Hel Land van Heusden en Altena, de Langstraat en de Bommelerwaard.
M 1872.
Eene eeuw van onrecht.
FEUILLETON.
Uitgever: L. J. VEERMAN, Heusden.
ZATERDAG 27 JAN.
1900.
land van alten^
YOOB
O
Dit blad versch^nt WOENSDAG en ZATERDAG.
Abosiiniotipr jji: per 3 maanden f 1.00.
I. anco per poet zonder prjsverkooging. Afzonderlijke
nummers 5 cent.
Het eenvoudigste en de meest oprechte
wjjxe van handelen, zou volgens ieder wel
denkend mensch geweest zjjn de bepalingen
der Zandrivier Conventig gestand te doen.
Was de annexatie verkeerd, dan moest
ze uit de wereld worden geruimd met al
haar gevolgen en een restitutio in integrum
dier Republiek moest plaats vinden. Een
toestand dus als voor de annexatie. Edoch
dit had niet plaats. Er werd een binnen-
landsch bestuur, onder reservatie van de
suzsreine macht over de Republiek aan Hare
Majesteit, daargcsteld. Dit geschiedde na de
conventie van Pretoria. Het was een twee
slachtige regeling, waaronder de Republiek
3 jaren zou bestaan, twee heterogene be
ginselen, le dat van het volksvertegen
woordigende zelfbestuur en 2a dat vertegen
woordigd door den Britschen resident. In
1883 begaf zich een deputatie naar Londen,
met gosdkeuring der Britsche Regeering,
om te beproeven voor de conventie van
Pretoria een andere te verkrijgen. De depu
tatie stelde voor tot den toestand onder de
Zandrivier conventie terug te keeren; het
Ministerie weigerde en deed een contra-
voorstel, dat aangenomen werd en waarvan
de termen thans van het grootste belang
zgn. De aanhef, waarin zslfbestuur, onder
behoud der Suzereiniteit aan de Republiek
werd gegeven, werd door Lord Derbj, toen
malig Secretaris van Staat, voor de kolo
niën geheel geschrapt, waardoor de suzerei-
riteit bjj aanname van het concept verviel.
Ook werd de naam Transvaal Staat* ver
anderd in >Zuid-Afrikaansche Republiek*.
Alle artikelen in de Pretoria conventie, die
Engeland bevoegdheid gaven in de binnen-
landsche aangelegenheden dezer Republiek
in te grjjpen, werden geschrapt. In buiten-
landsche aangelegenheden werd ook een
groote verandering gemaakt. Art. 2 der
Pretoria conventie werd vervangen door art.
4 der conventie van Londen: >De Zuid-Afr.
Republiek zal geen verdrag of verbintenis
aangaan met eenigen Staat of natie, behalve
de Oranje-Vrjjstaat, noch met eenigen in-
boorlingstam ten oosten of teu westen van
de Republiek, voor dat dit zal zgn goedge-
EEN GEHEIMZINNIGE MISDAAD.
Uit het Engelsch.
(88
De rechercheurs hebben totnutoe slechts
in de richting gewerkt, welke aangegeven
werd, door de zware verdenking, die op
Fitzgerald rusttehierin misgetast hebbende,
zullen wjj een anderen weg inslaan en hun
werk zal alsdan niet vruchteloos zgn.
Dat iemand als de moordenaar van Oli ver
Whyte op vrjje voeten zou big ven, is niet
alleen zeer gevaarljjk voor de burgers dezer
stad, maar voor de maatschappij in het
algemeen, daar het een bekende zaak is, dat
de tjjger, welke eens bloed geproefd heeft,
zgn dorst naar meer niet weet te bedwingen
an ongetwijfeld zal hg, die zoo koelbloedig
en vermetel een beschonken persoon, een
weerloos man, vermoordde, ni-t terugschrik
ken voor een tweede misdaad.
Onder alle standen van Melbourne moet
een gevoel van afgrgzen heerschen, in de
vooronderstelling, dat zulk een booswicht
rondloopt. Het is van groot belang, dat de
aanleiding tot zulk een angstgevoel worde
uit den weg geruimd.
Maar bee is dit mogelijk? Het is gemak
kelijker gezegd dan gedaan. Er schjjnt op
htt oogenblik geen enkel spoor te zgn, dat
tot de ontdekking van den werkeljjken
moordenaar kan leiden. De heer in de lichte
juS gekleed, die in de Pouwlettstraat, Oost-
Melbourne, het rjjtuig van Rankin verliet,
zooals achteraf big kt, geschiedde dit, om
keurd door Hare Majesteit de Koningin.
Deze goedkeuring zal geacht worden ver
leend te zijn, als H. M. Regeering niet
binnen 6 maanden na de ontvangst van een
afschrift van zoodanig verdrag zal hebben
te kennen gegeven, dat de sluiting strjjdig
is met de belangen van Groot-Brittanje of
van een van H. M. bezittingen in Zuid-
Afrika.*
Dus werd het recht van toezicht der
Britsche Regesring vervangen door het veel
nieuwere recht, om onze tractaten en con
ventie goed of af te keuren en dan slechts
in het belang van Groot-Brittanje of H. M.
bezittingen in Zuid-Afrika.
Vergeleken met de del vergen van andere
landen was de Witwatersrand het best be
stuurde mjjngebied der wereld, terwjjl vol
gens getuigenissen van ooggetuigen bljjken
zal, welk een chaos op die diamantvelden
onder Britsch gezag heerschte.
De factor, die van nu af een rol zon
spelen in de g schiedenis van Zuid-Afrika,
is het kapitalisme. In een wereld vol rjjke
mjjnen spreekt dit van zelf. Ongelukkig
ging het in Zuid-Afrika van het begin af
ver buiten zgn natnurljjke grenzen, om poli-
tieken invloed te verwerven en daardoor alle
andere vormen van macht en invloed aan
zich en zgn doeleinden meester te maken.
In hoeverre het geslaagd is, bewijst het feit,
dat Zuid-Afrika heden aan den rand van
een grooten afgrond staat en er in ver
zwolgen kan worden voor de inkt droog is,
waarmede ik schrjjf.
de verdenking op Fitzgerald te werpen,
is spoorloos verdwenen, zonder een enkele
aanwijzing achter te laten. Het was twee
uur in den nacht, toen hg het rgtnig ver
liet in een stille buitenwijk van Oost-Mel-
bonrne zal een ieder ter ruste zijn geweest,
zoodat bg gemakkeljjk ongezien heeft kunnen
ontkomen.
Er bestaat slechts één kans op ontdek
king, die gelegen is in het terugvinden van
de papieren, die uit den zak van het slacht
offer genomen werden.
Wat zg bevatten, was slechts aan twee
personen en ia nn slechts aan één persoon
bekend. De eerstbedoelden ware Whyte ca
de vrouw, die de Koningin werd genoemd,
beiden behooren echter niet meer tot de
levenden. Hg, aan wien het nu bekend is,
moet de man zgn, door wien de misdaad
bedreven werd. Het zal bjj onze lezers geen
twgfel meer lgden of de papieren waren
het motief tot den moord, daar het slacht
offer geen geld ontstolen werd. Het feit,
dat de papieren geborgen waren in een zak
aan de binnenzjjde van het vest van den
verslagene aangebracht, bewjjst dnidelgk,
dat zg waarde hadden.
Nn is de oorzaak, waardoor aan de over
leden vronw het bestaan van deze papieren
bekend was, eenvoudig hierin gelegen, dat
xjj naar bet schjjnt, met Wbyte als zgn
maitresse uit Engeland is gekomen en na
eenigen tjjd in Sidney te hebben doorge
bracht, naar Melbourne overkwam. Wjj zgn
niet in staat opheldering te geven, waardoor
zg in zulk een onzindeljjk en vunzig hol,
als waarin zg stierf, terecht kwam, of zg
moet, daar zg aan drank verslaafd scheen,
door een Samaritaan uit dat krot beschon-
Advertentiën van 16 regels 50 et. Elke regel
meer 7*/a ct. Groote letters naar plaatsruimte.
Advertentiën worden tot Dinsdag- en Vrijdagavond
ingewacht.
De geest van dit Z.-A. kapitalisme vond
zijn incarnatie in C. J. Rhodes, die de drin
gende en strijdende belangen op de diamant
velden in ééae groote corporatie vereenig-
de met hem aan 't hoofd. Daarna werd
hjj, zonder aanleg voor de politiek, toch de
eerste Minister der Kaapkolonie en door de
Afrikaner partjj in al zgn kracht en soli
dariteit gesteund. Een diep-denkend toe
schouwer van deze broederschap kon voor
speld hebben, dat er vroeger of later een
breuk zou komen, omdat de Afr. politiek
rnst op een diep ingeworteld en zuiver na
tionaal gevoel en op een vurige politieke
overtuiging, die zich nooit zon knnnen dienst
baar maken aan geldeljjke belangen.
Aan den anderen kant was het zooge
naamde jingoïsme een vorm van partij
politiek zonder soliede overtuiging of wer-
keljjk geloof in ljjnrechton strjjd met
den waren geest van den godsdienst, met
het aesthetisch gevoel der menschheid en
met het gevoel van nederigheid en gematigd
heid, dat de natuurljjke grondslag van alle
zedeljjkheid uitmaakt.
Hier was dus kans voor een blgvende alli
antie tneschen kapitalisme en jingoïsme. Het
eerste met zgn grooten materieelen invloed,
maar zonder eenige verheven ideeënhet
tweede arm, ledig, zielloos, maar met een
rjjken voorraad van hoogdravende ideeën en
beginselen. Dat kapitalistische jingoïsme is
de boom, waarvan het arme Zuid-Afrika
thans zulke wrange vruchten pinkt.
In 1892 begon Rhodes en andere kapi
talisten een politieke agitatie in Johannes
burg tegen de Republiek op touw te zetten.
Dit was gemakkelijk genoeg in een plaats,
waar veel drank gebruikt wordt, waar we
gens de hooge ligging de gemoederen steads
in opgewonden toestand zgn en waar jnist
die mate van grieven is bestemd om den
scbjjn van waarheid aan denkbeeldige grie
ven te geven. De aanhangers bestonden uit
sluitend uit creaturen en hare de kapitalisten
naar de oogen eienden en een klein getal
eerljjke domkoppen en enthousiasten. De
kapitalisten hielden zich geheel op den ach
tergrond. Echter kwamen zg na een pair
jaren aan 't hoofd van deze »opera bouffe*
agitatie, omdat het verlangen om naam te
maken te groot was onderdrukt te worden.
Zg begonnen de Bovenpolitiek te onder-
mjjnen om zoodoende zich meester te maken
van alle mjjnwetgeviug en administratie.
»Lionel Phillips schreef 15 Juli 1894: onze
ken in de woning van vronw Rawlins ge
bracht zgn.
Whyte bezocht haar meermalen, maar
schjjnt haar niet aangespoord te hebben,
een betere woning te zoeken, hiervoor als
reden opgevende, dat de geneesheer gezegd
had, dat deze verwisseling doodelgk voor
haar zou kunnen zgn.
Onze reporter veraam van één van de
rechercheurs, dat de overleden vronw meer
malen tot Whyte over de papieren sprak,
en dat men haar op zekeren dag tot hem had
hooren zeggen: Als je het handig aanlegt,
kan je er fortuin mee maken.*
Het een en ander werd aan den recher
cheur medegedeeld door Sal Rawlins, aan
wier wonderbaarljjken terugkeer Fitzgerald
zjjn vrjjheid te danken had. Hieruit kan
worden opgemaakt, dat de papieren, welke
zg dan ook mogen wezen, genoeg waarde
hadden, om iemand te doen besluiten een
moord te plegen om zich daarvan meester
te maken.
Nn die papieren Whyte het leven hebben
gekost, en zgn moordenaar ontkomen is, is
de eeoige manier, wasrop het geheim, dat
achter de misdaad gchnilt, kan ontsluierd
worden, gelegen in de geschiedenis van de
vrouw, die in die onaanzienlijke woning
stierf Door jaren terug te gaan, knnnen er
mogeljjk omstandigheden voor den dag ko-
m n, die aan het licht zullen brengen, wat
deze papieren behelsdea, en is dit uitgevon
den, zeo kannen wjj er op vertroawen, dat
de moordenaar zjjn straf niet zal ontgaan.
Dit is de eenige manier, waarop de oor
zaak en de dader van deze geheimzinnigen
moord bekend kannen worden en mocht men
hierin niet slagen, zoo vreezen wjj, dat deze
»troefkaart is een fonds van L 10000 a
>L 15000 om den Raad te verbeteren. Ik
>moet een plan uitdenken. Ongelukkig beb-
»ben de Maatschappjjen geen geheime fond-
>sen. Wjj wenschen niet de haud in eigen
>zak te steken.*
Hier krjjgen wjj een blik achter de scher
men. Is het volk en de Volksraad zoo om
koopbaar als zg dachten? De mislukking
is het beste en meest afdoende antwoord
hierop.
Hierop volgde de andere troefkaart aan
het politieke jingoïsme. De Hooge Commis
saris werd gepolst door Phillips, waarvan
twee lange gesprekken het gevolg waren.
Daarbjj werd gevraagd hoeveel geweren er
in Johannesburg waren, of de bevolking zich
voor zes dagen kon verdedigen tot er hulp
zou komen, enz. enz. De Commissaris Sir
Henry Loch heeft 2 jaren later openljjk op
zgn plannen tot het doen van een inval in
de Z.-Afr. Republiek in het Heerenhuis ge
pocht. En dit alles geschiedde, terwjjl hg
de gast van onze Regeering wss.
Een geheim complot der kapitalisten en
jingoes om de Zuid-Afr. Republiek te over
rompelen begon nu sterk ann te groeien,
want juist in dit ernstig tjjdperk werd de
heer Chamberlain Secretaris van Staat voor
Koloniën. Toen werd het koloniaal kantoor
medeplichtig in den snooden aanval.
Het is onnoedig om den Jameson-Inval
in zjjne bijzonderheden uiteen te zetten. De
wereld weet nog hoe een gewapende macht
de Znid-Afr. Republiek binnenviel, ten einde
de kapitalistsn-revolatie van Johannesburg
te assisteeren om de Boeren-regeering om-
var te werpen en hoe die verjjdeld werd
hoe Jameson aan Engeland ter terechtstel
ling werd overgegeven, enz. enz. enz., en
hoe het onderzoek naar de oorzaken van het
complot ontaardde in een laaghartige aan
val op de Regeering der diepbelee ligde Z.-A.
Republiek.
Verraad en geweld hadden hun doel niet
kannen bereiken en das, zooals de heer
Rhodes voor de gemelde Commissie van on
derzoek pochte, zonden »Constitationeele
middelen* aangewend worden om het kapi
talistisch jingoïsme meester der situatie in
Zuid-Afrika te maken.
Uit Berljjn wordt van 25 Jan. gemeld
In het ontwerp voor de nieuwe wet, be-
moord een plaats zal innamen op de ljjst van
omsluierde mis laden en de moordenaar van
Whyte ceea andera straf zal ondergaan,
dan de kwelling van zgn geweten.*
XX.
Drie maanden later.
Het was een warme Decemberdag, waar
op aan een blauwen, wolkeloozen hemel de
zon haar stralen op da aarde afzend, en
alles in de pracht van een mooien zomer
dag hulde.
Madge zat, bjjna uitgeput door de warm
te, op de verandah terneder en staarde naar
de ruime vlakte, die geheel verdroogd was
door de verzengende stralen der zon. Een
zware nevel, als het gevolg van deze buiten
gewone hitte, hing tnsschen hemel en aarde,
door welks dunnen sluier de naastbgzgnde
heuvelen onbestemde vormen aannamen.
Vlak voor haar lag da tuin, die door de
schitterende kleurschakeeringen reeds ver
hittend op haar werkte.
In het midden bevond zich een groote
vjjver, door een rind van wit marmer om
geven en een stille watervlakte bevattende,
die in het verblindend licht als een spiegel
schitterde.
Het huis van Yabba Yallook was groot,
doch laag, met sleehts één verdieping en
een ruime verandah, die bjjna het geheele
huis omgaf. Groene jaloeziën tasschen de
pilaren slotea de zon buit-n en overal zag
uien rieten stoelen, met voetbankjes, boeken,
ledige spnitwaterfl sschen, kortom alle be-
wgzen waren aanwezig, dat de gasten van
mgnheer Frettly zoo verstaudig waren ge
weest, gedurende de hitte van den middag
binnenshuis te gaan.
treffende de uitbreiding der vloot, wordt ge-
eischt-, dat de tweede vloot slagschepen van
geljjke sterkte zal zgn, als de reeds be
staande. Bovendien zullen zes groote en ze
ven kleine kruisers worden aangebouwd.
Twee eskaders zullen de actieve, de beide
andere de reserve-vloot vormen.
De onkosten zullen ieder jaar op de be
grooting worden gebracht. Men rekent, dat
de geheele nieuwe vloot in 1916 zal gereed
komen.
De jaarljjksche vermeerdering der onkos
ten zal elf millioen mark bedragen. Men
denkt deze te bestrgden door het aangaan
van leeningen, zonder nieuwe belastingen
in te voeren.
De Bondsraad nam heden de vlootwet
aan.
De toestand in de Oostenrjjksche werk-
stakings-districten is niet verbeterd. De po
gingen der regeering tot bemiddeling stui
ten af op de weigering der patroons om zich
met een comité tot overeenkomst in te laten.
De patroons meenen, dat wanneer een al-
gemeene werkstaking eens voor de werklie
den goede vruchten oplevert, zg het middel
meer znllen gaan gebruiken.
Reeds Dinsdag werd den arbeiders een
rusttijd van zes uur in 't vooruitzicht ge
steld. De steenkool zon dan zoo daar wor
den, dat de Oostenrjjksche industrie niet
meer kon concurreeren.
Bjjna alle suikerraffinaderijen in Bohetnen
en evenzoo de suikerfabrieken hebben wa
gens gebrek aan steenkooi haar arbeiders
moeten wegzenden. Weinige fabrieken heb
ben nog kolen voorraad voor meer dan eenige
dagen.
Ia Nutschits ia 't district Kiadao is zoo
wel de arbeid iu de mjjnen als in de hoog
ovens van de Boheemsche Montan Maat
schappij gestaakt.
Te Pilsen zjjn militairen aangekomen om
de arbeiders die niet aan de staking mede
doen, te beschermen.
De werkstakers zgn overal ernstig be
zadigd er ordeljjk in het optreden. Globaal
staken van de 100,000 mg uwerkers er op
't oogenblik te zamen 60,000.
Te Oporto is eau valsohe muntersbeude,
groot 50 man, gevangen genomen.
Zjj hebben op groote schaal valsch9
Spaansche en Poringeesche bankbiljetten in
omloop gebracht, zoodat men bg ontvangst
hiervan voorzichtigheid heeft te betrachten.
Madge was in een dier gemakkeljjke
stoelen gezeten en verdeelds haar aandacht
tasschen de prachtige omgeving, die zjj door
een spleet in de jaloezie kon bewonderen en
tnsschen een nieuwen roman, die openge
slagen op haar schoot lag. Deze lectuur
scheen hare belangstelling echter niet op te
wekken, want onopgemerkt liet zjj het boek
op den grond gljjden en gaf zich aan haar
eigen treurige gedachten over. Ztj zag er
Diet goed uit, daar de spanning, waarin zg
verkeerd had, te sterk was geweest en sporen
op haar schoon gelaat had achtergelaten. In
haar gewoonljjk zoo kalms oogen, lag nu een
onrustige uitdrukking, terwjjl zjj met het
hoofd in de hand geleand aan al het leed
dacht, dat het laatste jaar hal opgeleverd.
Nadat Brian was vrijgesproken van den
moord op Oliver Whyte had haar vader
haar naar Yabba Yallook gebracht, ia de
hoop, dat haar gezondheid zich aldaar
spoedig zou herstellen. De spanning, waaria
zg gedurende de terechtzitting verkeerd had,
was bjjna dooi een hers-mziekte gevolgd,
maar hier, ver van het luidruchtige stads
leven, iu deze kalme, laudelgke omgeving,
kwamen haar krachten we Ier bg, doch h .ar
zenuwen bieren zwak.
Vrouwen zgn nu eenmaal vatbaarder
voor indrukken dan mannen en dit is mis
schien wel de reden, waarom zjj spoediger
oud zgn. Leed, dat gecaakkeljjk over den
man heengaat, laat zoowel licaainaljjk als
geesteljjk onaitwisehbaresporen bg de vrouw
achter; zoo had de alschuweljjke geschie
denis van den moord van Way te, Madge
van een vroolgk, dartel meisje ia een ernstige,
mooie vrouw doen veranderen.
IIEIIWÜBL&I
Conventies van i88i—i884. Er wer
den twee conventies onderteekend, le de
Pretoria Conventie en 2e de London Con
ventie.
Kapitalistisch Jingoismeie periode. De
le ontdekking van goud had plaats in 1886.
Van een toestand van groote armoede zon
de Zuid-Afrikaansche Republiek binnen wei
nige jaren een rjjke en voorspoedige Staat
worden, een land, in alle opzichten geschikt
om de begeerigheid van den kapitalist en
speculant op te wekksn en aan te wakkeren.
De boeren, tot nn toe herders en jagers,
werden nu geroepen een taak op zich te
nemen, die eene der moeieljjkste der wereld
is, nl. het uitoefenen van de administratie
en het bestuur van de groote delversbevol-
king. En hoe hebben zjj zich van die taak
gekweten? Olive Schreiner schreef in haar
briljante Brochure, de kleine Republiek ver
dient onze sympathie, die menschen met een
verstandigen geest begaafd, die nieuwe .en
ingewikkelde vraagstukken moeten behan
delen, waarvoor de ondervinding van het
menschdom geen weg heeft aangetoond.
(Wordt vervolqd.)
«wstgsanmm mi—iaanwasu'iiumhmi ifmmemaiaxc^mmmaskcaxaktaswrmvr iw.mw
Buitenland»
Wordt vervolgd.)