden. Het groote pu
bliek meent dat onderwjjzen niet gaat zonder
leesboeken, leien en rekenboeken, zonder
al den omhaal, die in een «groote* school
te pas komt. Laat men om daarvan genezen
te worden, maar eens een bezoek brengen
bjj de kleintjes, die jaren worden bezig
gehouden zonder boeken, of 't moeten pren
tenboeken zijn. Vro ger ja, meenden de
juffrouwen van de bewaarschool een heele
daad te doen door de kleinen de «eerste
beginselen* te leeren, maar in den regel
deden ze dat, daar 't buiten hun boekje
ging, op een averechtsche mani r. Tegen
woordig heeft men ingezien dat de heele
manier verkeerd is en is men teruggekomen
van dezen glad verkeerden weg.
Onder de gidsen, die daartoe het sein
gageven hebben, moet in de eerste plaats
genoemd worden Friedrich Fröbel, een
Duitsch opvoedkundige uit de eerste helft
dezer eeuw. In 1840 heeft Fröbel te Blan
kenburg in Thuringen een school gesticht
voor jeugdige kinderen, waaraan hjj den
naam kindertuin gaf, omdat er een tuin
aan verbonden was, waarin de kinderen
konden spelen, poten, wieden, planten, kwee
ken. Hjj was van meening dat men om te
onderwjjzen, de kleinen in de eerste plaats
in de gelegenheid moest stellen iets te doen.
Heel mooi is het een kind door aanschou
wing iets aan te brengen, maar Fröbel vond
het beter en daarin wordt hjj door alle
opvoedkundigen van naam nagevolgd, dat
het door de voorwerpen zelf te zien en te
betasten, als het kan door ze zelf te maken,
tot kennis gebracht wordt.
Een der grondstellingen waarvan Fröbel
uitging, was: ontwikkel de zintuigen van
het kind harmonischd. w. z. te geljjk, niet
het eene ontwikkelen en de andere verwaar-
loozm, niet van een enkel te groote in
spanning vorderen, opdat het niet over
prikkeld dus, geschaad wordt. In het huis
gezin wordt hierop niet gelet, erger, er
wordt niet aan ontwikkeling der zintuigen
gedacht. Dat komt allemaal terecht, denkt
men, zoo men er aan denkt. Vandaar dat
op de lagere school zoovelen ziende blind
en hoorende doof zjjn.
Fröbel acht een kindertuin een onmis
baar bestanddeel van de school, ja, hjj acht
de couranten scheen gelezen te hebben, daar
alle dagbladen kolommen aan den moord
wjjdden en er een uitstekend signalement
van den versla?ene gegeven was. De eenige
oorzaak, welke voor dit vreemde stilzwjjgen
kon gevonden worden, was afwezigheid
buitsn de stad, zoodat hjj het nieuws niet
gelezen en zoodoende niets van den moord
gehoord kon hebben. In dit geval kon die
afwezigheid nog een onbepaalden tjjd aan
houden, of hg zou binnen enkele dagen
terngkeeren.
Het was in elk geval de moeite waard
dien avond nog eens naar St. Kilda te gaan,
daar de kans bestond, dat, indien Moreland
in de stad teruggekeerd was, hjj zjjn vriend
zou bezoeken. Gorby zette daarom, na thee
gedronken te hebben, zijn hoed op en stapte
weer naar villa «Possum*, ofschoon die
tocht, naar hg wel ge voelde, licht vruchteloos
kon zjjn.
Juffrouw Hableton opende de deur en
ging hem stilzwjjgend voor, ditmaal niet
naar haar zitkamer, maar naar een meer
weelderig ingericht vertrek en wel dat van
Oliver Wbyte.
Gorby zag de kamer oplettend rond,
waardoor het karakter van den doode hem
spoedig duideljjk werd.
«Een bon-vivant,* dacht hjj, >en'iemand,
die geld verteert. Iemand, die veel vrienden,
maar ook veel vjjanden zal gehad hebben
onder menschen van verschillend gehalte.*
De uiierljjke te kenen van de levenswgze
van mjjnheer Whyte gaven aanleiding tot
dit oordeel. Het vertrek was goed gemeubeld
en de stoelen met donkerrood fluweel be
kleed, terwjjl de gordjjnen en het vloerkleed
ongeveer van dezelfde tint waren.
Gjrby stak zjjn handen in zgn zakken
«dien zoo onmisbaar, dat hij de heele inrich
ting kindertuin noemt. Die tuin moet in de
open lucht gelegeu zjjn, met bloemperken
en zandpaden, een zonnige plek gronds,
beschut voor den bonden wind. Er moeten
voorhanden zgn allerlei soort van tuinge
reedschappen, om de kleinen naar hartelust
zich te laten bewegen met hnn geliefkoosd
materiaal. Verder tal van voorwerpen, bjj
de kinderspelen te pas komend, onder lei
ding der onderwijzeressen. Kannen er dieren
in bewaard worden, konijnen, kippen, dai-
ven, zooveel te beter, de kinderen leeren
dan en passant liefde voor de dierenwereld
opvatten.
Iluitenland.
De toestanl in Zuid-Afrika big ft nage
noeg onveranderd. De grenzen worden bjj
de punten, waar in geval van oorlog een
inval zou kunnen geschieden, nog steeds
door een sterke Boeren macht bewaakt.
Vluchtelingen verlaten nog ieleren dag het
land. Natuurlijk spreken zjj over de sleGhte
middelen van transport, over het gebrek,
dat zjj onderweg hadden te ljjden en den
uitgestanen angst en de beleedigingen door
de Boeren hun aangedaan.
Overdreven klachten.
Niemand kan iu tjjden van paniek eischen,
dat de spoorwegmaatschappijen een voldoend
aantal wagens eerste klasse beschikbaar
hebben zonder nog van salon- en restau
ratiewagens te willen spreken. Men moet,
als men per se weg wil, het maar voor lief
nemen en zoo heel slim zal het trouwens
wel niet geweest zgn. In Afrika is men
evenals in alle landen, waar lange afstanden
zgn af te leggen, zonder dat men ieder
oogenblik bjj stations met restauraties op
houdt, gewoon mondkost en drank mede te
nemen en dit zal nu ook gebeurd zjjn.
Waren er, die uit verbouwereerdheid, uit
overdreven angst dit vergaten, dan zullen
ze nog wel door hun medereizigers geholpen
zijn. Degenen, die vergaten dat Afrika geen
Europa is, hebben hun welverdiende straf
ontvangen.
De speciale correspondent van de «Times*
te Lobassi is bjj Mafeking over de grenzen
gegaan en onder de Boeren terecht gekomen;
deze deelden hem mede, dat de hoofdmacht
met den eommandant Cronjé bjj Lichten-
en drentelde langzaam de kamer rond, om
alles met de grootste nauwkeurigheid op te
nemen. De wanden waren bedekt, met
platen van beroemde paarden en jockey's,
en daartusschen de photografieën van be
kende actrices. Opmerkeljjk was het, dat in
het gansche vertrek geen enkel mannen-
portret te vinden was.
«Hjj hield erg van de dames, zie ik,«
zei Gorby, met een beweging van het hoofd
in de richting van den schoorsteen.
«Een hoopje lichte cavalerie,* luidde het
minachtend antwoord. «Ik heb me altjjd
geschaamd voor die dingen en ben niet
gesteld op die lui, die zich bjjna zonder
kleeren, alsof ze zoo uit 'er bed komen,
laten uitportretteeren, maar Whyte scheen
er van te hofc9n.«
«Als de meeste jongelui,* was het droge
antwoord van Gorby terwjjl hjj naar de
boekenkast ging.
Eensklaps werd er luid gescheld, waar
door juffrouw Hableton verschrikt opstond.
Uit kan Moreland zjjn,* zei zij, >'s avonds
komt er nooit iemand, daar ik een eenzame
weduwe ben en als hg het is, zal ik hem
hier bjj u brengen.*
Zjj verliet het vertrek. Gorby, die op
lettend luisterde, hoorde hoe een mannestem
vroeg of Whyte thuis was.
«Neen, mjjnheer, mjjnheer is niet thuis,*
antwoordde de hospita, «maar er is een
heer op mgnheer's kamer, die ook al naar
hem gevraagd heeftKomt u niet binnen,
mg n heer
«Ja, een oogenblikje,* antwoordde de be
zoeker, waarop juffrouw Hableton haastig
de deur van Whyte's kamer opende.
De bezoeker was lang en mager, had
een blozende gelaatskleur, kort krulhaar en
burg staat, doch gereed is om dichter naar
de grenzen te trekken. Een der Boeren
zeide: Wjj gaan ditmaal recht door naar
Kaapstad en jagen alle Engelschen in zee.
Wjj hebben 16,000 man op de grens
van Natal en kunnen er daar gemakkeljjk
6000 meer brengen. Wjj zgn niet voor
nemens het eerst aan te vallen, maar zullen
onmiddelljjk tot den aanval overgaan als
de oorlog verklaard wordt.
Dezelfde Boer verklaarde, dat er wan
trouwen bestaat tegen generaal Joubert, die
vóór het behoud van den vrede is.
In de «Volksstem* van 16 Sept. wordt
omtrent de schietoefeningen der Engelschen
in Z.-Afrika verhaald
«Achter een hoogen nek nabjj Ladysmith
werden een 70 kafferbokken in een oud
verlaten kraaltj? vastgemaakt en van onge
veer een kwart mijl voor den nek werd
uren achtereen een scherp vuur uit een
dozjjn kanonnen op de arme slaehtoffirs
krachtig onderhoulen. Juist als in 1881,
toen de artillerie de Boeren uit hun positie
te Laingnek moest verdrijven.
Tegen den middag werd het bevel ge
geven niet meer te schieten en vier offi
cieren begonnen hun zware wandeling berg
opwaarts, om omtrent de bloedende en ver
minkte overbljjfselen van de arme bokken
nader rapport te doen. Wie kan hun ver
wondering, teleurstelling en ergernis be-
schrjjven? Tot den laatsten bok waren alle
nog springlevendalleen had een zich door
zgn riem verwnrgd en een andere was de
gelukkige moeder van tweelingen geworden.*
Het ia bekend, dat de Engelschen groote
massa's troepen uit Indië trekken om die
tegen de Boeren in het veld te brengen. Dit
feit geeft de «Volksstem* de volgende op
merking in de pen:
Lord Roberts, een hooggeplaatst Britsch
krijgsoverste, heeft een paar jaren geleden
een boek geschreven over zgn ervaringen
in Indië. In dat boek wordt eaa conflikt
met Rusland als een zekere toekomstige
gebeurtenis beschouwd en werd aangeraden
om, ingeval van te verwachten moeilijkheden,
dadeljjk vooruit te dringrn in de bergpassen,
die de Pamir hoogvlakte beheerschen.
Thans willen de nieuws-fabrikanten te
Londen tienduizenden Indische soldaten naar
Zuid-Afrika overplaatsen, om er de Trans-
valers te bestrjjden. Waar bljjft dan de
blonde neerhangende snorren. Het geheel
maakte een gnnstigen indruk. Hg was
netjes gekleed en vrjj en los in zgn be
wegingen.
«En waar is Whyte van avond?* vroeg
hij, terwjjl hjj zich in een leunstoel liet
vallen, zonler van den rechercheur meer
notitie te nemen dan van een meubelstuk.
«Hebt gjj hem de laatste dagen niet ge
zien?* vroeg de rechercheur.
Moreland zag den spreker gedurende
enkele oogepblikken op een onbeschaamde
manier aan, als overlegde hjj wat te doen,
antwoorden of niet. Einleljjk scheen hjj
tot het eerste over te gaan, trok langzaam
zgn linker handschoen uit en zei, nog altijd
in zijn stoel geleund:
«Neen, dat heb ik niet,* en vervolgde
een geeuw onderdrukkende, «ik ben een
paar dagen uit de stad geweest, en kom
juist van avond terug, zoodat ik hem in geen
week gezien heb. Waarom vraagt gjj het?*
De rechercheur antwoordde niet, maar zag
hem oplettend aan.
«Ik hoop, vriendlief, dat ge me nu kent,*
zei Moreland op ongeneerden toon, «maar
ik wist niet, dat Whyte in rnjjn afwezigheid
een gekkenhuis had opgericht. Wie zjjt gjj
Gorby kwam een weinig nader, zoodat
hjj onder het gaslicht stond.
«Ik heet Gorby, mjjnheer, en ben re
chercheur.*
«Zoo, werkeljjk,* luidde Moreland's ant
woord, den spreker van het hoofd tot de
voeten opnemende. «Wat heeft Whyte uit-
gevojrd, is hg met de vrouw vau een andar
op den loop? Ik ken zgn kleine zwakheden
op iet punt.*
Gorby schudde het hoofd.
IIEIIW1KUD
Amsterdam, nota benei
(Slot volgt.)
WP—iy—am
Wordt verve'
