(iel Land van Heusden en Allena, de Langslraal en de Bommelerwaard.
Het verborgen testament.
Coöperatie.
Uitgever: L. J. VEERMAN, Heusden.
12 3029.
WOENSDAG 16 JULI.
1902.
n.
Dit blad verschat WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementsprijs: per 3 maanden l.OO.
Franco per poet tonder prjjsverhooging. Afzonderlijke
D aamers 5 cent.
Advertentiën ran 16 regels 50 et. Elke regel
meer 7x/s ct. Groote lettere naar plaaternimte.
Advertentiën worden tot Dinsdag- en YrjjdagavoDd
ingewacht.
Nadat de Groote Revolutie, die mach
tige vijandin van allen dwang, die
machtige bevorderaarster van de vrije
ontplooiing van menschelijke kracht en
talenten, de laatste gildebanden had ver
scheurd en de vrije concurrentie haar
invloed deed gevoelen in alle bedrijf en
nering, openbaarde zich naast het vele
goede, dat ze bracht, ook menig nadeel.
Waar vroeger onder vakgenooten veelal
een broederlijke eensgezindheid had ge-
heerscht, ontstond nu van lieverlede een
streven, om elkander te overvleugelen,
zoo mogelijk, elkander in hun bestaan
te vernietigen. Niet altijd waren geest
kracht, ervaring, beleid de middelen,
waarmede men zijn doel trachtte te
bereiken. Dikwijls werden oneerlijke
middelen te baat genomen. Elk, die met
open oogen rondziet, kan zich hiervan
zonder moeite overtuigen. De afnemers
werden daar meteen de dupe van. Hier
levert een bakker een ons of anderhalf
brood te weinig, terwijl hij toch zijn
brood twee- en vierponders blijft noemen
daar weer slijt men slechte waar, ter
wijl ze als goed wordt aangeprezen, i
Yervalschingen van allerlei aard zijn 1
aan de orde van den dag. Men weet
inderdaad niet meer, wat men eet en
drinkt. De vrije concurrentie ontaardde
in een strijd met giftige wapenen. De
handel werd valsch spel.
Doch met de ontplooiing der vrije
concurrentie ging gepaard een verba
zende omwenteling in de industrie, te
weeggebracht door het stoomwezen. Het
handwerk moest wel geleidelijk door
den stoom in den hoek gedrukt worden.
Yele kleine bedrijven konden den strijd
niet volhouden tegen de groote indus
trieën. De fabrieken verhieven zich naast,
traden dikwijls in de plaats der am
bachten. En de fabrieken werden hoe
langer, hoe reusachtiger. Hoe grooter
het bedrijf, hoe krachtiger het stond
in den strijd om 't bestaan. Hoe grooter
de p:oductie, hoe goedkooper het pro-
dukt, hoe meer winst. Een nieuwe vorm
van samenwerking kwam tot ontwik
keling, om het bedrijf naar de eischen
van tijd en concurrentie uit te kunnen
breiden. Allerlei maatschappen en maat
schappijen zagen het licht. Naamlooze
vennootschappen, werkende metonnoem-
lijke kapitalen werden gesticht en hon
derden kleine bedrijven sneuvelden in
den strijd om 'n bestaan.
FEUILLETON.
21)
»Nu, mama
»Ik heb een brief van Ednard.*
«Van Ednard? Bevalt hem die betrek
king?*
«Die bevalt hem best; hg wil dat wjj bjj
hem komen wonen. Hg heeft een kleine
villa gebnnrd, dicht bjj den oever van de
Elbe en omgeven door een schaduwrijken
tuin. Hg stelt het huis met zjjn omgeving
zoo mooi voor, dat men zou gsan verlan-
langen naar dat rustige buitenleven.*
Greta liet haar hoofdje zakken. Een don
kere gloed vloog opeens over haar gelaat.
Ja, zjj geloofde ook wel, dat het heerljjk
moest zjjn, daar buiten in een lief huisje
met een rnooien tuin te wonenmaar zjj
hing toch ook aan Berljjn, waar ze was
opgegroeid en dat haar met zjjn drukte en
gewoel lief geworden was.
Hoe prettig was het, dat wandelen door
de drukke straten, onopgemerkt voor een
juweliers win kei te bljjven staan en naar de
echooae sieraden en diamanten te zien, of
voor een modemagazijn de nieuwste hoeden
en japonnen te bewonderen. En dan de wan
delingen in den Thiergarten. Hoe heerlgk
was het, toen oom Hendrik haar meenam
naar den Hoppegarten om de wedrennen
bjj te wonen. Ja, nog altjjd moest zjj aan
het avontuur denken, dat zg dien dag had.
Waar zoo velen, die vroeger een zelf
standig bedrijf uitoefenden, dit moesten
laten varen, daar ontstond tévens veel
vraag naar werkkrachten in de groote
nijverheid. Yele bazen van vroeger moes
ten hun zelfstandigheid inboeten voor
een ondergeschikte betrekking in een
fabriek, doch dit behoefde voor hen nog
niet noodzakelijk een vermindering van
positie te beteekenen, althans niet wat
betreft hun geldelijke inkomsten. Wel
werd dit het geval, wanneer hun be
hoeften stegen en hun loonen daarmede
geen gelijken tred hielden. En de loonen,
in 't algemeen gesproken, stijgen nimmer
in evenredigheid met de toename der
behoeften. Was het te verwonderen, dat
de groote massa werklieden en straks
de boeren en nog later de ambtenaars
in al hun verscheidenheid, zich gingen
uitputten in het verzinnen van middelen,
om hun inkomsten eenigszins te ver
meerderen? En bovendien, wie betaalt
gaarne een dubbeltje, waar misschien
kans is, hetzelfde voor 8 cent te krijgen,
vooral, wanneer hij ieder dubbeltje wel
tweemaal moet omkeeren, alvorens het
uit te geven En wanneer men nu een
middel kon vinden, om in dezen con-
currentievolleri tijd zelfs betere waar
te krijgen voor minder geld, zou men
dan dat middel niet met beide handen
aangrijpen? Dat middel nu werd ge
vonden, en wel in de coöperatie.
Het was in 't jaar 1844, dat in bet
Engelsche plaatsje Rochdale een hand
vol arme wevers dit ei van Columbus
vonden. Zij waren het, die niet zoozeer
de eerste coöperatieve vereeniging vorm
den, als wel in hun coöperatieve ver
eeniging het beginsel gingen toepassen,
dat de behaalde winst moest worden
verdeeld in evenredigheid met het aan
deel, dat ieder der leden bijdroeg tot
het welslagen der coöperatie. En dat
beginsel is juist het eigenaardige ken
merk van deze soort van samenwerking.
Elke coöperatie heeft ten doel, verhoo
ging van het stoffelijk welzijn harer
deelnemers. Dit heeft ze gemeen met
elke andere financiëele onderneming.
Doch zij verdeelt haar zegeningen niet
percentsgewijze over de geldsommen,
die de ledeD hebben ingebracht, doch
neemt bij de winstu'tdeeling enkel tot
maatstaf, wat ieder der leden voor de
onderneming heeft gedaan. Gelijk bij
iedere handels of bedrijfsonderneming
is het noodig, dat de deelnemers, dus
zij, die een coöperatie wenschen aan te
gaan, een zeker bedrijfskapitaal bijeen
brengen. Ging men nu, bij het einde
Oom Hendrik was er met zijo rjjtuig h «n
gegaan, eR in het. opsn rjjtui/ staande bad
zg nnar het rennen gekeken. Voornaraeljjk
had zg belangstelling gevoeld voor den wed
ren van militairen. Bjjria alle uniformen van
het leger waren vertegenwoordigd geweest.
Juist hg het rjjtuig, waarin zjj stond, had
den jongen huzaar van de garde zjjn paard
bjj den eersten proefrit ingetoomd. Het dier
stjjgerde heftig, maar de ruiter zat zoo vast
in den zadel, alsof hg met het paard was
samengegroeid. Toen hjj het dier bedwon
gen had, liet het pabliek een luid bravo
hooren. Met een trotschen glimlach keek de
jonge ruiter naar het pabliek, en zjjn blik
ken ontmoetten juist die van Greta, die
met belangstelling den strjjt tu?scheu het
paard en zjjn barjjuer bat gadegeslagen.
Grete bemerkte wel, hoe zijn oog verhel
derde, hoe bjj zich in den zadel oprichtte
en met een glimlach op militaire wjjze
groette. Daarop gaf hjj zjjn paard de sporen
en galoppeerde terug nnar het begin der
baan, na nog een vluchtigen groet met de
oogen aan Greta, wier hart bjjna hoorbaar
klopte. In de grootste spanning volgde zjj
het verloop van dezen wedren. De roode
attila van den jongen huzaar was duideljjk
tusschen de andere kamprgders te onder
scheiden angstig hing haar blik aan den
ruiter; bjj eiken sprong over een sloot of
een andere hincernis, beefde haar hart en
jubelde zjj als de sprong gelakt was. En
toen nu de jonge huzaar als overwinnaar
het eerst den eindpaal bereikte, stemde zjj
jubelend in met den luiden bjj val der me
nigte.
van ieder boekjaar de winst omslaan
naar wat ieder lid heeft ingebracht, dan
zou zulk een coöperatie zich in niets
onderscheiden van een uaamlooze ven
nootschap, dus een gevone kapitalisti
sche onderneming zijn. De leden hadden
hun geld gestort, de directie moest maar
zien, de grootst mogelijke winst te be
halen. Het is duidelijk, dat de belang
stelling der leden in bet welvaren der
vereeniging veel groote - wordt, indien
hij, die persoonlijk het meest bijdraagt
tot dat welvaren, ook de meeste baten
trekt. Een heel eenvoudig denkbeeld,
doch de wevers van Rochdale wareu
het, die voor 't eerst die eenvoudige
gedachten omzetten in een daad. Zij
vormden de eerste verbruikscoöperatie.
Hoe grooter de klandisie was, die ieder
lid aan de vereeniging schonk, hoe be
langrijker de baten waren, welke hij
voor zijn deel uit de coöperatie trok.
Klein waren de aandeeltjes in den be
ginne, de menschen waren arm. Het
aantal deelnemers nam echter toe, naar
mate de werklieden meer en meer over
tuigd werden van de groote voordeelen,
die deze samenwerking voor hen af
wierp. Het mosterdzaadje werd een
boom.
(Wordt vervolgd.)
Buitenland.
In de Belgische Kempen, onder Gheel,
is gisteren een buskruitfabriek in de lucht
gesprongen. De opzichter en drie meisjes,
aan de fabriek verbonden, zjjn op slag ge
dood.
De autoriteiten van Bar-le-Due in Frank
rijk zoeken sedert eenigen tjj:l eene vrouw,
Pauline Stenegris, die van verschillende dief
stallen met poging tot moord aangeklaagd
is. In het bevel tot aanhouding dezer zeld
zame onvrouweljjke vrouw, staatDe vrouw
Stenegris, geboren Nathalie Rade, is den
12en December 1859 te Ladel gt boren. Zjj
huwde zeer jong met den Italiaan Stenegris,
Uit dit huweljjk zjjn 10 kinderen gebo
ren, welke door hunne ouders tot diefstal,
leugen en alle mogeljjke ondeugden opgeleid
werden. Het echtpaar zelf heeft een groot
aantal straffen ondergaan. Laatsteljjk werd
bet in 't jaar 1897 tot eenige maanden ge
vangenisstraf veroordeeld; tegeljjkertjjd ont
nam h-1 gerecht aan de ouders het recht
om de kinderen op te voeden en zond de
kinderen naar een verbeterhuis.
Toen de straf uitgeboet was, werd Stene
gris en zjjne vrouw over de ItaliaaDsche
Oom Hendrik was dien dag opvallmd
stil bjj de wedrennen. Toen Greta hem
vroeg of de overwinning van den rooden
huzaar hem geen genoegen deed, antwoord
de hjj knorrig«ja, dat kon ik wel denken
die Altenbraks zjjn allen flinke ruiters.*
De herinnering aan dit voorval was bjj
Greta weer levendiger dan anders, want
reeds tweemaal had zjj den jongen officier
op straat ontmoet, en aan zjjn vriendeljjken
groet en zjjn verheugden blik had zjj be
merkt, dat hjj haar herkende. Ja, vandaag
was de jonge officier haar verscheidene stra
ten door gevolgdzjj was hem slechts ont
komen door ia een tram plaats te nemen.
De roode wangen, die bsar moeder opge
merkt had, waren niet alleen te wjjten aan
den verren tocht.
«Nu, kind,* begon Margherita weer «hoe
laat ge het hoofd zoo hangen?* Zoudt ge
liever in Berlgn bljjven?*
>0 neen, zeker niet, mama, antwoordde
Greta in verwarring. Zjj wist zeer goed,
hoe haar moeder verlangde de steenen ge
vangenis, zooals zjj de stad noemde, te ont
vluchten. Maar het kwam alles zoo onver
wacht. Weet oobi Hendrik er reeds van
«Neen, hg weet nog niets. Van avond
zullen wjj er met hem over spreken. Daar
hoor ik hem juist naar boven komen. Sta
op en doe de deur voor hem open.*
Greta snelde naar de deur. Ia de gang
klonk de zware stem en de luide stap van
een man.
«Oom wjj gaan Berlgn verlatenriep
Greta hem tegemoet.
»Nu wat is dat?* vroeg Hendrik Tiede-
grens gezet. De vronw is echter weer naar
Frankrjjk teruggekeerd en heeft zich aan
het hoofd van eene rooversbende gesteld,
die den omtrek van Bar le-Duc onveilig
maakt en verschillende moorden en pogin
gen tot moord, benevens een groot aantal
diefstallen, op haar geweten heeft.
Uit Engeland wordt bericht
Lord Salisbury heeft den afloop der kro
ning niet afgewacht om zgn ambt neer te
Fggen. Vrjjdag is hjj als minister president
afgetreden.
Het aftr'den van den 73jarigen lord Sa
lisbury als Engelsch minister-president, welk
ambt hjj 131/» iaar laa£ heeft vervuld, en
zjjne vervanging door zjjn neef Arthur
Balfour zal stellig nog meer veranderingen
in het ministerie tengevolge hebben. Juiste
bijzonderheden zjjn daaromtrent echter niet
bekend en zullen dat vermoedeljjk eerst
over een paar weken officieel worden, daar
de Koning Dinsdag de hoofdstad verliet.
De »Times« vertelt dat lord Salisbury
zich Yrjjdag naar Buckingham-paleis heeft
begevsn om zjjn ontslag aan te bieden, dat
door den Koning dadelpk werd aangenomen.
Terstond werd van het paleis een boodschap
gezonden aan Balfour, die zich in het La
gerhuis bevond en onmiddelljjk daarop naar
de particuliere woning van Chamberlain
reed. Deze ontving de voorstellen van Bal
four met de meeste harteljjkheid en kwam
met hem overeen dat Balfour natnurljjk
lord Salisbury in diens ambt zou opvolgen,
wnarbjj hjj hem zjjn steun beloofde.
Balfour raadpleegde daarna zjjn overige
ambtgenooten en zou hunnerzjjds geljjke
toezegging hebben ontvangen. Vooral die
van den Hsrtog van Devonshire, den aan
voerder der liberale unionistische partjj,
moet buitengewoon harteljjk zjjn geweest
en hem in de gelegenheid hebben gesteld
om den Koning Zaterdagmiddag in eene
audiëntie mee te deelen dat hjj bereid was
de leiding der regeering op zich te nemen.
Onmiddelljjk daarop ward hjj tot den hand
kus toegelaten.
Officieel is thans bekend gemaakt, dat de
kroning van den Koning van Engeland zal
plaats hebben tusschen 8 en 12 Augustus
a.s. De juiste datum zal eerstdaags worden
bekend gemaakt. Van den grooten optocht,
den dag na de kroning, is afgezien, omdat
de hoofdpersoon daarvan toch geen deel zon
kunnen uitmaken.
m&nn, terwijl hjj binnentrad. «Goeden avond,
mevrouw! hier ben ik, volgens uw ver
langen. Wat is er aan de hand, daar Greta
van spreekt? Dat is immers maar gekheid?*
«Ga zitten, Hendrik*, zei mevrouw Mon-
telli lachend, »en ga jjj in de keuken, Greta,
om ons avondmaal gereed te maken. Ik
kan het aan Caroline alleen niet toever
trouwen.*
Greta ging met den mand naar de keuken.
Hendrik Tiedemann nam plaats tegenover
mevrouw Montelli en keek haar in gespannen
verwachting aan. Margherita reikte hem den
brief over, eu een poos heerschte diepe
stilte in de Kamer, terwjjl Hendrik den brief
las. Toen vouwde bjj h m zorgvuldig weer
dicht, gaf hem aan mevrouw Montelli terug
en zat een poosje na te denken.
«Nu, Hendrik, wat denkt ge, wat zal ik
doen
Hjj keek op. >Gaan, mevrouw*, sprak
hjj met overtuiging. »U moet bepaald gaan.
Het noodlot speelt dikwjjls wonderljjk met
den menschwie weet, wat de toekomst u
nog brengen kan.*
«Maar, beste vriend, ge weet toch wel, dat
ik reeds lang alle hoop heb opgegeven.*
«Dat mag zoo zjjn, maar Ednard heeft
dat nog niet gedaan, naar het mg toeschjjnt.
Het zal dus het best zjjn hem ter zjjde te
staan, en te waken, dat hjj geen domme
streken begaat. U weet, mevrouw, dat ik u
erg zal missen. Gelukkig hebben wjj niet
meer noodig naar geld of goed te streven
bet lot is mjj gunstig geweest; ik kan van
mjjn winkel best leven. U kunt dos gerust
bjj mjj bljjven, te meer daar ik geen vrouw
De Koning van Engeland is Dinsdag over
gebracht van het Buckingham-paleis naar
zjjn jscht «Victoria and Albert* te Ports
mouth. Op een speciaal vervaardigde draag
baar zou de Koning door matrozen uit het
paleis naar 6en in een ambnlaneewagen
herschapen omnibus uit de koninkljjke stal
len worden overgedragen. In zoo langzaam
mogeljjken stap zou het vervolgens naar
het Victoria-station gaan. Daar zoude Z. M.
door matrozen gebracht worden in een extra-
trein van de Great Western Railway, die
voor wjjlen koningin Victoria werd gebouwd.
Dezi is geschikter dan de gewone konink
ljjke trein van de Brighton Company, om
dat hjj dubbele deuren heeft, die de draag
baar, waarop de Koning languit ligt uitge
strekt, gemakkeljjker doorlaten.
Te Portsmouth is van het perron naar
het jacot een zacht hellend vlak gelegd,
waarover de zieke aan boord gedragen werd.
De pokken nemen ia den laatsteu tjjd
te Londen geregeld en vrjj snel af. Vrjjdag-
nacht waren nog 583 ljjders onder behan
deling.
Het bestuur der Randmjjnen in Trans
vaal heeft zich bereid verklaard, 1000 oud
soldaten van de ongeregelde troepen in
dienst te nemen tegen een loon van 5
shillings daags benevens kost en inwoning.
Zaterdag tegen middernacht is de val
kaan Pelée op Martinique opnieuw geweldig
aan het vnarbraken geweest. Sedert vjjf
dagen deden zich geweldige ontploffingen
uit den krater hooren, vergezeld van groote
vlammen en electrische ontladingen. Groote
hoeveelheden steenen en asch werden over
de gemeenten Morne Rouge, Macuba en
Ajuba-Bouillon uitgestort, waardoor een
geduchte paniek is veroorzaakt, maar er
zjjn geen slachtoffers gevallen. Boven Fort
de France werd een groote zwarte wolk
gezien, waaruit voortdurend electrische von
ken schoten. Een Fransche wetenschappe
lijke expeditie is door den goeverneur naar
St. Pierre gezonden.
Zondag werd uit Venetië geseind dat men
den beroemden toren van San Marco had
moeten schoren, omdat er bersten in ont
stonden hjj bleek bij nader onderzoek zoo
bouwvallig te zjjn, dat men besloot, hem
minder te luiden; te laat echter, want
Maandagochtend is hjj met donderend ge
weld ingestort. Er zjjn geen slachtoffers.
Op de plaats, waar het indrukwekkend
of kinderen heb.*
«Maar ik denk, dat Eduard ook niet gaarne
alleen zal willen bljjven, en dan is het uw
plicht bjj hem te zjjn. Ik heb slechts één
verzoek: laat Greta dezen zomer nog bjj
mjj bljjven. U duidt mg dit verzoek niet
ten kwade, hoop ik, mevrouw?*
«Maar, beste vriend. Waarom zou ik dat?
Wjj zjjn immers reeds jaren lang door be
proefde vriendschap met elkaar verbonden*.
Zjj stak den braven man haar hand toe
en deze drukte die recht harteljjk.
Na de vreeseljjjke gebeurtenis, die Mar
gherita tot in het diepst van haar ziel ge
troffen had, was Hendrik Tiedemann de
eenige vriend en helper voor de beklagens
waardige vrouw geweest. Ernstig had hjj
haar zaken ter harte genomen; bjj had
Margherita's klein vermogen gebruikt tot
aankoop van zjjn slachterjj en het in die
zaak rentegevend belegd; bjj had voor de
kinderen gezorgd en de moeder getroost un
opgebeurdkortom, bjj had voor Margherita
en haar kinderen bjj dag en nacht gezorgd
a!s haar vertrouwdste vriend.
«Laten wjj die geschiedenis trachten te
vergeten, mevrouw,* had hjj openhartig
gezegd, toen Margherita na haar herstel
hem den brief uit Palermo had getoond,
waarin de podesta van Fratie haar meldde,
dat zjjn ambtsvoorganger als landverhuizer
naar Amerika was gegaan, en dat het door
hem gehonden register van den bnrgerljjken
stand nergens te vinden was. Hjj, de tegen
woordige podesta, kon daarom het gevraagde
huweljjksbewjjs niet afgeven.
j
Wordt vervolgd).