Hel Land van Heusden en lllena, de Langstraat en de Bommelervvaard.
Het verborgen testament.
mË
M 3034.
UitgeverL. J. VEERMAN, Heusden.
«p»
tè&
I m
1-1 &T' Urn VAN ALTEN^
VOOB
Dit blad verschuilt WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonaementsprjja: per 3 maanden f 1.00.
Franco per post zonder prjjsverhooging. Afzonderlijke
nummers 5 cent.
ZATERDAG 2 AUG.
1902.
Advertentiën van 16 regels 50 et. Elke regel
meer 71/, ot. Groote letters naar plaatsruimte.
Advertentiën worden tot Dinsdag- en Vrijdagavond
ingewacht.
Bedroevende getallen.
I.
„In 1900 zijn 14,488 onherroepelijk
geworden veroordeelingen uitgesproken.
Na mededeeling van de geleidelijke da
ling, die reeds van 1897 af merkbaar
is en in 1900 een sneller verloop zou
hebben gehad (903 veroordeelingen),
wordt er daarentegenover opgegeven,
dat uit een voorloopige telling van 1901
blijkt van een stijging met 1374 ver
oordeelingen, bij 1900 vergeleken, zoo
dat de daling der laatste jaren weder
voor een aanzienlijke toeneming heeft
plaats gemaakt." Aldus de „N. R. C."
van Zoudag 27 Juli 1902, naar aan
leiding van de Crimineele Statistiek
over 1900.
Een eenvoudige becijfering leert ons
dus, dat er door de verschillende recht
banken en gerechtshoven hier te lande
in de jaren 1899, 1900 en 1901 resp.
15391, 14488 en 15862 misdrijven
werden berecht. Wel te verstaan, geen
overtredingen van drankwet, jachtwet,
arbeidswet, en allerlei andere wetten
en verordeningen, welk getal dat 100,000
nadert, (ziet „N. R. C." van 29 Juli,
eerste blad C), maar misdrijven, d.w.z.
moord, doodslag, diefstal, inbraak, on
zedelijke handelingen enz. Bedroevende
getallen, voorwaar! Geen gestadig klei
ner worden, maar een schommelen, 'f
eene jaar wat minder, 't andere jaar
wat meer, doch geregeld om en bij de
15000. Daar valt nog wat te doen voor
onderwijzers, geestelijken, en verder voor
allen, die door hun hart gedrongen
worden, hun steentje bij te dragen tot
de zedelijke verheffing van ons volk.
15000 misdrijven in ééu jaar, in ons
kleine landje!
Toch zijn we op den goeden weg,
moeten we op den goeden weg zijn.
De tangen, tonnen, duimschroeven, pijn
banken en al die andere instrumenten,
waarmede in een vroegere periode de
zondaars werden gegeeseld, gebrand
merkt, uitgerekt, geradbraakt, men vindt
ze nog slechts in musea van grieselig-
heden als de Gevangenpoort te 's Gra-
venhage. Zeker, de tijd, waarin die din
getjes gebruikt werden, is nog'niet verre.
In 1854 pas werd de geeselstraf, de te
pronk stelling, de brandmerking afge
schaft. Tot dien tijd was het denkbeeld
nog overheefschend, dat de straf uit
sluitend bestemd was, om van het mis
drijf af te schrikken. Volgens een artikel
FEUILLETON.
26)
Wat ik doen zal? Wist ik dat zelf
maar!*
Ge zjjt nog altjjd even zwak van ka
rakter als ge altjjd zjjt geweest, mgn waar
de,* antwoordde zgn vrouw met kouden
spot. »Maar er moet een besluit genomen
worden, hoe dan ook. De directeur der fa
briek verwacht biDnen weinige dagen een
werkstaking; dan staat bet werk geheel
stil, en nu ju>st kunnen wjj de ontvangsten
uit de fabriek niet ontberen. De zomerreis
staat voor de dear, en Harry heeft mg ge
schreven, dat hg eenige duizenden marken
noodig heeft om dringende verplichtingen
te kunnen nakomen.*
Dringende verplichtingen? zeg liever
speelschulden, Rogalla.*
Nu ja, speelschulden. Hebt ge in uw
jeugd ook geen speelschulden gemaakt?*
Willy von Altenbrak zuchtte. >Ik heb
ze gemaakt en duur, zeer duur betaald.*
•Laat die belachelijke zuchten maar big*
ven en zeg me liever, hoe ge de zaak van
de fabriek wilt regelen. Er moet wat ge
daan worden.*
Als in een droom verzonken, antwoordde
Willy: »Ik had gehoopt goed te kunnen
maken, wat ik misdaan heb. Ik hoopte een
verzoening tot Btand te kannen brengen,
toen de zoon van mgn broeder op Neurode
kwam
van Napoleons strafwetboek, de Code
Pénal, moest o.a. de vadermoordenaar
naar de strafplaats worden geleid: in
een hemd gekleed, blootsvoets, met een
zwarten sluier over 't hoofd. Hij moest
op het schavot worden tentoongesteld,
terwijl de deurwaarder het veroordeelend
arrest aan het volk voorlas. Daarna
moest de beul hem de rechterhand af
kappen en hem vervolgens odmiddellijk
ter dood brengen. De meer humane
denkbeelden echter, die in de laatste
helft der vorige eeuw zich begonnen
baan te breken, maakten het beste deel
des volks afkeerig van dergelijke gru
welijke berechtstellingen, en in 1870
werd de laatste, tevens de voornaamste
lijfstraf, de doodstraf nl., afgeschaft.
De afschrikkingstheorie had afgedaan.
Natuurlijk bleef straf bedreiging en straf
toepassing noodig ter bescherming van
de maatschappelijke orde, doch tevens
begreep men, dat de straffen dienstbaar
gemaakt konden en moesten worden
aan de zedelijke verbetering der ver
oordeelden. Met dit beginsei'onze Straf
wetgeving doordrenkt te hebben, is de
onvergankelijke eer van Modderman,
den vader van ons Wetboek van Straf
recht, dat in 1886 werd ingevoerd.
Zeker zijn er nog altijd, die in de
rechterlijke macht slechts de wrekende
Nemesis willen zien. Dat zijn nog de
echte voorstanders van het „Jus tal.o-
nis,de onvervalschte aanhangers van
de grimmige, oud-bijbelsche theorie
oog om oog, tand om tand. Tegenover
hen staat de school van Lombroto, den
Italiaanschen geleerde, die in een mis
dadiger het slachtoffer ziet óf van li
chamelijke of geestelijke afwijkingen,
5f wel van een verwaarloosde opvoe
ding. Zij, die zich tot zijn volgelingen
rekenen, eischen van den rechter een
nauwgezet onderzoek, in hoeverre de
delinquent aansprakelijk kan worden
geacht voor zijn begaan misdrijf. In
hun oog is deze een kranke en geen
pijniging, geen straf komt hem toe,
doch een oordeelkundige behandeling,
opdat hij, zoo mogelyk, genezen worde
van zijn krankheid.
Tot welke zienswijze men echter ook
overhelle, met vreugde mag worden ge
constateerd, dat zelfs de gezaghebbende
vrienden der zoogenaamde wraaktheorie
in het strafrecht, erkennen, dat ook in
hun stelsel wel degelijk plaats is voor
het streven, om den misdadiger weer
bruikbaar te maken voor de maatschappij.
Yooral sinds Modderman zijn gevleugeld
woord deed hooren: „Straf leed, geen
Willy!*
De harde, scherpe toon, waarop Rogalla
hem riep, onderbrak den ouden man in zjjn
gedachten. Hg schrikte op, en streek met
de hand langs het voorhoofd, viel toen weer
in zgn armstoel terug en sprak met doffe
onderwerping Ja, ja, ge hebt geljjk 1 Zoo
kan het niet big ven; de zaak moet geregeld
worden! Maar hoe?*
•Ik sprak van de werkstaking, die dreigt
op onze fabriek te Nenenbrak, viel Rogalla
weder in op bevelenden toon.*
Laat die fabriek naar de maan loopen,
antwoordde Willy. Waartoe dient al die
moeite? De menschen zgn toch rooit te
vreden. Ik zal hun zeggenAls jelui het
werk staakt, dan staak ik ook.*
Willy, ge lgkt wel gek! De fabriek
sluiten, die zooveel honderdduizenden ver
slonden heeft? U zelf ten spot van de
wereld stellen? En onzen concurrent op
Neurode de handen vrggeven? Dat gebeurt
nooit, zoolang ik leef!*
•Ik ben het moe, mg af te tobben, met
die lni.c
Nu goed, laat de regeling van die zaak
dan aan mg over. Ik rjjd er van middag
heen en zal die lui eens leeren begrjjpen,
wie heer en metster is van den grond, waar
zg op wonen. Men moet tegen zulk gespuis
flink en krachtig optr den, dan kruipen zg
in het stof.*
•Rogalla, ik waarschuw je, mompelde
Willy, met een schuwen blik op zgn vrouw.
Maar doe, wat u goeddunkt. Ge hebt nooit
naar mgn woorden geluisterd.*
Zg haalde minachtend de schouders op.
•Hier is Harry's brief, waarvan ik sprak.
kwaad," zijn de Nederlandsche rechters
en we mogen er trotsch op zijn
tot een meer humane, tot een hoogere
opvatting van hun taak gekomenStraf
is hun hand gebleven, doch lieflijk is
hun gemoed geworden.
Men wil dus den boosdoener verlossen
van den Booze. Maar hoe De gemeen
schappelijke opsluiting, waarbij boeven
volop gelegenheid vinden, elkander ver
der onderwijs te geven in boevenstreken,
werd beperkt en vervangen door af
zondering tot hoogstens 5 jaar Alleen
wanneer de straf van langeren duur is,
moet de overige tijd in gemeenschap
pelijke opsluiting doorgebracht worden.
Het tuchthuis werd ontvolkt, de cellen
werden bevolkt. Zoo kreeg men althans
de waarborg, dat de een den ander nog
niet meer bederven kon. Maar verder?
Andere straffen, dan eenzame opsluiting
kon een rechter voor eenigszins ernstige
misdrijven niet opleggen. Het is altijd
hetzelfde celstraf en nog eens celstraf.
Dat is de remedie, welke men den ziels
kranke toedient. Het is er mede als met
het geneesmiddel van Dokter Sangraflo.
Koliek? warm water drinken! Jicht?
warm water! Podagra, maag-, in
gewandslijden veel, zeer veel warm
water drinken! En och, de middelen
om gevallenen weer op te heffen, weer
te leeren gaan in 't rechte spoor, ze
zijn in de gevangenis zoo schaarscb.
Een stokbewaarder is ook geen op
voeder.
Neen, ook de resultaten van het
huidige stelsel, zijn nog verre van schit
terend. Eens in de gevangenis, weer in
de gevangenis. Wie eenmaal plaats heeft
moeten nemen in de cel, schijnt daar
te verharden, schijnt alle eergevoel, dat
hem nog restte, af te schudden, schijnt
zich zelf in de eenzaamheid op te voeden
tot grooter boeverij.
(Wordt vervolgd.)
Buitenland.
De Engelsche Af.-ikaraiziger sir Harry
Johnston schetst in zgn nieuw werk »The
Uganda Protectorate* het door hem onder
zochte Britsch Oost-Afrika als een wonder
land, dat op een gebied van 150,000 En-
gelsche vierkante mijlen alle buitengewone
schoonheden en tevens verschrikkingen van
't zwarte w* rel ld eel in zich vereenigt. Het
titelblad van het werk toont een afbeelding
van de Oekapi, het nieuwe zoogdier, welks
ontdekking de groote wetenschappelijke
•clou* van het boek uitmaakt en dat een
Ge ziet daaruit dat de jongen moet geholpen
worden, en wel oogenblikkeljjk, of hg komt
in* de pgnlgkste verlegenheid.*
Hoe groot is de som?;
Zes-en-twintig duizend mark. Binnen
acht dagen moet het geld betaald zgn. Tot
weerziens vanavond.*
Het hoofd trotsch opgeheven, verliet de
barones het vertrek, zonder een blik meer
te werpen op haar man, die daar zat als
het breid van den jammer.
Zes en-twintig duizend mark! Ja zeker,
er was een tjjd geweest, dat hg die som
gelds als een kleinigheid beschouwde, en
dit deed hem met schrik bedenken, waar
bij dit geld vandaan moest halen. Hg had
schulden op schulden gestapeld, niet op het
landgoed zelf dat kon gelukkig niet we
gens het majoraat maar wel op de in
komsten daarvan, en die schulden, waarvoor
hg rueerendeels woekerrente moest betalen,
verslonden reeds meer dan het landgoed
jaarlgksch opbracht. Eu nu nog die mis
lukte speculatie met de suikerfabriek, en
behalve dit alles nog de schulden van zgn
zoon. Het was niet langer meer te dr; gen.
Zou hg een ein ie maken aan al de kwel
lingen en den jammer van zgn leven?
Zgn blik dwaalde over de scbrgftafel en
bleet rusten op het fraaie, met zilver be-
weikte pistool, dat in de zonnestralen schit
terde. Zgn gelaat verhelderde toen hg naar
het wapen greep.
Doch hg liet de hand weer zakkenook
daarvoor was hg te zwak, hg gevoelde hst.
Het pistool viel met een doffen slag op den
grond en bjjzelt zonk terug in zgn stoel.
Op de binnenplaats klonk het hoefge-
soort kruising tusschen paard en zebra
schjjnt te zgn.
Onder da Afrikaansche roofdieren, vis-
sehen, vlinders en wormen vindt de natuur
onderzoeker de merkwaardigste vormen. In
het gebied liggen de met sneeuw bedekte
toppen van de hoogste bergen van Afrika,
die tot 20,000 voet hoog zgn; 100 vier
kante mjjlen eeuwige sneeuw en ijs liggen
juist onder den ekwator. Hier ligt het
grootste meer van Afrika, de grootste uit
gedoofde vulknan der wereld, het grootste
woud en het grootste moeras van geheel
Afrika. Ondanks dit alDs is de gemiddelde
hitte grooter dan in ieder ander deel van
Afrika,
Hier worden alle soorten van mensche-
ljjke wezens gevonden, van de dwergvolken
af tot de Afrikaansche stammen, die op den
hoogsten trap van ontwikkeling staan in
Afrika. In de westelgke deelen wonen nog
menscheneters, inboorlingen van andere dee
len voeren gekonserveerde levensmiddelen
in, en hebben herinneringen aan hun ge
schiedenis bewaard. Het is het land van da
Oekapi," van den oeievaar met walvisehkop.
van den chitnpansé, van den vjjthoornigen
giraffe, van den rhinoceros met de langste
horens, en van den olifant met de grootste
tanden. De noordoostelijke provincie is door
dorheid bjjna geheel ontvolkt, zelfs de ka-
meelen zgn daar uitgestorven, en hun witte
beenderen liggen over het land verspreid.
H«t gezicht op do oostkust van het Ru-
doffmeer is het beeld van eene doode we
reld geen plantengroei, zoover het oog
reikt, slechts zout water en door da zonne
warmte dorre rotsen. En op andere plaatsen
is het land buitengewoon vruchtbaar. Van
een enkele tomatenplant oogstte men in
twee ma .nden 3000 tomaten. Suikerriet
groeit welig in alle tropische deelen van
het protektoraat, tabak bjjna overal, haver
groeit in hoogere streken, maïs groeit er
ook, alleen tarwe niet bizonder.
Er worden vier of vjjf soorten kaout-
chouk gevonden; men vindt er koffieplan
tages, en de houtvoorraad ia haast onuit
puttelijk. Naar mineralen is nog gesn on
derzoek ingesteld. In het Victoria Nyanza
moet, naar de inboorlingen beweren, een
geweldig zeemonster huizen. Het boek geeft
levendige beschrijvingen van het wisselend
klimaat. Om den anderen dag barsten ge
weldige onweders in Uganda los. Zg ko
men gewoonlijk om 3 uur des middags of
3 uur des morgens op.
trappel van dravende paarden. Door een
livreiknecht gevolgd, reed mevrouw von
Altenbrak weg, om op Neuenbrak de zaken
te gaan regelen. Willy hoorde het en sloag
het oog op; toevallig viel zjjn blik op het
portret zgn^r moeder, die welwillend op hem
scheen neer te zien.
Daar ging de deur open, en een jeugdig
gelaat keek vroolgk naar binnen. Doch
onmiddellijk verdween de vroolijke uitdruk
king daarvan en een kreet van ontsteltenis
ontsnapte den mond van het binnentredende
meisje, toen zg haar vader zoo bleek als
een doo'de, onbeweeglijk in een stoel zag
liggen.
H*t volgende oogenblik knielde Gerda
bjj haar vader en drukte hem feeder in
haar armen. Toen zag zg het pistool op
den grond, en dit deed een ontzettend ver
moeden bg haar opkomen.
•Vader, vader, wat is er gebeurd? kreet
zg.«
•Niets, kind, niets! Geef me een glas
waterik voel mg zoo afgemat.
Gerda vloog naar het tafeltje, waar altjjd
een karaf water en een fl sch roode wgn
gereed stonden. Zg *ul ie het glas half met
water, half met wgn en reikte net over aan
haar vader, die er gretig van dronk. Daarna
zetto hg het glas op de tafel en richtte zgn
blik angstig vragend op zgn dochter.
Zg begreep dien blikzg raapte het
pistool op en legde het op de schrijftafel.
•Vader*, fluisterde zg, »wat waart u van
plan?*
Dit pistool tegen mgn hoofd aan te
richten.*
•Vader klonk het hartverscheurend van
Zware wolken vormen zich aan den ho
rizon van het meer. Men hoort het geluid
van den ▼oortdurenden wind, terwgl rond
om doodsche stilte heerscht. Dan breekt
de storm los, waaraan een verblindende
stofwolk of een stootwind vooraf gaat.
Bjjna gelijktijdig daarmede komt de eerste
bliksemstraal, waarop onmiddellijk een knet
terende donderslag volgt, terwijl vlammend
vaar de watervlakte verlicht. Langzamer
hand zakt het onweder af. Het land schjjnt
een onmetelijke zoölogische tuin te zjjn,
vol zeldzaam prachtige wilde dieren, van
welke sommige verrassend tam zgn. Aan
bet Hanningtonmeer moeten, naar John
ston's schatting, minstens een millioen fla
mingo's geweest zgn, die van boven geziaH
grauwwit waren. De spoortrein aan den
oever van het Victoria Nyanza heeft de
leeuwen verjaagd.
Verder is het land rjjk aan olifanten,
zebra's, rhinocerossen en antilopen. Won
derlijk is het een uur na zonsopgang dit
grasland te doorschrijden. Kudden zebra's
en hartebeesteu mengen zich onder elkan
der en schjjnen in het zonlieht als zilver en
goud.
Verder ziet men zwarte struisvogels met
witte vleugels en lange roode halzeB. Roode
en zilveren jakhalzen kruipen rondgroote
stekelvarkens loopen voor den reiziger weg.
De vlinders zgn met hun schitterende kleu
ren feeachtig schoon. Zjj zgn zoo talrjjk en
prachtig gekleurd, dat men ze niet van de
bloemen onderscheiden kan, en ze voor
vliegende bloemen aanziet. Geheel anders
zjjn de afschuwelijke sprinkhanen. Zjj zet
ten zich op hoofd, schouders en armen van
den reiziger neer en verwekken door hun
vreeseljjken stank neiging tot braken.
Uit Sydney komt bericht, dat er een ont
ploffing is geweest in de Mount-Kembla-
kolenmjjn, in Wollongong. Er zjjn al 27
Ijjken gevonden, 149 mijnwerkers zjjn ge
red. Men gelooft, dat er nog 100 in de mgn
zgn en men vreest dat hun toestand hope
loos is. De gebouwen en de opening der
mijnschachten zgn vernield. Het Parlement
is als teeken van dealneming uiteengegaan.
Het aantal anarchisten, dat thans in de
Argentjjnscha republiek zich gevestigd heeft,
wordt geschat op 8000. De regeering be
gint zich ongerust te maken over deze hoe
veelheid en zal een wetsontwerp indienen
tegen de anarchisten.
de lippen der dochter, die zich aan haars
vaders voeten wierp, hem in de armen
klemde en haar hoofd aan zgn borst verborg.
Een hevig snikken deed haar lichaam schok
ken ook den ouden baron liepen de tranen
langs de vermagerde wangen. Liefkozend
streek hg met zgn handen over de lokken
zgner dochter.
•Stil, mgn kind; neen ik zal het niet
doen. Wees maar gerust, kindlief, ik wil
sterk zjjn, ik wil alles verdragen ter
wille van jou.*
•O, vader, spreek zoo niet. Ter wille van
mij moogt gjj niet ljjden en strjjden. Ik ben
niet tevreden en gelukkig, als ik u niet
tevreden zie. Ik heb geen rjjkdom noodig.
Ik weet, dat gjj zorg hebt om geld en goed.
Harry heeft weer een groote som gelds
noodig, moeder sprak er van en de moeie-
Igkheden van de fabriek op Neuenbrak...*
Wat weet gjj daarvan?* vroeg de baron,
terwgl hg zjjn dochter verwonderd in de
betraande oogen keek. Heeft je moeder
daar uok over gesproken met je?«
Gerda kleurde en sloeg de oogen verle
gen neer.
Neen vader*, antwoordde zjj zacht, >ean
ander he<*ft daarover met mij gesproken, en
ik geloof, dat die man n zou kannen helpen.*
Wie is dia man?*
•Ednard Montelli, de ingenieur van de
fabriek te Neurode.*
Eduard Montelli?* Plotseling sprong de
baron op en stiet zgn dochter raw van
zich af. >Eduard Montelli heeft Ednard
Montelli je gezegd, dat hg me helpen wil?*
Wordt vervolgd
zus+i jamttrs
