J
Ui
llet Land van (lensden en Altena, de Langstraat en de Bommelervvaard.
De Officier van Justitie.
Banken m Leening.
M 1947.
De- verloving der Koningin.
FEUILLETON.
Uitgever: L. J. YKERMAN, Heusden.
WOENSDAG 17 OCT.
1900.
1-1 St land van altena.
m
i
i
ipife
I
;r=ÜWzr.
jLm
VOOR
Uitblad versch^nt WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonaementiprjjs: per 8 maanden f l.OO.
Franco per poet zonder prjjsverhooging. Afzonderlijke
nnramere 5 cent.
Een buitengewoon nummer van
de Nederlandsche Staatscourant van
Woensdag 17 October 1900 bevat
de volgende
PROCLAMATIE van den 16 October
1900, betreffende de verloving
van Hare Majesteit de Koningin.
Wij WILHELMINA, bij de Gratie
Gods, Koningin der Nederlanden,
Prinses van Oranje-Nassau, enz,, enz.,
enz.
Aan Mijn Volk!
Het is Mij eene behoefte, aan het
Nederlandsche Volk, van welks leven
dige belangstelling in het geluk van
Mij en Mijn Huis Ik zoo diep ben
overtuigd, persoonlijk mededeeling
te doen van Mijne verloving met
Zijne Hoogheid, Hertog HENDRIK
van MECKLEMBURG- SCHWERIN.
Moge deze gebeurtenis, onder Gods
zegen, bevorderlijk zijn aan het wel
zijn van Ons Land en van zijne Be
zittingen en Koloniën in Oost en
West.
Lasten en bevelen, dat deze Pro
clamatie in de „Staatscourant" en
bet „Staatsblad" opgenomen en ter
plaatse, waar zulks gebruikelijk is,
aangeplakt zal worden.
Gedaan op het Loo, heden den
16den October 1900.
WILHELMINA.
W. H. dk Beaufort
De Minister van Justitie,
Het Nederlandsche volk zal met groote
belangstelling en oprechte vrougde van de
bovenstaande koninklijke mededeeling ken-
NOVELLE
HANS WACHENHUSEN.
21)
»Zooveel ons bekend is gemaakt, ver
dween het spoor der schuldigen op een
dorpel, die zekerlijk r.chting verdient, zoo
lang het eene achting betreft, welke een
onberispelijke positie gebiedtmnar deze
reden verawjjnt, zoodra het ruteschien mis
drijven tegen de openbare orde en veilig
heid betreft.*
»Wij spreken niet van dat spoor, van
dien drempel, wjj zeggen niet, waarh-en de
eerste gevoerd heeft, waar de'laatste ligt,
maar wjj verwachten, dat de wet aan de
denr klopt en toegang verlangt. Voor ons
is zjj trouwens gesloten, maar onzichtbaar
zullen wjj er voor staan, waakzaam en
bespiedend, en zoo de justitie uit ontzag
verder de zaak in een Bluier hult, zullen
wg dien sluier verscheuren en de waarheid
zeggen onverschillig wien wg treffen.*
>Het stedelgk bosch met zijn bekoorljjke
wandelingen was gistereu het bizonder doel
der bedevaart, voornamelgk der dames. Men
beschouwde met de grootste belangstelling
den beukentak waaraan de verraderlijke
haarlok was gevonden, men deed alle moeite
om er nog iets van te vinden, maar na-
tuurlgk was alles te vergeefs.
Opmerkenswaardig was het, dat meu on
der al de komende en gaande dames geen
nis nemen. Na al de zware beproevingen,
die de laatste jaren over Nederland en
Oranje gebracht hebben, kon er geen big der
tijding tot ons komen. tss.
Van het ooganblik af, dat Koningin Wil-
helmina de regeering had aanvaard, was
het een levendige wensch van Haar Volk,
dat door een gelukkig buweljjk van Hare
Majesteit de Dyna9ti* mocht bevestigd wor
den. Deze wensch slaat thans vervuld te
worden. Met volle recht mocht de Koningin
da verwachting uitspreken, dat Hare trouwe
onderdanen deelen in Haar geluk en dat
van Haar Hais. Zooals wg Nederlanders
steeds meeleven met al wat ons geliefd
Vorstenhuis wedervaart, zoo verbljjden wg
ons ook van harte in de groote gebeurte
nis, die voor Nederland en Oranje een
gelukkig verschiet opent.
De Prins, met wien Hare Majesteit zich
heeft verloofd, is in afkomst en aanzien
het doorluchtig Huis van Oranje waardig.
Hg moge persoonljjk ons vreemd zjjn, toch
is hg voor Nederlund niet goheel een vreem
de, maar aan ons Vorstenhuis in zekere
mate verwant.
Eene bjjzonderbeid, die aan het Neder
landsche volk eene reden te meer geeft om
zich in de keuze der Kouingin te verbljjden.
Als men in de stad arme gezinnen be
zoekt en in de mog-ljjkbeid gesteld is hulp
te verleenen, dan is in den regel de eerste
daad, na 't versebaffen van voedsel, los
making van noodzakelijke kleeren en bedda-
goed uit de bank van leaning. De arme
staat met de bank op roet van groote
vriendschap. In het begin der week of op
de helft wordt haar een bezoek gebracht
en wanneer 't er af kan op den laatsten
dag een tweede, om te lossen wat er in
de eerste maal ingebracht is. Meestal echter
bljjft het langer staan tot de een of andere
menschenvriend te hulp schiet en de hand
toesteekt.
De banken van leening zijn opgericht
met een goed doel, bjj kon. besluit van 31
Oct. 1826 nader omschreven, n.l. om gei len
voor te schieten op onderpand en hen, die
daartoe genoodzaakt zjjn, uit de handen der
woekeraars te houden. De banken zgn ech
ter gemeente-instellingengenoemd kon.
enkele blonde zag. Het was als vreesden zij
het voorwerp eener kwetsende oplettendheid
te worden, en 't is inderdaad waar, dat
jonge dames met blond haar, die zich gis
teren op de straat vertoonden, menige on
aangename aanmerking moesten hooren.
»Wjj kunnen zulks niet genoeg bestraf
fen en ons artikel niet eindigen zonder de
blonde jonge dochters van die villawjjk,
welke wg gisteren zonder opzet' en on
willekeurig verontrust hebben, om verge
ving te vragen. Wg gaven te kennen dat
de scbooue vliedende welke de tninier aan
den zoom van het bosch zag verdwjjnen,
niet ver gegaan kon zgn, om zich aan alie
bespieding te onttrekken. Welk kwaad
deden wg hiermede Konden wg vermoeden
dat jaist de naburige villa's door een aan
tal bloade dames bewoond worden? Ea
kunnen wg op de aan ons gerichte ver-'
wjjten meer doen, dan te betuigen dat alles
door ons zonder eenig opzet geschied is?
»Wjj moeten eu eindigen daar we niets
verder te berichten hebben en nemen af
scheid van onze lezers tot morgen.*
Inmiddels was de vorige avond in de villa
van do presidentsvrouw een zonderlinge
beweging door velen waargenomen.
Tweemaal bad men den officier van ja-
sti tie von Amsfeld de villa zien binnengaau.
Waarom kwam hg, offici r zgnde, er twee
maal op ééa dag.
Door het dienstpersoneel van de presi
dentsvrouw werd ook ruchtbaar, dat deze
ziek was, en Hil ia des avonds in onmaeht
was gevallen, nadat Amsfeld met haar onder
vier oogen in hare kamer gesproken had.
Men denke eens! hg, ei/n ongehuwd
man ia de kamer van eeu jonge maagd
Dat stelde de andere jouge dames gerust.
Advertentien van 16 regels 50 et. Elke regel
meer 71/» ct. Groote letters naar plaatsruimte.
Advertentien worden tot Dinsdag- «n Vrjjdagavord
ingewacht.
besl. waakt alleen daarvoor, dat ze niet als
vroeger verpacht worden, waardoor de be-
leeners aan de genade van particulieren
zonden zgn prjjs gegeven.
Al dikwjjls is de vraeg geoppardmoeten
die banken in het leven gehouden worden
en nog wel van gemeentewege en onder
rjjkstoezicbt? Dat ze dikwjjls glad verkeerd
werken en onheil slichten, is buiten twjjfel.
Maar zoolang het kan vcorkoman dat een
gezin ia tjjdeljjken nood verkeert, zoolang
kan het nuttig zjjn het een gelegenheid open
te stellen, raar bet tegen -enigen waarborg
een leening sluiten kan. Daarop toch komt
de werking der bank neer: ze leent gelden
tegen onderpand. Dat de gemeente ze onder
haar beheer houdt, is voor 't publiek, dat
er van gebruik maakt van gr ote waarde:
de gemeente toch is het naet, de oprichting
niet te doen om winst te behalen, moet het,
althans daarom niet te doen zjjn, en stelt
zich dus tevreden met een kleine rente, waar
door de onkosten gedekt worden.
Een bank van leening, onder gemeente-
beheer, is dus een eerlijke instelling, die
met liefdadigheid niets te maken heeft. Een
koopman, die gebrek heeft aan contanten,
tracht een leening te sluiten, evenzoo een
huismoeder, dii wel kleëren en wat opschik
maar voor 't oogenblik geen brood heeft.
Zi leent daartoe 't noo lige bjj de bank en
geeft als pand iels dat ia waarde ongeveer
met het geleende in evenwicht staat. Dat
de banken van Lening geen liefdadigheids
instellingen kunnen zjjn, bewjjzen verschil
lende plaaisen als Brussel, Gent, Antwerpen,
waar kosteloos geld voorgeschoten wordt.
Het publiek wil daar niet aan, laat de bank
de bank en gaat naar andere gelegenheden
waar rente, dikwjjls zeer hooge rente ge
vraagd wordt.
Wat gebeurt er als de gemeente de bank
afschaft? Dan verrjjzen er instellingen, die
zich noemen: >huizen van koop met recht
van wederinkoop.* waar men zjjn sieralen
of kleederen verkoopt en 't recht behoudt
ze weer terug te koopen. De arme, die zich
tot deze instellingen wendt, betaalt een
enorm groole rente, daar deze huizen geheel
zonder contróle bestaan. Er zjjn plaatsen
waar deze woekerinstellingen zelfs nog welig
tieren, naast de gameeuteljjke banken.
Het is dus zaak, wil men de menschen
niet in handen der woekeraars drjjven, dat
Gemeente of Rjjk de banken van leening
Geen andere dan Hilda, die buitendien een
vreemde was, kou die dame geweest zgu
eu naar de beschrjjving, welke men vau
dien haarlok erlangd had, moest die van
haar zgn.
Men beschouwde het huis der presidents
vrouw als dat, voor welks drempel het spoor
verdwenen was. Men bespiedde wie er uit
en inging, en waarljjk tegen elf uren
's morgens zag meu Amsfeld deu gevrees-
den officier van justitie, wederom naar de
villa Ebenhahn gaau
Daarin was bet inmiddels zeer stil ge
weest. Eerst tegeu den avond had de pre
sidentsvrouw zich weder iets beter gevoeld
maar nog ljjdend aan zenuwaandoeningen
zat zjj in haar kamer.
Het verwjjt, in haar huis een meisje ge
nomen t8 hebben, naar welks vorig leven
zjj niet gevraagd had, kon zjj niet van
zich verwjjderen.
Het huis dat veertig jaar lang in hoog
aanzien geweest was, de naam Ebenhahn,
dien men steeds met eerbied genoemd bad,
beidsa waren in hun eer gekrenkt en
moesten de schande ondergaan door de aan-
zienljjke wereld vermeden te worden. Door
welke berispeuswaardige ja strafbare be-
trekkisgen kon het meisje in zulk een af-
8chuwljjke zaak gewikkeld zjja geworden?
Hil ls had, met oprecht oog, vrij en vroo-
Ijjk hurt, bjj haar tante haar intrek ge
nomen haar gedrag, haar gemoedsstemming
waren zuiver eu schuldeloos geweest tot
vreugd der oude dame, die de jeugd zoo
innig lief had. Als zg het meisje ia de
neldere oogen zag, was het waar geweest
als zag zg iu een liefelgken lentenmorgen
en nu plotseliug
exploiteert.
Deze banken dagteekenen uit den ouden
tjjd. Dat ze oorspronkelijk opgericht zgn
met het doel winst te behalen, is nu nog
merkbaar uit de spotnamen waaronder ze
bjj de goê gemeente bekend zgn. Het waren
omstreeks de 13de eeuw Laliaansche koop
lieden, Lombarden genaamd, die ze opricht
ten. Aan hen hjbben de banken nog den
naam lombard, lommerd te danken. De be
paling waaronder zjj geld leenden, was zeer
drnkkend; rente tegen den penning Ys per
maand, d. i. 60 °/o '8 was gewoon.
Vandaar dat de overheid met leede oogen
de oprichting der banken aanzag en vele
ste len ze verboden of waar ze bestonden,
ze ophieven. Veel hielp dat niet, want na
de officieele opheffing werd de zaak in 't
geniep voortgezet en daardoor zooveel te
gevaarljjker.
In de 15de eeuw ontstond alom een
groote beweging, ten doel hebbende de op
richting van banken, die zonder rente geld
leenden. Hot waren monniken die daarvoor
ijverden, 't eerst in Italië, later ook elder3.
Er werd door particulieren een kapitaal bij
eengebracht en uit de renten daarvan wer
den de onkosten bestreden. Ze kragen den
naam van montes pietatisin Frankrjjk
mont de pieté, berg van barmhartigheid,
welken laatsten naam de banken aliaar
nog dragen.
Lang heeft die barmhartige strooming
echter niet geduurd en kwam het veld weer
vrjj voor de Lombarden. Deze mochten zich
verheugen in de Vjjzondere bescherming der
vorsten, wier geldschieters ze ook waren.
Sterk door dezen stetta behaalden ze echte
woekerwinsten en kwaman al spoedig in
botsing met de kerk. In landstreken echter,
als de onze, die rgk werden door den handel,
was leenen een noodzakeljjk kwaad. Hat
eenige, wat de agitatie tegen de bankhou
ders uitwerkte, was dat van overheidswege
een grens geteld werd aan de rente, die
eerst op 32, later op 21 °/o a^8 maximum
gesteld werd.
In de 17de eeuw begonnen de steden zelve
banken op te richten om de uitzuigers te
weren. Amsterdam gaf in 1614 't voorbpeld,
en op diens voetspoor tal van andere. Vele
echter namen de zaak niet in eigen beheer,
maar verpachtten ze om er meer voordeel
van te trekken. Amsterdam trok in de 18de
uitkomst. Hilda had onder dit levenslustig
voorkomen een strafbaar geheim weten te
verbergen.
Zjj moest weg, onvermqdGjjk terugkee-
ren; maar was het hiermede gedaan?
Amsfeld zooals zjj vernomen had, was
gisteren avond bjj het mei«je geweest; hjj
had gewaagd de wetten der welvoeglijk
heid in haar huis op de grofste wjjze te
schenden; hjj moest er officieel toe gerech
tigd zjjn geweest.
Toen hg Hilda verlaten had, was deze
met al de kenteekenau van een doorge
stane onmacht door haar kamenier gevon
den geworden zg had naar haar tante ge
vraagd, en toen zg hoorde dat deze nog
voor niemand toegankeljjk was, had zjj
haar kamenier gezegd, dat zjj wilde uitgaan.
Eu hedenmorgen, toen de oude dame
na een slapeloozen nacht te tien uur zich
in een toes: and gevoelde die haar toeliet
het meisje te laten roepen om van haar een
oprechte bekentenis te vorderen, had Hilda,
voor de kamenier die klopte, de deur niet
geopend. Zg zou komen, ha i zjj haar toe
geroepen, maar zg gevoelde zich zoo ziek,
bat zg nog niet ia staat was het bed te ver
laten.
Zoo zat de oude dame steeds wachtend in
bestendige zenuwachtigheid, toen de kame
nier biunen snelde en haar berichtte, dat
mgoheer von Amsfeld weder het huis na
derde.
»ik wil, ik moet hem spreken 1* De
presidents/rouw beefde aan geheel haar
lichaam. Zg wilde zich oprichten, maar haar
knieën knikten, en zg zonk weder neer.
>Ik kan haar niat beschamen; zg moet
zich aan haar loc overgeven! Mgn arm
hoofd is met eere oud geworden en kan
eeuw jaarljjks eeu ton gouds winst eu
Wagenaar schatte in 1765 het kapitaal der
bank op een millioen. Opmerkeljjk is het
dat deze instellingen, ook trots den strijd
der Hervormde kerk tegen haar gevoerd, het
veld behielden.
In 1897 bestondep er 21 gemeentelijke
bankea en 4 particuliere, benevens tal van
z.g. huizen van koop met recht van weder
inkoop.
Ia de Yr. v. d. D. van Oct., waaraan
we een en ander van 't bovenstaande ont
leend hebben, komt een beschrjjving voor
van de werking der Parij*ch9 banken in den
tegenwoordigen tijd. We leeron daaruit esn
eigenaardige inrichting kennen. De banken,
ten getale van 28. staan onder toezicht van
een raad van 11 leden, bijgestaan door 14
schatters. Deze schatters zjjn gezamenlijk
verantwoordelijk voor de Rcbade door de
bank geleden. Het is dus voor hen van 't
grootste belang juist te taxearen, wat even
eens iu 't belang der bank en dat der pand
gevers is. De laatsten nl. verkoopen dikwjjls
hun briefje en dan profiteert de kooper, in
dien te laag getaxasrd is, van da fout der
bank.
In Parjjs wordt 7 gevorderd. Hat
kapitaal, waarmee de zaak gedreven word^,
wordt verkregen uit leeningen. Mee kan
nl. ook de bank geld in bewaring geven
tegan circa 3 °/o 'sjaars. De gebouwen en
bezittingen dienen dan voorschieters tot
onderpand. Het vertrouwan in de bank is
zoo groot dat voortdurend het noodige geld
voorhanden is.
De schrjjver, de heer Yan Pol vliet, die
op verzoek ven het gemeentebestuur te Am
sterdam zich op da hoogte gesteld heeft van
de werking der Parjjsche banken vraagt
een regeling door het Rjjk. Mat hem zjjn
we van meaning dat 't voor den minderen
man noodig is de banken van leening in
stand te houden, doch dan op hechten grond
slag en geld leenend tegen een zoo laag
mogeljjke rente en juiste tex uia.
De verpleegden iu de strafinrichting te
Fresnes, nahjj Parjjs, hebben zich waarlijk
niet te beklagen over hun hard lot. Zg
krjjgen o.a.veel beter eten, dan hetgeen
de directie van de kolonisatie-commissie d-n
arbeiders der landbouwkolonies denkt te
geven. Genoemde inrichting heeft juist de
geen schande op zich laden!* riep zjj, met
haastige handen de bandea van haar muts
iu orde brengend
Amsfeld trad binnen, geheel iu 'fc zwart
gekleed, met plechtig eu ernstig stjjf voor
komen. Hjj naderde da oula dame, boog
diep en wilde hare haul nemen.
>Ik viud geen woorden, mevrouw,* sprak
hjj met trillende ste n, »om u de smart uit
te drukken, waarmade ik
De presidentsvrouw zocht naar een ant
woord.
>De smart is veel meer aan mjjae zjjde,*
zeide zjj eindeljjk. »Ik zie mjja naam, dian
van mjja zio hoog aanzien staanden over
leden maa in aller mond komen, en sta
daarbjj nog altoos vior een vreeselgk raad
sel, dat mjj niemand oplossen kan.*
Amsfeli aanschouwde met aandoening
de oude dame.
»Is 't u nog niet gelakt van uwe
nicht
»Tot nu toe was het mjj onmogeljjk
haar te spreken; ik was niet in staat1
Nu verwacht ik haar Brengt ge mjj
iets nieuws, eenige opheldering Mg a
God, ik wil liever alles hooren, dan in
dezen toestand big ven.*
»Er is inderdaad iets nieuws bggekomeD,
doch niet iets dat reeds werkeljjk tot op
heldering kan dienen. Gisterenavond be
loofde de jonge dame mjj heden de door
mg verlaagde inlichtingen te geven; in
middels is bericht ontvangen dat zij giste
renavond nog
In de grootste spanning zag de presi
dentsvrouw hem aan.
i.' -
*1
De Minister van Buitenlandsche Zaken
lort van drr llnden.
De Minister van Binnenlandsche Zaken,
H. Goeman Borqesius.
De Minister van Marine,
Rökll.
De Minister van Financiën,
Piebson.
De Minister van Oorlog,
Eland.
De Minister van Waterstaat, Handel
en Nijverheid
C. Lely.
De Minister van Koloniën,
(Jkemkr.
van
Zg peinsde en peinsde, maar vond geen
Buitenland.
Wordt vervolgd.
