Het Land van Heusden en Altena, de Langstraat en de Bommelerwaard.
Rechtsgevoel.
f
Uitgever: L. J. YEERMAH, Heusden.
M 2190.
ZATERDAG 14 FEBR.
1903
VOOB
Dit blad verschat WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementsprijs: per S maanden f l.OO.
Franco per post «onder prjjsverhooging. Afzonderlijke
nummers 5 cent.
Adyertentiën van 16 regels 50 et. Elke regel
meer 71/, ot. Groote letters naar plaatsruimte.
Advertentiën worden tot Dinsdag- en Vrijdagavond
ingewacht.
Het zoü er treurig uitzien, wanneer
wij het volksgevoel voor recht, dat is
voor rechtvaardigheiden waarheid, moes
ten afmeten naar de algemeene kennis
der wet.
Bij de geleerden der oudheid was
vaak de kennis der wet niets dan een
bloote kennis van dorre wetsbepalingen,
die zij gebruikten als middel om het
domme volk lasten op te leggen, die
zij zelf met geen vinger aanroerden.
Tusschen rechtsgevoel en wetskennis
bestaat dus niet eens een direct verband
en wij zouden dan ook niet gaarne
wenschen, dat ieder wetgeleerde wilde
wezen. Het zou slechts aanleiding geven
tot allerlei verkeerde voorstellingen en
scheeve opvattingen en er zou volstrekt
niet meer recht door in de wereld
komen.
In geruchtmakende zaken, zooals de
groote Dreyfus-zaak in Frankrijk of het
Hoogerhuis-proces hier te lande, zien
wij duidelijk, dat het volk daarin groot
belang stelt, dat het partij kiest vóór
of tegen en een veronderstelde of be
wezen gerechtelijke dwaling met alle
geweld wil doen herslellen. Het doet
daarbij minder tot de zaak, dat men
veelal mistast en een veroordeeling uit
spreekt, waar het vellen van een oordeel
zelfs aan deskundigen zwaar valt. Die
gevallen bewijzen, en dit is hoof izaak,
dat er gevoel voor recht in het volk
leeft.
Het is ongetwijfeld waar, dat zich
bij het volk wel eens wantrouwen tegen
de justitie openbaart en haat tegen de
wet, omdat men gelooft, dat die minder
voor de lagere rangen der samenleving
zijn gemaakt en er gemeten wor It met
twee maten. Men bedenkt te weinig,
dat wet en justitie als menschel ij ke in
stellingen onvolmaakt zijn en de rech
ters kunnen dwalen, het gezag zich
vergissen kan.
Maar wat zou men er aan den an
deren kant van zeggen, wanneer het
volk voor de rechtspleging, voor de hand
having der orde volkomen onverschillig
was, wanneer het zich nooit eens warm
maakte om een vermeend onrecht, een
verongelijking door het gezag of eene
gerechtelijke dwaling; wanneer het nooit
opkwam voor herstel van grieven, wan
neer het niet van harte toejuichte de
herstelling van werkelijk begane dwa-
FEUILLETON.
42)
»Tante Elisabeth,* sprak zjj. »1T houdt
van mg, u kent de wereld, u is een ver
standige vrouw. Zeg mg eens oprecht:
Meent u dat graaf Victor goed gehandeld
heeft?*
Lady Carley keek haar openhartig aan
en antwoordde plechtig:
>Ja, Bertha! Victor kon niet anders han
delen
Dan is alles mg een raadsel,* antwoord
de Bertha. »Ik geloofde, dat hg zgn verstand
verloren had, u zegt het tegendeel. Ik ge
loofde, dat hg mg de grootste vernedering
had aangedaan, u beweert dat hij goed ge
handeld heeft. Dit is zoo met elkander in
tegenspraak, dat ik er niet uit wjjs kan
worden. Het geheim bljjft voor mg hetgeen
het was: een onopgelost raadsel!*
Ge zult dat eenmaal opgelost zien,* zei
de Lady, »nameljjk in zgn stervensuur!
Hoe eerder dat slaat, hoe beter voor mjjn
arm kind!*
Beitha maakte een gebaar van ongeduld.
Laten wjj dit gesprek afbreken. Als u
het goed vindt, keer ik naar mgne kamer
terug.
Wacht nog een oogenblik, Bertha! Ter
wille van u is Victor gisteren hier geweest.
Hg wilde de noodige maatregelen nemen
om voor uw toekomst te zorgen.*
•Voor mgn toekomst?* vroeg Bertha. In
hoeverre kan graaf Norton nog iets met
mjjn toekomst ts maken hebben?*
ling of misslag? Zou men dan niet te
recht opmerken, dat het volk van rechts
gevoel ontbloot was en dat ten strengste
afkeuren
Neen, dat gevoel leeft wel degelijk
en wordt ook levendig gehouden, maar
het spreekt van zelf, dat het zich naar
buiten openbaart in andere vormen, dan
in hoogere of zeer ontwikkelde kringen.
Op deze laatste rust de plicht, om
het rechtsgevoel bij het volk te onder
houden en te versterken en te trachten
het in het rechte spoor te leiden.
Daartoe, we hebben het reeds opge
merkt is geen schriftgeleerdheid noodig.
Maar wel is het gewenscht, de kennis
van het recht onder het volk te ver
spreiden en te vermeerderen.
In de eerste plaats is dit eene zaak
van opvoeding, al schijnt het anders.
Op de middelbare scholen geeft men
onderricht in de kennis van het Neder-
landsche Staatsbestuur, om goede Staats
burgers te vormeB, die een gezond, op
kennis rustend oordeel over de publieke
zaak kunnen hebben, en tevens om de
belangstelling in die zaak op te wekken.
Het zou gewenscht wezen, de een
voudige kennis, niet alleen van de hoofd
trekken van ons Staatsbestuur, maar
van het recht in het algemeen, nog
meer en meer opzettelijk te verspreiden.
Vooral in de onderlinge samenleving,
in de dagelij ksche aanraking met onze
medemenschen moet het gevoel voor
recht leven en zich telkens openbaren,
en het zal beter gaan wanneer dat
gevoel, dat als het ware met ons ge
boren wordt, van der jeugd af aan is
gelouterd door eenvoudige kennis en
geleid in een bepaalde richting.
In veelbewogen tijden, zooals de onze,
komt dit sterk uit. Vele menschen heb
ben natuurlijk geen begrip van de wet
ten en instellingen van den Staatmaar
zij hooren veel in openbare bijeenkom
sten, waar de volksleiders spreken; zij
lezen bladen waarin wordt afgegeven
op de zoogenaamde klassenjustitie en de
voorrechten der bezittende klassen en
de klassenstrijd wordt gepredikt. Dat
maakt de hoofden warm en wanneer
zich dan eens zulk een duistere zaak
voordoet, die eigenlijk nooit tot klaar
heid komt, en er komen daarover ver
halen in omloop van misgrepen en
dwalingen van het gezag, dan is al
dadelijk het wantrouwen opgewekt; dan
zegt men morgen overluid, wat gister
nog maar gefluisterd werd, „dat er
>Lief kind, hoe dwaas, dat ge dat nog
vraagtGe bekent zelf, dat ge mgn neef
alleen om zgn rgkdom hebt genomen. Ge
zult a althans in dit opzicht niet teleurge
steld zien! Wat hg u in het huwelijkscon
tract heeft toegewezer, en alles, waarover
hg nog vrg te beschikken heeft, zal u bg
gerechtelgke acte worden toegekend. Het
vermogen van zgn grootmama, dat zgn
privaat eigendom is, gaat geheel aan u
over. Evenzoo behoudt ge zgn naam en
zgn rang. Hg is van plan een groote reis
te ondernemen, misschien naar het Oosten.
Hg mist de kracht om u nog eenmaal te
zien, hg zou niet van u kunnen scheiden.
Bertha, ach Bertha, als ge wist hoe onver-
mjjdeljjk dit alles is, hoeveel hg ljjdt, terwjjl
hg buigt voor de dringendste noodzakelijk
heid oh, dan moest ge hem vergiffenis
schenken
Denkt u dat?* vroeg Bertha met een
zucht. Misschien misschien ook niet!
Op dit oogenblik begrgp ik alleen, dat ik
een ellendig verlaten schepsel ben, ik kan
hem nooit vergiffenis schenken, maar wel
haten, al stond ik aan zgn sterfbed. Aan
zgn edelmoe ligheid heb ik nooit getwijfeld.
Al was ik eerlgk genoeg om te bekennen,
dat ik hem alleen trouwde om zgn rgkdom,
aan den anderen kant zgn er toch dingen
die men niet vergoeden kan met een ko
ninkrijk. En onderzie dingen reken ik den
smaad, dien hjj mij heeft aangedaan. Geef
mg tjjd om na te denken. Morgen zal ik u
mgn besluit mededeelen!*
Zjj keerde zich om en ging naar de deur.
Bertha,* riep Lady Carley, nog eenmaal
ir chtende haar tot inedeljjden te bewegen,
veroordeel hem niet, zoolang genietalles
weet! Heb toch medeljjden met hem, en
weer zoo'u schandaal plaats had," en
niemand denkt er aan, dat de beste
rechters en rechtsgeleerden de grootst
mogelijke moeite hebben om het kluwen
te ontwarren. Men draaft door en hamert
op hetzelfde aanbeeld, niet echter om
dat het aan rechts-gevoel ontbreekt, maar
het ontbreekt aan de meest eenvoudige
rechts-begrippen.
Op geen enkel gebied misschien be
staan meer onkunde en bijgeloof. De
jammerlijkste wanbegrippen heerschen
omtrent burgerlijk- en strafrecht en
vooral ook omtrent de wijze waarop
de misdrijven worden vervolgd en be
recht.
Zeer goed kunnen ook dit bijgeloof
en deze onkunde door licht en kennis
worden verdrongen, wanneer maar een
voudige, gezonde begrippen van het
recht en zijne instellingen in de volks
opvoeding minder worden verwaarloosd.
Het volk moet door opvoeding en on
derwijs, in woord en schrift, van het
besef doordrongen worden, dat die duis
tere regelen en schijnbaar zonderlinge
instellingen een samenhangend en op
redelijke gronden steunend geheel vor
men dat zij orde, recht, veiligheid en
zedelijkheid beoogen; dat slechts één
recht bestaat voor allen en niemand het
straffeloos kan overtreden.
Verschillende middelen en wegen kun
nen hier leiden tot hetzelfde doel en
ieder zal ze kunnen vinden in eigen
kring. Het voornaamste is, dat ieder
medewerke. Wie een^warm hart hebben
voor waarachtige volksbelangen, mogen
dit belang er wel een bij uitnemend
heid achten. Opvoeders en onderwijzers,
gij die door woord en schrift onder
het volk arbeiden, de mannen en vrou
wen der pers, zullen hier wel in de
eerste plaats in aanmerking komen
maar onze overtuiging staat vast dat
allenieder in zijn naaste omgeving,
door woord of daad ietshoe weinig
ook, tot bevordering van zulk een
schoon doel zal kunnen bijdragen
BuiteirilcmdL
Te Marseille is de groote oliefabriek der
firma Rocca, Tassy en de Roux, waarop
ruim 100 arbeiders werkzaam waren, door
brand vernield. Men schat de schade op
D/g millioen.
Uit Henegouwen wordt gemeld dat daar
den laten Maart vermoedeljjk weer vier
met mgMgn leven is zoo vol van kommer
en verdriet
Haar geluid ging over in een smartelgk
gekerm.
Bertha kwem van de deur terug en sloeg
haar armen om den hals der bedroefde grjjze
vrouw.
»Lieve, moedarlgke vriendin,* sprak zjj,
•het doet mg innig leed u zoo bedroefd te
zienIk wilde dat ik u tot troost kon zgn
Dat kunt ge,« luidde het haastige ant
woord. Blgf bg me, Bertha! Verlaat gjj
mg nu ook niet! Neem de plaats in van
den zoon, dien ik verloren heb, wees mgn
kind
Bertha's gelaat bleef somber.
Morgen zullen wg alles regelen,* ant
woordde zg. Wacht dus tot morgen!*
Het volgende oogenblik was Lady Carley
alleen. Toen zonk zg snikkend op een stoel
neer.
Bertha verliet den ganschen da? haar
kamer niet meer. Zg haalde den koffer te
voorschgn, dien zg uit New-York had mee
gebracht en begon dien te pakken. Dat
kostte niet veel moeite, want zg pakte slechts
dat in, wat er vroeger in geweest was. Al
de fraaie kleederen, de sieraden en rjjke ge
schenken, die zg van haar echtgenoot, van
zgn tante of van hunne vrienden ontvangen
had, liet zg onaangeroerd. Zg behield daar
niets van, zelfs den trouwring niet. Zg legde
dien bg de andere sieraden in een fraaie
étui, die zg sloot, schreef eenige regels aan
Lady Carley en legde het sleuteltje er bg.
Zg schreef:
Lieve, moederljjke Vriendin 1 Als u deze
regels leest, heb ik het slot Powsjjs voor
altgd verlaten! Tracht mg niet terug te
vinden, mgn beslait staat vast. Ik erken
glasblazergen gesloten zullen worden, ten
gevolge waarvan 1500 arbeiders werkeloos
worden. In de glasblazerij te Jemappas heb
ben de werklieden reeds kennis gekregen
van dit besluit. Hat schjjnt dat de patroons
de sluiting bedoelen als protest tegen den
overlast, dien niet tot een vakvereeniging
behoorende werklieden ondervinden van de
georganiseerde.
In glasblazerijen te Jumont, Mariemont
en Dambrény hebben de werklielen zelf
het werk opgezegd, omdat zg geen genoe
gen namen met loonsverlaging. Er zgn daar
op dit oogenblik 8 ovens gedoofd en, als
er niet wat bestellingen komen, zal men er
nog meer moeten dooven. In elk geval zal
men overal de loonen moeten verlagen, om
de concurrentie te kunnen volhouden.
Het ziet er dus algemeen treurig uit in
het glasblazersbedrjjf.
Uit Dresden wordt omtrent de uitspraak
in het echtscheidingsproces van de Kroon
prinsen de Kroonprinses van Saksen gemeld
Wegens echtbreuk van beklaagde met
den taalonderwijzer Giron wordt het huwe
lijk tusschen partgen ontbonden. De schuld
ligt bg beklaagde. De proceskosten komen
ten laste van beklaagde.
Te Wurkowit (Moravië), was een land
bouwer bezig een varken te slachten. Zgn
zoontje, een dreumes van nauwelgks 8 jaar,
was er bg tegenwoordig en volgde nauw
keurig de handelingen van zgn vader. Plot
seling greep ook bg een mes en ging het
huis binnen naar de kamer, waar een zusje
van zes maanden lag te sluimeren. Op het
lichaampje van de arme kleine begon hg
toen dezelfde bewerking toe te passen, die
hjj zoo juist had zien verrichten. Het ge
volg was natuurlijk, dat hat meisje spoedig
overleed.
Uit Konstantinopel wordt gemeld
Veertien bataljons Redifs van het derde
legerkorps, welks hoofdkwartier te Saloniki
is, zgn onder de wap-nen geroepen, volgens
de officieele lezing om de veertien bataljons
te vervangen, die in den jongsteu herfst
tjjdens de tro3b«lea in Macedonië zjjn op
geroepen en die zich nog onder de wapenen
bevinden. Deze lezing wordt echter niet
algemeen geloofd. Men gelooft, dat de ba
taljons, die verleden jaar bjjeengaroepen
zgn, aangehouden zullen worden.
geen heerschappij over mg en ik verander
mgn besluit niet. Ik zal zelf mgn weg door
de wereld zoeken, kracht en gezondheid
ontbreken mg niet. Wat ik vroeger hier
heb gebracht is in mgn zwarten koffer ge
pakt. U zult wel zoo vriendelijk zgn, het
deze week nog naar Londen te verzenden.
Al het overige laat ik achter. Van graaf
Norton neem ik niets aan, zelfs zgn naam
niet. U zult wel begrgpen, dat ik niet anders
kan handelen zoolang ik nog eenige achting
voor rag zelve bezit. Tante Elisabeth, vaar
wel Al zullen wg elkander nooit wederzien,
vergeet nimmer, dat ik steeds de grootste
vereering en dankbaarheid jegens u bljjf
koesteren. Bertha.
Haar hand had niet gebeefd. Zg vouwde
den brief d'cht, verzegelde hem en schreef
het adres er op. Intusschen was het bjjna
donker geworden. Zjj ging zitten en dacht
over de toekomst. Zg zag den strjjd om het
bestaan in al zgn ruwheid voor zich.
Wat zou zjj doen?
Iu haar binnenste sprak een stem: Aan
vaard den strgd des levens en verdien uw
brood met handenarbeid. Ga naar Londrn
en daal af in den afgrond der ellende en
der armoede, die ge hebt willen ontvluch
ten, door u vast te klemmen aan een twij
felachtig geluk. Aanvaard den srjjd met
moed wie een vasteH wil en kracht be
zit, kan niet falen!
Onwillekeurig beefde zg terug voor de
keuze, die zjj doen moest. Doch zg bleef
standvastig; ja, zg zou naar Londen gaan.
Zg had nog twaalf goudstukken in haar
beurs, daar kon zg de reiskosten wel mee
betalen.
Om negen uur vertrok de trein uit Cnes-
ter. Zjj wilde bg het aanbreken van den dag
Het Engelsche oorlogsschip »Harrier«
heeft wegens een aanval van zeeroovers op
een samboek onder Engelsche vlag in de
Roode Zee bjj het eiland Koelaki, niet ver
van het eil-.nd Kamaran, twee samboeks in
beslag genomon en zestig zeeroovers ge
vangen. De Engelsche consul te Hodeida
verlangt van de Porte eene voorbeeldige
bestraffing.
Men denkt in regeringskringen, dat als
de onrust in Bulgarije over de Turksche
troepenbewegingen aanhoudt, het noodig
zal zgn althans een deel van het Bulgaarsche
leger te mobiliseeren. Men zou in dit geval
beginnen met de divisies van Sofia en
Philippoli.
Uit Sofia wordt gemeld
In een gevecht tusschen Turken en Bul
gaarsche opstandelingen hebban de eersten
veertig man, wapenen en ammunitie ver
loren.
Velen sluiten zich bg de opstandelingen
aan.
Drie honderd en zeventig huizen en een
aantal openbare gebouwen zjjn door een
hevigen brand te Kuiy in Gallicië vernietigd.
Ongeveer vjjfhonderd gezinnen zgn nu zon
der voedsel en zonder dak.
De weigering in h»t vorige jaar van on
geveer 15000 jonge mannen in Finland om
ta gehoorzamen aan de nieuwe ongrond
wettige militaire beschikkingen en zich voor
den dienst aan te melden, had klaarbljjke-
ljjk de Russische regeering in groote ver
legenheid gebracht.
Het was voor baar onmogeljjk om zulk
een ernstige daad van onwil ongestraft te
laten maar daarentegen was het ook eene
moeiljjke zaak om het drie-vijfde deel van
de jeugd van het geheel* lnnd een gepaste
straf op te leggen. Maar nu heeft zg toch
aan den gouverneur-generaal te Helsingfors
bevel gegeven om die onwillige recrutsn te
laten halen en om in die gemeenten, waar
de loting destgds achterwege was gebleven,
een voldoend aantal jonge mannen uit te
zoeken, ten einde het vastgestelde aantal
aan te vullen.
Het bevelschrift, dat door den Czaar is
geteekend, bevat voorts allerlei andere straf
bepalingen tegen de schuldireHzoo bjjv.
mogen zg, die dienst geweigerd hadden,
gedurende de vjjf volgende jaren het land
het slot verlaten, te voet naar Chesholm
gaan en daar een rjjtuig nemen ora haar
naar het spoorwegstation te brengen. Dan
kon zg om vier ure te Londen zjjn.
God sta mg bg, bad zjj met gevouwen
handen en groote tranen parelden langs
haar wangen. In berouw en zelfverwjjt
bracht zjj den nacht door.
De nieuwe dag brak aau. De lucht was
nog altjjd zwaar bewolkt, toen Bertha in
een doek en een zwaren sluier gehuld met
een reistaschje in de hand zacht de trap af
ging en door een zjjdeur naar buiten trad.
Niemand zag haar heengaan.
Juist toen zg de poort uitging, sloeg het
zeven uur. Nog eenmaal keek zg om naar
de vensters van Lady Carley. Vaarwel, fluis
terden haar bleeke lippen, vaarwel! Toen
zette zg haar weg voort en verdween in de
nevelen van den herfstmorgen
XXXI.
Op een schoonen zomermiddag zaten
twee jonge dames met een boek in de hand
aan een venster, dat op een der drukste
straten van Londen uitzicht gaf, en keken
o ïverschillig naar de voorbijgangers. Van
buiten bad dat huis een vuil, oud 'rwetsch,
onvriendelijk voorkomen, dat een scherpe
tegenstelling vormde met de pracht en weel
de, die daar binnen te vinden was. Het
vertrek, dat wg binnentred n, is smaakvol
ingericht met kostbire meubelen en tapijten,
met bloemen en schilderstukken.
Beide dames waren in wandeltoilet. De
eene was Baronesse Leonore Draxd, de
andere miss Howard, een meisje dat weldra
in de gezelschappen zou worden binnenge
leid.
wr-vrv— in -i~f—r- —ffiwrnii i TTaT>"amimim mi»
IriSJOBiKMgWWIHBaWMMMBMWWIillMMM^|l IIIII mill I—Brag
Wordt vervolgd).