Hel Land van Heusden en Allena, de Langstraat en de Bommelerwaard. Brieven uit Amsterdam. FEUILLETON. Uitgever: L. J. YEEEMAH, Heusden. M 1886. ZATERDAG 17 MAART. 1900. EEN GEHEIMZINNIGE MISDAAD. TRANSVAAL en ENGELAND. LAND VAN ALTEN* VOOS Dit blad verschat WOENSDAG en ZATERDAG. Abonnementsprijs: per S maanden f l.OO. franco per poat zonder prgsrerkooging. Afzonderlijke nummers 5 cent. Advertentiën ran 16 regela 50 et. Elke regel meer 71/, ct. Groote lettere naar plaatarnimte. Advertentiën worden tot Dinadag- en Vrijdagavond ingewacht. Terecht zendt ge mg van plichtverzuim beschuldigen wanneer ik niet een epistel wjjdde aan de opkomst, den groei en bloei der hoofdstad en dat wel in dit jaar, een jaar dat in de geschiedenis der hoofdstad meer dan andere het verleden oproept. De belangstelling waarmee stukken over ver vlogen tjjaen dikwijls ontvangen worden, doen me vermoeden dat em blik op Am sterdams verleden niet onwelkom zal zjjB. In 't begin onzer jaartelling was de beele streek, die later den naam Amstelland kreeg, bedekt met uitgestrekte wonden op een drassigen bodem. Die bosschen zjjn vergaan, hoe en wanneer weet men niet, de over blijfselen vindt men nog als kienhout in den grond. Een monnik nit het klooster te Egmond heeft in de 13de eeuw de Amstel- streek beschreven als een aaneenschakeling van grasrjjke weiden met overblijfselen van een groot boscb. (Hadden we daarvan nog maar een deel Aan de moerassige oevers van den Amstel welk water zich in het breede IJ uitstortte, schgnen zich al vroeg mensshen te hebben neergezet. Men vermoedt dat die nit, Fries land kwamen en deze plek uitkozen als geschapen voor de vischvanerst. Daar ze over den Amstel met het binnenland en over het IJ, later over de Zuiderzee met omliggende streken in betrekking stonden, lokte de ligging hen nit tot het drjjven van handel, waarin het latere Amsterdam een grooten naam maken zon. Ds naam Amstel komt af van Amestelle, waterstreek en de plaats aan den mand wordt in het oudste handvest Amestelledam- me geheeten. Ze behoorde tot Utrecht. Het kasteel der heeren van A. stond in het tegenwoordige Onwerkerk en werd in 1204 door de Kennemers verwoest. Daarna be sloot Gjjsbrecht van Amstel zjjn woon te verleggen naar het IJ en daar verrees een nienwe burgt, op de plaats waar thans bjj den Nieuwendjjk de Dirk van Hasseltsteeg gevonden wordt. Men noemde dien oever van den Amstel de Nieuwe Zijde ter onder scheiding van de Onde Zjjde, de tegen woordige Warmoesstraat en Nes. Deze twee zgden waren al vroeg door een Dam verbonden, de tegenwoordige Vjjgendam. In de Onde Kerk bevond zich in de IJzeren Kapel het oudste officieele document, cp A. betrekking hebbende. De IJzeren Kapel is een kamer besloten tusschen dik- Uit het Engelsch. (52 Zjj wandelde naar de fontein op, plaatste zich op den marmeren rand en vermaakte zich met haar hand in het koele water te doopen en dit druppelsgewijze als een zil veren regen weder neer te doen vallen. Hiermede bezig, hoorde zg het jjzeren hek openen en dichtslaan en opstaande, zag zjj een heer met een lichtbruine jas en zacht vilten hoed het voetpad afkomen. »Zjjt gij het eindeljjk, Brian vroeg zjj hem te gemoet gaande. Waarom zjjt gjj niet eerder gekomen?* >Daar ik Brian niet ben, kan ik n geen opheldering geven,* gaf haar vader ten antwoord. Madge barstte in lachen nit. >Welk een dwaze vergissing,* zei zg. >Ik dacht dat a Brian waart.* Werkeljjkl* >Ja, met die jas en dien hoed kon ik in den maneschjjn geen onderscheid zien.* >0, zei haar vader lachende, terwgl hjj zgn hoed naar achteren schoof, »de mane schjjn is toch noodig om de betoovering volkomen te maken, »denk ik.< >Natnurlgk,< antwoordde zgn dochter. »Wat zouden verliefde luidjes zonder mane schjjn doen?* »Ja, dat moogt ge wel zeggen, zjj zonden ke steenen wanden, schemerachtig verlicht door een klein venstertje. Daarin bevond zich een kast met keuren, handvesten en privelegiën, thans geherbergd in 't stedeljjk archief in de Waag. Het ondste privelegie dateert van 1275 en is gegeven door Flo- ris V, toen hg nog goede vrienden was met Heer Gjjsbrecht. Het luidt naar een oude vertaling aldus Florentins, grave van Hollant, doen condt ende Kenlic allen Inden, dat wj onsen luden van Amestelledamme overmits een verzettinge hoire scade (vergoeding van geleden schade) die wy ends onse Inden hem gedoen hebben. Soegheven wjj hem tollenvrg te varen met horen eygen goeden wair dat zy in onsen lande varen of keren. In, oirkonde der wairheyt soa hebben wy desen brief bezegelt mit onsen zegele. Ge geven tot Leyden des Sonnendags voir sinte Symon en Judas, int jare ons heren MCC en LXXV (27 Oct 1275.) Ia dit jaar mo9t dus de handel reels van beteekenis geweest zjjn, anders zon dat >tollenvry« varen geen vergoeling voor geleden schade gegeven hebben. Inderdaad voeren toen de lieden van Amstelledamme reeds naar de Oostzee sn over de Zuiderzee naar Vollanhove. Zelfs bestaat er een docu ment waarin ze door de Lubeckers als zee- roovers geteekend worden. De geschiedenis van Floris V is bekend minder bekend echter is dat heer Gjjsbrecht van Amstel gegronde redenen tot toorn had, al vergoelijkt dit niet den lagen sluipmoord. De uiteenzetting hiervan zou te veel plaats innemen, ik herinnerde dus alleen aan het resultaat: Floris neemt Amstelland, Gjjs brecht sterft in dsn vreemde en 't was met het doorlachte hnis gedaan. Na Floris kwam zgn zoon Jan aan het bewind, das ook als heer van Amstel ea na dezen de Henegouwsche Jan. Bemind was deze vreemdeling niet, vooral niet onder de edelen en vandaar dat hjj den minderen man op zgn hand zocht te krjjgen, om van deze kooplui en visschers steun en geld te ontvangen. Er ontstond das een ruil handel tusschen heer en onderdaan. De laatste eraf geld en soldaten, ds eerste daar voor privelegiën. Zoo kregen »die van den dammf* in 1300 het recht een >poorterjj« te vormen, d. i. het vlek aan den Amstel werd tot stad verheven. Want spoorte* beteekende toen stad en de bewoners werden poorters genoemd. Arasterdam was niet de eerste stad. Acht waren reeds voorgegaan, te weten: Middelburg, Zieriksee, Geertrui- afschuweljjk saai worden; maar waar zjjn nw oogen, als gjj mg, ouden man, voor uw vrooljjken, jongen minnaar aanziet »Maar werkelijk, papa,* merkte Madge verschoonend op, »met die jas en dien hoed hebt u zooveel van hem, dat ik het ver schil niet opmerkte, tefc dat ik uw stem hoorde.* »Onzin, kind,* zei Frettly ruw, »gjj zjjt vol verbeelding*en op zgn hielen rond draaiende, liep hjj haastig naar het hnis, Madge vol verbazing achterlatende, waar zg gegronde redenen voor had, daar haar vader haar nog nooit op dien toon had aangesproken. Verwonderd om de reden te weten van die plotselinge boosheid, stond zg als versteend, totdat een voetstap en een zacht geflait hoorbaar werd. Met een kreet keerde zg zich om, en zag Brian glimlachend voor zich staan. >0, zjjt gjj het?* zei zg pruilende, ter- wjjl hg haar omhelsde en teeder kaste. >Ik ben het maar,* zei Briau, sjammer he?« >0, afschuwelijk,* antwoordde het meisje vrooljjk lachend, terwgl zg arm in arm naar hnis wandelden. >Gg moet weten, dat ik daar zoo'n dwaze vergissing maakte, door papa voor u aan te zien.* »Hoe vreemd,* luidde het afgetrokken antwoord, daar Brian het liefcalli gezichtje van Madge bewonderde, dat in het maan licht er zoo rein en betooverend uitzag. »Ja, niet war-,* hernam zg. Hg had een lichten jas aan en een vilten hoed op, zooals gjj ook wel draagt en daar gjj on geveer even groot zjjt, hield ik den een denberg, Dordrecht, Delft, Leiden, Haarlem en Alkmaar. Amsterdam was de negende. Zoo'n handvest, waarbjj poortrecht toe gestaan werd, is wel waard nader bezien te worden. Het voornaamste art. was dat, waarin de stad vrjjheid kreeg om eigeB recht te spreken binnen haar gebied. Vroeger kwam dat recht alleen den heer toe en deze sprak recht volgens oude gewoonten, maar meest naar willekeur. Nu werd vol gens geschreven wetten recht gesproken. De twee eerste art. betreffen de doodstraf. Tot nu toe was moord bestraft met geld boete. Wanneer iemand verslagen was, brachten de naaste verwanten het lijk voor den rechter en klaagden den dader aan. Dat heette klagen met den doode.* Dan volgde geldboete. Moord kwam echter zoo dikwjjls voor dat de straf te licht bleek. Die voortaan op doodstraf betrapt werd zon »lyf jaghens lyf* zetten, d.w.z. werd zelf ter dood gebracht. Vluchtte hjj, dan kwam een deel zjjner bezittingen aan den heer. Het klagen met den doode werd echter niet afgeschaft: allien moesten de aanklagers zweren dat ze geen onschuldige aanbrachten. Dat scheen nog al eens voor te komen en opmerkelijk was het dat de valsche be schuldiging altjjd een rijkaard trof, die aan de aanklagers esn flinke boete betalen kon. In de volgende art. werden geldboeten gesteld op andere dalen van geweld. Die boeten waren voor den heer. Die ze niet betaalde, werd een oor of den neus afge sneden. Een pond, vjjf pond, tien pond was het bedrag gesteld op snjjden en verminken. Bekomen wonden werden ten raadhuize gemerkt. Een vreemdeling mocht poorter worden en van zgn bezittingen elders behoefde hg alleen in de stad belasting te betalen. Werd een poorter buiten de stad gevangen ge houden, dan waren de ingezetenen ver plicht uit te trekken om hem te bevrjjden. De poorters moesten hun heer bgstaan in den oorlog. Het voornaamste art. was echter dat, waarin al wat geschiedde >binlee vriheyt* of binnen de jurisdictie van Amsterdam, moest worden ber«cht door de schepenen der stad. Genoemd privelegie werd in Mei 1300 gegeven en van dien tjjd af dagteekent Amsterdam als stad. Of we oorzaak hebben dit feit feestelijk te vieren Ik zon het wal denken. Geljjk ons land in vorige eeuwen een eerste viool speelde in het Europeefch concert, voor den ander.* Brian antwoordde niet, maar werd door een rilling bevangen, daar hjj bemerkte hoe zgn zwaarste verdenkingen mogelijk reden van bestaan hadden, want op dat zelfde oogenblik schoot het hem te binnen, hoe de man, die het rjjtnig was ingestapt, hetzelfde gekleed was geweest als hjj. Wat als >onzin< zei hg verstaanbaar, zich losrukkende uit den gedachtengaag, welke door deze geljjkenis was opgewekt. »Ik ben verzekerd, dat het niet zoo is,« zei Madge, die gedurende de laatste vjjf mi nuten over iets anders geaproken had, >Gjj zjjt een lompe jongen.* »Pardon,« zei Brian, wakker wordend. >Gg zeidet >l)at het paard het edelste dier der schepping is. Juist.* »Ik begrjjp u niet....* antwoordde Brian in verwarring. »Dat kan ik denken,* viel Madge hem driftig in de rede, >als ge mg eerst ge durende de laatste vjjf minuten inga woor den aan een doove liet verspillen, die lain schjjnt te zgn ook.* En om de waarheid van haar opmerking te toonen, liep zg het pad op, en Brian haar achterna. Daar Madge ving en beter bekend was in den tuin, dan hg, haalde hjj haar niet spoedig in, tot dat hem dit eindeljjk gelakte, toen zjj jaiat het hnis wilde binnengaan. In tiet salon gekomen, bemerkten zjj, dat mgnheer Frettly naar zgn zitkamer wae gegaan, waar hg niet gestoord wensch- te te worden. Madge plaatste zich voor de piano, doch alvorens zg een noot kon was Amsterdam al spoedig de voornaamste stad in de Nederlanden. Onze stad heeft een glorierjjk verleden. Ze mag zich nog laten zien en haar handel is van groote beteekenis. Haar zielental breidt zich voort durend nit en haar bestuur heett een open oog voor alles wat handel en njjverheid bevorderen kan. Toch vrees ik dat de feestviering van het 6-eeuwig bestaan er op in zal gebieten. Kort geleden hebben we een glorieus feest gerierd (Sept. 98) en de benauwdheid waarin onze Transvaal- sche vrienden zitten, belet ons naar harte lust de vreugdevaan te ontplooien, 't Zou niet net staan feest te vieren, terwgl onze broeders daarginds een blosdigen kamp strjjden. We zullen 'k das met een onder onsje maar afmaken. A. 11 v. Lentemaand 1900. J. L. Huitenlaud. Pretoria, 13 Maart. (Renter). Een telegram van Delarey luidt: De Engelsche strijdmacht, geschat op 40 000 man, rukte op onze stellingen bjj Abrahamskraal van nit twee richtingen aan. Zjj bombardeerden eerst die, welke bezet werden door generaal Vellier's artillerie. Deze aanval werd gevolgd door een kleingeweer-gevecht gedurende hetwelk twee onzer menschen gewond werden. Daar de Engelschen ontdekt hadden, dat een poging om op dit punt door te breken hulpeloos zou zgn, deden zg een tweeden aanval op onze linkerflank. Deze was uitgespreid in stellingen en bestreek het grootste punt van den weg, waar ik met 300 man gestationneerd was. Om deze heuvels te semen was een groot strategisch belang voor de Engelschen. De gefedereerden begrepen dit en een hevig gevecht volgde hetwelk duurde van 9 uur v.m. tot zonsondergang. De burgers vochten als hel len en dreven tot driemaal toe de Engelsche massaas terug. De Engelschen losten gedurig huu ver moeide manschappen af, doch elke poging om de stellingen te bestormen werden ver- Bjj zonsondergang waren wjj geen 50 yards meer van de Engelschen verwjjderd. De Engelsehen leden zware verliezen. Omtrent onze verliezen zgn geen nauw keurige opgave te verkrjjgen. Londen, 14 Maart. In een dépêche uit Bloemfontein van 13 dezer zegt Lord aanslaan, vatte Brian haar beide handen. Madge* zei hjj op hoogst ernstigen toon, toen zg zich tot hem omwendde, »wat heeft uw papa gezegd, toen gjj n vergiste?* >Hg werd heel boos,* antwoordde zg. »Erg verstoord; ofschoon ik niet weet waarom.* Brian znchtte, liet haar handjes weder los en wilde antwoorden, toen er gescheld werd en iemand naar de kamer van mgn heer Frettly werd geleid. Toen de knecht binnenkwam, om het gas aan te steken, vroeg Madge, wie daar even gekomen was. »Ik weet het niet joffronw,* antwoordde hg. >Hg vroeg mgnheer Frettly alleen te mogen spreken en daarom bracht ik hem naar mjjnheer's kamer.* >En ik dacht dat papa niet gestoord wilde worden »Ja, juffrouw, maar hg had een afspraak met mgnheer.* >Arme papal* znchtte Madge, zich weer tot de piano keerende. >Hjj heeft toch altjjd zooveel aan het hoofd. Alleen gelaten begon Madge de laatste nieuwe wals van Waldteufel te spelen, een zeer droomerige, melancolieke melodie, waar naar Brian, op de sofa uitgestrekt, met aandacht luisterde. Daarna zong zjj een vroolgk, Fransch liedje, dat de liefde en een vlinder tot onderwerp en zulk een dwaas refrein had, dat Brian hartelgk lachte. Plotseling hield Madge stil, daar zg een lniden kreet hoorde, die van uit haar vaders kamer tot haar doordrong. Zich de waar- Roberts: Ten acht uur 's avonds hebben met Gods hulp en door de dapperheid der soldaten, de troepen onder mjja bevel Bloemfontein bezet. De Britsche vlag waait thans van het Presidentsgebouw, dat gisteravond door den heer SFyn, den vroegeren President van den Oranje-Vrjjstaat, werd ontrnimd. De heer Fraser, lid der voormalige regee ring, de burgemeester, de regeerings-secre- taris, de landdrost en andere ambtenaren kwamen mg twee mjjlen buiten de stad tegemoet en overhandigden mjj de sleutels van het regeeringsgebonw. De vjjand heeft; zich uit den omtrek terug getrokken en alles schjjat rustig. De bewoners van Bloemfontein ontvingen de troepen hartelgk. Ladysmit h, 14 Maart. Uit goede bron wordt bericht, dat de Boeren ver scheiden sterk verschanste van kanonnen voorziene stellingen hebben bjj de samen komst der Drakenbergen en Biggarsbergen. New-York, 14 Maart. Het >Evening Journal* publiceert het volgende telegram van president Kruger, gedateerd van 13 dezer nit Pretoria en via Berljjn ontvangen De burgers znllen tot den dood toe vechten; onze troepen trekken in goede orde op de eerste verdedigingslinie op eigen bodem terug; de veldtocht was langer ia ons voordeel, dan wjj verwacht haddende Britten znllen nimmer Pretoria bereiken; de burgers Steyn, Joubert en ik zelf alsmede anderen zjjn één van zin en ééa van streven verschil van inziehten bestaat er niet God helpe ons!* New-York, 15 Maart. Montagu White schrjjft in de World* een artikel, waarin hg uiteenzet waarom naar zjjne meening wegens strategische redenen het noodzakeljjk zal zjjn voor de Boeren om Johannesburg te vernielen. Het verlies dat daardoor geleden zou worden, zou op zjjn minst 150 millio n bedragen. White hoopt dat er iets zal gedaan worden om beide oorlogvoerenden te bevredigen, alvorens zalk een noodlottige ramp gebeurt, maar de Boeren zullen Johannesburg opofferen, indien zg daartoe genoodzaakt worden, en dan zal het vechten zgn tot den laatsten droppel bloed om het bezit van Pretoria. Londen, 15 Maart. De tweede uitgaaf van de Ti mes* bevat een telegram uit Bloemfontein van 13 Maart, dat de Vrijstaat, ondanks het levendig aandringen van Trans- schuwing van dokter Chinston herinnerende, verliet zg de kamer, liep naar boven en liet Brian in de grootste verbazing achter, daar deze de kreet wel gehoord had, maar daar aan niet veel gewicht hechtte. Madge tikte aan de dear der kamer, ea trachtte die te openen, maar vond ze ge sloten. »Wie is daar?* vroeg haar vader. >Ik ben het maar, papa,* antwoordde zg. >Ik dacht dat u »Neen! neen, ik maak het best,* ant woordde haar vader snel. »Ga naar beneden, ik kom zoo aanstonds.* Slechts ten deele gerustgesteld, keerde Maige naar het salon terug. Brian wachtte haar in angstige spanning bjj de dear op. »Wat is er gebeurd?* vroeg hg, toen zg een oogenblik onder aan de trap stilstond. >Papa zegt niets,* antwoordde zjj, maar ik ben zeker, dat hg van iets geschrikt is, daar hg dien kreet anders niet zon geslaakt hebben.* Daarna dealde Madge aan Brian male hetgeen dokter Chinston van den toestand van haar vader gezegd had, wat hem zeer trof. Zg keerden niet in het salon terng, maar gingen naar de veranda, waar Brian, na Madge een doek over de schonders te hebben geworpen, een sigaar opstak. Zg namen aan het niterste gedeelte van de reranda, in de schaduw plaats en konden vandaar de wjjd geopende hnisdear zien, waaruit een warme luchtstroom naar buiten viel, in tegenstelling met het koude, bleeke maanlicht. {Wordt vervolgd.) NIEUWSBLAD raMWSMMBMlSnnMISMMMBW—U—WPW—fl—W—T'

Kranten Streekarchief Langstraat Heusden Altena

Nieuwsblad het land van Heusden en Altena de Langstraat en de Bommelerwaard | 1900 | | pagina 1