Het Land van Heusden en Altena, de Langstraat en de Bommelerwaard.
Het verborgen testament.
De landbouw in Denemarken.
Uitgever: L. J. VEERMAN, Heusden.
\M
WOENSDAG 9 JULI.
1902.
LAND VAN ALIENS-
YOOB
Dit blad verschijnt WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementsprijs: per 3 maanden f l.OO.
franco por poot zonder prjjsverhooging. Afzonderlijke
nummers 5 cent.
Adrertentiën ran 16 regels 50 et. Elke regel
meer 71/» Groote letter» naar plaateruimte.
Adrertentiën worden tot Dinsdag- en Vrjjdagavond
ingewacht.
Denemarken is al lang bekend als
het land, waar men met bijzondere zorg
waakt over de instandhouding van den
goeden veestapel, in welks bezit men
zich reeds geruimen tijd verheugt en
waar de voortdurende verbetering van
de economische verhoudingen wordt toe
gepast. Het heeft zijn roem als voor
namen landbouw en veeteelt drijvenden
staat in aanmerking genomen de
kleine afmetingen des lands en zijn be
volking van niet meer dan 2VS millioen
kunnen handhaven door bet uitbrei
den van het landbouwbedrijf, toen men,
wegens het dalen der graanprijzen, be
sloten had daartoe over te gaan om
streeks '80. De z. g. industrieele land
bouw- en veeteeltproducten heeft een
reusachtige uitbreiding van alle land
bouw- en veeteelt-producten ten gevolge
gehad, en een uitvoer-statistiek in 't
leven geroepen, waarop Denemarken
terecht trotsch mag zijn. De werkelijk
schitterende resultaten in verband met
den uitvoer zijn voor een goed deel het
gevolg van de uitgebreide toepassing
van het stelsel van coöperatieve maat
schappijen op welk gebied Denemarken
feitelijk is voorgegaan. In alle takken
van het bedrijf ziet men dan ook maat
schappijen oprichten. Het Deensche
grondgebied, dat gebruikt wordt voor
den landbouw, beslaat nu ongeveer twee
millioen hectaren, waarvan het over
groote gedeelte zich in handen van den
kleinen boer bevindt. De talrijke kleine
boeren hebben hun betrekkelijk goed
bestaan in de eerste plaats te danken
aan de onderlinge aaneensluiting in de
oprichting van coöperatieve maatschap
pijen.
Terwijl vroeger elke kleine landman
zijn boter zelf maakte en ook verkocht,
zelf zijn varkens slachtte, zelf zijn eieren
aan den man bracht, sluiten zich nu
overal de boeren aaneen. De melk wordt
afgeleverd aan de overal verrijzende
zuivelfabrieken, waarvan men er 1000
tot 1100 over het geheele land kan
vinden; in deze fabrieken vervaardigt
men onder leiding van zaakkundigen
de boter. De slagerijen op aandeelen
koopen de varkens op, slachten ze en
zorgen tegelijk voor den uitvoer van
het vleesch.
Ook de eierproducenten meest
kleine boeren hebben zich onderling
FEUILLETON.
19)
Verheugd, bjjna aangedaan, had baron
Willy zjjn vrouw de hand gekust. Reeds
lang had hg den wensch gekoesterd den
krijgsdienst te verlaten en op Altenbrak te
gaan wonen. Sedert jaren reeds had hg geen
smaak meer in het woelige leven der voor
name wereld of het schitterende spel der
wapenen. Hg was een stille, zenuwachtige,
sukkelende man geworden, wiens schuwe
oogopslag nauwelfjks meer den trotschen
blik van zjjn vrouw kon verdragen. Zjjn
bekenden verwonderden zich over deze ver
andering van den vroeger zoo vroolgken
officier; zjj schreven die toe aan zjjn ver
wonding in den oorlog van 1870 en be
klaagden hem oprecht. Niemand wist echter
welke worm in het geheim aan het leven
van den vroeger zoo sterken, levenslustigen
man knaagde.
Baron Willy nam zjjn ontslag, kreeg een
hoogeren rang, benevens een hooge ridder
orde, en trok naar Altenbrak. Daardoor
verminderden de uitgaven echttr slechts
weinig, want omtrent dezen tjjd werd Wil
ly's zoon, Harry als officier bjj het garde
regiment huzaren geplaatst, en Harty von
Altenbrak dacht er waarljjk niet aan, zjjn
uitgaven te bekrimpen. Hjj bad de licht
zinnigheid van zjjn vader, maar ook het
eergevoel en de rechtvaardigheid van zjjn
grootvader geërfd, twee deugden, die steeds
het geslacht von Altenbrak tot sierraad had
den verstrekt. Harry was trotsch op de eer
aaneengesloten; honderden maatschap
pijen zijn opgericht, die de eieren vol
gens een bepaalde manier verzamelen
elk ei wordt gestempeld, zoodat men
aan het centraalbureau, dat de eieren
met behulp van electrisch licht onder
zoekt en sorteert, de plaats van her
komst van elk ei kan bepalen. Deze
nauwe maatschappelijke samenhang in
de verschillende takken van bedrijf sluit
het concurreeren tusschen de verschil
lende boeren geheel buitenintegendeel
heeft elke betrokkene een natuurlijk
belang, dat alle technische verbeteringen
of welke vooruitgang ook op het gebied
der wijze van produceeren, zoo spoedig
mogelijk aan alle beroepsgenooten be
kend gemaakt worde, teneinde daardoor
de gezamenlijke winst uit te breiden.
Daaraan moet dus toegeschreven wor
den de buitengewone vooruitgang van
de Deensche landbouw- en veeteeltbe
drijven in de laatste tientallen jaren.
De toenemende uitvoer van allerhande
producten geeft hiervan de beste illu
stratie. Zoo steeg de spekuitvoer van
Denemarken van 1890 tot 1900 in
waarde van 23 millioen tot 60 millioen
kronen. Het vleeschexport steeg van
1896 tot 1900 ter waarde van 3,8 tot
12,9 millioen, terwijl in denzelfden tijd
de boteruitvoer van 93 tot 120 millioen
kronen steeg. De eierenuitvoer steeg
in 1895 tot 1900, van 8 tot 20 mil
lioen kronen; zoodat, bijeen genomen,
de waarde der voornaamste artikelen
van landbouw en veeteelt, als paarden,
hoornvee, vleesch, spek, eieren en boter
in het jaar 1900 niet minder dan 232
millioen kronen bedroeg. De buitenge
woon ontwikkelde veestapel is een ge
volg van den weinig uitgebreiden akker
bouw, zoodat deze vermeerdering meer
beschouwt dient te worden als een soort
verplaatsing. Niettemin is de akkerbouw
van Denemarken niet achteruitgegaan,
zelfs wat vooruitgegaan nog. De waarde
van den oogst in 1900 bedroeg onge
veer 320 millioen kronen, terwijl deze
zoo wat 15 jaar vroeger ongeveer 270
millioen kronen bedroeg. Weliswaar is
het gebied, voor akkerbouw gebruikt,
vermeerderd, echter niet in die mate als
de oogstcijfers zouden doen gelooven.
Denemarken levert door zijn tegen-
woordigen bloeienden staat een bewijs,
van hetgeen te bereiken is, indien men
de landbouwkundige hulpmiddelen
slechts goed weet toe te passen, terwijl
ook voor Denemarken aangetoond is,
van zjjn geslacht en zou elk offer gebracht
hebben om die r«in en onbedekt te bewa
ren. In den roes van h»t'leven in de groote
stad vergat hg zeker meermalen, dat het
niet voldoende is, de niterljjke eer van zjjn
stand op te honden. Hjj genoot het leven
m<?t volle teugen en dacht Oaarbjj evenmin
aan beperking zjjner uifcgavea als zjjn moe
der, die zich hoofdzakelijk op Altenbrak had
teruggetrokken, om niet door de schoonheid
van haar bjjna volwassen dochter Gerda in
de schadnw gesteld te worden.
Ook het leven op Altenbrak was op groo-
ten voet ingericht. Men had een stal met
prachtige paardenjachtpartgen, gezellige
avondbjjeenkomsten, bals en dare reizen
wisselden elkaar onophoudelijk af. De nooit
bevredigde genotzucht van Regalia verslond
honderdduizenden, zoodat Willy reeds ge
noodzaakt was geworden een groote hypo
theek op zjjn goederen te nemen.
Intusschen was de barones verstandig
genoeg om in te zien, dat er nieuwe hulp
bronnen moesten geopend worden, wilde
men niet dat de goederen eindeljjk zoo
zwaar met hypotheek belast werden, dat er
van de jaarljjksche opbrengst niets voor den
eigenaar overbleef.
Daarom sprak zjj op zekeren dag tot haar
man: Beste Willy, gjj hebt me dikwjjls
beschuldigd, dat ik to veel geld noodig hed.
Ik zie in, dat onze levenswgze veel geld
vordert, maar als wjj daar verandering in
brachten, zouden wjj ons niet op ons ge
mak gevoelen. Wjj moeten dus uitzien naar
nieuwe hulpbronnen, en ik geloof, dat ik
die gevonden heb.*
Verrast keek Willy zjjn vrouw aan.
ȟe tjjd, dien wjj beleven, wordt be-
heerscht door de njj verheid,* vervolgde Ro-
dat het aaneensluiten der producenten
tot maatschappijen voor landbouw en
veeteelt, voor de bedrijven der kleine
boeren van groot voordeel is geweest.
Buitenland.
Er is een nieuw conflict tusschen Frank-
rjjk en Tnrkjje ontstaan. Een telegram uit
Konstantinopel meldt, dat er zich eeu ern
stig incident tusschen beide lauden heeft
voorgedaan. Turkjje moet zelfs reeds eeu
ultimatum van Frankrjjk gekregen hebben,
voor het geval men in Yildiz-Kiosk niet
geneigd zou zjjn verontschuldigingen aan
te bieden. Het handelt over een zaak, die
een week geleden in de haven van Smyrna
is voorgevallen. Een Turksch politieambte
naar, die als spion was gedenuntieerd, slaag
de er in, op 't oogenblik, dat men hem wilde
arresteeren, aan zjjn vervolgers te ontko
men, door zich op het Fransche schip de
»Oc«inien«, het eenige schip, dat in de
haven lag, te begeven. De Turksche politie
agenten staakten hun vervolging eehter niet
en klommen, ondanks de protesten van den
kapitein, aan boord van het schip, waar zjj
den vluchteling gevangen namen. Om hun
werk wat gemakkeljjker te maken, wierpen
zjj den man over boord, waar hun makkers
hem weer uit het water opvischten. De po
litie* ambtenaar werd gevangen gezet, en op
de protesten van het Fransche gouverne
ment werd niet verder gelet. Dit beweert,
dat het een onrechtvaardige daad is, een
politiek misdadiger te arresteeren aan boord
van een schip, dat de Fransche vlag voert.
Reeds lang werd er geklaagd, dat brie
ven, die cheques inhielden, bjj de Otto-
maansche post weinig veilig waren. Thans
is gebleken, dat ta Beiroet een geregelde
dievenbende bestaat, waarvan zoowel het
hoofd als de leden hooge ambtenaren van
de postergen zjjn. Men zegt zelfs, dat de
directeur van de Ottomaansche post deel
ervan uitmaakt. De bende had reizigers in
d enst, die door Griekenland en Turkjje
trokken, om de cbèques van de hand te
zetten. De opbrengst dezer diefstallen diende
den bedrjjvers om zich op den handel en
da smokkelarjj te kunnen toeleggen. Toen
de klachten over het verdwjjnen van brieven
aan bedoeld postkantoor onrustbarend toe
namen, schafte de wakkere bent zich valsche
sleutels aan en bedreef nachteljjke diefstallen
galla. Wjj moeten ons ook meer op de
njj verheid toeleggen. Ik zie bjj voorbeeld,
welke groote winsten de beetwortelsniker-
fabrieken afwerpen. Waarom richt ge ook
niet zoo'n fabriek op, evenals andere groote
groote landheeren.*
Dat plan beviel Willy; hg zou er Feldner
over raadplegen. De oude inspecteur ver
klaarde brommend, dat hjj van suikerfabrie
ken geen verstand hadals men zoo'n fa
briek wilde oprichten, moest men naar een
geschikt persoon omzien.
En zoo gebeurde het. Rog&lla hield voet
bjj stuk, totdat op Neuenbrak een groote
beetwortelsuikerfabriek stond, die van de
nieuwste machines was voorzien. Een direc
teur werd benoemd, en deze man wist in
de eerste jaren de grootst mogeljjke voor-
deelen te behalen. Langzamerhand werd
echter de concurrentie te groot en de fabriek
te Neuenbrak kon slechts met moeite bljj-
yen bestaan, daar het geld ontbrak om met
andere fabrieken geljjken tred te houden in
het aanschaffen van nieuwe en betere ma
chines. Nu moest op andere wjj ze bezuinigd
wordende loonen van het werkvolk wer
den aanmerkeljjk verlaagd, en daar de arme
werklieden meest allen op de uitgestrekte
bezittingen van het slot Altenbrak woonden,
schikten zjj zich in dezen maatregel, waar
van zjj de onrechtvaardigheid echter zeer
goed gevoelden. Reeds meermalen waren
oneenigheden en werkstakingen op kleine
schaal voorgekomen, en zoo veroorzaakte
Neuenbrak met zjjn fabriek ten laatste den
baron de zwaarste zorgen. Rogalia hoopte
echter nog steeds op groote winsten van de
fabriek, die zjj onder haar bgzondere hoede
genomen had.
Heden heerschte aan den maaltjjd een
aan het Fransche postkantoor, dat in het
zelfde gebouw gevestigd is, waar ze aau-
zisDljjke sommen gelds machtig wisten te
worden. Nadat deze diefstallen vrjj lang
geduurd hadden, werden ze op initiatief
van den directeur van het Fransche post
kantoor ontdekt. Naar gemeld wordt, zou
het Fransche consulaat, door bemiddeling
van den gezant te Konstantinopel, terug
betaling eischen van de verdwenen waarden
en bestraffing der dieren.
De Poolsche leden van den provincialen
landdag van Posen hebben in een sehrif-
teljjke verklaring aan den keizerljjken hof
maarschalk medegedeeld, dat zjj niet zouden
meedoen aan eenige feesteljjkheid tot ont
vangst van den Keizer bjj het voorgenomen
bezoek in Posen, daar zjj zich door de
jongste maatregelen der regeering en door
de rede des Keizers in Marienbnrg disp
gekrenkt voelden. Zjj geven de verzekering
dat zjj door hun rouw de feestvreugde niet
willen storen, dat zjj zich niet schuldig weten
en ook in de toekomst trouwe onderdanen
van den Keizer zullen big ven.
Zaterdagmiddag heeft op het station But-
zow, in Meckelenburg, een ernstig spoor
wegongeluk plaats gehad. Een locaaltrein
reed in het station tegen den express, die
vertrekken zou. Een der wagens van den
express werd omvergeworpen, een tweede
derailleerde. Een persoon werd gedood, elf
personen werden zwaar, en vele anderen
licht gewond.
Het ontaarde echtpaar Frotöie te Lö^zum
(Pr.) in de nabjjheid van Nienweschans,
dat onlangs hun pasgeboren kindje levend
in den tuin begroef, is door de rechtbank
veroordeeld, de man tot 10 en de vrouw
tot 15 jaren gevangenisstraf. Bjj het over
brengen had de politie groote moeite het
publiek in bedwang te houden. Men wilde
de lynchwet op hen toepassen.
Aan de Frankfurter Zeitnngc wordt uit
Constantinopel gemeld, dat de Bulgaarsche
gezant Geschow aan den grootvizier een
nota heeft overgereikt, waarin Bnlgarjje
verlangt, dat binnen drie dagen het Bnl-
gaarsche wapen aan het handelsagentschap
tè Serres weder aangebracht zal worden.
Geschow verklaarde verder, dat in geval de
Porte de gevraagde voldoening weigerde,
hjj de opdracht had, de betrekking met de
ontevreden z wjj gen. Daar er geen gasten
waren, bestond het gezelschap alleen nit
den baron en zjjn echtgenoote, verder ba
rones Gerda, de juffrouw van gezelschap,
juffrouw Harder en den ouden inspecteur.
De directeur der fabriek op Neuenbrak,
mjjnheer Guttmann, was dien morgen wel
op het slot geweest om verslag te geven,
doch hjj had niet kunnen big ven, wegens
dringende zaken in de fabriek. Zjjn verslag
was zeker niet gunstig geweest; aan het
ernstige, bezorgde gelaat van den baron kon
men wel zien, dat hjj geen goede berichten
had gekregen.
Dat stilzwjjgen drukte loodzwaar op alle
aanwezigen zelfs de vrooljjk geluimde Gerda
kou dat drukkende gevoel niet afschudden.
Eindeljjk kou de jonge dame dat zwjjgen
niet langer verdragen. Meteen vriendeljjken
glimlach op het gelaat zei ze:
»Weet u reeds, vader, dat ik dezen morgen
met iemand heb kennis gemaakt en dat die
kennismaking me vooral om u belangstelling
heeft ingeboezemd?*
Het was den baron zeer welkom, dat hg
met zjjn dochter een onschuldig gesprek
kon voeren, en daarom antwoordde hjj met
een verlicht hart:
»Hoe zou ik dat weten, kind? Was het
een heer of een dame?*
»Een heer, en nog wel een knappe, flinke
jonkman.*
»Maar Gerda!* sprak haar moeder ver
manend.
>Nu, wees maar niet boos; er is volstrekt
geen gevaar bjj*, zei het meisje lachend. Op
mjjn morgenrit trof ik den heer aan, terwjjl
hjj aan den zoom van het Neuroder bosch
uitrustte. Hjj moest naar Neurodehet was
de nieuwbenoemde ingenieur van de fabriek
Porte af te breken en met zjjn personeel
Constantinopel te verlaten.
De geheele aarde scbjjnt door een aard
bevingsmanie aangetast te zjjn. Thans komt
bericht nit Saloniki, dat Zaterdagavond om
half vjjf een hevige aardschok gevoeld werd,
die 10 minuten aanhield. De spitsen van
de torens der minarets schudden heen en
weer. Er gebeurden ongelukken bjj en een
ware paniek ontstond onder de bevolking,
die naar het veld vluchtte.
Een Engelsch zeudeliag onder de Eski
mo's aan de Noordpool, Fraires genaamd,
is te Winipeg aangekomen en heeft daar
hetzelfde verhaal medegedeeld, dat twee jaar
geleden door een Eskimo te Port-Churchill
gedaan werd, dat een troep inboorlingen
Andréi en diens metgezellen 300 mjjl ten
noorden van Port-Churchill vonden.
Hen raderende vuurde Andres een geweer
af. De inboorlingen beschouwden dit als
een vjjandeljjke daad, vielen den onderzoe
ker aan en doodden hem.
De Hudson Bay Company bood den Eskimo
een aanzienljjke som voor een of ander
voorwerp dat aan André behoord had. Hg
vertrok, maar keerde niet terug.
De geesteijjke Fraires beschreef een in
strument, dat voel overeenkomst had met
een teleskoop en dat door de Eskimo's met
andere voorwerpen van den Poolcirkel was
medegebracht.
Volgens *Laffan< zou de Keizer van Ras-
land, ondanks het verzet zjjner ministers,
besloten hebben ruim 200 personen uit alle
standen boogleeraren, journalisten, schrjj-
vers en zelfs politieke gevangenen en ver
dachten in particuliere audiëntie te ont
vangen, om met hen van gedachten te wis
selen over den nood en de ontevredenheid
onder het Russische volk en over geschikte
hervormingen tot verbetering van den toe
stand. De Keizer zon ongerust zjjn geworden
door de vele staatkundige moorden en aan
slagen in den laatsten tjjd. De Keizerin
moet hem aangespoord hebben, zich per-
soonljjk op de hoogte te stellen.
Van Colombo komt het bericht, dat er
in het Boerenkamp van Djajatalawa op Cey
lon troebelen zjjn ontstaan tusschen de ge
vangenen en hun bewakers. Zjj moeten
handgemeen zjjn geweest en aan weerszijden
aldaar.*
>Ei zool dus daar begint men nu met het
opstellen der nieuwe machines!* antwoordde
de baron met een zacht.
»Ja, mjjn waarde Feldner, ons zal ook
wel niets anders overblgven dan zoo spoedig
mogeljjk de fabriek van nieuwe machines
te voorzien.*
Mjjnheer de baron kent mjjn gedachten
omtrent de fabriek,* antwoordde de inspec
teur tameljjk knorrig. >Wjj hadden daar
nooit aan moeten beginnen, zonder dat zou
het ook wel gegaan zjjn.*
>Dat is zoo, mjjn waarde, maar de fabriek
staat er nu eenmaalwjj hebben geen keus
meer.*
»Stel u voor, vader,* vervolgde Gerda na
een poosje, >die jonge ingenieur is een bui
tenlander; hjj draagt tenminste een vreem
den naam.*
>18 die kennismaking reeds zoo ver, dat
hjj je zjjn naam heeft genoemd?*
>Nu ja; in den loop van het gesprek
vertelde ik hem, dat ik uw dochter ben, en
het was opmerkeljjk, hoeveel indruk die
mededeeling op hem maakte. Hjj werd be
paald onbeleefd is dat niet komiek?*
De baion haalde de schouders op.
>Hoe heet die jonkman dan?*
>üjj heet E i aard Montelli.*
De baron verbleekte en spande zich bigk-
baar in om zich te beheerschen. Hg keek
schuw naar zjjn vrouw, die daar trotsch en
stjjt neeizat, en zeide met moeite: >Ge
neemt me niet kwaljjk, Rogalia, als ik me
vérwjjder? Ik gevoel me een beetje onwel.
In mjjn kamer is het koeler dan hierdaar
zal het wel spoedig weer beter zjjn.*
»Wil ik meegaan, vader? vroeg Gerda
bezorgd. Wordt vervolgd).
mmiA»
a a
