Hel Land van Hensden en Allena, de Langstraat en de Bommelerwaard.
TAALFOUTEN.
De Goudgraver.
Uitgever: L. J. VEERMAN, Heusden.
ZATERDAG 8 AUG.
M 2240.
1903,
Advertentiën Tan 16 regels 50 ct. Elke regel
meer 71/, ct. Groote letters naar plaatsruimte.
Adrertentiën worden tot Dinsdag- en Vrijdagavond
ingewacht.
Laat me beginnen met de lezers te
waarschuwen, dat er in dit artiekel een
groot aantal woorden anders gespeld
staan, dan men gewoon is. In dit artiekel
n.l. krijgt men onder de ogen een voor
beeld van de spellingwijze, die enige
jaren geleden gemaakt is, in de laatste
tijd meer en meer toepassing vindt en
genoemd wordt de Kolk wijnse spelling
naar de taalkundige, die de eerste stoot
gaf aan wat men gewoon is te noemen
de vereenvoudiging van de Neder
landse spelling.
O, die Kollewijnse spelling heeft wat
pennen in beweging gebracht. Sommige
schrijvers verklaarden er zich vierkant
tegen, trachtten de vereenvoudigers be
lachelijk te maken, gingen ze beschim
pen, verklaarden hun streven voor een
aanranding van onze gemeenschappelike
en dierbare schatde Nederlandse taal.
Ze gebruikten vreesaanjagende woorden
en spraken van zoo iets als anarchisme
in onze taal, daarbij stilzwijgend aan
nemend, dat spelling en taal woorden
zijn van een en dezelfde betekenis. En
toch is niets minder waar, dan dat. Als
spelling, taal is, dan is een ledepop in
een mantel magazijn een dame en de
vogelverschrikker in den tuiii een tuin
man. De spelling der woorden, de wijze
dus, waarop we de woorden zichtbaar
voorstellen is iets uiterliks, iets minder
waardigs. Waar het op aan komt, dat
is de klank en de betekenis daarvan.
Of ik schrijf visch of visis van hoe
genaamd geen belang. De vraag is
slechtsbegrijpt degene, die mijn artiekel
leest, mijn bedoelingsnapt degene, die
mijn brief ontvangt, wat ik zeggen wil.
En of ik nu de ch schrijf of weglaat,
de klank van 't woord blijft dezelfde
en de betekenis eveneens. Wat ons
echter parten speelt, dat is onze behoud
zucht. In onze jeugd hébben we geleerd
visch te schrijven. Het overbodige aan
hangsel ch behoort er nu eenmaal bij
in onze voorstelling, het komt als 't
ware overeen met de staart van 't beest.
En een vis zonder staart is niet kom
pleet, alzoo moet het zijn visch. Een
allerzotste redenering. Maar hoeveel
persent der Nederlanders buiten Fries
land zou in staat zijn, een minder zotte
rechtvaardiging te geven van 't schrijven
van die overbodige ch f De taalkundigen
weten wel, waarom de vaders van onze
FEUILLETON.
XXII
togenwoordige spelling dekreteerden, dat
het visch zou zijn en niet visen de
Friesen verkeren in 't gelukkige geval,
dat ze nog heden ten dage voelen, dat
het zóó behoort te zijn en niet anders
want zij zeggen in hun eigen taal, diea-
lekt als men wil, Jislc.
Welnu, omdat blijkens 't Fries en
andere verwante talen de klank s van
dit woord ontstaan is uit de klank sic,
daarom zijn wij veroordeeld aan 't woord
vis zijn staart te laten en dus te schrij
ven vischofschoon niemand, beschaafd
Nederlands sprekend, die ch op eeni-
gerlei wijze meer laat hooren. En let
eens op het woord vlteschdat in 't
meervoud een z krijgt, net als mees
kaas, muis enz. Toch wordt het uit
gedost met de overtollige ch, enkel om
dat er eens een tijd is geweest, dat het
woord uitgesproken werd met sk. Waren
we nu allen taalgeleerden, hadden we
allen spesieale studie gemaakt van de
vormveranderingen, die de woorden onzer
taal in de loop der tijden hebben onder
gaan en kenden we daarenboven op
een prik de talen waaraan het Neder
lands verwant is, zooals het Duits, het
Engels, het Deens, het Noors, het Fries
enz. enz., zie, dan zouden we op een
haar w. ten, of een woord op 't einde
met een s of met een sch moet staan.
Nu dit echter niet het geval is, moeten
de meesten onzer het maar zien te
stellen met de regels voor de s- en sch-
spelling, die ze met de bijbehorende
uitzonderingen op school hebben geleerd,
altans voorzoover die schoolse geleerd
heid niet aan hun geheugen is ontglipt.
En daar dergelike aangeplakte kennis
in 't algemeen groote neiging vertoont,
om zoo snel mogelik weer te vervliegen,
zullen de meeste Nederlanders bij 't
hanteren van de pen wel een woorden
boek naast zich moeten leggen, ten
einde zich in geval van twijfel zeker
heid te kunnen verschaffen in de schrijf
wijze van een woord.
En zoo zijn er honderden woorden,
die óf op het papier prijken met over
tollige aanhangsels, öf een volgens ons
tegenwoordig taalgehoor niet meer ge
rechtvaardigde afwijking in de spelling
vertonen. Waartoe toch die w in erwt,
die h in thans f Waarom teekenen mei
ee en rekenen met e, gelooven met oo
en beloven met of Waarom Pieter met
ie en liter met if O zeker, de taal
geleerden kunuen die vragen wel be
antwoorden, maar onze taal dient niet
enkel tot voertuig van hun gedachten,
doch is teveus en bovenal voor de grote
massa des volks het middel van onder
linge gedachtenwisseling. Een taal dient
niet in de allereerste plaats beschouwd
te worden als een oefenterrein voor
geleerde mannen, maar als een prakties
ding, geschikt voor het leven van alle
dag. En nu is dit juist de grief van
velen, hoe grote liefde ze onze taal als
nagelaten erfstuk onzer voorvaderen, als
spiegel van ons natsieonaal karakter,
als plechtanker van ons bestaan als ras,
ook mogen toedragen, dat de spelling
van ons geliefd Nederlands dreigt te
verstenen, dat ze te geleerd is voor de
gemeene man, te lastig voor de praktijk
des levens, te veel afwijkingen vertoont
met hetgeen we met onze oren horen.
Wordt vervolgd).
Buitenland.
Dit blad verschat WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementsprijs: per 3 maanden f l.OO.
franco por poat zonder prjjsverhooging- Afzonderlijke
nummers 5 cent.
L
'.i.-.'-ira.' T"«i4iWAiMB—1Hl
27)
»En toch is er nog zeer veel, wat ge
mfj nog niet verhaald hebt; e-ms hoop ik
er alles van te vernemen.*
Hoe raadselachtig deze woorden hem ook
toeschenen, keek hjj haar scherp in 'c ge
laat, en antwoordde:
»Eens zult gjj, naar ik hoop, alles ver
nemen 1«
Toen zg in den schouwburg aankwamen,
hadden de leden van het overige gezelschap
hunne plaatsen reeds ingenomen, en zou
de voorstelling juist beginnen. Zjj namen
de twee buitenste stalles in, waarvan nog
een plaats naast hen onbezet bleef.
Het scherm ging op, en het stuk begon.
Het was een modern treurspel naar het
sociale leven. Trent kwam al meer en meer
onder den indruk van hetgeen hg aanschouw
de. Tegen het einde van 't eerste bedrjjf,
steeg de tot nu toe bedwongen geestdrift
V8n het publiek, ten topDe man en vrouw
op het tooneel, stonden na een veeljarige
scheiding, tegenover elkander; de ironieke
toon, die tot nu toe door hen was aange
slagen, ging plotseling in overweldigende
ernst over: de man, wiens zondig ea
schandelgk verleden, hem zonder genade of
medelgden werd verweten; terwglde vrouw,
zgne aanklaagster, met hartstochtelijke wel
sprekendheid, het in het stof gebogen slacht-
offer verpletterde. Het publiek begreep, wat
de vrouw in het stuk niet wist: dat haar
man uit liefde tot bkar gezondigd had, om
haar uit een gevaar te redden, dat haar
geheel volgend leven bedreigdeNadat
de vrouw in ziedende verontwaardiging,
onder het uitroepen eener onherstelbare be-
leediging, het tooneel verlaten had, terwjjl
de man onbewegeljjk in den vlammenden
haard bleef staren, viel het scherm, en na
een korte pgnlgke stilte, barstte het publiek
in stormachtige toejuichingen los Het
orkest begon, en de gesprekken werden
hervat.
Toen eerst merkte Ernestine, hoezeer
het spel den man aan hare zjjde getroffen
had.
Zgne handen omklemden krampachtig de
armen van zjjn fauteuil; zgne oogen waren
gevestigd op het gordjjn, waarachter zoo
even dit treffend drama was afgespeeld,
alsof zjj er doorheen wilden dringen in het
vertrek, waar de lucht nog scheen te trillen
van de overweldigende ontboezemingen der
vertoornde vrouw. Eindelek richtte Ernestine
het woord tot hem, en het geluid harer stem,
bracht hem met een schok tot de werke
lijkheid terug.
Bevalt het u?«
>Het laatst gedeelte vooral,* antwoordde
hg: »Welk een plotselinge verandering!
Eerst beschouwde ik het als bespottelijk,
maar het laatste tooneel was treffend en
schoon
Hubert is een uitmuntend acteur,* zeide
'ig, »'t was zgn eerste gelegenheid in het
stuk, om zich als zoodanig te onderschei
den, en hg heeft er op meesterlgke wgze
gebruik van gemaakt.*
Te Lorient (Frankrjjk) is oproer geweest.
Een werkstaker uit Hennebout was er ver
oordeeld tot twee maanden gevangenisstraf.
Reeds onder het proces begon het volk
buiten het gerechtshof rumoer te maken.
Toen het vonnis bekend werd, groeide de
menigte aan, zjj richtte zich eerst tegen
gendarm» s die getuigenis a charge hadden
afgelegd, vervolgens tegen de politie en ten
slotte tegen de rechters. Een hagel van
steenen viel op het gerechtshof neer, alle
ruiten werden verbrjjz8ld en de rechters
werden wezenlgk belegerd. De procureur
zond een jongmensch, >,t daartoe over een
achtermuur moest klimmen, naar dex ma-
ritiemen prefect, maar de gevraagde hulp
is tot negen uur 's avonds uitgebleven. Toen
eerst kwamen mariniers aan, die echter on
machtig waren tegenover den zeer grooten
volksoploop. Eerst de bereden artillerie slaag
de erin de rechters te ontzetten. Een rech
ter is gekwetst. Hierna richtte het volk zich
onder het geroep van »lere de anarchie!*
naar de gevangenis, waarvan de poort werd
opengerammeld, barricades werden opgewor
pen, het was een wezinlgke opstand, tot
de ruiters ook hier de orde eenigszins her
stelden. Maar den ganschen nacht bleef het
woelig.
Kapitein Dreyfus heeft den minister van
oorlog, generaal André, een brief geschre
ven, m«t het verzoek, kolonel Du Paty de
Clam te hooren, naar aanleiding van diens
jongste verklaringen.
Du Paty de Clam bleef daarin verklaren,
Met een snelle beweging bracht hg zgn
mond zoo dicht mogeljjk aan haar oor, en
fluisterde
De man zondigde uit liefde voor de vron v.
Was hg toerekenbaar? Zou een vrouw den
man vergiffenis schenken, die haar in haar
eigen belang misleidde zoo zg dat wist?*
Dat kan ik niet zeggen,* prevelde zg,
dat hangt van de omstandigheden af.<
Verschrikt wendde Trent zieh plotseling
om. Een kalose stem fluisterde hem toe:
De vrouw zou vergiffenis schenken, zoo
zg den man beminde!*
Nooit kon iemand ter ongelegener tjjd
gekomen zgn, dan Kapitein Francis, die
voor eenige oogenblikken de ledige zitplaats
had ingenomen, en met een eenigszins spot-
achtigeu lach Trent's verbazing gadesloeg.
Een onbeduidend stak, nietwaar? Ik zou
je wel willen verzoeken, TreDt, mg aan
Miss Wenlermott voor te stellen. Ik mocht
te Attr t kennis maken met haren neef.*
Ernestine lachte hem veelbeteekenend toe.
Het overige gedeelte van het stuk, beant
woordde geenszins aan de verwachting van
het publiek. Reeds bg het derde bedrgf was
Trent's belangstelling geheel verdwenen.
Plotseling scheen er een gedachte bg hem
op te komen. Hg nam een kaart nit zgn
portefeuille, en na er ijlings eenige woorden
op geschreven te hebben, reikte hg haar
aan Lady Tresham over. Deze knikte hem
lachend toe. Daarop greep Trent naar zgn
hoed, en fluisterde Ernestine toe:
>Ik noodig u allen nit, om met mg in
het Hó el Milan* te komen soupeeren. Ik
ga er heen, om het te bestellen.*
dat Dreyfus schuldig was en voegde er bjj,
dat, wanneer de hartstochten niet nog al-
tjjd zoo hevig waren, men tot overeenstem
ming kon komen omtrent een hervatting
van het onderzoek in de zaak, die, volgens
hem, met enkele woorden kan worden ver
klaard.
Bjj Filattiera en Milazzo, benoorden
Spezzia aan de golf van Genua, heeft een
hevige aardbeving plaats gehad, die kerken
en hnizen in groote menigte vernield heeft.
Ook zgn er waarschgnlgk zeer vele men-
schenlevens te batrenren.
Uit Konstantinopel wordt gemeld:
De Porte heeft zich telegrafisch gewend
tot haar vertegenwoordigers bjj de groote
mogendheden, met een verslag van nieuwe
onlusten in de wilajets Uskub, Monastir en
Saloniki. Bulgaarsche benden traehten voort
durend de Mohammedanen nit te lokken tot
weerwraak, maar dank zjj de maatregelen
der overheid hebben die pogingen geen ge-
voD. Dit rondschrijven bevat geen toespe
lingen op Bnlgargë.
Eenige telegrammen van consuls in Mo
nastir, hier langs een omweg ontvangen,
maken melding van grootere roerigheid der
benden in het wilajet, en verergering van
den toestand.
Een buitengewone ministerraad, die zich
met de kwestie bezighield, heeft besloten
tot uiterst strenge maatregelen ter onder
drukking van den opstand. Er zouden Al-
baueezen tegen de opstandelingen in het
veld gezonden worden, maar dit zou onge
twijfeld leiden tot nieuwe moordtooneelen.
Zinovjef heeft Maandag lot de Porte een
vertoog gericht over den toestand in de
Armeensche provinciën. Men gelooft dat
de Russische consul te Erzeroem zeer som
bere rapporten over den toestand gezonden
heeft. Brieven nit Erzeroem, Charpoet en
Bitlis bevestigen dat men daar zeer onge
rust is wegens de dreigende houding der
Koerdenmen zegt dat de overheid in 't
geheim wapens geeft aan de Koerden, on-
dertusschen voorgerende dat de Armeniërs
tot een opstand willen overslaan.
Uit Saloniki dd. 5 Aug.
De telegrafische gemeenschap met Monastir
is nog afgebroken. Een bjjzondere boodschap
per bericht, dat Bulgaren den konak te Kru-
hevo met dynamiet in de lucht hebben la
ten springen, zoodat vjjftig Turken, een
heele troepenafdeeÜDg, gedood zjjn. lntus-
>Dat is een heerlijk idee!* lachte zij
verheugd: »maar bedoelt ge ons allen?*
Waarom niet?*
Hg had zjjn équipage weldra gevonden,
en liet zich spoorslags naar de restaurant
Milan* brengen.
Een sonper voor achttien personen, sir!*
zeide hg tot den directeur.
»'t Is reeds te laat om dit te errangeeren,*
antwoordde dezo, »of u moest met een der
nevenzalen tevreden zjjn.*
De dames geven de voorkeur aan de
groote zaal,* zei Trent op gebiedenden
toon, >en dus moet gg het dahr aanrichten.
Het kan mjj niet te kostbaar zjjn.*
De man maakte een diepe buiging.
»En op wiens naam, sir?*
Scarlett Trent; indien ge mg niet kent,
wil ik zeggen, dat Lady Tresham, Lord
Collis8on en de graaf van Howton tot mjjne
gasten zullen behooren.*
De naam Scarlett Trent alleen was den
directeur meer dan voldoende. De Eagelsche
aristocratie was iets alledaagsch voor hem,
maar een miilionnair ston l immers geljjk
met een halfgod!
Wenscht u ook een extra aanwijzing
te doen ten opzichte der bloemen, Sir?*
Ik wensch die zoo kostbaar en over
vloedig mogelgk,* antwoordde Trent: »ik
heb een banknoot van 100 pond bg mg, en
zal niet grommen, als ik daar slechts zeer
weinig van terug ontvang, maar ik verlang
waar voor mjjn geld!*
•Gjj zult tevreden zjjia, sir!* zei de man
en hg hield woord
Trent bereikte den schouwburg weder,
toen het publiek reeds naar buiten stroomde.
In de vestibule ontmoette hg Ernestine, in
schen verbrandde een rondtrekkende bende
het dorp Dihovo bg Monastir. Er zgn 8
bataljons van Kassovo naar Monastir ge
zonden, drie naar Saloniki.
Uit Sofia dd. 6 Aug.:
De Aatonomia bevat de proclamatie,
waarin de opstand (in Macedonië) wordt
aangekondigd. Hg is algemeen in Saloniki
en Monastir. Alle telegrafische verbindingen
in Saloniki en Monastir heeten verbroken.
Boris Sarafof wordt beschouwd als de aan
stoker van den opstand. Ia bevoegde krin
gen betwgfelt men het gewicht van de be
weging. De bladen zeggen dat de vorst elk
oogenblik kan terugkomen.
Uit Saloniki, dd. 7 Aug. Vier bataljons,
gesteund door artillerie, hebben gisteren
1700 Bulgaren bg Sarowitsj uiteengeslagen.
De vilajet Monastir is in algeheelen op
stand. De opstandelingen hebben boerde
rijen en opbrengsten van den oogst in brand
gestoken. Er hebben verscheidene botsingen
met troepen plaats gehad. Turksche gezinn» n
zgn vermoord. Verscheidene bataljons
trekken tegen Monastir op.
De Roemeensche minister van buiten-
landsche zaken heeft, volgens een telegram
uit Boekarest, een dépêche in cijferschrift
ontvangen, waarin gezegd wordt, dat nu te
Nisj een militair complot tegen Peter I van
Servië is ontdekt. Acht subalterne officieren
en een kolonel nit het garnizoen aldaar
^jjn plotseling verdwenen. Drie ervan zouden
de wjjk genomen hebben naar Turnoe-
Severinoe op Roemeensch gebied, en drie
moeten naar Boedapest gevlucht zijn. De
Roameensche premier he«ft aan den*pre
fect. van Mehedenzi om een uitvoerig rap
port gevraagd.
Aan de Daily Chronicle* wordt uit
Dowson City, in het Engelsche gebied aan
de Joekon-rivier, gemeld dat de ontdekker
van het goudveld bg Klondyke in de nabjj-
htid van de Pelly-rivier een rgke vondst
aan goud gedaan heeft. Het goud schjjnt
er in grooter hoeveelheid aanwezig dan bg
Klondyke. Er is een wilde trek naar het
nieuwe gebied begonnen.
Een troep stakende arbeiders trachtte het
spoorwegvervoer te Kjeff, in Rusland, te
belemmeren. Nadat een sommatie om uit
elkaar te gaan zonder gevolg gebleken was,
werd door de Kozakken vnnr gegeven,
waardoor dooden en gewonden vielen.
gezelschap van Francis. Zjj schenen in een
zeer ernstig gesprek gewikkeld te zgn, doch
zoodra zjj feèm gewaar werden, braken zjj
het plotseling af.
•Ik sprak juist met kapitein Francis over
owe vriendeljjke uitnoodiging,* zei Ernes
tine.
•Ik hoop, dat kapitein Francis er óók
gebrnik van zal maken,* antwoordde Trent
op koeleu toon.
>'t Zal me een genoegen zjjn,« zei deze,
achterblijvende om een sigaar aan te steken.
Het souper was een volmaakt succes,
zooals slechts zelden, zjj 't ook aan vo •-
steljjke partgen, ten deel valt. Al de
hooge gasten vau Lady Tresham hadden
de onverwachte uitnoodiging aangenomen,
en allen waren in opgewekte stemming en
verheugd, dat zjj, na de aren van ingetogen
heid in den schouwburg, zulk een aangename
gelegenheid voor ongedwongen conversatie
vonden. Het sonper als zoodanig liet niets
te wenschen overopgediend in de schitte
rendste zaal van Londen, geleek het een
koningsmaal. Voor Trent was het of bjj
droomde, als hg, achterover in zjjn fauteuil
geleund, het gezehchap gadesloeg; de
gedécolleteerde dames, wier juweelen schit
terden in den zacht-rooden gloed der tal-
looze electrische rozettende pyramidea
van purperen en witte bloemen, tusschen
het blinkende zilver, en de met vonkelenden
wjjn gevulde glazen. De zachte strjjkmuziek
op de tribune Bmolt ineen met de liefeljj ke
vrooljjke stvmmen der dames.
Wordt vervolgd).