Hel Land van Hensden en Altena, de Langstraat en de Bommelenvaard.
Onze taal in Zuid-Afkika.
M 1856.
FEUILLETON.
Uitgever: L. J. VEERMAN, Heusden.
WOENSDAG 6 DEC.
1899.
land VAN ALTEN^
VOOB
Dit blad verschuilt WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementsprijs: per 3 maanden f l.OO.
Franco per post zonder prgsverhooging. Afzonderlijke
nummers 5 cent.
Advertentiën van 16 regels 50 et. Elke regel
meer 71/» et* Groote letters naar plaatsruimte.
Advertentiën worden tot Dinsdag- en Vrijdagavond
ingewacht.
Er is in de pers strjjd gevoerd over het
volkslied onzer Transvaalsehe broeders, welke
strjjd nog niet uitgemaakt is. Sommigen,
die beweren 't te kunnen weten, noemen
«Kent gij dat volk, vol heldenmoede het
volkslied; anderen, die eveneens beweren
op de hoogte te zjjn, wjjzen als zoodanig
aan »di vierkleur van ons dierbaar land.»
Wjj, die niet beweren op de hoogte te zjjn,
schenken eer geloof aan den laatsten spreker.
Wjj gelooven nog niet dat het Transvaalsehe
boerenvolk in zuiver gekuischt Hollandsch
zgn land en volk zal ophemelen, ook omiat
de wgs te wereldsch klinkt. We zeulen
meenen dat een Transvaalsehe boer eer een
psalm van Datheen zal zingen dan dit volks
lied met zgn operaachtig slot. Neen, zoover
we niet bettr ingelicht kannen worden
houden we 't er voor dat »di Vierkleur*
in Transvaalsch dialect, getoondicht in ko-
raalmatigen vorm door twee Transvalers,
meer kans heeft uit den strjjd te komen
dan het and«re.
Want, hoewel 't nu in 't algemeen waar
is, dat onze taal ook de hunne is, er is toch
nog een groot onderscheid in. Een ont
wikkeld persoon uit den Haag en een
arbeider uit het platteland van Schouwen
spreken beiden Nederlandscb, maar de eerste
zal al zgn attentie noodig hebben om den
Schonwschen broeder te begrjjpen.
De luidjes, die 6 April 1652 met Van
Riebeek aan de Tafelbaai landden en een
kolonie stichtten voor de O.-I.-Compagnie
en later door anderen werden gevolgd,
meerendeels tuiniers en kleine boeren, voor
welke vrjjgezellen Van Riebeek een aantal
Amsterdamsche weesmeisjes liet overkomen,
dat waren de grondleggers der Nederlandsche
taal in Zuid-Afrika.
De meeste van deze kwamen uit Zeeland
en Zuid-Holland, maar dr. te Winkel
meent, uit Rotterdam, het Overmaasche en
den Alblasserwaard, en zeker is het dat vele
eigenaardige nitdrnkkingen, daar nog ge
bruikelijk, in 't Afrikaansch terug te vinden
zjjn. Dr. te Winkel meent zelfs in dit laatste
het Sliedrechtsch dialect terug te vinden en
wjjst op woorden als witwater (krjjtwater)
plek (plaats) baakster, allosie (horloge) boetie
(broertje) nuw (nieuw) meestergoed (medi
cijnen) enz. In hoever dit waar is, men
EEN GEHEIMZINNIGE MISDAAD.
Uit het Engelsch.
(22
«Hallo,* ouwe jongen, zei Rolleston,
recht verbaasd. «Waar komt gjj op eens
vandaan?*
«Uit het rjjtuig natnnrljjk,* antwoordde
Calton lachende.
»Maar luister eens Rolleston, herinnert
gjj n, dat gij den nacht, waarop Whyte
vermoord is, Fitzgerald aan het spoorweg
station ontmoet hebt?*
«In den trein,* verbeterde Felix.
>Goed, dit doet er niet toe, gjj zjjt met
hem in de Club gekomen.
»Ja, en liet hem daar achter.*
>Hebt gjj ook opgemerkt of hg een brief
ontving, terwjjl gjj met hem waart.*
«Een brirf,* herhaalde Felix, «neen, wjj
hebben don ganschen weg over loopen rede
neeren en hjj sprak met niemand dan
met mjj.«
>Was hg goed gehumeurd?*
«Uitstekend, hg deed mg nog smakeljjk
lachen; maar waarom al dat gevraag?*
>0, niets, antwoordde Callton, weder
instappende, >Ik moest bjj u iets infor-
meereneen volgende gelegenheid zal ik n
alles vertellen Bonjour
«Maar ik zeg begon Felix. Het
rjjtaig reed echter reeds op, zoodat Rolleston
ontstemd zjjn weg vervolgde.
«Er zjjn geen vreemder lui, dan die advo-
zou geboren Sliedrechter moeten zjjn om
dit uit te maken, wel weten we dat nuw
voor nieuw echt Amsterdamscb en meester
goed ook echt Zeenwsch is. Zeker is 't dat
dr. te Winkel zich vergist als hg een
Zeeuw halibreukel laat zeggen voor alikruik
een Zeeuw heeft 't land aan de letter h en
noemt dit schelpdier krukel.
Het Nederlandsch in Zuid-Afrika heeft
zich onder allerlei drnk staande gehouden,
maar 't heeft zich niet als onze taal verder
ontwikkel!; vaudaar vindt men er vele
woorden en uitdrukkingen in, die in onze
ooren niet «netjes* zjjn. Verrekken voor
sterven is b.v. heel gewoon. Tromp deelt
in zjju bundel «Herinneringen* mee dat bjj
een der eerste dames ta Pretoria aan een
souper heeft hooren zeggen: «efe het die
pens dik gevreettoen men haar uitnoodigde
nog iets te gebruiken. Verbeeld u zoo'n
uitdrukking op de lippen eener dame in de
residentie. Onze titels, als mjjnheer, mevrouw
en juffrouw zgn in Afrika niet bekend.
Men spreekt elkaar aan met oom en tante,
neef en nicht. Mjjnheer is alleen de predi
kant en aanzienljjke dames worden met
den titel juffrouw begroet.
De druk, waaronder 't Afrikaansch ge
leden heeft, is van drieërlei kant gekomen.
Vooreerst van de O.-I. Compagnie, wier
matrozen en oudgasten vele Maleiscbe
termen binnensmokkelden, termen ook ten
deele hier bekend. Denk maar aan amper,
kras, baadje, oorlam, bakkeleien, soebatten
de Afrikaan-Iers hebben er echter veel meer
dan wjj.
Verder is hun taal vermengd geraakt
met Fransche termen. Op het eind der 17e
eeuw waren de protestanten nit Frankrjjk
verdreven en hadden o. a. in ons land een
toevluchtsoord gezocht en gevonden. Van
dien tjjd dagteekenen de Fransche gemeen
ten; van dien tjjd (1688) dagteekent ook
de komst in Afrika van een bezending
Fransehe vluchtelingen onder den predikant
Pierre Simond. De Compagnie beval, dat
aan de kinderen dier Franschen ook Hol
landsch zou geleerd worden en daaraan is
zoo stipt ds hand gehonden, dat in 1724
voor 't laatst in 't Fransch gepreekt i».
Alle Franschen waren toen reeds onze taal
machtig, maar 'fc is te begrjjpen dat de
invloed van sen 400 Franschen op een
bevolking van nog geen 1200 personen
van gewicht geweest is voor de spreektaal.
Het in onze ooren krom pratea der Trans-
caten,* zei zjj tot ziehzelven. «Te drommel,
Calton is een ware wervelwind.*
Intu8£cben zei deze tot Madge:
«Gjj hebt geljjk, in de Club moet er een
boodschap voor hem gekomen zgn, daar hg
op weg met Rolleston niets ontving.*
«En wat zullen wjj nu doen?* vroeg
Madge, die het gesprek met Felix gehoord
had en dus daarover niets meer te vragen had.
«Trachten op de Clnb te weten te komen,
of daar op dien avond een brief op hem
lag te wachten,* zei Calton, toen het rjjtuig
voor de deur van de Melbourne-Clnb stil
stond. «Wjj zgn er«, en met een haastigen
groet tot Madge, sprong hjj de treden van
de stoep op.
Hjj ging naar het kantoor om te weten
te komen of er ook brieven voor Fitzgerald
gekomen waren, en trof daar een kellner,
dien hjj zeer goed ksnde.
«Luister eens, Brown,* zei de advocaat,
«herinnert gjj n of er op den Donderdag
avond, toen de moord plaats had, hier ook
een brief gekomen is voor mjjnheer Fitz
gerald
«Wel zeker, mjjnheer, zei Brown aar
zelend, «maar het is al zoo lang geleden,
dat ik het haast vergeten was.
Calton gaf hem een sourereign.
«O, dat behoeft niet, mjjnheer Calton,*
zei de bediende, maar hjj stak het geldstuk
toch maar in zgn zak. «Ik ben het werkeljjk
haast vergeten.*
«Tracht het je dan te herinneren,* zei
Calton kortweg.
Brown deed een geweldige poging, om
zgn geheugen wakker te schndden en gaf
eindeljjk een bevredigend antwoord.
valers, zooals die kindik heb gezoek, enz.
heeft daarin zjjn oorzaak. Zooals ie Ier weet,
werd in onze vroegere taal het woordje en
bij een ontkenning gebezigd: ik en hoorde
't niet. In den Staten-Bjjbel van de jaren
1650 kwam dit niet meer voor. Toch heb
ben de Transvalers die dubbele ontkenning
nog in het afgebroken woord nie en in
hun bjjbel leest men bjjv. Gen. 2 vs. 5
«want Jehova God had nog nie laten re'en
op die aarde nie en daar was nog gên
mens om dia grond te bewerk nie.< Ze
hebben die eigenaardigheid van de Fran
schen: ne-pas. De z is in s en de v in w
veranderd; dikwjjls is de v geheel vervallen,
zooals in blij, ge, bloglo voor bljjven,
geven, beloven, gelooven.
Toch heeft het Afrikaansch zjjn zelfstan
digheid bewaard. Ho? groot de invloed van
't Fransch op spelling, verbuiging en ver
voeging geweest is, het getal Fransche
woorden, die ingang gekregen hebben, is
betrekkelijk zeer klein.
Eindelijk heeft het Afrikaansch druk
ondervonden van 't Eogelsch en de strjjd
daartegen giDg op leven of dood.
In 1806 namen de Engelschen de Kaap
kolonie, 8 jaar later, bjj den vrede, werd
er tusschen ons land en Engeland over
onderhandeld en liet Willem I ze aan
Engeland voor de som van 72 millioen.
Van dien overgang af, hebben de Engel
schen hun uiterste best gedaan ze te ver-
engelschen, vooreerst door bevolking aan
te voeren, zoodat na zes jaar deze reeds
meer dan verdubbeld wasvervolgens door
't onderwjjs in 't Engelsch verplichtend te
stellen en overal scholen op te richten;
daarna door sedert 1825 alle officieele
stukken en na 1828 ook de rechtspraak
uitsluitend in 't Engelsch te doen plaats
hebben.
Buitenland.
Te St. Josse-ten Noode, bjj Brussel, is
weder een gezin van vier personen omge
komen, door het openlaten van een gas
kraan gedurende den nacht.
De correspondent van de «World* te
Washington deelt mede, dat Frankrjjk en
Rusland bjj de regeering te Washington
een nota hebben ingediend, waarin zjj
mededeelen besloten te zgn zich te verzetten
tegen een eventueele annexatie der Znid-
«Neen, mjjnheer, er is niets gekomen.*
«Zjjt gjj daar zeker van,* vroeg Calton,
een weinig teleurstellend.
«Volkomen zeker, mjjnheer, hernam de
ander vertrouwelijk. «Dien avond ben ik
meer dan eens naar het brievenkastje gegaan,
maar weet zeker, dat er niets voor mjjnheer
Fitzgerald bjj was.
«Ah, dat dacht ik wel,* zei Calton met
een zucht.
«Wacht eens,* z-i Brown, daar hem
eensklaps iets te binnen schoot. Dien avond
werd er geen brief voor mgnheer Fitzgerald
door de post bezorgd, maar wel werd er
een gebracht.*
«Zoo,* zei Calton, zich snel omkeerende,
hoe laat?*
«Even voor twaalven, mjjnheer.*
«Door wien?«
«Door een jonge vrouw, mjjnheer,* zei
Brown op een toon van afschuw. «Het was
een brutale meid, mjjnheer, als ik het zeggen
mag, en jaist iets voor zoo iemand. Zjj viel
de deur binnen zoo brntaal als een koets
paard en schreeuwde: «Is hjj binnen?*
«Wil je maken, dat je wegkomt,* zei ik,
«of ik roep de politie.* «O, nee, dat doe
je niet,* antwoordde zjj. «Wil je hem dit
geven,* en dit zeggende, duwde zjj mg een
brief in de hand. «Wie is hem?* vroeg ik.
«Dat weet ik niet,* antwoordde zjj, «daar
staat het en ik kan niet lezen, geef het
hem gauw.* En voordat ik haar kon terug
roepen, was zjj uit de voeten.*
«En was de brivf voor mjjnheer Fitz
gerald?*
«Ja, mjjnheer, en het was een bjjzonder
smerige brief ook.*
Afrikaansche republieken door Eageland.
De ook bier zoo welbekende atleet San-
dow, die op 't oogenblik te Londen weder
bijzonder sterke staaltjes van zgn lichaams
kracht geeft, had onlangs blijkbaar zgn
avond niet. Tot zgn repertoire behoort
behalve het jongleeren met gewichten, vaten,
een kanon en het walsen met een biljart,
ook als slotnummer het met gestrekte armen
opheffen van eene plankier waarop een
piano die door een pianist bespeeld wordt.
Op zekeren avond viel het den pianist
Henry Leigh op, dat de krachtmensch niet
in goede conditie was, daar verschillende
toeren hem zeer moeiljjk. vielen en bjj het
jongleeren met het vat en den wals met
h«t biljart was hg ongekend vermoeid en
waggelde hij.
De pianist, zeer ongerust over den afloop,
gaf den athleet in overweging het slot
nummer niet nit te roeren, doch Sandow
verontwaardigd, wilde er niets van hooren
en hief als gawoonljjk piano en pianist
met gestrekte armen op. Nauwelijks echter
hadden twee accoorden weerklonken of
plankier, piano en pianist stortten met een
hevig gekraak op het tooneel en van daar
in het orkest. Het was een verschrikkelijke
consternatie. Plankier en piano waren in
gruizelementen en de arme pianist had niet
minder dan drie ribben, zgn schouderblad,
zgn djjbeen en zjjn kuitbeen gebroken.
Sandow zelf was er verwonderlijk goed af
gekomen, doch hem werd door den pianist
een proces aangedaan en dezer dagen werd
bjj veroordeeld tot f 2000 schadevergoeding.
Waarljjk niet te veel.
Donderdag is het te Londen geen dag
geworden, zoo mistte het. Een groot aantal
ongelukken worden gemeld: men spreekt
van twee treinderaillementen, drie botsingen
tusschen treinen en 17 ongelukken met
rjjtuigen. Het aantal overreden honden is
ontelbaar.
Het Engelscbe stoomschip «Sumatra*
met Engelsche gewonden is aangekomen
te Las Palmas (Canariesche eilanden).
In een onderhond gaf een Engelsch offi
cier een uiteenzetting van de moeilijkheden
van den oorlog, als een gevolg van de
natuurljjke hinderpalen en de taktiek der
Boeren.
De verliezen aan beide zjjden zgn groot
die der Engehchen overtreffen die der
Boeren.
«En gjj hebt hem natnurljjk aan mjjn
heer Fitzgerald gegeven
«Zeker, mgnbeer. Hjj speelde kaart, stak
den brief in zjjn zak na het adres bekeken
te hebben, en ging door met spelen.*
«Deed bjj den brief niet open?*
«Toen niet, mjjnheer, maar wel later,
ongeveer kwart voor ééaen. Ik was in de
zaal, toen mgnheer den brief openmaakte
en las. Hjj zei tot ziehzelven«Hoe vervl
onbeschoft,* en stak hem daarna in zgn zak.*
«Was hjj nit zgn humeur?*
«Nou, mgnheer, bjj keek nog al boos,
deed zgn jas aan, zette zgn hoed op en
ging ongeveer vjjf minuten vóór éénen
heen.*
«En hjj kwam hem om één uur tegen,*
dacht Calton. «Het Ijjdt geen twjjfel of de
brief behelsde een afspraak, waaraan hjj zich
hield. «Hoe zag de brief er uit?* vroeg hg.
«Erg smerig mgnheer, in een vierkante
enveloppe, maar het papier en het schrift
waren goed.*
«Zoo,* zei Calton, «ik ben je zeer ver
plicht,* en dit zeggende, haastte hjj zich
naar het rjjtuig, waarin Madge hem op
wachtte.
«Gjj hadt geljjk,* zei hjj tot hair, toen
het rjjtuig opreed. «Dien avond kreeg hjj
een brief en op weg naar het rendez-vons
kwam hjj Wbyte tegen.*
«Dat wist ik wel,* riep Madge verheugd
uit. «Gjj zult zien, wjj zulleu den brief op
zgn kamers vinden.*
«Wjj willen het hopen,* antwoordde
Calton, «maar wjj moeten er niet te veel
van verwachten, hjj kan hem verscheurd
hebben.*
De algemeene indruk is zeer pessimistisch.
Het meerendeel der gewonden is zeer moe
deloos en verwekken een diep medeljjden.
Het grootste deel der verminkten zal in
het vervolg geen dienst meer kunnen doen.
De «Belfast News* bevat berichten uit
Dublin, meldende dat tengevolge van in
lichtingen van een verontrustend karakter
in het bezit gekomen van den Ierschen
uitvoerenden raad van hoofdofficieren in
den militairen staf te Dublin, besloten is
dubbele wachten te plaatsen voor alle mi
litaire kazernes en het district.
In het kasteel te Dublin is ontdekt het
bestaan van een dynamiet-samenzwering
terwjjl in de stad wordt aangespoord om
flink voor de Boeren in te schrjjven.
De Britsche regeering schjjnt er weer
iets anders op gevonden te hebben om
Frankrjjk in botsing te brengen met een
der mogendheden van het drievoudig ver
bond, ten einde het te verhinderen, van
de moeiljjkheden, waarin de oorlog in Zuid-
Afrika haar gebracht heeft, gebruik te
maken om haar in Egypte lastig te vallen.
De «Birmingham Post,* die in voortdu
rende betrekking met het ministerie van
koloniën heet te staan, verzekert nl. dat
tusschen de regaeringen van Turkjje en
Italië sedert geruimen tjjd onderhandeld
wordt ten aanzien van Tripoli, waar Frank
rjjk zoo groote belangen heeft, en dat spoe
dig een belangrjjke oplossing staat te
wachten, waaraan ook Engeland zal deel
nemen. De mobilisatie van een gepantserd
eskader met bestemming naar Gibraltar
zou hieraan niet vreemd zgn.
Aan een brief van een Nederlander te
Johannesburg ontleent het »N. v. d. D.«
het volgende:
Ik sprak een Kaapkoloniër, die jaist een
brief had ontvangen van zgn zuster te
Queenstown (Kaapkolonie). Zjj schreef, dat,
toen een daar in garnizoen liggend Engelsch
regiment bevel kreeg om naar de grenzen
te trekken en zich tegenover de Boeren te
legeren, de soldaten met geweld ia de ge
reedstaande spoorwagens werden geduwd.
De arme rooinekken hadden in Engeland
niet beter geweten dan een Kafferopstand
te moeten dempen, en waren, toen zij hoorden
van de Boeren, als lam geslagen. Er waren
er, die stonden te schreien van angst en
door officieren en anderan gebonden in de
trucks geladen werden.
«Neen, dat heeft hjj niet gedaan,* ant
woordde Madge. «Ik ben overtuigd, dat hjj
daar nog ligt.*
«Nu,< antwoordde Calton haar aanziende,
«ik wil n niet tegenspreken, daar uw vrou-
weljjke scherpzinnigheid meer gedaan heeft,
om de waarheid te ontdekken, dan al mijn
redeneeringen.*
Madge was zich zelve geheel meester en
had de vaste overtuiging, dat zij haar ge
liefde zon redden. Mgnheer Calton zag
echter, dat haar zenuwen overspannen waren
en dat zjj slechts door haar jjzeren wilskracht
s aande werd gehouden.
«Bjj God,* dacht bjj vol bewondering,
terwjjl hij haar gadesloeg, «zjj is een flinke
meid en Fitzgerald is een gelukkige vent,
dat hjj de liefde van zulk een vrouw bezit.*
Spoedig kwamen zjj aan de woning van
Brian, waar hun de deur geopend werd door
juffrouw Sampson, die er werkelgk neer
slachtig uitzag. Het arme krekeltje had zich
verweten, dat zjj inlichtingen had gegeven
aan den gewaanden agent van een levens
verzekering.
«Dat er non zoo iets met hem moest
gebeuren,* klaagde zjj op dien hoogen toon
haar eigen, «en dat ik, die zoo trotsch op
hem was, juist 't eerst daarvoor inlichtingen
moest verschaffen.*
Intasschen kwamen zjj op de zitkamer
van Brian, waar Madge in een stoel neer
zonk, terwjjl Calton, verlangend om zgn
onderzoek te beginnen, juffrouw Sampson
te kennen gaf, dat zjj kon gaan.
II1UWSBMD
Vragen van den Dag 1896.
(Slot volgt.)
(Wordt vervolgd.)
