Ipl ifSy
|i| |M1 j
Jill Jllii!
Hel Land van Hensden en Aitena, de Langstraat en de Boinmelerwaard.
«l li
M 1961.
LEZEN.
FEUILLETON.
De Avonturier.
UitgeverL. J. VEERMAN, Heusden.
WOENSDAG 5 DEC.
1900.
land van alten*-
VOOR
Dit blad verschijnt WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementsprjj per 3 maanden f l.OO.
franco per post zonder prjjsverhooging. Afzonderlijke
nummers 5 cent.
Advertentiën ran 16 regels 50 ct. Elke regel
meer 77i ct. Groote letters naar plaatsruimte.
Adyertentien worden tot Dinsdag- en VrjjdsgavoFd
ingewacht.
Lz'n is een scboone knnst. Wat de ge
leerden, de wijsgeeren, de kunstenaars in
de beste uren ran hun levr-n hebben be
peinsd en aan 't papier toevertrouwd, is Toor
ons, han nakomelingen of tijdgenooten op
min kostbare wjjza te genieten, als we ons
de knnst van lezen bebben eig-n gemaakt,
een knnst, die thans voor ieder toegankelijk
is. Wat is een mensch arm, die niet lezen
kanAl wat de grooten en goeden vóór
hem hebben nagelatan, bljjft een gesloten
boek, al wat zjjn t jjdgenooten wetenswaardig
te melden hebben, gaat langs hem heen.
Hjj is in de drukke wereld als een banneling
op een eiland.
De type ran den niet-lezer dreigt uit te
sterven. En dat is zooals het behoort. Om
in eenigen tak vsn wetenschap ingewjjd te
worden, om zich in zjjn rak te bekwamen,
om iets te genieten van wat de kunst schept,
moet men kannen lezun en ondar de vakken
van onderwjjs neemt deze knnst derhalve
een voorname plaats in. Als straks leerplicht
de laatste tbnisblgvers en straatslijpers naar
school drjjft, zal bet getal anaiphabeten, zjj
die niet lezen kunnen, uitsterven. Wat ge
lukkig is*
Onze tjjd is dat met ons eens. Ge kant
lezen en ge wilt lezen, zegt hjj, en met
scheepsladingen zendt bjj lectuar op ons af.
De drukpersen en welke renzenpersen
zjjn in de laatste jaren enorm toegenomen,
de papierfabrieken knnnen den verlangden
voorraad ternauwernood afleveren, de grond-
stc ffen zjjn niet aan te halen, zoodat de
prjjzea stjjgen en de vloed van schrifturen
vloeit maar aldoor en dreigt ons te ver
zwelgen.
Nu, gelukkig behoeven we niet meer te
lezen, dan ons lief is en kannen we veel
van wat de pers levert, ongemoeid laten
passeeren. En dat is ook maar goed, want
en hiertoe wilden we komen er is
veel bjj, niet waard opengesneden te worden.
Eenige jaren, misschien een kwarteeuw
geleden, is in de kunst, een richting ge
boren, die bedenkeljjfe dreigt te worden. Vol-
geDS de hoofdmannen dezer richting en de
talrijk* navolgers, eischt de ware kanst van
•en scbrjjver dat hjj het werkelijke leven
afbeeldt, de menschen voorstelt, zooals ze
in werkeljjkheid doen en spreken. Zeer goed,
(9
Eenigen zpiden echter, dut hij een mager
man was, anderen beweerdenhjj wa« dik
en gezet; sommigen zeiden, dat bjj lang
was, anderen beweerden, dat hg slechts een
middelmatige lengte had. Over andere bij
zonderheden van dien man, b.v. zjjn gang,
was niets roet zekerheid vast te stellen. De
nsessLn herinnerden zich no, dat bij zjjD
gelaat van hen afgekeerd had gehouden.
Kortom, alles bewees, dat de raan op vol
maakte wjjzealle voorzichtigheidsmaa'rege-
len bad genomen om een latere herkenning
van zjjn persoon zoo moeilgk mogeljjk te
maken.
Volgens alle verklaringen was de heer
Von L öbel krachtiger van lichaamsbouw
dan zjjn tegenstander. En dit verklaarde
het voornemen van den moordenaar oua
«en eigenlijken strjjd met zjjn slachtoffer te
vermijden en hem in den slaap of iu een
toestand van verdooving te overvallen.
Te Steinturt werden de heeren 's avonds
omstreeks tien nur ge tien. De heer Von
Löbel nam twee kaartjes eerste klasse voor
den Büvltrein naar de residentie, die zestien
minuten over tienen zou vertrekken. Het
kwartiertje wachten brachten de heeren door
met buiten het landelijke station heen en
weer te wandelen. De duisternis maakte
een nadere be-chouwing van den vreemde
ling geheel onmogelijk. Hg werd door de
lieuen, die den bankier kenden voor zgn
gast aangezien. Zjj schenen vroolgk met
zal men zeggen, dat is een oud voorschrif',
't welk de nieuwe schrijvers niet noodig
hadlen nogeens te proclameeren. Wacht
echter even, we zjjn er nog niet. Zeker, dat
is in de letterkunde altjjd een eisch geweest,
met dien verstande dat men liefst goede
menschen naar werkelijkheid schilderde en
de slechte als slecht behandelde, zoodat de
eersten aantrekkelijks, de laatsten afschuw
wekkende wezens werden. Man had toen
zjjn vermaak in het schilderen van flinke,
forsche karakters, mannen en vrouwen nit
ééa stak, wezens, waar wat in zat, waar
men houvast aan had. Eu ging een van hen
een verkeerden kant uit, dan werd dat
erkend en wat ze misdeden bedekteljjk aan
gegeven.
Niet aldus tegenwoordig. De jonge school
onzer letterkundigen vindt haar pleizier in
het uitbeelden van zwakkelingen, overge
geven aan alle mogdjjke hartstochten. Wan
neer men hen hoort dan is voor drie kwart
der stervelingen 't leren een last, door een
noodlottig toeval den ljjders te dragen ge
geven. Door overerving, door opvoeding en
omstandigheden zjjn hun helden niets meer
dan lafaards, ten prooi aan drank ea wel
lustige uitspattingen.
Weet ge nog welk een rilling er door 't
land ging en hoe men uitvoer tegen den
schrijver, toen Jacob van Lennep in zjja
Klaasje Zevenster zjjn lezers een publiek huis
binnenleidde, toen Busken Huet wat later
een lichte vrouw aan geeseling prjjs gaf?
Zedenkwetsend, werd er geroepen. Tegen
woordig roept men niets, maar koopt en
leest en geeft te lezen tooneelen, waarbij
die van Van Lennep en Haet kinderspel
zgn, waar in geuren en kleuren toestanden
en gebeurtenissen beschreven worden, be
schreven tot in de kleinste bijzonderheden,
die in een beschaafd gezelschap nooit ter
sprake knnnen komen.
Dit is nu echte kunst, zeggen dan de
meesters en hun navolgersdat heet de
natuur op de daad betrappen. Wjj stellen
diö mannen en vrouwen niet ten voorbeeld,
is geen.m deele, wij beschrijven eenvoudig
bun handel en wandel. En als we dat nu
doen, zóó, dat de lezer er als 't ware bjj is
en bjj de behandeling voor zich ziet plaats
vinden, daa hebben w$ ons doel bereikt. De
kunst is er alleen om de kunst.
Doch dan is, roeeneu wjj, deze knnst van
te laag gehalte, en dient ze noodzakelijk
elkaaar te praten.
Hierbjj sloot zich da verklaring aan van
den conducteur, dat de heer Von Döbel bij
«ankomst van den trein den eenig.-n coupé
eerste klasse bad laten openmaken en, toen
in dezen reeds tw e personen zaten, in de
tweede klasse bad plaats genomen, waarhjj
hij tegen een rjjke fooi had bedongen, dat
hij met zjjn reismakker gsdurende de reis
ongestoord zou big ven.
Tegen elf uur kwam de trein te Berg-
hansen en daar was Schwerdtuer ingests pt.
Het stond vest, dat de moordenaar zjjn
slachtoffer en den toevallig aanwezigen
passagier in een staat van verdooving had
gebracht en d« misdaad omstreeks tw«e
uren na middernacht had gepleegd. Als
Schwerdtner zich niet vergiste en de ban
kier zgn aanvaller bjj den naam had ge
roepen of een angstkreet had geslaakt, dan
moest dit gebeurd zgn op het kritieke
oogenhlik dat de doodelgke wond werd toe
gebracht en de ongelukkige geen tjjd meer
had om zich te weer te stellen, want aan
alles was duideljjk te zien, dat er geen
worsteling had plaats gegrepen.
De misdadiger had stellig zjjn slachtoffer
met een enkele krachtige beweging de keel
doorgesneden. Hij trok het moordwerktuig
niet eens nit de wond, bljjkbaar om zich
zoo weinig mogelijk niet bloed te bezoedelen.
De portefeuille benevens een kostbaar
horloge met ketting, die da heer Von Dö
bel bjj zich had gehad, waren door den
moordeaaar gestolen. Doch dit was nog
geen stellig bewjjs, dat hg de daad bad ge
pleegd om zich met die verdwenen voor
werpen te verrjjken. Wellicht had hjj die
meegenomen, om te doen denken aan moord,
om voor zjjn diefstal buiten straf te bljjven;
zichzelf te herzien. Want ze sticht veel kwaad.
Wanneer de boeken, waa'in deze knnst ge
varen is, alleen kwamen onder de oogen
van artistiek gevoelende menschen of van
hen, die tot hooge jaren des onderscheids
gekomen wareu, zon er geen gevaar bij zjjn
maar ze komen ook en daar vooral in han
den van jeugdige men scben, wier atmosfeer
niet bezoedeld mag worden door den damp
van kroegen en andere inrichtingen. Juist
zjj zjjn 't die naar dergelijke lectuur grjjpeu
en daardoor gemeenzaam worden met zaken,
waarbij ze niets te winnen, maar veel te ver
liezen hebben.
Een dure plicht rust er op ouders en op
voeders. Er zjjn dingen, die een moeder met
een dochter, een vader met zjjn zoon kunnen
bepraten en moeten bepraten, opdat die zoon
en die dochter bjj de intrede van 't raaat-
schappeljjk leven, de oogen geopend hebbe.
Dat zgn dingen, die voorzichtig en kiesch
moeten behandeld worden en wie zal op
deze punten kiescher zjjn dan een ouder?
Maar de boeken, waarin op zeer onkiesche
en brutale manier dingen worden hesehreven
en tot in de kleinste bjjzonderheden nitge-
pputerd, die onder welopgevoeds menschen
nooit onderwerp van gesprek uitmaken,
omdat ze weerzinwekkend afschuwelijk en
erger dan beestachtig zjjn, moeten onze
zonen en dochteren niet lezen.
Daarvoor wake men in dezen tjjd, nu de
pers met een jjver een betere zaak waardig,
tal van derg&Ijjke producten het leesgrage
publiek aanbiedt.
Buitenland.
Evenals in Frankrjjk heeft de Belgische
volkshulde aan Kruger gebracht over het
algemeen geen anti-Engelseh barakter ge
dragen, evenwel op een enkele uitzondering
na. H«t vrjj ernstige incident in Luik, waar
de ruiten bjj den Engelschen konsul zjjn in
geworpen, schjjnt voor een deel uitgelokt te
zijn door dien koasul zelf, die de volksme
nigte, die Leve Kroger en Leve de arbitrage
schreeuwde, in navolging van het geestig
voorbeeld van elders, geld toewierp, waarop
de kreten veranderden in Weg met Enge
land! Weg met Chamberlain! en Moorde
naar
Wat de ofBcieuse peis reeds door liet
schemeren is dus tot eea daadzaak gewor
den de Keizer heeft geweigerd president
daardoor zouden de nasporingen in een ver
keerde richting gedaan kannen worden.
Volgens verklaring ven den kamerdienaar
des bankiers moest in die portefeuille ook
de brief geweest zjjn, welke de uitnoodi-
ging bevatte tot de noodlottige samenkomst
der twee. Misschien hal de afzender daarin
redenen weten op te geven waarom de
bankier den brief moest meenemen naar de
plaats van saraenkom-t. Ouder de papieren
van den bankier was op »Mnrnan< althans
niets te ontdekkeD, wat met den moord
maar eenigszins in verband kon worden
gebracht. Hat stond nu echter vast, dat de
misdaad niet in een oojenblik van drift ge
pleegd was, doch dat deze lang van te vo
ren op behendige slimme wjjze was voor
bereid. Dit bewezen de geprepareerde siga
ren en de chloroformverder de kleeding
van den moordenaar, die zjjn gestalte zoo
goed verborg en na de misdaad met asn
enkelen ruk kon worden afgeworpen. En
zoo goed als hjj de letters nit den zakdoek
met chloroform had verwjjderd, had hg ook
de voering nit den grjjz*n hoed gerukt
omdat die waarschijnlijk den stempel droeg
van de firma, die hem bad verkocht en
dus eenig spoor zou kannen gevonden wor
den.
Ean misdadiger, die zoo tot in kleine
bjj zonderheden zijn maatregelen had geno
men, had ook zeker zeer voorzichtig zgn
vlucht bewerkstelligd. Oader het rjjden had
hg stellig den coupé verlaten, was langs
de loopplanken naar het achtereind vau
den trein geslopen en had daar gewacut,
tot de trein nabjj een station in snelheid
verminderde, om er af te springen en zgn
vlucht onbemerkt over de velden voort te
zetten.
Kruger te ontvangen. Hij is verhinderd
Z. M. is op de jacht en het dooden van dieren
is vooralsnog voor hem belangrjjker dan een
ouden man aan te hooren, die zjjn hnlp
komt vragen tegen het dooden van men
schen.
Ondanks het teleurstellende van het be
richt zelf, zgn er toch twee bemoedigende
zaken uit op te maken.
Eerstens spreekt de Keizer van president
Krurer en erkent dus evenals de Franseb»
regeering het bestaan der Znid-Afrikaansche
republieken. Dan zrgt hjj bjj de reeds ge
maakte beschikkingen thans verhinderd te
zjjn, zoodat de kans bljjft bestaan, dat bjj
later den president wel zal kunnen ontvan
gen.
Hoe ook echter de regeeringen mogen
doen en laten, het Dnitsche volk is Kruger
met dezelfde barteljjkheid tegemoet geko
men, als in Frankrijk en de houding van
Wilhelm II zal een groote teleurstelling zgn.
De boodschap van Wilhelm II aan Krürer
maakte op dezen bljjkbaar een machtigen
indrnk.
Hij antwoordde tot de delegatie:
>Ik hoop van ganscher harte, dat de om
standigheden, die Z. M. verhinderen mjj
heden te ontvangen, mg later gunstig zullen
worden.
»Ik houd niet op vertrouwen te hebben
in den rechtvaardigheidszin van den Keizer,
die zonder mjj te kennen, mjj voor 4 jaar
bemoedigende woorden seinde.
Nadat er eenigen tjjd verloopen is,«
voegde Kruger er bjj, »zal ik mijn verzoek
om eane adientie vernieuwen en de Keizer
zal niet meer weigeren.
Kruger was zeer treurig en trok zich met
tranen in de oogen in zjjn vertrekken terug.
De Londensche bladen juichen natuurljjk
het gebeurde toe.
De »Post« vindt de handeling van Wil
helm II ten opzichte van Kruger manneljjk
en recht op het doal af. De half officieele
berichten in Duitschland gepubliceerd dra
gen d»n indruk van dezelfde hoedanigheden.
Het blad hoopt, dat dit ten volle door ieder
Engel8chmau zal gewaardeerd worden.
De stap van den Keizer getuigt van een
juiste beschouwing over Kruger en de Boeren.
De Daily Telegraph* zegt: de handeling
van den Keizer zal in Engeland zeer ge
waardeerd worden.
Men zocht ia de omgeving van alle stati
ons, die de trein na twaalf unr gepasseerd
was, doch vond nergens een speor van den
vluchteling. Wel waren er hier en daar
verscheiden mannen in de dorpen gezien
zelfs werden er twee personen gearresteerl
op wie de volkomen beschrijving van den
moordenaar eenigszing paste maar zjj kon
den bun alibi bewijzen, zoadat zjj weer in
vrijheid moesten worden gesteld.
Was het spoorloos verdwjjnen van den
moordenaar raadselachtig, nog meer was
dit de reden waarom hjj de misdaad had
gepleegd. De gedachte aan een gewonen
moord om te stelen won veld, daar niet
was op te sporen, wie om sen andere reden
belang zou gehad hebben bg den dood des
heeren Von Dotal. Deze had reeds sedert
jaren zjjn zaken ingekrompen; hg specu
leerde aiet me.-r voor eigen rekening aan
da beurs, nam geen deel meer in nieuwe
ondernemingen en beheerde alleen de depo
sito-gelden van zgn cliënten. Er vel ook
niet te denken aan een wraaknemingen
bovendien zon de bankier toch stellig mat
een vjjand niet zoo vertrouweljjk hebben
omgegaan, dat hjj hem met jq en jou zju
aanspreken. Dit laatste werd door Schwerdt
ner en den conducteur steeds getuigd: de
oankier had dan onbekende als een ver
trouwd vriend zoo aangesproken. Doch dit
maakte juist de gedachte aan een moord
om te stelen geheel onaannemelijk. En het
merkwaardigste van het geheele geval was
nog wel, dat er niemand te vinden was, met
wien e neer Von Döoel op zoo'n vertrou
welgken voet had gestaan. Mat geen enke
len zjjuer handelsvrienden gingang zoo ver
trou weljjk om; hg had geen bloedver
wanten en al bad de bankier een grooten
Het Daily News* meent 's Keizers be
slissing te mogen opvatten als een aan
wijzing van de betere betrekkingen, die rm
tus8chen Engeland en Duitschland bestaan,
maar de Dnitsche politiek is altjjd gebaseerd
op szakeljjke beginselen* met een nauw
keurig in achtneraen der Dnitsche belangen.
Het oordeel der gnnstig gezinde bladen
is gelukkig heel andere:
De Matinvraagt, of dit dezelfde Kei
zer is, die in 1896 zjjn telegram teekende.
De »E flair noemt de boodschap een laffe
onwellevendheid. Het besluit van Wilhelm
bewjjst, dat het loog, toen hij verzekerde,
dat zjjn politiek bij de Qnitsch-Engelsche
overeenkomst belangloos was.
De »Echo de Parisc zegt: Wilhelm II
heeft zich in de laatgt8 rjj der vorsten ge
plaatst. Hjj is geen ridder m9er, maar een
eenvoudig leerling Bismarck.
De Berljjnsehe burgerjj neemt de weige
ring vanden Keizer om den President te
ontvangen, zeer koeltjes op. Zjj acht de
zaak der Boeren verloren. Het >Berliner
Tageblatt* zegt, dat de weigering formeel
bern*t op z iken, in verband met de etiquette.
De tateekenis is echter zonder twjjfel d '.ze,
dat Duitschland Kruger heeft te kennen
gegeven, dat te Berlijn voor zjjn zaak niets
te hopen is.
De National Zeitung* noemt da raede-
deeling van den gezant te Tscbirschky een
hoffaljjken vorm van absolute weigering.
President Kruger heeft höt volgende te
legram gezonden aan president Louhet
Op bet o genhlik dat ik Fraukrjjk ver
laat, is het mij een plicht en een groote
vrengde, U we Excellentie een betuiging van
dankbaarheid te zenden voor de welwillende
ontvangst, welke mjj van Uwa Excellentie
en de Franscha regeering is ten deal ge
vallen, en aan bet bewonderenswaardige en
zoo edelmoedige Fransc'ne volk mp harte-
ljjken dank en beste wenschea voor zgn
voorspoed te zenden.
In tegenstelling met het bericht, dat
president Kruger's trein te Yerviers niet
zoude ophouden, seint men van Zaterdag
nacht het volgende:
Bjj aankomst van den trein te 8.40 waren
de perrons zwart van de menschen. Op het
oogenblik dat de trein stilstonf, barstte er
een eindeloos gejuich los. Garnaay, voorzitter
van den provincialen raad, hord presi lent
kring van bekenden, toch was niemand zoo
gemeenzaam met den nieuwbakken edel
man, die trotsch op zgn adel en bfiacie-
ljjk deftig was.
Wie was dus de moordenaar en welk doel
had deze met het pleg-n zjj eer misdaad?
Deze vr iag hield de couranten en de
openbare meeniug bezir doch niemand
wist die te beantwoordea en de rnstelooze
nasporingen der politie bleven voorloopig
zonder bevredigenden uitslag.
HOOFDSTUK III.
Er verliep een week en Schwerdtner ver
vulde zjjn taak als gouverneur van den veer
tienjarigen baron Robert zoo best mogelijk.
Hjj had zich reeds do hartelijke toegenegen
heid van zgn leerling verworden en de heer
des huizes, dia eiken middag op een bepaald
unr iu het leervertrek kwam om zied als een
zorgdragende te vertoonen, sprak dagelgks
zgn tevredenhei4 uit.
Toch gevoelde Schwerdtner zich in zgn
nieuwe betrekking niet op zjjn gemak; hg
kon niet »warm worden.* Hg merkte op,
dat ia de welwillende houding des barons
veel slechts uiterlgs vertoon was. Tot dusver
had bjj voor zgn Weldoener een bjj a a dweep
zieke vereering gevoeld, omdat tijj zich ia-
beulde, dat baroa Von Ellerich een leven lig
belang stelde in zgn lot doch nu kwam
l g tot de ervaring, dat da baron slechts die
vriendeljjke woorden gebruikte om daarmee
zgn koude onverschiliigtieid te verbergen;
dat hg zich bet lot vau den jongen scuient
bad aungetrokken, was hoogstens een gril
geweest.
->
{Wardt vemjo'gd)
