Het Land van Heusden en Allcna, de Langstraat en de Bommelertvaard.
Het verborgen testament.
Coöperatie.
r
i
8jP:
Uitgever: L. J. YEERMAH, Heusden.
M 3030.
ZATERDAG 19 JULI.
1902.
m.
land van aliens
YOOB
Dit blad versch^at WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementsprijs: per 3 maanden f l.OO.
Franco per po«t zonder prfjsverhooging. Afzonderljjke
nummers 5 cent.
Adyertentiën yan 16 regels 50 et. Elke regel
meer 71/* °t- Groote letters naar plaatsruimte.
Adyertentiën worden tot Dinsdag- en Vrijdagavond
ingewacht.
In korte jaren drong de idéé der
coöperatie in de klasse der Engelscha
werklieden en later ook in die der
boeren door. Het Engelsche volk is, ge
lijk in vele practische zaken, voorgegaan
andere volken volgden. In Nederland
waren het de ambtenaren, die den eer
sten stoot aan de coöperatie gaven. Ook
hier was het eerst de verbruikscoöperatie
die ingang vond. Later sloegen de boeren
de handen ineen en schaften zich coö
peratief meststoffen aan. Het voordeel,
dat deze handelwijze biedt, ligt voor
de hand. Men koopt in 't groot en be
dingt daardoor lagere prijzen, terwijl
beter dan vroeger een wakend oog kan
gehouden worden op de kwaliteit, die
men verkrijgt. Hier en daar richten ze
coöperatieve zuivelfabrieken op. Een
kapitaal tegen een vasten rentewet wordt
geleend. Gebouwen, installatie enz. wor
den daarvan bekostigd. Do deelnemers
verbinden zich al hun melk aan de
fabriek te leveren. Na aftrek van de
rente van 't kap taal en de bedrijfs
kosten, wordt de winst per liter gele
verde melk uitgekeerd. Door de werk
lieden welke met de uitvoering van 't
bedrijf zijn belast, in de winst te doen
deelen, worden ook zij in de belangen
der onderneming betrokken. Zoo werkt
alles samen om de onderneming te doen
slagen en tot grooteren bloei te brengen.
Zelfzucht is ook hier de drijfveer tot
het goede.
Elders richt men coöperatieve beet
wortelsuikerfabrieken, bakkerijen, cre-
dietbanken, assurantie-maatschappijen
op enz. Doch altijd staat dit beginsel
voorop: niet hij, die het meeste kapitaal
inbrengt, doch hij, die het meeste doet
tot bevordering van den bloei der on
derneming, geniet de grootste baten.
Het kan natuurlijk niet in de be
doeling van een courantenartikel liggen,
in den breede uit te wijden over de
wijze, waarop de coöperatie in al haar
verscheiden vormen, waarin ze tegen
woordig optreedt, werkt, doch wij willen
nog in 't kort wijzen op enkele alge-
meene karaktertrekken, die elke coöpe
ratie kenmerken.
Ten eerste: de vrijwilligheid van het
lidmaatschap. Niemand wordt gedwon
gen deel te nemen aan eenige coöpera
tieve onderneming. Maar niemand ook
wordt gedwongen, langer mede te wer-
FEUILLETON.
ken, dan hij zelf wenscht. Het uittreden
zoowel als het toetreden staat iedereen
vrij. Wordt iemand lid van een firma
tot uitoefening van eenige industrie of
nering, hij blijft lid, totdat de firma
wordt ontbonden of de termijn verstreken
is, voor welken de verbintenis is aan
gegaan. Neemt iemand aandeel in een
of andere maatschap of naamlooze ven
nootschap, hij zit vast, totdat hij een
kooper voor zijn aandeel heeft gevonden.
Bij een coöperatieve onderneming be
houdt elk deelnemer de vrijheid uit te
treden, zoodra hem het lidmaatschap
niet langer wenschelijk voorkomt.
Ten tweedende aandeelen zijn klein,
en behoeven dikwijls niet eens volge
stort te worden. Daardoor is de coöpe
ratie bij uitstek geschikt voor „de kleine
luiden." Het is volstrekt geen zeld
zaamheid, dat er coöperatieve vereeni-
gingen gesticht worden met aandeelen
van 10 k 5 gulden.
Ten derden: de werking en organi
satie der coöperatie is openbaar. Sinds
1876 is bij de wet bepaald, dat de Sta
tuten van elke coöperatieve vereeniging
niet alleen volledig opgenomen worden
in de Staatscourant, maar ook dat aan
de griffie van elk kantongerecht die
Statuten ter inzage moeten liggen. De
wet verplicht verder, dat het publiek
inzage kan nemen van de lijst der
leden met opgave van hetgeen ieder op
zijn aandeel heeft gestort en voorts van
de jaarlijks af te leggen rekening en
verantwoording. Waar een firma, een
naamlooze vennootschap of hoe verder
een financiëele vereeniging kan worden
betitéld, veelal in het duistere werkt,
de coöperatie wordt beschenen door de
zon der openbaarheid. Iemand, die lid
wordt van zulk een vereeniging treedt
niet een hol binnen, maar een zaal
zonder duistere hoeken. Iemand, die
zaken wil doen met zulk een vereeni
ging, kan zich, voordat hij daartoe over
gaat, eerst volkomen overtuigen van
haar meerdere of mindere soliditeit. In
de Statuten is duidelijk omschreven, in
hoeverre de deelgenoot voor zijn per
soon aansprakelijk is; soms voor één,
soms voor 2, 3 of meer aandeelen, soms
voor zijn geheele vermogen. De aard
van de coöperatieve onderneming moet
in elk bijzonder geval uitwijzen, hoever
de persoonlijke aansprakelijkheid der
deelnemers dient te worden uitgestrekt.
Algemeene regelen zijn daarvoor niet
te geven. Terwille van de soliditeit der
vereeniging geldt echter dikwijls de
bepaling, dat de mede-aansprakelijkheid
eerst ophoudt, een jaar na de uittre-
ding. Hoe grooter, in 't algemeen, de
aansprakelijkheid der leden, hoe scher
per de controle, welke die leden uit
oefenen op het beheer der onderneming,
hoe 8olieder de coöperatie zal werken.
22)
Wie weet, welke schurkenstreek daar
lichter steekt*, had Hendrik gezegd. Mis
schien is het ook wel een misverstand, een
vergissing. Weg met die muizenissen; die
diwnen nergens toe. Wjj zullen wel trachten
ons zei ven door het leven te slaan, c
En Margherita Montelli had den raad van
den eerljjken vriend opgevolgd. Haar geest
kwam langzamerhand tot mst; van gan-
scher harte was zjj Hendrik dankbaar. Hjj
had haar sedert dien tjjd niet meer verla
ten. Door jjver en voorkomendheid was het
hem gelukt, Het vertrouwen zjjner klanten
te winnen, en zoo bracht hg de zaak op
zulk eene hoogte, dat hg weldra een wel-
gvsteld tnan kon genoemd worden. Hg kocht
een huis in de nituwe Friedricbstraat en
ruimde de derde verdieping daarvan in aan
mevrouw Montelli. De kleine villa te Fried
richshagen werd voordeelig verkocht, zoo-
dat Margherita onbezorgd de toekomst te
gemoet kon gaan. Een gedeelte van baar
vermogen was belsgd in soliede staatspa
pieren de kinderen groeiden voordeeiig op,
ook nadat de onde Dorothea het tgdelgke
met het eeuwige had verwisseld. EJnard
werd een bekwaam ingenieur en Greta stu
deerde muziekzjj had veel talent voor deze
schoone kunst. Zoo leetde men stil en te
vreden in het huis van oom Hendrik, zooals
de brave Tiedemann door de kinderen ge
noemd werd. De voormalige bediende was
thans Margherita's beste vriend en raads
man geworden zjj ondernam niets zonder
zjjn oordeel te vragen, en wat hg haar aan
raadde, kwam bjjna altjjd goed uit. Zoo
begreep Margherita dan ook heden dat Hen
drik geljjk had. Zg beantwoordde zjjn hand
druk en vervolgde toen
»Ik geloof, dat ga geljjk hebt, Hendrik.
Binnen een paar dagen ga ik naar Neurode.
Ea als ge Greta nog eenigen tgd bjj je wilt
honden, is 't me zeer aangenaam. Zjj moet
den cursus van de muziekschool ten einde
brengendan kan zjj naar Neurode komen
en wachten tot zjj een gepaste betiekking
gevonden heeft.*
»Maar mevrouw, dat is niet noodig!
Waarom zou het kind zicb zoo plagen Bg
vreemde menschen aan huisU is niet
arm, mevrouw, en ikik ben ook niet
arm meer.*
»N> en, neen, Hendrik, ditmaal brengt ge
me niet van mgn voornemen af. Greta moet
op haar eigen beenen leeren staan. Zjj moet
den ernst des levens leeren kennen. Een
strenge opvoeding door het practische leven
zal haar goed doenzjj mag niet als ik in
mgn jeugd, het slucktoffer van onervaren
heid worden. Gjj hebt het kind een beetje
verwend, mgn vriend. Zg' echjjnt mg eeu
weinig luchthartig *n oppervlakkig. Maar
stil, daar komt Greta.*
Hendrik Tiedemann bromde iets in zjjn
baard, maar bg wist, dat bg op dit pant
niets kon uitrichten. Ja, Greta was zjjn
lieveling, dat wilde hg niet ontkennen. Maar
Buitenland.
Te Toureoing (Frankrjjk) had dezer dagen
een vreeseljjk schouwspel plaats bg de op-
stjjging van een luchtballon. De lnchtschipper
vond het gepast, zjjn zevenjarig zoontje
mee te nemen. Toen hjj een eindje de lucht
in was, liet de man zich uit de mand gljj-
den om aan een trapezie griezelige kansten
te verrichten. Onder zjjn werk begon de
ballon op geheimzinnige wjjs ta dalen. De
schipper verloor zjjn evenwicht en kwam
op een glazen dak terecht, terwjjl de ballon
de lucht weer in ging, en nu hooger en al
booger, met niemand in de mand dan het
zevenjarig kind, dat wanhopig riep om zjjn
vader en zjjn moeder.
De laatste, in het park mee toekijkende,
verloor het bewustzjjn. De luchtschipper was
vrjj ongedeerd van het glazen dak afgeraakt.
Maar den ballon h id men hoog, heel hoog,
zien wegdrjjveu naar het noorden
Wonder boven wonder is de bal in Hene
gouwen zonder ongelukken neergedaald,
zoodat het zevenjarig jongske behouden is.
Bjj de groote parade, welke ieder jaar
op 14 Juli te Parjjs gehouden wordt, zjjn,
tengevolge der groote hitte, een groot aan
tal ongelukken voorgekomen.
Behalve de militaire gouverneur van Pa
rjjs, kreeg ook generaal Perzin, de chef
van het kabinet van den minister van oorlog,
een zonnesteek.
Het getal der ziek geworden soldaten be
draagt ongeveer 200. Een sergeant van bet
korps pompiers stierf 's avonds in het hos
pitaal. Van de kurassiers, die het rjjtuig
van president Loubet begeleidden, vielen er
in de Avenue Marigne 18 van hunne paar
den en nog twee in den tuin van het
Elyeé
Ook onder de toeschouwers vielen ver
schillende personen flauw en moesten per
brancard weggebracht worden.
De socialistische afgevaardigde Gécault-
Ricbard heeft aan den Minister van Oorlog
schrifteljjk medegedeeld, dat hg hem, bjj
de heropening der Kamers, over de nood
zakelijkheid der afschaffing van de parade
van 14 Juli zal interpelleeren.
het was onzin, dat lieve kind de hardvoch
tige wereld in te zenden. Nu, dacht Hen
drik eindeljjk, komt tgd, komt raad. Voor
loopig bljjft het kind bg mg, en dat is
voldoende.
XIV.
Als Eduard 's namiddags vrjj was, placht
hg gaarne in het naburige bosch aan deu
oever der Elbe rond te doleD.
Zjjn moeder, die sinds eenige weken bg
hem woonde, vergezelde hem bjj die waa-
deliugen slechts zeldenhaar zwakke krach
ten lieten zulke verre tochten niet toe, als
Eduard gaarne maakte. Oikwjjls keerde hg
eerst laat in den avond terug, als de maan
aan den hemel stond.
In de eerste weken was de nabgheid van
het slot Altenbrak voor Margherita zeer
onaangenaam geweest, maar zjj gewende
er aan, in de nabgheid te leven van die
menschen, die haar met of zonder opzet in
haar rechten te kort edeD. Zjj had de ge
dachte aan wraak, aan strjjd om de rechten
van haar kinderen reeds lang laten varen
En toen E .aard daarover begon te praten,
maande zij hem tot onderwerping aan.
»Luten wjj geduldig afwachten, wat er
boven onze hoofden btsloten is,« zei ze.
>Oüze krachten zjjn te zwak om ons lot
te bestur n denk maar eens aan je va
der I Welke plannen had hjj, en hoe nabjj
was de uitvoering en toch greep het
noodlot met ruwe baud iu eu verstoorde
al die plannen.*
»Maar juist om vaders nagedachtenis,
wilde ik zoo gaarne openlgk zien aangetoond,
De drnkkende warmte te Parjjs is door
buitengewone natuurverschijnselen gevolgd.
Op de vreeseijjke hitte is een hevig onweder
bovpn Parjjs losgebarsten.
Donder en bliksem vergezeld van hevige
stortregens waren geen oogenblik van de
lucht. Op verscheidene plaatsen is de blik
sem ingeslagen. In de rne Véron viel mid
den op straat een brandende vuurbol ter
grootte vaa een kinderhoofd. De bol viel
voor de deur van een wijnhandelaar en
barstte daar uiteen zonder een spoor achter
te laten.
In d* aan deze straat evenwfjdig loopende
rne des Abbesses ging terzelfder tjjd een
roode vurige Ijjn langs de huizen. Eenige
minuten later werd een schoorsteen in de
rne Vëron door den bliksem getroffen; be
langrijke schade werd echter niet aan-
g richt.
Om over tienen werd in de rne da Critcée
een 17 M. hooge fabrieksschoorsteen door
den bliksem getroffen. Op een der werk
plaatsen ontstond epn begin van brand.
Vuurbollen vielen ook nog op den boule
vard de Clichy en de rue de Douai, echter
zonder schade aan te richten. Deze elec-
triscbe verscbjjnselen gingen van een hevi-
gen donder gepaard, terwjjl er 12 m.M.
retren viel.
Uit verschillende plaatsen in de provincie
komen ingeljjks berichten van hevige on-
weders.
Bo-en Ob^ons sur Saóne woedde een
hevige cycloon, dia schoorsteenen wegsloeg
en boomen ontwortelde. Verscheidene boo
ten op de Saóne zonken. Stortregens over
stroomden de straat en huizen.
Het voor Keizer Wilhelm beleedigende
signalement dat in het Praagsche politieblad
gestaan heeft (zie ons vorig no.) luidt als
volgt
Keizer Wilhelm, zoon van den in Char-
lottenburg resideerende Keizer Friedrich,
(daar ligt hg begraveu), die als gek in het
gekkenhuis van dr. Bülow te Berljjn een
tjjd lang was opgesloten, is voor eenigen
tjjd van daar ontsnapt en wordt sinds dien
vermist. Voor een paar dagen werd hg in
Marienburg gezien, lgdende aan spreekwoede.
Zjjn opsporing wordt gelast en verdere be
richten worden bg de Keizerlijke politie in
Praag verwacht.*
Men kan begrjjpen wat voor een standje
de ongelukkige beambte, die zeker aan bet
soezen was, gekregen heeft voor de publicatie
van dit fameuze stuk.
dat uw bewering gegrond is. Het schjjat
mg anders toe, dat er een smet op zjjn
nagedachtenis kleeft, en hg niet eerljjk
tegenover u gehandeld heeft. Evenmin als u,
geloof ik aan zulk een oneerljjke handeling,
maar de wereld, de menschen...*
»De wereld? Wie denkt nu nog aan
Eduard von AltenbrakOuder je moeders
naam hebt ge een zelfstandige positie iu de
maatschappij verworvendraag dien naam
ook voortaan ia het bewustzgn, dat het een
eerljjke naam is.«
Dit gesprek vond plaats in de eerste dagen
van haar verbljjf te Neurode, en sedert dien
tjjd was hierover tusschen moeder en zoon
geen woord meer gewisseld. Het leek wel,
of Ednard hang was, er w*er over te be
ginnen. In de laatste weken was hg 8rg
veranderd; hg was stiller en zachter gewor
den er lag iets droefgeestigs in zjjn wezen,
en meer dan vroeger zocht hg de eenzaam
heid van het bosch. Zoo lag hg ook nu weer
aan den zoom van het wond, op dezelfde
pla-.ts waar hg Gerda von Altenbrak eerst
ontmoet bad. Het beeld van dit schoone
meisje had hem sedert dien dag steeds voor
öea geest gestaan. Onwillekeurig vertoefde
hg ia da eerste dagen op de plek, waar hg
de jonge barones ontmoet had, en met
too ver macht werd hg naar die plaats onder
den beukeboom getrokken.
En vreemd een dergelgk gevoel scheen
ook de schoone paardrjjdster te beheerschen.
Verscheidene malen hadden de jongelieden
elkaar hier of dieper in het bosch aange
troffen, en telkens hadden zjj eenige vrien
delijke woorden gewisseld. Ook heden was
Naar den schrjjver van den nit de grens
plaats Podwolicyska verzonden briefkaart
wordt ijverig, maar tot dusver te vergeefs,
gezocht. Inta8schen heeft de regeering de
heele editie laten instampen en de bladen
verboden ov«r het geval te sehrgven, maar
dit helpt het vermakelijke schandaal toch
niet nit de wereld.
Uit Athene wordt gemeld dat Mallik-bei,
een voorvechter van de Albanische auto
nomie en een bekend rooverhoofdman, de
Turksche post bg Voljana overvallen en
1800 Turksche ponden buitgemaakt heeft.
Over de instorting van den St. Markus
toren te Venetië, waarover wjj reeds een en
ander mededeelden, zjjn nog de volgende
berichteH ingekomen
Het bovengedeelte van den toren ter
hoogte van 68 Meter is ingestort. De pre
fect van Venetië is van oordeel, dat de
breede scheur in het muurwerk, die als de
oorzaak van de catastrophe moet beschouwd
wordeD, een gevolg is van de laatste aard
beving in Dalmatië.
De architect Boni, die de fondamenten
van den toren onderzocht heeft, verklaart,
dat deze nog op een solieden grondslag van
palen rusten, maar de palen zjjn zoo kort
en dun, dat zg slechts een toren van hoog
stens 30 Meter zouden hebben kannen dra
gen. Het volk beschouwt als oorzaak van
het ongeluk de in den laatsten tjjd in den
omtrek van den toren uitgevoerde werken
der rioleering benevens het wegnemen dvr
tegen den toren aangebouwde stutmuren.
Den 9en Juli werden de eerste barsten
waargenomen, die ieder uur breeder werden.
De menschen, die de instorting gezien
hebben, zeggen, dat de onderste helft van
den toren zich langzaam verbreedde en de
bovenste helft in zich opnam. Het gerom
mel, door het vallend puin veroorzaakt, was
zoo sterk, dat zelfs in ver afgelegen stads
gedeelten, waar men in hst geheel niet wist
wat er gebeurd was, een paniek onstond.
Het plan, dat op touw gezet is om in
Italië eene collecte te houden voor d m we
deropbouw van den toren, heeft een gunstig
onthaal gevonden. Zoowel de gemeenteraad
van Venetië, als de spaarbank der Lagunen-
stad, hebben reeds aanzienlijke bedragen
voor dit doel toegezegd.
Tengevolge van de beschadiging van de
gasleiding was het marktplein niet verlicht
en in de duisternis zag San Marco er aller
treurigst uit. De stadsraad heeft een eerste
crediet van 500,000 Lire voor den weder-
hjj naar die plek gegaan, in de hoop Gerda
ta zien, en zjjn hart bonsde, toen hjj haar
zag naderen. De hond kwam met groote
sprongen nader en toonde zjjn bljjdschap,
door al kwispelstaartend tegen Eduard op
te springen. Hg streelde het dier over den
kop en nam toen de hoed af, om Gerda te
groeten, toen zjj haar ros deed stilstaan.
Een vluchtig rood kleurde haar wangen
toen zjj zjjn groet glimlachend beantwoordde.
>Het lot schjjnt bepaald te hebben, dat
wjj elkaar steeds op deze plaats zullen ont
moeten,* zei ze.
»Ik ben het lot dankbaar voor die gnnst.*
»Ei, ei, nsjjnheer Montelli, u vleit evenals
een officier van de garde; dat had ik nog
niet van u opgemerkt. U hebt daar in
Neurode een lief huis tot woning gekozen.
Ik reed gisteren door het dorp en zag uw
naam op de deur.*
»Voor mgn bescheiden omstandigheden
is het althans voldoende,* antwoordde Edu
ard. »Of het uw verwenden smaak zou be
vallen, mag ik wel betwgf-den.*
»Ik ben niet zoo verwend als u denkt,*
verzekerde Gerda laehend. »G loof waar,
dkt ik dikwgls aan zoo'n mooi villatje de
voorkeur zou geven boven het groote slot
met zjjn sombere gangen en zalen. Maar in
den tuin van nw huis zag ik eeu bejaarde
dame; was dat de eigenares?*
>Dat was mgn moeder! Zg woont sedert
eenige weken bg mg.«
»Acb, uw moeder I Naar het aitzicht te
oordeelen, is zjj geen Daitsahe.*
>Neen, mgn moeder is een Italiaansche.*
Wordt vervolgd).
mms
j
4
A
I.
(Slot volgt).