Hel Land van Heusden en Altcna. de Langstraat en de Itomnielerwaard.
WELDADIGHEID.
Een Rechterlijke Dwaling
M 1999.
FEUILLETON.
1901
n
Uitgever: L. J. YESSMAN, Heusden.
WOENSDAG 17 APRIL
LAND VAN'ALTEN^
Dit blad verschijnt WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementsprijs: per 3 maanden f l.OO.
franco per post zonder prjjsverhooging. Afzonderlijke
nummers 5 cent.
Advertentiën yan 16 regels 50 et. Elke regel
meer 77t ct. Groote letters naar plaatsruimte.
Advertentiën worden tot Dinsdag- en VrgdagayoBd
ingewacht.
(3
Buitenland.
EllïïSBLAD
VOOB
Weldadigheid wordt op verschillende ma
nieren beoefend. De meest algemeene vorm
bestaat in het geven van onderstand aan
ouden van dagen, aan weduwen, aan man
nen in de kracht van 't leven, door werke
loosheid voor een poos tot armoede vervallen.
De ouden van dagen, zoowel als de weduwen
en weezen kannen wel niet anders voor
den ondergang bewaard worden aan hen,
die werken kunnen voor 't daagljjksch brood
is het geven van onderstand zeker niet de
beste manier om weldadigheid te bewjjzen.
Yoor werkeloczen is slechts één vorm de
ware; werkverschaffing. Deze vorm is niet
nieuwmen heeft al heel wat leergeld be
taald en voor de steden zoekt men nog
steeds naar een werkverschaffing, die aarde
aan den djjk brengt en iets meer is dan
doodgewone uitdeeling van giften. In de
hoofdstad heeft men daarvan eens een af
schrikwekkend voorbeeld gezien, toen men
de werkeloozen in groote optochten zand
heeft laten wegkruiende wagens halfvol
om den voorraad niet te gauw uit te putten
Maar voor sommige deelen van 't plat
teland is werkverschaffing het aangewezen
middel om armoede te voorkomen.
Een schoon voorbeeld daarvan levert de
veenkolonie Jubbega in Friesland. Daar
beeft de werkverschaffing een dubbel doel;
woeste gronden herscheppen in vruchtbare
en werkeloozen aan den arbeid zetten en
eén vast bestaan verzekeren.
In Jnbbega en Hoornsterzwaag en andere
dorpen in de gemeente Schoterland heeft
men voor jaren het hoogveen afgegraven
en wat er daaronder bloot kwam, laten
liggen uit gebrek aan specie, 't Gevolg was
voor deze dorpen verschrikkelijkde handel
in turf was geheel opgehouden en daarmee
de eenige bron van inkomsten gestremd.
Geld om 't eene noodige mest te
koopen was er niet, althans die 't hadden,
gaven 't er niet voor.
Toen is bijgesprongen door den heer
P. W. Jansen, nit Amsterdam. De heer
Jansen is directeur van een tabaksonder
neming in Deli, die zeer groote winsten
maakt. Nu, die zjjn er meer. Maar niet velen
zjjn er die als Jansen zoo onnoemlijk veel
goed doen. Wat men zoo wel eens uit de
bladen hoort is nog maar een heel klein
deel van al de weldaden, die deze philan-
troop om zich verspreidt. Als wjjlen Wert-
DOOE
REINHOLT ORTMANN.
>Koestert u vrees voor een ernstigen af
loop?* vroeg Ast», die op dat oogenblik
met hem alleen was. »Ik bid u, dokter, zeg
mjj de waarheid, ik zal sterk genoeg zjjn
haar te dragen.*
»Ik kan niet ontkennen, dat daar zekere
voorteekens zijn, die mg niet aanstaan.
Wanneer de baron niet nog vóór midder
nacht, althans voorbijgaand, wader bg ken
nis komt, dan is er niet veel hoop meer.
Ik zou dit den jongen heer nog niet durven
zeggen. Hg komt het vroeg genoeg te weten,
wanneer ook de laatste schemering van hoop
verdwenen is.«
Men bad onmiddellijk naar de nabijge
legen hoofdstad der provincie getelegrafeerd
oi* eene liefdezuster. Thans kwam het draad-
antwoord, dat er eerst in den loop van den
volgenden dag een diacones kon komen.
George scheen zeer neerslachtig en teleur
gesteld door dit telegram, en opnieuw ge
voelde hg zich getroffen üoor innige dank
baarheid voor zgn jonge bloedverwante, toen
Aeta op hare bedaarde manier vertelaarde,
dat het van zelve sprak, zjj dvzen eersten
nacht bg haren oom zou wuken.
»Je bent waarachtig tuans voor mg een
goede engel,* zeiule hg. »Wg zullen moeite
«Lhen jou onze erkeauigkheyi^e beyjzen
heim heeft de beer Jansen een heele staf
manschappen onder zich, die belangeloos
onderzoek doen naar alle personen, die door
nood gedrongen, zich tot hem om onder
steuning wenden en de som, jaarljjks uit
zgn naam aan behoeftige stadgenooten uit
gereikt, wordt bg duizenden geteld.
De heer Jansen dan heeft als eerste gave
f 45,000 geschonken om dn Schoterlandschs
woestenij te hervormen in vruchtbaar bouw
land.
In 1896 werd het werk aangevangen
met een stuk grond, 9 H.A. groot, voor
c. f 2000 aangekocht. Dit stuk werd door
slooten doorsneden, de groDd ter diepte van
1 M. omgespit en een 40-tal mannen ver
dienden daara-.n een dagloon van 60 ct.,
wel weinig, maar nog het dubbel van wat
de boeren daar 's winters hun arbeiders
betaalden. Vervolgens werd de ontgonnen
streek verdeeld in stokken van 1 H.A., op
elk een hoeve opgericht, het ovwrige goed
bemest en toen verhuurd tegen f 40 a f 50
per jaar.
De directie over dit werk, dat later voort
gezet is en tegenwoordig een grooten om
vang heeft, berust in handen van den beer
v. Zinderen Bakker, weth. van Schoterland.
die met veel lof spreekt van dezen vorm
van werkverschaffing.
Schrijvend» (in den Controleur) over de
klopjacht, laatst in het dorpje Houtigehage
gehouden op een troep dieven en inbrekers,
merkt hg op dat dit niet het ware middel
is om van zulke arme, ongelukkige wezens
werkzame menschen te maken. Daartoe leidt
maar één middel: zorg dat deze menschen
brood verdienen kunnen en ze zullen den
weg der misdaad verlaten.
Kom en zie, roept v. Z. B. met voldoening,
in onze bnnrt, en ik zal hem rondleiden,
zoowel in de overgebleven plaghutten, die
hier en daar nog staan, als in de vriendelijke
nieuw gestichts boerderijtjes Helpt elkaar,
Arbeid adelt, enz. Ik zal hem helpen in het
naspeuren van het verleden der bewoners
en zelf kan hg met eigen oogen nagaan of
er na de aangebrachte doelmatige stoffdgke
hulp ook zedelijke en geestelgke vooruit
gang is op te merken. Ik zal hem brengen
in gezinnon, waar honger en ellende een
maal de lieden tot wanhoop bracht, maar
die nu, voorzien van werk en brood, hun
akkers bebouwen en hun koeien melken
niet alleen, maar waar de oudste jongen aan
muziek doet, de meisjes naaien enz., bezig
gelijk je het verdient.*
»Ik doe slechts mgn plicht,* antwoordde
zij eenvoudig, »het spijt mg te zien, dat je,
naar alle waarschijnlijkheid, iets anders van
mij had verwacht.*
Nadat de dokter vertrokken was, verliet
Asta de ziekenkamer niet meer. Voor haar
zelve scheen zg al bijzonder weinig behoeften
te hebben, want zg raakte de spijzen, die
men haar bracht, haast niet aan, en wilde
geen gebruik maken van den gemakkelgksn
leuningstoel, dien de jonge baron uit voor
zorg uit eene andere kamer had laten bren
gen. George hield haar wel een poosje ge
zelschap, maar in den zenuwachtigen toe
stand, die hem nog niet verlaten bad, kon
hg het telkens maar een korten tjjd in het
akelig stille vertrek met die drukkende
atmosfeer uithouden, en moest hg er weder
uit, om frissche lacht te scheppen.
Daarbg ontmoette hg 3elena op de trap
hg had haar, sedert hjj van die ongeluk
kige jachtpartij was thuisgekomen, nog niet
wedm* gezien. Zg was tot nu toe bg de
kleine Elfride geweest, om het kind, dat
haast in tranen wegsmolt, nadat het van
een onhandige dienstbode de droevige waar
heid had vernom n, zoo goed zg kon tot
bedareD te brengen.
George echter, die daarvan niets afwist
en wiens gemoed al de gevoeligheid van een
pas ondergaan verdriet bezat, was onwille
keurig er toe gestemd, in haar lang weg
blijven gebrek aan oprechte deelneming te
zoeken, en toen zg hem met een paar een
voudige wour iea naar den gezondheidstoe
stand van zgn papa vroeg, meende hg bo-
veadit-n waar te nemen, dat Asta's mede-
onein^'™ en
zijn te leeren en de kleineren, ook reeds
vóór de leerplichtwet, nooit een les verzuim
den. Waar voorheen bg dezulken nooit een
letter werd gelezen, vindt men nu boeken
en couranten en wordt meegepraat over
zaken, die 4 jaar geleden hun aandacht niet
trokken.
Ziedaar de uitkomst van een goede daad
werkverschaffing, ontginning van den bodem,
verschaffing van een vast bestaan. Dat is
de ware vorm van weldadighei 1, die in vele
andere oorden ware toe te passen, wanneer
meer mannen als Jansen, Kerdjjk e. a. ge
vonden werden ©f wanneer ds Staat ook
eenmaal zich de ontginning onzer woeste
gronden ten taak gaat, stellen.
De bond van werklieden der glasfabrie
ken in het bekken van Charleroi (België)
heeft Zaterdag met algenaeene stemmen be
sloten, de staking voort te zetten, radat, de
voorzitter had medegedeeld, nit Amerika
van de sedert 1886 daarheen vertrokken
kameraden 42,000 franks te hebben ontvan
gen. De stakers beweren den strjjd nog deu
ganschen zomer te kunnen volhou len.
Te Parjjs is eene vervalsching op groote
schaal van medailles ea diploma's der laatste
wereldtentoonstelling ontdekt. Reeds een
paar personen zjjn in verband daarmee ge
arresteerd. Het moeten Hollanders zgn in
dienst van een Engelsche firma.
Volgens de ^Frankfurter Zeitung* heeft
de commissie van professoren, die te Mos
kou is ingesteld on. de klachten der stu
denten te onderzoeken, besloten een aantal
hervormingen aan te bevelen, die de span
ning welke nu heerscht zullen doen ver-
dwjjnen.
De commissieleden hebbsn een groot aan
tal studenten welwillend te woord gestaan
en hebben verklaard liever hun ontslag te
willen nemen dan niet meer vrjjheid te vra
gen voor de stndeerende jongelingschap.
Tolstoj gaat, ondanks alle politiemaatre
gelen, moedig voort op den weg, dien zjjne
overtuiging hem voorschrgft. Nu richtte hjj,
naar de Petit Bleu meldt, een schrjjven tot
den Tsaar en zjine raadslieden, dat een wel
sprekend protest moet zijn tegen het tegen
woordig systeem van Rusland te regeeren.
Hjj stelt de volgende >onmiddelljjk in te
voeren hervormingen voorlo. Aan de boe-
warmer zich had betuigd. Zoo kwam het,
dat zijn antwoord tamelijk koel uitviel, en
er een kwaljjk verborgen wrevel in school.
Toen Helena hem vroeg, of zjj dien nacht
ook op eenigerlei wijze in de ziekenkamer
van dienst kon zjjn, schuide hjj bjjna boos
afwjjzend het hoofd.
>Asta heeft reeds op zich genomen bjj
papa te waken. Zjj bezit een bewonderens
waardig talent om zieken te verplegen, en
deze laatste aren hebben aijj trouwens ge
leerd met grenz*looze hoogachting naar
haar op te zien.*
Geen twjjfel, of Helena gevoelde de te-
rechtwjjzing, dia in deze warme loftuiting
aan het adres van freule von Politz voor
haar gelegen was. Zjj was zeer bleek ge
worden doch zjj sloot hare lippen vast op
elkaar en antwoordde niets. Toen zjj scheid
den stond er voor den eersten keer een scha
duw van ernstige ontstemdheid tusschen hen.
Het werd middernacht, zonder dat de
baron tot bewustzjjn gekomen was. George,
die weder sedert een kwartier aan het bed
van den patiënt zat, vond, dat zgn uiter
lijk nog volkomen hetzelfde gebleven was,
en Asta sprak hem niet tegen, ofschoon zjj
zjjne meening niet deelde. Zjj geloofde stel
lig eenige verandering te bespeuren, kleine,
karakteristieke voorboden, zooals men slechts
met schrik waarneemt op het gelaat van
iemand, dia doodziek is. Doch in haar ma
nier van doen list zjj niets van deze wer-
keljjke of vermeende ontdekking blgken.
Toen de zenuwachtige onrust van George
zich al meer en meer in 't oogvallend uitte,
zeide zjj met vricndeljjuen ernst:
>Je moet naar bed gaan en trachten te
slapen. Ik verzoek er je dingend om. Nie-
c. -
ren dezelfde rechten te geven als aan de
andere leden van de maatschappij2o. geen
uitzonderingen voor de openbare orde toe
te passen 3o. alle hinderpalen voor opvoe
ding en onderwjjs uit den weg te ruimen
en vooral volledige vrgheid van denken toe
te staan.
Een zwager van Tolstoj, die met hem uit
de orthodoxe kerk getreden is, en uitgewe
ken naar Londen, schreef een heftigen brief
aan Podjedonostef, hjj maakt hem o. a. voor
een leugenaar uit. Eene copie van den brief
stuurde bjj aan de Parjjsche dagbladen.
In Noord- West-Europa is de barometer
de laatste dagen weder gedaald. Een vrjj
diepe depressie ligt over het Noordeljjk ge
deelte ran de Britsche eilanden. In het
gebied van waarneming is de laa?st be
kende stand van den barometer 735 m.M.
te Dunprossness. Over Zuidoosteljjk Europa
is de depressie in diepte toegenomen. De
hoogste stand van den barometer 765 mM.
komt voor te Biarritz.
Het Amerikaansche departement van
bnitenl. zaken wil thans het bedrag der door
elke mogendheid van China te vorderen
schadevergoeding geregeld zien naar ver-
honding van de sterkte der troepen, die
aan de bevrjjding der gezantschappen heb
ben medegewerkt, zonder rekining te hou
den met de later gezonden troepen. Op die
wjjze zouden Engeland, Japan en de Ver-
e»nigde Staten het leeuwendeel krjjgen, maar
Rusland eischt 450 millioen francs, Duitsch-
land 350 millioen, Frankrjjk 200, Japan
150, Amerika 125, Engeland en Belgie 120
en Italië, Oostenrjjk en Spanje elk 50 mil
lioen, zoodat Amerika's voorstel wel weinig
kans heeft, aangenomen te worden.
V«n den 13en April wordt gemeld:
De Rjjn big ft nog steeds wassen. In de
Pfaltz is langs de rivier de dgkwacht in
fuetie getreden. Bjj Wórth zjjn alle lager
gelegen landen overstroomd, de scheepvaart
is gestaakt en de speciale telegrafische-
waterberichtendienst is geopend. Ook te Op-
penheim is de dgkwacht in functie, de rivier
stjjgt daar nog voortdurend.
De waterberichten over den Boven-Rjjn
en den Neckar spreken allen van s'erken
was. De Moezel allren daalt.
E-n telegram uit Orsowa meldt, dat de
kleine Muzelmansche bevolking van Ada-
Kbalé, gelegen in de Donau bjj de IJzeren
mand onzer zal morgen zoo zeer behoefte
hebben aan frissche krachten als jjj, op
wieDS schouders al het werk en alle ver
antwoording rust. Voor mjjn oom heeft je
aanwezigheid, zooals je zelf ziet, niet het
minste nut, en ik beloof je, je oogenblik-
keljjk te roepen, wanneer er eenige veran
dering in den toestand mocht intreden.*
Hare vastberadenheid haf, bjj alle zacht
heid en bedaarde handelwjjze, waarmede
zjj te werk ging, in de laatste uren genoeg
invloed op George uitgeoefend, om hem
ook nu aan haren wil te doen gehoorzamen.
Zonder tegen te spreken stond hjj op en
wenschte haar goeden nacht. Toen Asta
h"Ba de hand reikte, drnkte hjj voor de eer
ste tn aal een kus op die slanke vingers,
die zich bjj de aanranking zjjner lippen
schieljjk en bjjna driftig terugtrokken.
De blonde barmhartige verpleegster bleef
nu met den zieke alleen, dien zjj als een ster
vende beschouwde. Doodsche stilte beersch-
te er in het geheele huis en dnideljjk weer
klonk door den zwjjgenden nacht het kla
gend gehuil van een hond uit het dorp in
de verte. Ling zat Asta von Politz onbe-
weeglpk op haren ongemakkelgken stoel,
met hare fijne handen gevouwen ia deu
seboot, onafgebroken in het matte lamp
licht te staren. Toan de pendule in de aan
grenzende studeerkamer van den slotheer
één uur sloeg, stond zjj op, om zachtjes
naar het ledikant van den zieke te treden.
Zg bleef gedurende etteljjke minnt9n over
hem hceugeöogen, om naar sjj zwakke
ademhaling te luisteren en zien te overtuigen
dat hg nog steeds in tiie dupe bewustalo >»-
held lag van voorheen. Toen strekten hare
dunne, witte vingers zich langzaam, als
L Jfc »n
Poort, aan de grenzen van Hongarjje, Ser
vië en Rumenië, opgestaan is.
Ofschoon dit eiland in naam nog aan
Tnrkjje behoort en door een mudir bestuurd
wordt, heeft het, sedert het verdrag van
Berljjn, een Oostenrjjksch garnizoen. Tegen
dit garnizoen zjjn de Muzelmannen in op
stand gekomen, waarom weet men nog niet.
Volgens de berichten uit Orsowa heeft het
garnizoen bjj het onderdrukken der troebe
len 16 Muzelmannen gedood en 50 gewond.
Volgens officieels statistiek hebban in het
jaar 1900 47,107 landverhuizers Ierland
verlaten. Er waren 23,295 mannen en
23,812 vrouwen onder.
In 1899 waren 43,760 menschen Ierland
uitgpgaan. De statistiek wjjst uit dat dit
jaar van de geheele bevolking een percent
is weggetrokken.
De verwoestingrn, welke de pest in
Britsch-Indië aanricht, zjjn geweldig: In
één enkele week van 5 tot 12 Maart 11.
stierven in bet geheel 7.879 personen aan
de pest, terwjjl er in de voorafgaande week
6.991 overleden.
Van 12 op 13 Maart kwamen te Bombay
177 gevallen van pest voor, waarvan >r
171 doodeljjk waren. Op denzelfden dag in
1900 overleden 111 pestljjders.
Te Kolar neemt de pest af, doch de cho
lera neemt er in hevigheid toe.
De president vaa h«t gerechtshof te Phi
ladelphia, de heer P-»nny packer, verklaart
in een bri-f aan een New-Yorksch blad, dat
de En,relsche heerschappij over het alge
meen noodlottig is voor de volken.
Wat hebben d« Eagelschen,* schrjjfr, hjj,
»van Ierland gemaakt wiens scholen in de
middeleeuwen beroemd waren?
Wat Indië betreft, de volksstammen die
gebrek hebben aan brood, hebben aan de
Engelschen de opium-cultuur te dankeD. Dat
is het voordeel, dat de Hindoes van de
Engelscha heerschappij genoten.
De Boeren, die tegen de Engelsche h -er-
schappjj worstelen, strjjden niet alleen voor
hnn eigen land. Zjj strgden voor Amerika,
zjj strgden voor ons allen, voor de geheels
menschheid.*
In een oproep tot het Amerikaansche
volk verklaart Charles Pierce eveneens, dat
de Amerikanen in het belang der mensch
heid hun stem moeten verheffen en h it
einde van den broedermoordenden strjj t ia
Znid-Afrika moeten vragen met herstel van
M-y
aarzelend, naar den sleutelbos uit, welks
op het nachtkastje lag. Met ingehouten
adem bleef zjj nog eenige oogenblikken zoo
staan, om eindeljjk de lamp op te nemen
en met snellen, onhoorbaren tred naar het
zjjvertrek te gaan, waar de schrijftafel van
den baron en dieus kleine brandkast stonden.
Zjj had de deur, welke met de twee ka
mers eene verbinding vormde, op ean kier
gezet, zoodat de zieke, zelfs als hjj op dat
oogenblik bjj kennis ware gekomen, niet
z >u hebben kannen waarnemen, wat zjj daar
binnen uitvoerde. Maar hjj zou het mis
schien geraden hebben, want in deze diepe
stilte was zelfs het zwakke gerueat, waar
mede Asta's behendige werkzaamh8 len ge
paard gingen, voor een oplettend oor nog
op tameljjk grooten afstand te on ler.-chei-
den. Het rinkelen der slentels, het knarsuu
van een voorzichtig geopende en weder ge-
sbteu deur, dan het ritselen van het papi-r,
fü eindeljjk het krassen van een gejaagd
voortbewogen pen zouden hem ongetwgfeld
met verbazing vervuld hebben over het raad
selachtig gedrag van zjjne vrjj willige op
passeres.
Maar zgn zinnen waren immers werke
loos. Zelfs het bulderen van kanonnen eu
het gewoel van een veldslag zouden niet in
staat zgn geweest hem wakker te schalden.
Toen Asta na verloop van een kwartier
de slaapkamer weder betrad, lag hg met zgn
donkerrood, opgezet gelaat nog altjjd stgf
en beweginglojs als een doode. üe voor
zienigheid, waarmede het jonge meisje de
sleutels op hunne vorige plaats weder neer
legde, was niet noodig geweest.
W *riit vervolgd
