Het Land van flensden en Allena, de Langstraat en de Bommelerwaard.
Het verborgen testament.
M 3036.
ZATERDAG 9 AUG.
1902.
land van aliens
VOOB
Dit blad Yttnehjjnt WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementsprijs: per 3 maanden l.OO.
franco par poat zonder prjjiverhooging. Afzonderlijke
nummers 5 cent.
UitgeverL. J. VEERMAH, Heusden.
Een menschwaardig bestaan.
L
Dit woord zal voorzeker niemand
vreemd toeschijnen. Yan een „mensch-
waardig bestaan" lezen we in alle ge
schriften, die het maatschappelijk vraag
stuk behandelen, en wie dikwijls ver
gaderingen bijwoont, waar de belangen
en wenschen der arbeidende klasse wor
den besproken, zal maar zelden huis
waarts gaan, zonder die uitdrukking
eenige malen te hebben hooren weer
klinken of zelf in de beraadslagingen
te hebben gebezigd.
En wat er mede bedoeld wordt, is
ook niet twijfelachtig. Aan eiken levens
kring zijn zekere eischen gesteld, die
afhangen van het peil van welstand,
waarop degenen, die er toe behooren,
zich bevinden; eischen, waaraan moet
voldaan kunnen worden, indien men
niet gedrukt zal zijn door het gevoel
van onmacht, uit ontbering geboren. Een
volstrekte maatstaf is daarvoor niet aan
te geven; wat hier voldoende is om,
bij genoegzame waardeering, met de
omstandigheden waarin men is geplaatst
volkomen vrede te hebben, is elders
ontoereikend omdat nu eenmaal de ge
woonte de wet voorschrijft en de be
hoeften zich regelen naar gegevens,
die voor alle menschen geenszins de
zelfde zijn.
Alleen wie het droombeeld van een
gelijkheid in bezit en genot vatbaar
achten voor verwezenlijking, zullen mis
schien moeite willen doen om met juist
heid voor alle menschen te bepalen wat
de eigenlijke bestanddeelen van een
menschwaardig bestaan zijn, en ver
langen dat wie meer dan dat zich zou
kunnen veroorloven, daarvan vrijwillig
of gedwongen afstand doet, ten einde
met dat meerdere het tekort van hen
die er beneden staan te dekken. Er is
iets in dat denkbeeld, dat het voor
menigeen aantrekkelijk maakt, vooral
wanneer men in zijn gedachten de enorme
rijkdommen, over welke sommigen onzer
medemenschen beschikken, plaatsttegen-
over de gruwzame ellende, met welke
dag aan dag een veel grooter aantal
anderen huu leven lang te worstelen
hebben, zond;r eenig uitzicht er ooit
uit verlost te worden; en wij begrijpen
levendig dat de idyllische voorstelling
eener maatschappij, waarin niemand het
overtollige zal kunnen misbruiken en
niemand ook het noodige zal behoeven
FEUILLETON.
28)
»Die is toch zeer begrgpelgk, als men
denkt aan de nitznigerg, waaraan zq bloot
stonden, zoowel yan de zgde der bedriege-
ljjke beambten als van de eigenaren der
fabriek.*
»Maar de baron moet toch een goedaar
dig mensch zjjn, die gaarne met volle han
den weggeeft.*
>Hjj heeft er ook geen schnld aan, maar
zjjn vrouw.*
Margberita liet het hoofd op de borst
zinken. Zjj dacht aan het nar, toen zjj de
trotBche Rogalla von Altenbrak voor de
eerste en laatste maal gezien had. Die ont
moeting stond haar nu weer zoo duideljjk
voor den geest, alsof ze gisteren had plaats
Reeds toen had een blik op dat gelaat
en die koele oogen haar doen zien, dat het
hart uier vrouw geen medeljjden of erbar
ming met vreemde menschen kende. Als
doelloos had zjj den strjjd tegen die vrouw
opgegeven; want zjj begreep, dat haar te
genstandster geen middel ongebruikt zou
laten om de overwinning te behalen, al
moest dat middel ook een misdaad zjjn. Het
was vreemd, het gevoel van haat tegen Ro
galla von Altenbrak kon zjj niet overwin
nen, terwjjl zjj voor baron Willy een gevoel
koesterde, dat bjjna medeljjden mocht hee-
te derven, wordt verheerlijkt als een
ideaal-toestand. Wie evenwel niet rond
zweeft in de sferen der fantasie, maar
den bodem der werkelijkheid onder de
voeten houdt, zal langs den weg eener
eenvoudige redeneering de onmogelijk
heid der vervulling inzienal waren op
een gegeven oogenblik alle menschen
het met elkander eens dat het stoffelijk
geluk, en als gevolg daarvan ook het
zedelijk welzijn voor goed zouden zijn
gevestigd op het oogenblik dat het
„gelijk opdeelen" in toepassing kon
worden gebracht, de gelijkheid zou maar
kort duren en de wanverhouding zou
opnieuw te voorschijn treden nog éér
het verdeelingsproces ten einde was
gebracht.
Ter beoordeeling van de uitvoerbaar
heid van maatschappelijke hervormin
gen, als we dat zoo noemen mogen,
moet gerekend worden met de menschen
die er zijn en zooals ze zijn, niet zoo
als ze wezen konden indien zij anders
waren. Doet men dat niet, dan komt
de som verkeerd uit.
Niettemin, we behoeven niet op te
treden als gelijkheidsapostelen om als
minimum van verlangen een „mensch
waardig bestaan" voor allen uit te spre
ken en de vraag te stellen, wat ge
schieden kan en moet om tot dien
begeerlijken toestand te geraken. Laat
overvloed en weelde gerust op hun plaats
en hopen we, dat wie ze deelachtig
mogen zijn, bij toeneming dat voorrecht
zéé zullen aanwenden, dat ook de ge
meenschap er wel bij vaarthet is alles
behalve waarschijnlijk, dat een samen
leving, gebaseerd op het beginsel van
middenmaat voor allen, kracht genoeg
zou bezitten om zich tot hooger op te
werken, wat toch het doel moet blijven.
Doch daarnevens rijst, als een dringend
en brandend vraagstuk, de lijdenskroet
der vele duizenden, die nooit kunnen
hebben wat een menschelyk wezen
rechtens toekomt.
Wij spreken van liefde tot de mensch-
heid. Dat is een van die vage ideeën,
die voor de practijk des levens geringe
waarde hebben. De warmte van onze
sympathieën moge ver uitstralen, zij moet
wel noodwendig afkoelen, naarmate de
kring zich verwijdten als wij bedenken
wat er gedaan behoort te worden ter
verzekering van een „menschwaardig
bestaan", dan hebben we niet eerst te
onderzoeken, wat b.v. dö wilden daar
onder verstaan.
Yoorloopig interesseert ons alleen wat
ten. Zjj had Willy von Altenbrak vergiffa
nis geschonken, omdat zjj wist, dat hjj onder
den invloed zjjner vrouw handelde, toen hjj
alle familiebetrekkingen met haar, de bur-
gerljjke Margherita Montelli, verloochend
had.
Een lange poos zaten moeder en zoon
zwjjgend bjj elkander. Eindeljjk stond Edu-
ard op.
»Het is mooi weer,* zeide hjj, »ik ga nog
een kleine wandeling doen. Bjj het avond
eten ben ik terug.*
Hjj reikte zjjn moeder de hand en ging
heen. Onwillekeurig richtte hjj zjjn schreden
naar de plek, waar hjj Gerda allereerst ont
moet had. Het was of hjj een voorgevoel
had, dat hjj haar daar zon aantreffen. Met
geweld werd hjj daarheen getrokken, en zjjn
hart jubelde van vreugde toen het vroo-
ljjk geblaf van Gerda's hond hem begroette.
Gerda had tegen een boom geleund ge
zeten en in droeve gedachten voor zich heen
gestaard. Nu verhelderde haar gelaat.
»Wat heb ik je in langen tjjd niet ge
zien, Gerda!*
»Ik kon niet komenik moest bjj mjjn
zieken vader bljjven, Eduard. Maar vandaag
kon ik het niet langer uithoudenik moest
naar buiten, in de. frissche lucht van het
bosch, naar deze plek, waar ik je de eerste
maal gezien heb. Mjjn stille hoop is ver
vuld: ik zie je weder, ach, misschien voor
de laatste maal!*
»Hoe praat ge zoo, lieveling?* riep Edu
ard ontroerd.
»Mjjn vader neemt in beterschap toe; ik
moet met hem naar het Zoiden, zei Gerda
Advertentiën van 16 regels 50 et. Elke regel
meer T1/* ot. Groote letters naar plaatsruimte.
Advertentiën worden tot Dinsdag- en Vrjjdagavond
ingewacht.
we zoo in ons eigen land aanschouwen,
by menschen die onze taal spreken, die
in vele opzichten voelen als wy, wier
belangen nauw met de onze zijn ver
want. We staan voor het treurige feit,
dat er voedsel ontbreekt, dat er geen
ruimte beschikbaar is om te leven over
eenkomstig de allereerste eischen van
gezondheid en zedelykheid, voor tal van
menschen, die met ons zijn opgenomen
in hetzelfde bevolkingscyfer. De mensch,
de koning der schepping, heeft een
waardigheid op te houdenhp kan zyn
majesteit niet handhaven, als hij zijn
bestaan voortsleept door het slyk, gelyk
de meest igDobele dieren, als hy zich
voeden moet met afval en zelfs daarvan
niet genoeg kan krygen.
En ziet eens, hoeveel van den adel
des menschelyken geslachts er in de
beschaafde Europeesche wereld verloren
gaat, omdat het zijn waardigheid niet
kan ophouden! Alle hoogere aandrift,
verder reikende dan het veroveren van
een bete broods, moet immers wel ver
dwijnen, als de zorg voor het laatste
en de bezorgdheid dat het niet verkregen
zal worden, heel den geest in bezit
neemt. De behoefte heeft twee aange
zichten, het eene kloekmoedig uitziende
langs den weg waar bevrediging kan
worden gevonden, het andere wanhopig,
met somberen blik in het duister sta
rende, of terzyde loerende langs dea
weg der misdaad. De behoefte heeft
krachten te voorschyn geroepen en tot
groote overwinningen geleid, die zonder
haar niet zouden behaald zyn; maar
zij heeft ook menschen beneden het dier
lijke verlaagd.
Daarom, zoolang het mensch-zyn voor
vele ongelukkige wezens met mensche-
lijke gestalte iets onbereikbaars blyft,
zullen we wel doen met niet al te hoog
op te geven van ons beschavingsstand
punt. Slot volgt.
Buitenland.
Wjj hebben wel eens gelezen dat er bloe
men zjjn die den mensch kannen dooden
door baren geur. Dit heeft eene juffrouw
te Laken ondervonden. Die had een tuil
met rozen en andere bloemen op de schouw
van hare slaapkamer geplaatst en 's morgens
vond men haar bjjna verstikt, zoodat men
kunstmatige ademhaling moest toepassen,
om haar het leven terug te geven.
De Franpche consul te Sjanghai heeft de
Chineesche overheidspersonen verwittigd, dat
Frankrjjk bereid was, zjjn troepen uit Sjang-
maar voordat ik afscheid van je neem,
Eduard, moet ge mg een vraag beantwoor
den, waarvan ons beider lot afhangt.*
Yerbaasd keek Ednard, zjjn geliefde in
het bleeke gelaat. Zjj deed zoo vreemd, als
hjj nog nooit gezien had, zoo ernstig was
ze, zoo bleek. Ze scheen op het pant, in
tranen nit te barsten, en haar stem beefde
van aandoening. Zjj stond als het beeld der
vertwijfeling voor hem: haar oogen zwierven
onbestemd en schuw rond, terwjjl ze haar
handen krampachtig gevouwen hield.
»Wat is er gebeurd, Gerda? ik bid je,
zegt het me.«
Beloof me op ]8 woord van eer, dat je
me naar waarheid znlt antwoorden?*
»Heb ik je dan ooit onwaarheid verteld?*
»Neen! maar misschien hebt ge mg de
waarheid verzwegen
»Gerda!«
»Antwoord mei Hoe heette j8 vader?*
Ednard deinsde terug; het noodlottige
oogenblik was gekomen. Hjj dacht aan de
waarschuwing van zjjn moeder, en ant
woordde ernstig: »Vraag niet, Gerda!
Deze'waarheid heeft geen waarde voor ja.
»Dan wil ik je den naam van je vader
noemenHet was Eduard von Altenbrak,
mgns vaders broeder.*
»Weet ge
»Ik vermoedde het,* fluisterde zjj. Toen
greep zjj onstuiming zjjn hand en sprak
met bevende stem: »Nu ik zekerheid heb,
rust op mg de plicht om te handelen.*
>Gerda, wat wilt ge doen Gerda, laten
wjj het verledene vergeten wat beteekent
een naam 1 Wjj weten immers niet, wie de
hai terng te trekken, indien ook de andere
mogendheden dat deden. Laffan's bericht
gever gelooft echter dst het wegens den
najjrer tnsschen de groote mogendheden
hoogst onwaarschgnlgk is, dat er iets van
komt.
Men herinnert zich dat de Chineezen dezer
dagen tameljjk krachtig op het wegzenden
van deze troepen aangedrongen hebben.
De >Lokal-Anzeiger< verzekert van goed
ingelichte zjjde vernomen te hebben, dat men
in Italiaansche fiaancieele kringen vertelt,
dat koning Victor Emannel onlangs te Pe
tersburg, toen hjj bjj den Czaar op bezoek
was, opnieuw de kwestie van beperking van
de krjjgstoerustingen heeft aangeroerd, omdat
Italië'* finauiën ternauwernood nog den
zwaren last van uitgaven voor het leger
konden dragen. De Koning zon het effectief
van het Italiaansche leger willen verminde
ren met 100,000 man. Dientengevolge zal
waarschijnlijk ook het vraagstuk van beper
king van de krijgstoerustingen bjj de ont
moeting tnsschea Wilhelm II en Nikolaas
II te Reval ter sprake komen.
Te St. Petersburg wordt thans drnk ge
sproken over de lotgevallen van prinses
Helena Zouloukidje, die uit de hooge Rus
sische aristocratie stamt. Deze prinses is
thana,» gipsbewerkster in OJessa; zjj werkt
van 's morgens 6 unr tot 's avonds 6 unr
en verdient voor haar werk ongeveer f 2
per week. Tengevolge van ongelukkige ge
beurtenissen, heeft zjj al haar geld verloren;
haar talrjjke bloedverwanten hebben haar
aan haar lot overgelaten, zoodat zjj handen
arbeid moet verrichten om aan de kost te
komen. Zjj had ongeveer f 10 overgespaard,
maar die som werd haar ontstolen. Toen
zjj hiervan aangifte deed bjj de politie, werd
haar titel en afkomst bekend.
De opstand der veldarbeiders in Galicië
dnurt nog steeds voort. Bjj de Roethenen
hebben zich thans ook de Duitsche arbeiders,
die als rnstige menschen bekend staan, aan
gesloten. Botsingen met politie en soldaten
hebben veelvuldig plaats. Naar het dorp
Kamionka, waar de bevolking nog rustig
was, werd ondanks dat op verzoek van een
groot-grondbezitter een afdeeling militairen
gezonden. De bevolking weigerde den mili
tairen inkwartiering te verleenen. Een ge
vecht ontstond, waarbjj vjjf burgers zwaar
werden gewond. In het dorp Bnzakowka
hielden 500 boeren een vergadering om
schuld draagt van wat er gebenrd is. Ik
wil niemand aanklagen, ge moogt niet gaan
denken, dat ik je erfdeel voor mjj zeiven
begeer.*
»Zwjjg, Ednard*, sprak Gerda von Al
tenbrak met verheffing van stem. Ik acht
«n bemin je te veel, om zoo iets van je te
kannen denken. Maar wjj zjjn voor eeuwig
gescheiden, als die sehnld niet wordt goed
gemaakt, als aan jon en je moeder geen
recht wordt gedaan.*
»Gerda, spreek zoo nietl Wjj verlangen
niets ik begeer niets dan uwe liefde.*
«Ik zal je eenwig liefhebben 1 Maar ik
zal je niet wederzien, totdat aan jon en je
moeder volledig recht is wedervaren.*
>En je vader dan?*
Die vraag greep het meisje in het diepst
van haar gemoed. Haar vader, dien zjj zoo
teeder liefhad en die haar boven alles bemin
de hjj stond nn dreigend tnsschen haar
en haar geliefde! Haar vader moest zjj
schuldig verklaren en veroordeelen haar
geestkracht verlamde, zjj sloeg de handen
voor het gelaat en brak in hevig snikken
nit. Teeder hield Ednard haar in zjjn armen
en trachtte haar te troosten. Toen sloeg zjj
haar armen om zjjn hals en kuste hem
hartstochteljjk.
Vaarwel, Edu rd, snikte zjj, vaarwel; ik
weet niet wat er gebeuren zal maar ik
weet wel, dat ik je onuitsprekeljjk liefheb
moge de hemel blies ten beste schikken.
Zjj maakte zich nit zjjn armen los en
snelde weg.
Ednard oogde haar na, tot zjj achter het
struikgewas verdween. Hg waagde het niet
voorstellen tot een vergeljjk met den land
heer te bespreken. Een afdeeling huzaren
viel de vergadering met de blanke sabel aan
en verwondde verscheiden deelnemers; 173
werden gearresteerd, aan elkander gebonden
en aldns weggedreven. Des nachts werden
zjj in een veel te kleine schuur opgesloten.
Ia 24 nur kregen zjj niets te eten, zoodat
velen flauw vielen. Vele landfaeeren ljjden
groote schade, daar de boeren weigeren den
te velde staanden oogst binnen te halen.
De toestand in Venezuela wordt steeds
ongunstiger voor de regeering. Bjjna alle
havenplaatsen zjjn in handen van de op
standelingen. De troepen op 8 K.M. van La
Guaira hebben bevel gekregen zich op de
hoofdstad Caracas terug te trekken. De trei
nen nit Caracas worden dageljjks door de
revolutionaren aangevallen en geplnnderl.
Op de reede liggen een Amerikaansch, een
Dnitsch en een Italiaansch oorlogsschip.
President Castro rukt met 6600 man op naar
Charnyave, waar 7000 opstandelingen zich
hebben samengetrokken.
Een van de groote aantrekkeljjkheden
van het bekende Royal Aquarium te Lon
den was in den laatsten tjjd een nummer,
dat werd uitgevoerd door den vermaarden
wielrjjder Diavolo. Deze roekelooze artist
was specialiteit in een kunst, welke hierin
bestond, dat Diarolo uit de nok van het
gebouw van een hooge helling afreed. Be
neden aangekomen ging de baan over in
een cirkelvormige loodrecht geplaatste baan,
door welke de kanstenmaker aan den bin
nenkant zga wiel heenstnarde, daarbjj das
oen oogenblik met het hoofd loodrecht naar
beneden en als hrt ware hangende aan zjjn
fiets den cirkel doorloopend, slechts door
zjjn geweldige vaart voor vallen behoed. Dit
knnststnk, dat reeds dnizenden malen gelakt
was, mislukte Dinsdagavond. De fiets schjjnt
op een gegeven oogenblik te zjjn gebroken,
en de man werd nit de cirkelvormige baan
geslingerd. Hjj werd stervende ran den grond
opgenomen.
Te Johannesburg heeft zich reeds een
werkliedenpartg gevormd, die mot het vol
gende politiek programma optreedt:
le. Stemrecht, toegekend aan a^le man
nen; 2e. Belasting op grondwaarden; 3».
Gelgkheid van kiesdistricten; 4e. Vaststel
ling van een verkiezingsdag; 5e. Sluiting
van drankverkoop op den dag der verkie
zingen; 6e. Geheime stemming; 7e. Betaling
haar te volgen. Nog een oogenblik stond
hg daar en sloeg toen den weg naar huis in.
Hoe rustig en gelukkig had hg daar in
zgn lieve woning kannen leven, als dat
rampzalige geheim het bestaan van hem
en de zgnen niet beneveld en verduisterd
had. Een weemoedig, smartelgk gevoel sloop
zgn hart binnen. Hg wendde het oog van
het vreedzame landschap af en richtte het
naar de heuvelen in het Oosten, waar het
trotsche slot Altenbrak stond. Van het ge
slacht, dat binnen die maren woonde, on
genaakbaar voor het volk, gevoelloos voor
het zielsverlangen van een teeder hart, had
hg geen medeljjden te verwachten.
Eduard's gelaat werd hoe langer hoe
somberder. Het stond bgna dreigend; on
willekeurig balde hg de vnist. De toorn over
het noodlot zgner familie, over de onge
rechtigheid van die menschen daar, over
zgn machteloosheid, die toorn drong elk
teeder gevoel uit zgn hart. Hg was ver
toornd op de geliefde, die haren vader meer
beminde dan hem; hg was verbitterd op
haar.
Ik had er aan moeten denken, dat nit
Altenbrak voor mg niets goeds kan komen,
mompelde hg.
Hg verhaastte zgn schreden en bereikte bg
het vallen der duisternis zgn woning. Toen
hg den tain binnen ging, trof hg jaist den
brievenbesteller, die hem eenige brieven ter
band stelde.
Hier heb ik ook een aangeteekenden brief
voor n, mgnheer Montelli, zei de man,
terwjjl hg Ednard den brief en het ont
vangbewijs overreikte. WorcU vervolgd).
IIIUWUBLAD
mwan iii i im iv*«nr hi aai uwrnrii ihitttststb—«r—■T'irnMS