Hel Land van Heusden en 4llena, de Langstraat en de Bommelerwaard.
Een Rechterlijke Dwaling
BESCHAVING.
FEUILLETON.
Uns van altena
Uitgever: L. J. YEERMAH, Heusden.
WOENSDAG 1 MEI
voob
M 2003.
1901.
iv
Dit blad verschijnt WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementsprijs: per S maanden f l.OO.
Franco per poat zonder prjjsverhooging. Afzonderlijke
nummers 5 cent.
Advertentiën ran 16 regels 50 ct. Elke regel
meer 71/» ct. Groote letters naar plaatsruimte.
Advertentiën worden tot Dinsdag- on VrjjdagavoBd
imgewacbt.
Beschaving is eest zekere mate van ont
wikkeling nit den rnwen toestand, waarin
de men8chheid geboren is. Een yolk, dat
in holen leeft of in de boomen en zich met
wortelen en slakken voedt, noemt men on
beschaafd. Het kont geen kleeding, geen
jjzeren werktuigen, geen huwelijk, geen
kunst. Het is als de boomstam in het woud,
ruw, onbehouwen, maar nataurljjk; het kan
zoo eeuwen aan eeuwen voortleven, zonder
behoefte te gevoelen aan wat wjj de zege
ningen der beschaving noemen, gelijk b.v.
de negers in Afrika. Een of andere omstan
digheid, de komst van vreemden, kan die
behoefte doen ontstaan. Ze ontwikkelt zich
en het volk neemt toe in beschaving. De
stam verliest zjjn ruwe vormen, de schaaf
gaat er over, hjj krjjgt een meer aange
naam voorkomen, hg wordt beschaafd.
De volken aan zee wonende, zgn 't eerst
de trap der beschaving opgestegen. De strijd
met de golven oefende de kracht en deed
het brein middelen uitdenken, aan deze paal
en perk te stellen. Toen de volken zich
vaste woonplaatsen kozen en het herders
leven vaarwel zeiden, deden ze een grooten
stap voorwaarts. Van welk hoog belang die
was, leert ons een legende nit Zweden. Er
leefde eens een reuzin, die een dochter
bezat. Het kind zag een boer, bezig met
ploegen. Zjj liep op hem toe, nam hem op
en bracht hem, benevens zijn ploeg en zjjn
ossen in haar boezelaar bjj haar moeder.
Wat voor kevers zgn dit ?c vroeg ze
en de moeder antwoorddebreng ze spoedi
weg, kind en maak n reisvaardigwanneer
deze wezens hier wonen, moeter wjj het
land verlaten.*
Een schoone uitvinding was het post
wezen. Wat een mate van onderling ver
trouwen moet er al niet wonen in een volk
dat de post uitvindt 1 Een s'uk papier, een
druppel was of lak, een enkele onwel, be-
noodigd om een brief klaar te maken tot
een reis over land of zee en den inhoud te
beveiligen voor nieuwsgierige blikken, zgn
kenmerken van hooge beschaving.
Maar die verzending ging ons niet vlug
genoeg. Onze koeriers ware» te langzaam,
hun voertuigen braken, hnn paarden strui
kelden. De wegen waren des winters, on
begaanbaar door de sneeuw, des zomers
door de zonnehitte. Daar merkten we dat
REINHOLT ORTMANN.
(7
»Mag ik u dan verzoeken ons een kamer
aan te wjjzen, waarin de nooiige verhooren
kunnen plaats hebben. Natuurlijk zonder da
miDete plichtplegingen, baron Een tafel en
schrijfgereedschap en eenige stoelen zgn vol
komen genoeg! En dan zal n ook wel zoo
goed willen zgn, ons iemand ter beschik
king te stellen, door wien wjj de betrokken
personen kunnen laten uitnoodigen voor ons
te vèrschgnen.
Na het verhoor, dat wg niet zulLn bjj-
wonen, werd de Gouvernante in voorloopige
hechtenis genomen, op grond, dit in haar
schrijftafel een fleschje met hetzelfde vergift
werd gevonden, a s dat, hetwelk door den
overledene was ingenomen, terwjjl tevens
hare verhouding tot den jonden baron, door
Asta, die zeide toevalligerwijze meermalen
te hebbtn gezien dat zjj elkander kusten,
werd bekend gemaakt. Alleen sjj kon das
belang hebben bjj den dood van den ouden
baron, daar deze stellig nimmer in het hu-
weljjk van zgn zoon met eene gouvernante
zon toestemmen.
Den volgenden morgen, toen er niemand
dan boezemvrienden van den overledene,
als eerste rouwdragers ter begrafenis ver
schenen, kwam in een vigelante met één
lucht en aarde vol waren vaa electriciteit
en na tal van proefnemingen gelakte het
ons baar met onze berichten te belasten.
We hadden nu geen bezorgers, geen paarden
of rijtuigen noodig, de wegen hinderden
ons niet, als door tooverjj ging onze brief
langs een draad. En nn ook het spannen
van dien draad ons te lastig wordt en te
duur, zenden we hem zonder draad door
de jjle lacht heen
De behoorlijke positie, welke de vrouw
in den Staat inneemt, is mede een teeken
van beschaving. Eerst op de plaats, haar
door beschaafds natiën aangewezen, kan ze
een weldadigen invloed op haar ruwen met
gezel uitoefenen.
Het klimaat heeft grooten invloed op de
beschaving. De hoogste vindt men niet in
de heete luchtstreken, waar de banaan groeit.
Waar de sneeuw valt, daar is burgerlijke
vrijheid te vinden. Doch dit is geen regel
Egypte, Indië en Arabië waren vroeger
middelpunten der beschaving.
De echte toets der beschaving is niet de
rjjkdom der volken, of de grootte der steden,
maar de geaardheid an de ontwikkeling
der menschen, die ze bewonon. Ook hnn
moraliteit, want beschaving zonder zedelijk
heid is een onding. Wanneer in een land,
zonder dat het gouvernement zich ingrij
pend er mee hemoeit, nijverheid en bandel
bloeien, de huisgezinnen zichzelf helpen en
besturen, het vereenigingsleven zuiver en
natuurlijk is, de eene mensch op den ande
ren slechts invloed uitoefent door het over
wicht zjjner overtuiging, de beschavende
invloed der vrouw toeneemt, en de deugd
geëerd wordt, dan is dut alles een beter
getuigschrift van beschaving dan rjjkdom
en macht.
Wanneer in een land geen wetenschap
verspreid kan worden, zonder gevaar voor
de wetten van den Btaat of voor het ge
peupel, waar bet postgeheim niet geëer
biedigd, waar algemeene en bijzondere
scholden niet worden erkend, waar de maat
schappelijke vrijheid en de positie der vronw
te wenschen overlaten, de landbouwer niet
zeker is van de verdiensten zjjner eigsn
handen en het stemrecht niet vrjj is, dan
is znlk een land niet beschaafd, maar bar-
baar8ch en geen voordeelen van ligging,
bodem en klimaat kannen dit zelfmoordend
kwaad weren.
Maar de hoofdzank is dn zedelijkheid en
paard, een in 't. zwart gekleede heer, wien
geen der bedienden kende, op het kasteel.
Hjj begaf zich naar het groote receptie-ealon,
waar tusscben brandende kaarsen op eene
hooge katafalk de met bloemen versierde
kist van den overledene stond, en toen de
jeugdige eigenaar van het kasteel op hem
toetrad, om hem evenals de andere aanwe
zigen te begroeten, zeide hg met gedempte
stem
•Ik ben Urbach, commissaris van politie
Xooals ik zie ben ik te laat gekomen,
om nog een gesprek onder vier oogen met
u te verzoeken, ten einde mg van een en
ander op de hoogte te stellen. U gelieve
voorloopig zoo goed te zjjn er op te letten
en dit niet te vergeten, dat ik voor alle
anderen doctor Sandow ben, philoloog en
een uwer oudste vrienden, door u nitge-
noodigd, om eenige dagen bjj u door te
brengen. Hoe vertronweljjker n mg behan
delt, des te meer zei n er toe bgdragen, mjj
mjjn taak te vergemakkelijken. En nn, ont
vang de betuiging van mjjn oprechte deel
neming in nw verlies, mjjnheer de baron!*
Zjj drukten elkaar de hand, zoodat in
derdaad niet een der aanwezigen op het
vermoeden kon komen, dat deze twee man
nen elkaar voor de eerste maal zagen
daarna trok de vreemdeling zich bescheiden
naar den achtergrond der zaal terug, waar
het personeel en de schoolgaande kinderen
nit het dorp stonden geschaard.
»U heeft natuurljjk nog niets ontdekt?
Hoe zon dat ook mogeljjk zgn bjj nw kort
stondig verbljjf alhier Maar zeg mg eens
eerljjk en openhartig, mjjnheer de com nis-
saris, voedt t jj werkeljjk eenige hoop?*
Ik overzie d« omstandigheden nog te
weinig, om u daarop met ja of neen te
wat daarmee samengaat; rechtvaardigheid
jegens den burger en persoonlijke vrjjheid.
Een Fransch scbrjjver zegt: »landen zgn
welbebouwd, niet wanneer zg vruchtbaar,
maar wanneet zjj vrjj zjjn.* Deze opmer
king geldt met nog meer recht van de
beschaving der menscheD dan van de be
bouwing van het land. Het grootste bewjjs
van beschaving is dat de geheele openbare
werkzaamheid van den Staat daarop gericht
wordt, om het hoogste welzjjn van het
grootste aantal menschen te verzekeren.
Uit Brussel wordt gemeld
In een kolenmjjn te Wames, op eenige
nren afstand van Bergen, is Vrjjdagavond
tegen 10 uur een vreeseijjk ongeluk gebeurd.
Eenige arbeiders waren bezig met het late»
gpringfltakx&n eenige rotsstukken, die aan
een mjjrigao, die in aanleg was, in den
weg lagen. Op het oogmblik toen een van
de werklieden het vunr in de daarvoor
aangelegde mjjn wilde steken, had de gas
ontploffing plaats. De arbeiders ongeveer
e*H twintig, werden onmiddellijk in rook
en vlammen gehuld. Twee van de arbei
ders konden uit den mjjn rang komen. De
kracht van de ontploffing had hunne lam
pen gedoofd, niettegenstaande zjj bjjna 200
meter van de plaats, waar de onploffing
had plaats gehad, verwjjderd waren. On
middellijk werd alarm geblazen en het red
dingswerk begonnen, 's Morgens om 4 uur
waren er achttien lgken opgehaald, waar
onder drie jongens van veertien jaar. Een
negentiende, die doodeljjk gewond, doch
nog levend kon worden naar boven gehaald,
is ook gestorven. De mgnmaat^chappg heeft
op zich genomen voor de familieleden der
slachtoffers te zorgen.
Het binnen enkele dagen te verschjjnen
boek van kapitein Dreyfns »Vjjf jaren van
rajjn leven* zal geen beschuldiging zjjn van
zjjne beulen, maar slechts een nieuw plei
dooi voor zjjne onscbnld. Hjj vergeeft zjjn
vaderland de niting van woede tegen hem,
dien men hield voor een verrader, den laag-
sten van alle ellendelingen. Voorts erkent
hjj, na de marteling die hem werd aange
daan door hem in den gevangenwagen langs
zjjne woning te rjjden, zelfmoord te hebben
willen plegen, maar dat te hebben gelaten
omdat zjjne vronw smeekte dat hjj zod
antwoorden, mjjnheer de baronVeel, wat
ik zoo gehoord en gevpionneerd heb, heeft
mjj te denken gegeven, maar het «on voor
barig zjjn, daarover nn reeds te spreken.
Dat echter de zaken voor de in hechtenis
genomen dame er heel leeljjk uitzien, znlt
u zelf wel moeten bekennee.*
»Dns ook u gelooft aan hare schuld?*
•Ik kan de belangrijkheid der aanwezige
redenen tot verdenking niet geringschatten,
maar ik ben daarentegen volstrekt nog niet
overtuigd. Jnist die voorbeeldelooze onhan
digheid, waarmede dit jonge meisje te werk
moet zjjn gegaan, doet mjj twijfelen. Wie
een misdaad heeft begaan, tracht in de aller
eerste plaats de sporen er van te vernietigen.
De strnikroover die een reiziger heeft neer
geveld, werpt eerst het bebloede mes weg,
dat men in geen geval in zjjn bezit mag
vinden. En wanneer het mejuffrouw Rein-
feld was, die deze doodeljjke vermenging
der geneesmiddelen heeft gepleegd, dan
moest voor haar het flsschje met vergift
hetzelfde zgn, wat het bloedige mes voor
den moordenaar was. De zorgeloosheid,
waarmede zg het op een plaats zon h-bben
bewaard, welke eigenljjk voor iedereen toe
gankelijk was, is niet best te begrijpen.*
>Zjj kan kat niet daar geplaatst hebben...
dat is voor mjj boven allen twjjfel verhe
ven. Maar wie beeft het dan gedaan
wie? Onophondeljjk pjjnig ik mjjn her
senen, zonder daarop een antwoord te vin
den
Wanneer wjj dat antwoord hadden,
mjjnheer de baron, zonden wg ook den
moordenaar hebben. Is er onder nwe huis-
genooten wellicht iemand, die mejuffrouw
Rein leid een kwaad hart toedraagt, of haar
een strik wil spannen?"
bljjven leven om zijne onschuld te bewjjzen.
Op verzoek van bet parket te Montlu$">n
is te Parjjs een Pool, Jaonowits genaamd,
gevangen genomen, die beschuldigd wordt
arbeiders van de wapenfabriek te Coramentry
te hebben omgekocht, het fabrieksgeheim
te verklappen voor de samenstelling van
staal van de Fransche kanonnon. Jaonovits,
zoo heet het, en zjjne medeplichtigen, had
den plan het geheim aan Krupp te ver
raden, voor wiens rekening zjj werkten.
Jaonovits was in het bezit van verscheidene
in het Dnitsch gestelde stukken. De mede
plichtige werklieden zgn te Commentry in
hechtenis genomen. Men vermoedt, dat de
verraders nog niet veel hebben kannen uit
richten, daar zg spoedig in den val zjjn
geloopen. Evenwel verneemt da Temps uit
Montlu$m, dat bjj de huiszoekingen te Com
mentry belangrijke stukken zgn gevonden.
Behalve de belangrjjke nadeelan, die de
handel van Marseille nit de laatste werk
staking heeft ondervonden, en de schade
die de werkliedenberolking zelve van da
staking heeft gehad, zal de mislukte bewe
ging aan het rjjk een aardig sommetje kos
ten. De minister van oorlog heeft e«n «an-
vullingsbegrooting ingediend van 157.600
fres., de kosten van troepen-tranRporten naur
Marseille en schadeloosstellingen voor sol
daten en officieren.
Te Bone in Algiers zgn verscheidene
menschen gewond tengevolge van de ont
ploffing van een dynamietinjjn. Er was
2000 K.G. dynamiet onder een rotsblok ge
legd om het nit elkaar te laten springen.
Een talrjjke menigte stond er op een groo
ten afstand naar te kjjken, maar de rots
blokken vlogen veel verder, dan men ver
wacht had. Een korporaal van de tirailleurs
is doodeljjk gewond, «n een tiental perso
nen ontvingen min of meer ernstige kwet
suren.
Uit Algiers wordt geseind dat de inboor
lingen in het dorp Adelia, nabjj Miliana,
in opstand zgn gekomen. Zg hebben het
dorpshoofd en eenige inlaudsche rniters ge
vangen genomen en het dorp Marguerite
verwoest, waarbjj verscheiden» personen ge
wond werden.
De eerste opgaaf van het aantal menschen
dat bjj de ramp te Griesheim (zia ons vorig
nr.) den dood heeft gevonden, bljjkt schro-
George dacht eenige oogenblikken na en
schudde toen het hoofd.
»Ik zou niet weten wie Ik heb nooit
anders dan met uitdrukkinge van oprechte
hoogachting en vereering van haar hoorsn
spreken."
Alzoo ook in die richting zon er geen
spoor liggen. Ik moet bekennen maar,
neem mjj niet kwalijk, wanneer ik mg niet
vergis, brengt men n daar een brief.*
Eerst door dat gezegde was George den
bediende gewaar geworden, die sedert een
halve minuut in den deur stond.
Wat is er?« vroeg hjj, terwgl hg naar
hem toetrad. »Van wien is deze brief?*
Van de freule. Mjjnheer de baron ge
lieve haar te verontschuldigen, maar freule
von Politz gevoelde zich te zier ontroerd,
om deze zaak mondeling af te doen.*
George gaf hen door een handgebaar
te kennen, dat de bediende zich kon ver
wijderen en draaide in zenuwachtige on
rast het sierljjke, zwart gerande briefje
tusscben zjjne vingers om en om.
•Een brief van mjjn nicht Asta!* zeide
hjj. »Wat, duivekater, kan zjj mjj te schrij
ven hebben? Neem mg niet kwaljjk, mjjn
heer, dat ik in uwe tegenwoordigheid
Hg had het couvert verbroken en was
met het opengevouwen briefje in den licht
kring der hanglamp getreden. Terwgl hg
las, speelde de commissaris half werktuige
lijk m< t een bleekrood blad vloeipapier, dat
naast hem op het blad van de schrijftafel
lag. Het scheen nog weinig gebruikt te
zgn, waat met in 't oog loopende duidelijk
heid stonden op het overigens zeer zinde-
Ijjk middenvak: eenige regels schrift, die
bjjna volkomen zuiver met alle halen en
strepen waren afgedrukt. Ongetwjjfeld was
meljjk overdreven geweest te zjjn. Tot
dusvpr blijken er in b*t geheel 16 dood«n
te zjjnin de gasthuizen liggen nog 40
zwaar gewonden, waarvan enkelen er wel
niet van zullen opkomen. Ongevfer 60
lichtgewonden worden in hun eigen huis
opgepast. Alle verdere gevaar heet geweken.
Volgens berichten, te New-Tork ontvan
gen nit den staat Maranhao (Brazilië), zün
de daar gevestigde christelijke nederzettin
gen door Indianen aangevallen. Tweehon
derd christenen zouden vermoord zgn.
De Russische minister van onderwgs heeft
thans aan de studenten te Petersburg ge
weigerd, de examens tot het najaar uit te
stellen, waarop de studenten met een ge
ringe meerderheid besloten, dan in het ?e-
heel niet aan de examens deel te nemen.
Een anarchist, Petïow, moet een aanslag
hebben beraamd op het leven van den Ko
ning van Rumenië. Hjj wist in het paleis
binnen te dringen en hield zich daar ver
borgen om op een gunstig oogenblik zjjn
plan uit te voeren, maar werd intjjds ont
dekt en gearresteerd.
In twee aangrenzende villa's in een bni-
tenstad van Weenan zjjn volkomen inge
richte werkplaatsen tot vervaardiging van
valsche bankbiljetten ontdekt. De bewoners
Ritter von Bersemer en Kani, en hunne
medeplichtigen zjjn gevangen genomen.
Uit Sy dney wordt geseind dat de inboor
lingen van bet eiland Nieuw Bretagae d»«n
Duitschen millionair Mencke en diens secre
taris, die met een jicht reisden, vermoord
en opgegeten hebben.
Het besluit betreffende de heffing van
bplasting op suiker werd met, 251 tegen
148 stemmen door het Engelsch Lagerhuis
aangenomen.
Het voorstel, waarbjj tot het sluiten van
een leening wordt overgegaan, werd met
213 tegen 128 stemmen goedgekeurd.
De staf van het expeditiecorps in China
meldt, dat de Chineezen den 23en en 24en
7 I
bjj gevechten in de bergpassen van Sjan si
door de Duitschers uit geduchte stellingen
verdreven, naar Sjan-si teruggeworpen, en
tot voorbjj den muur vervolgd zjjn. Be
halve veel ouderwetsch geschut werden 18
snelvnnrkanonnen veroverd. Aau de zjjde
der Duitschers sneuvelden een luitenant ea
het een flinke hand, die d^ pen gevoerd
had; dat bewezen de dikke halen, die bjj
bet haastig afdrogen daar zoo scherp op
het vloeipapier waren gecopieerd. Als om
een proef van zijne bekwaamheid in het
lezen van spiegelschrift te geven, trachtte
de commissaris juist de eerste van de van
rechts naar links loopende woorden te ont
raadselen, toen e<m uitroep van den baron
hem noodzaakte, het blad weder op zjjne
vorige plaats te leggen.
Waarachtig, dat ontbreekt er nog aan,
om mjjn hoofd geheel en al op hol te bren
gen,* had George uitgeroepen, toen zijne
lezing geëindigd was. >Als ook zij mij ver
laat, weet ik inderdaad niet, hoe het hier
verder gaan moet l*
Heeft uw nicht plan n te verlaten?...
En om welke redenen, als het mg ge
oorloofd is daarnaar te vragen?*
Naar het uijj voorkomt, om een zeer
dwaze reden. Zjj is bang, door langer hier
te bljjven zichzelve ea mjj in opspraak te
brengen. Alsof, sedert gisteren, niet de heelo
wereld weet, hoe het met mjj staat! Ea
alsof dat nn aanleiding voor haar kon zgn,
zoo maar een, twee, drie het hazenpad to
kiezen
Zon u het z er onbescheiden van mg
achten, mijnheer de baron, wanneer ik u
verzoek, mjj den brief ter inzage te geven
George scheen eerst een weinig verblutt
over dit onverwachte verlangen, toen ecu-
ter reikte hg den commissaris het blad toe,
dat met vaste en energieke geschreven let
ters bedekt was.
door
Buitenland.
(Wordt vervolgd.)