Het Land van Heusden en 4llena, de Langstraat en de Bommelerwaard.
Slechte lucht ei Ie gezondheid.
DE ERFENIS,
voos
Uitgever: L. J. VEERMAN, Heusden.
M 2249.
WOENSDAG 9 SEPT.
1903.
•^L
UWQ VAN ALTEN*'
Dit blad verschijnt WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementsprijs: per 3 maanden f l.OO.
franco per post zonder prjjsverhooging. Afzonderlijke
nummers 5 cent.
Adyertentien yan 16 regels BO et. Elke regel
meer 7% ot. Groote letters naar plaatsrnimte.
Adyertentien worden tot Dinsdag- en Vrjjdagavond
ingewacht.
In het „Handelsblad" komt van de
hand des heeren P. een lezenswaardig
artikel voor over het gevaar van slechte
lucht, waarin er weder op wordt ge
wezen, hoe noodig een flinke luchttoe
voer steeds is, en waaraan wij het vol
gende ontleenen.
Pettenkofer, de grondvester van de
leer der ademhaling en der lucht ver-
versching, heeft onderzocht, hoe groot
de verontreiniging is, door onze uit
ademing in de lucht rondom ons teweeg
gebracht. Een volwassen mensch ademt
per uur ongeveer 22 liter koolzuur uit.
De lucht zelve bevat 0,3 op de duizend
deelen; boven 1 op de duizend wordt
ze schadelijk voor de inademing, der
halve 0,7 liter mag er op de 1000
liter of één kubiek meter nog bij. De
22 liter die wij uit onze longen in de
lucht brengen, brengen dus 30 kubiek-
meter lucht juist op de geoorloofde
grens en het is daarom de hoeveelheid
die wi) per uur behoeven. Nam men
plaats in een hermetisch gesloten kamer
waarin 30 kubiek meters lucht, dan
zou men het juist een uur volhouden
alvorens van het luchtbederf hinder te
krijgen en ten laatste te bezwijken.
Doch onze kamers zijn nimmer herme
tisch gesloten, muren ramen en deuren
laten lucht door en doen ons altijd de
gemeenschap met de buitenlucht behou
den. Vooral die natuurlijke ventilatie
door de muren is niet zoo gering, en
dezelfde Pettenkofer heeft gevonden,
dat bij goed gesloten deuren en vensters
en een temperatuurverschil van 18 gr.
O. tusschen binnen en buiten, de lucht
door de muren heen in een uur geheel
ververscht werd. In Pettenkofers hamer,
die een inhoud had van 75 kubiek meters,
kwam door muren en toevallige ope
ningen evenzooveel per uur naar binnen.
Als hij de kachel hard opstookte en
alle deuren en vensters openzette, steeg
de luchttoevoer maar met 25 pCt., en
als hij daarentegen alles, zelfs de sleu
telgaten, dichtstopte, was de daling niet
grooter dan 28 pCt. Door de muren
alleen passeerden dus 54 kubiekmeter.
Bij een temperatuurverschil van 4 gr.
echter kreeg hij maar een luchtwisse-
ling van 22 kubiekmeter en het open
zetten van een groot venster kon die
maar met 20 meter verhoogen.
Men zou kunnen veronderstellen, dat
in slecht gebouwde woningen der armen
FEUILLETON.
(l
Op een warmen avond in September 1896
gebruikten Dr. Martin, onze scheepsdokter,
en ik, ons diner in het Caulfield Hotel in
Melbourne. D« »North Star* zou den vol
genden dag de reis naar Engeland aan
vaarden, en over alles en nog wat discas-
sieerende, kwam ons gesprek als van zelf
op de reizigers, die wjj op de boot ver
wachtten en de avonturen, die wg wellicht
weer zouden beleven.
Wg waren jaist op 't punt om van tafel
op te staan, en in ean andere zaal onder
't genot van een sigaar een kop koffie te
gaan gebruiken, toen ik Martin plotseling
half luid hoorde zeggen:
>Als hg dat nu niet in eigen persoon is,
dan is het toch zeker zjjn schim.c
»Wat zegt gjj toch!* riep ik uit, zjjn
blik volgende.
»Ziet gg dien heer, die rechts van u zit
een donker gelaat met pikzwart haar?
Dat is öf mjjn oude vriend Dudley Wilmot,
öf diens schim. Ik heb Wilmot in geen
jaren gezien, en ik begrgp niet, wat hg hier
te maken heeft. Ik heb hem 't laatst in
Londen ontmoet; 't is een alleraardigste
jonge maD, maar hg heeft wel wat wilde
haren. Ik geloof, dat hg zich schuldig heeft
gemankt aan een jeugdige dwaasheid, die
op zichzelf eigenljjk niets beteekent, maar
de natuurlijke ventilatie nog veel grooter
is, en het krachtigst haar invloed zal
doen gelden. Dit voordeel echter wordt
door de wijze van bewonen geheel te
niet gedaan.
Onlangs was de heer P. in de gele
genheid eenige bij uitstek gebrekkige
woningen te zien in het Hollandsche
veld by Hoogeveen, en deze waren zoo
doorluchtig, dat men hier en daar den
vrycn hemel boven zich zag en een
enkele bewoner in zyn bed maar door
een turf, die men gemakkelyk weg kon
nemen, gescheiden was van de buiten
lucht. Een toestand die dus weer zoo
extreem was naar den anderen kant,
dat er van een beschutting tegen de
lucht van buiten, waarvoor een woning
toch moet dienen, haast geen sprake
meer kon zyn, maar waarvan het voor
deel, dat men er dan nog van zou
kunnen hebben, te niet werd gedaan
door de omstandigheid dat de lucht in
het vertrek door allerlei luchtjes, en
vooral door den scherpen rook van
smeulend nat hout, zóó verontreinigd
was, dat iemand die er niet aan gewend
was, het er geen oogenblik in uit kon
houden.
Daar was dus het nut van een maxi
male natuurlyke ventilatie verloren ge
gaan, en in de gewone stadswoningen
der armen zal dat nog veel meer het
geval zyn. En in die woningen komt
dus ook de nadeelige invloed van een
slechte inademingslucht op de gezond
heid het duidelijkst aan het licht.
Zie de meeste kinderen, uit gebrekkige
hutten op het platteland. Ze spelen en
dartelen om de hut als wolken van
gezondheid en men verbaast zich over
hun uiteriyk.
Een Engelsch geneeskundige vond in
zijn praktyk bpna uteeds de lichte ge
vallen bg zieken, die leefden en sliepen
in luchtige ruime kamers, en de zware
gevallen als gevolg van gebrekkige
luchttoevoer.
Een voorbeeld uit de velen:
By een veldtocht in Afghanistan
moest een leger overwinteren. De artil
lerie sliep in tenten, de infanterie in
barakken. De laatste werd zwaar ge
teisterd door longontsteking, en wel des
te sterker, naarmate de barakken meer
overvuld waren; de eerste bleef van
ziekte vry, Een compagnie infanterie,
die zgn familie toch genoopt heeft hem
buiten 's lands te zenden. Bg den hemel
hg is 't; hg heeft ons ook opgemerkt en
komt reeds naar ons toe.*
Terwgl Martin nog sprak, tral een groote,
breedgeschouderde jonge maa glimlachend
op ons toe.
»Wel, Dudley! Waar in de wereld komt
gjj vandaan?* zeide Martin opstaande en
hem de hand schuddende. >Maar laat ik je
eerst voorstellen aan den heer Conway.*
Wilmot maakte een bniging en nam bg
ons plaats.
»Ik ben pas eergisteren nit Queensland
aangekomen,* zeide hjj. »En ik heb al heel
wat doorgemaakt, sedert ik u vjjf jaar ge
leden bjj mgn oom heb ontmoet.*
»Wat hebt gjj al dien tgd gedaan?*
»Ik heb als naar gewoonte den geheelen
aardbol afgereisdmaar ik begin er nn
meer dan genoeg van te krjjgen. Ik ga
morgen op reis naar Engeland. En zjjt gjj
nog altjjd dokter op de »North Star?*
»Ja.<
»Dat treft heerljjk, want ik reis ook met
die boot. Ik begin werkeljjk te gelooven,
dat alles mg nn medeloopt,* zeide hjj op
gewonden.
»Wat ziet gg er opgewekt uit,* zeide
Martin; >gg hebt zeker een buitenkansje
gehad.*
»Gjj wilt zeker wel eens vertrouwelijk
met elkander spreken,* zeide ik opstaande.
»Hoegenaamd niet,* riep Wilmot nit;
>het zon mg integendeel zeer aangenaam
zgn, als gjj ook wildet luisteren, mjjnheer
Conway.*
»In dat geval zal ik met genoegen deel-
in goede woningen ingekwartierd, kreeg j
de ziekte evenmin en toen de soldaten
beter gelogeerd waren, hield ze geheel op.
Wat in bedorven lucht het eigenlijke
schadelijke element is, weet men niet.
Het groote gehalte aan koolzuur, op
zich zelf niet. Op plaatsen waar een
veel grooter gehalte aan koolzuur in de
lucht is, b.v. gistfabrieken, vertoeft men
zonder nadeelige gevolgen. Het kwade
is de uitademingslucht in haar geheel
en vooral ook de geproduceerde warmte
en waterdamp. Het directe gevaar voor
de gezondheid, dat er uit voortvloeit,
vraagt niet alleen de aandacht, doch
ook het indirecte gevaar door den ver-
zwakkenden invloed, dien het heeft op
het lichaam. Alle ziektekiemen gedyen
in de lucht, die slecht is voor den
mensch.
De schryver zegt hier nog eenige
woorden over de alkoven in vele wo
ningen en, haalt dr. Sonderegger aan
De armen liggen dikwijls achter kisten
en kasten en in hoeken, die in het ge
heel niet te ventileeren zijn. Maar om
van hun kant niet minder doodsver
achting te toonen, bouwen de gegoeden
zich alkoven, die juist denzelfden dienst
doen en die in het byzonder voor de
verspreiding der longtering uiterst ge
schikt zyn.
Laat ons frissche lucht hebben in
onze woningen, voorwaar het beste mid
del om ziekten daaruit te houden.
De verantwoordelijke redacteuren van de
drie socialistische kranten Leipziger Volks
zeitung, Altenburger Volkszeitung en Mul-
denbacher Volkszeitung zgn, op een aan
klacht wegens majesteitsschennis, ia hech
tenis genomen. Het beleedigende bericht
heeft eerst in de Leipziger Volkszeitung ge
staan en is daaruit overgenomen door de
twee laatstgenoemde bladen.
De kreitsen Dnderstadt en Northeioa, in
Hannover, zjjn door verschrikkelijke hagel
buien geteisterd. Op een uitgestrektheid
van 450 H.A. is de te velde staande tabak
voor twee derden vernield. Men spreekt van
ha^elsteenen, als een vuist zoo groot.
Te Desingerode is geen vensterruit heel
gebleven.
Een reeds lang vergeten geschiedenis van
een ritneelen moord, die zes jaar geleden
den kreits Arnswalde (Dnitschland) in rep
en roer bracht, is thans opgehelderd. Daar
nemen aan het gesprek,* hernam ik opnieuw
plaats nemende.
»'t Is een allerzonderlingste geschiedenis,*
begon hjj. »Ik heb moeilijke tjjden doorleefd,
en ik heb heel wat vervelende baantjes moe
ten aanpakken krantejongen, winkelbe
diende, stalknecht, huurkoetsier dan op
een zomer begon het mjj mede te loopen
en kocht ik een klrine schapenfokkerij. Een
jaar lang ging alles uitstekend - water en
gras in overvloed, en een groote voorraad
wol. Daarop kwam verleden jaar de droogte,
en dan plotseling de stortregens. Dat is hier
bjjna altjjd zoo. 't Is hier altjjd luk of raak
met het weer; en ik verloor natuurljjk al
wat ik bezat. De vorige maand ging het
mjj zelfs zoo slecht, dat ik mgn woning
moest verhuren, en ik dacht dat ik geen
penny meer over zon houden. Maar nn
jaist veertien dagen geleden, terwgl mgn
vrouw en ik ons avondeten gebruikten, keek
zjj plotseling verrast op nit de courant en
las mg een advertentie voor uit een blad,
dat wg uit Brisbane hadden ontvangen.
Onder het spreken haalde hjj een courant
nit zgn zak, reikte haar toe aan Martin en
verzocht ons ze in te zien.
»Dat is de paragraaf,* zeide hjj.
Martin las het volgende voor:
Wanneer Henry Dudley Wilmot, de
zoon van David Wilmot, van Grey Towers,
Winchester, Engeland of Dr. Albert Dol-
lory, zgn neef, die beiden Engeland ver
lieten, in 1891, in correspondentie willen
treden met Fisher Sands en Co., procureurs,
Long Street, Melbourne, znllen zij een be
richt vernemen, dat hun zeker zeer aange
naam zal zgn. Er zal een belooning worden
was het drie-jarige zoontje yan een boer
in het dorp Mienken verdwenen zonder
eenig spoor na te laten, en aangezien de
kreits Arnswalde, die jaren lang door Ahl-
wardt in den Rjjksdag is vertegenwoordigd,
een geschikt terrein voor dergeljjke fabeltjes
was, beschuldigde men de Joden dat zjj de
hand in het spel hadden en moesten dezen
op verschillende plaatsen mishandelingen
verduren. Na zes jaren heeft de houtvester
Janke nu op zgn sterfbed bekend dat hjj
het jongetje, toen het in het bosch speelde,
voor een stuk wild aangezien en neergescho
ten had. Uit angst voor ontdekking begroef
bg het lgk in het bosch. Men zal het daar
na gaan zoeken.
De geheele schade in Silezië, door het
hooge water aangericht, wordt thans op
20 millioen mark geschat. Er hebben 81.000
H.A. akkerland onder water gestaan. Met
1 October znllen groote sommen aan de
noodljjdende bevolking betaald worden, om
de betaling van alsdan vervallende hypo
thecaire rente mogeljjk te maken.
Tegen den D-trein, die Yrjjdagavond om
half tien uit Frankfort naar Berljjn was
vertrokken, is bjj Mnhlheim een aanslag
beproefder lag een geweldigo spoorstaaf,
12 M. lang en 10 centenaars zwaar, over
den weg. Een wegwachter bracht den trein
die met een snelheid van 70 KM. iu het
nnr reed, nog bjjtjjds tot stilstand, en ver
hoedde zoo een groot ongeluk. De justitie
is dadeljjk een onderzoek begonnen.
De »Kölnische Ztg.« verneemt uit Nisj
dat duar 30 officieren in hechtenis zgn ge
nomen, bij wie men een proclamatie ge
vonden heeft tegen de koningsmoordenaars.
De beweging bljjkt aanhangers in alle gar
nizoenen te hebben.
Naar men verzekert, hoopt men in Servië
algemeen dat koning Peter, die bjj het volk
en het leger bemind is en tegen wien zich
de haat onder de officieren die thans met
de koningsmoordenaars willen afrekenen,
niet richt, er in zal slagen, zonder nienwe
inhechtenisnemingen de geschillen bjj te
leggen. Intusschen loopt het gerucht, dat
te Belgrado, Nisj, Kragoejewats en Negotin
ook burgers gevangen zjjn gezet.
Een later telegram uit Belgrado meldt nog:
De ministerraad heeft besloten het geheele
garnizoen te consigneeren. Sommige avond
bladen zeggen dat voornameljjk jonge offi
cieren van de ruiterjj in hechtenis zgn ge-
gegeven aan dengene die mededeeling kan
doen omtrent hun verblijfplaats.*
»Wat zou dat beteekenen?* zeide Martin.
»Dat zal ik u zeggen,* hernam hjj. »Zoo-
als gjj allicht zult begrjjpen, begaf ik mjj
zoo spoedig mogeljjk naar Fisher en Co. Zjj
lieten mjj een brief zien van hnn firma in
Engeland, met het verzoek om ons op te
sporen. Gjj weet misschien, dat ik nooit
meer iets uit Engeland hoorde. Mgn vader
wilde niets meer van mg weten en verbood
ieder aan mg te schrgven. Het schjjnt, dat
mjjn vader verleden jaar overleden is, en
zooals ik verwachtte, heeft hg mjj geheel
onterfd. Maar mgn oude oom, de broeder
van mijn moeder, William Seaforth, een
echte zonderling, naar toch door en door
goedhartig, stierf drie maanden geleden en
vermaakte in zgn testament al zgn bezit
tingen aan mg of aan zgn anderen neef,
Dr. Albert Dollory, indien een van ons bei
den er vóór den 14den November van dit
jaar zgn aanspraken op deed gelden. Indien
wjj geen van beiden vóór of op dien dag
op het kantoor van Lincoln's Inn versche
nen, verviel het geld aan het St. Thomas-
Ziekenhuis. Nu moet gg weten, dat niemand
wist of wg nog een van beiden in leven
waren, want Dollory had ongeveer tegeljjk
met mjj Engeland verlaten. En verder staat
er in het testament, dat diegene van ons
beiden, die het eerst in Engeland komt en
zgn aanspraken op de erfenis doet gelden,
het geld in eigendom moet ontvangen
een groote som moet het zgn, ongeveer
zeventig dnizend pond, naar ik hoor.*
>Mjjn hemel! Dat is de moeite waard,*
zeide ik. >En hebt gg iets vernomen om-
nomen, wegens insubordinatie en op last
van generaal Ianovits, den bevelhebber van
da Mora-divisie. Andere kranten beweren
daarentegen dat de inhechtenisneming ge
schied is, omdat de officieren verzoekschrif
ten rondzonden, waarin zjj den Koaing
voorwaarden stellen met betrekking tot de
officieren die op 11 Juni het pronuncia-
miento verwekten. Onder de in hechtenis
genomen officieren bevindt zich zekere So-
lovits, een gewezen adjudant van Alexander,
en een neef van den vroegeren minister
Todorovits.
D3 correspondent van de »Matin« sehrgft
aan zjjn blad een en ander over de sinds
15 Aog. jl. verdwenen Londenscbe doctores
miss Hickman. Zooals men weet, was deze
verbonden aan het Londensche »Royal Free
Hospital*. Zjj was er gekomen op Yrjjdag
14 Augustas en den volgenden dag ver
dween zjj spoorloos. Alom is haar portret
op groote schaal verspreid. Onwaar is ge
bleken het gerucht, dat miss Hickman, toen
zjj vertrok, haar mantel aan had, want
dit kleedingstnk is thans teruggevonden in
de vestiaire van het gasthuis.
De directie van het ziekenhuis looft
f 1250 uit voor het terugvinden van de
verdwenen doctores; de valer van miss
Hickman een geljjke som. Uiterst mysterieus
bljjft deze zaak au de meeste fantastische
gissingen worden gewaagd. Beweerd is o. a.
ook al, dat miss Hickman van boord van
een schip zou gesprongen zjjn, maar de
waarheid zoekt men steeds vruchteloos.
Voor de zooveelste maal heeft men een
ondoordringbaar pantser uitgevonden. Thans
is het een Italiaan, die te Rome proeven
heeft laten nemen met zgn vinding. Eerst
stootte men met een dolk op het pantser;
de dolk boog om, zonder door het pantser
heen te dringen, ofschoon dit slechts 5
millimeter dik is. Toen schoot men met
revolvers op het pantser; de kogels stuitten
er op af!
Als dit alles waar is, dan heeft die Ita
liaan werkeljjk een groote uitvinding ge
daan, waarvoor vooral de grooten der aarde
hem dankbaar znllen zgn.
De Italiaanscbe regeering heeft beslag
gelegd op het socialistische orgaan >Avanti«,
dat de bevolking uitnoodigt te manifesteeren
tegen den Czar, gedurende zjjn aanstaand
bezoek. Alle troepen zgn onder de wapenen
geroepen.
trent uw neef?*
Dollory is gisteren komen opdagen,*
zeide Wilmot, »en ik veronderstel, dat hjj
ook met de »North Star* naar Engeland
zal gaan.*
Een oogenblik zwegen wjj alledrie; daarop
zeide Martin
»Ga weer zitten, Hal, en luister eens
naar mjj. Gjj moest van avond reeds aan
boord gaandan kunnen wjj samen de pas
sagierslijst nakjjken en zien of Dollory's
naam er op staat. Weet gg misschien iets
van hem? hebt gjj hem ooit ontmoet?*
»Ik heb hem zelfs nooit gezien, maar
des te meer heb ik van hem gehoord. Twee
jaar geleden vernam ik iets zoo vreeseljjks,
dat ik haast niet kan begrjjpen, dat hjj
ooit weer in Australië durfde komen. Men
zegt, dat hg een zjjner arbeiders doodge
ranseld heeft, en dat de vrouw van dien
ongelukkigen man van droef heid krankzin
nig is geworden en gestorven.*
Als hjj n maar geen kwaad doet,* zeide
ik onwillekeurig.
>Ja, dat is het juist; dat zal hjj probeeren.
Ik moet steeds om eu bjj hem zgn en mjj
op alles voorbereid houden.*
>Wat is hjj?< zeide Martin eensklaps.
>Hg heeft in de medicjjnen gestudeerd,
maar ik geloof dat hjj niet hard heeft ge
werkt. Hg heeft zoowat de geheele wereld
rondgereisd; een tjjdlang is hg in het bin
nenland geweest, maar na die zaak met den
inboorling, durfde hg daar niet weer te
komen. Ik hoor, dat hjj in den laatsten
tgd voortdurend heeft rondgezworven tus
schen Singapore, Hong-Kong, Colombo,
Port-Saïd, enz.* (Wordt vervolgd
Echter, tegenover dezen slechten in
vloed staat meestal de gelukkige om
standigheid, dat de bewoners maar wei
nig in de woning vertoeven, eigenlyk
maar om te eten en te slapen.
Buitenland.
TTi IIWM ■■I—Wil —MM I UB—WM li II'I HM
