PlaatMl^k Nieuw».
HEUSDEN, 5 Aug.
De jacht op klein wild, wordt geopend
op Zaterdag 27 Augustus 1904, met zons-
opganr, met uitzondering ran die op hazen
«n fazanten, waarvan de opening wordt
bepaald op 1 October d. a. v. met zonsop-
De lange jacht (met windhonden) mag,
gedurende open jachttjjd worden uitgeoefend
des Dinsdags en des Zaterdags ran elke
week.
De overige jachtbedrijven, met uitzonde
ring van het weispel van kwartelen met
Bte«kearen of vliegnetten alsmede van de
jacht op grof wild, volgens de bepaling van
art. 2 van het Provinciaal Reglement op
de uitoefening der jacht en visscherjj in de
provincie Noord-brabant van 18 November
1889 (Provinciaalblad van 1890 no. 6),
zjjn op alle dagen dsr week geoorloofd,
behalve des Zondags.
De jaeht op klein wild wordt gesloten
op 31 December 1904 met zonsondergang
met uitzondering vac die op patrijzen, welke
gesloten wordt op 30 November 1904 met
zonsondergang een en ander tenzjj die tijd
stippen nadsr worden vervroegd.
Geoorloofd big ven de volgende jachtbe
drijven, te weten
1. Het schieten van houtsnippen tot 1
Februari 1905, doch alleen door honders
van groote jachtakten, bg jachten op
schadeljjk gedierte, waartoe, ingevolge de
artt. 16 of 26 der jachtwet, consent of
buitengewone machtiging is verleeHd.
Het weispel van kwartelen met steekga-
garen of vliegnetten, deze laatste met staken
in den grond bevestigd, van 15 Maart tot
1 Juni 1905.
Naar wjj vernemen, wordeH de zalen
in het stadhuis, met het oog op het bezoek
van het Koninkljjk Echtpaar, daar de firma
Allan ft Co. nit Rotterdam gedrapeerd.
Tegenover het portret van Hare Majesteit,
komt het portret van Z. K. H. in admiraal-
nniform, peinture Bogaerts, waardoor het
een waardig geheel vormt, voor de ontvangst
der Hooge gasten.
- Bg Kon. besluit van 29 Juli zgn
benoemd in de provincie NoordbrabaDttot
heemraad van het waterschap de Hooge
Maasdjjk van Stad en Lande van Hensden
c. a., H. van Laarhoven te Oud-Heusden
tot lid van het dagelgksch bestuur van het
waterschap de Eethensche en Meenwensche
Zeedgk M. Smits te Eethen en J. L. Sprong
te Meeuwen tot lid van het dagelgksch
bes; uur van het waterschap Hei- of Moer
dijk en polder van Drunen L. Brok en J.
van Santen, beiden te Drunen.
WERKENDAM. Met genoegen melden
we, dat de heer A. Wink het diploma
boekhouden van de rsreeniging «Mercurius*
heeft behaald.
BIESBOSCH. De uitslag der vissche-
rjjen was deze week wat die met de aal
fuiken aangaat middelmatig en die met de
zegens en schutnetten minder.
Beneden en op de Merwede werd weinig
zalm gevangen.
ALMKERK. In de Ned. Herv. kerk
alhier hoopt a.s. Zondag voormiddag op te
treden ds. E. Raams te Hoek.
LUSSEN. De handel in fruit begint
levendig te worden. De beste vroege peer-
soorten worden verkocht tegen f 6 h f 7
de mindere qualiteiten f 4 a f 5 per HL.
NIEUWEN DIJK. De oudste ingezetene
alhier, de wed. Boom, is overleden. Ze be
reikte den hoogen leeftgd van 96 jaren.
DE WECKEN. De timmermansknecht
J. van Brenge), werd door de hitte zoo over
mand, dst hjj bjjna bewusteloos neerviel, het
werk vanself moest staken, en eerst 's avonds
huiswaarts kon.
ANDEL. De knecht aan de sluis alhier,
kreeg op het onverwacht (en klap van een
zwengel in zgn nek, waardoor hg direct
bewusteloos neerviel. Het bleek gelukkig
dat het meer schrik was, dan aangebrachte
verwonding, die hem deed vallenzoodat dit
incident alweder gelnkkig afliep.
Ter gelegenheid van het a.s. bezoek
van H. M. de Koningin zullen de school
kinderen voorafgegaan door het fanfarecorps,
op eene daarvoor gemaakte en versierde
tribnne, aan het veer, waar de boot met
de Hooge gasten langzaam zal passeer en,
worden opgesteld om H. M. een toepasseljjk
lied toe te zingen.
WIJK. Woensdagavond overkwam den
schipper C. V., dekknecht van de stoom
boot Beurtmanalhier, een ernstig onge-
lnk. Terwjjl het vaartuig te Andel door de
sluis werd geschut, zou V. een kurken zak
tusschen de boot en een aangrenzenden
paal laten zakken, ten einde een botsing te
voorkomen. In plaats van den knrk, werd
echter zjjne hand er tnsschen geklemd.
Zwaar gekwetst moest hg per rgtuig wor
den vervoerd. Dr. Schmitz te Veen verleende
de eerste geneeskundige hulp.
Onze onderwgzer, de heer Qaik, slaagde
gisteren voor de hoofdonderwgzersacte te
's- Bosch.
AALBURG. Tot ons genoegen kannen
we meiden dat onze onderwgzer, de heer
M. van Rjjswjjk, deze week te Bosch is
geslaagd voor de hoofdacte.
RIJS WIJK. Onze Burgemeester, de heer
J. H. vau Ouwerkerk, hoopt 15 Ang. den
dag te herdenken waarop bg vóór 25 jaar
tot Burgemeester van Giessen en Rjjswjjk
werd benoemd.
In de maand September zal het eveneens
25 jaar geleden zgn, dat ZEA. aldaar zjjne
functie als Burgemeester aanvaardde.
SLEEÜWITK. Predikbeurten op a.s.
ZondagNel. Herv. kerk (voorm.) ds. Visch.
Ger. kerk (voorm. en 's av.) ds. Davelaar.
Jl. Donderdag maakte een aantal
leerlingen der Bjjz. school alhier per stoom
boot «Mercnrius* een uitstapje naar Rot
terdam en bezocht daar de Diergaarde.
ZALTBOMMEL. Dinsdagnamiddag over
kwam de heer J. Rit op deu Gamerschen
djjk, alhier een ernstig ongeluk doordat hg
met zgn stoomfiets reed tegen den met een
paard bespannen schilders wagen van Van
Kampen. De heer Rit werd meters ver weg
geslingerd en werd in bewusteloozen toe
stand in hotel «Tivoli* binnengebracht. Dr.
De Wit verleende de eerste hulp. Uit het
onderzoek bleek dat genoemde heer R. een
ernstige, hevig bloedende buikwond had be
komen, ook waren de banden verwond, ander
mogelijke inwendige kneuzingen konden
nog niet worden geconstateerd.
Na tot bewustzjjn te zgn teruggekeerd,
kon de patiënt per rgtuig naar huis worden
vervoerd. De toestand blgft zorgwekkend.
Het rgwiel heeft veel schade hekomen.
Van Kampen ondervond geen nadeel door
dit ongevaL
Hoe goed het zou zgn dat het zwem
bad dageljjks voor niet-betaleudon eenigen
tgd kon worden opengesteld, bleek gister
middag. L. Sterrenberg, achter de werf
aan het baden, zakte plotseling in de diepte.
Aan ee» boven water uitstekende hand be
merkte de daar ook aanwezige Jan v. O.
het oageval, deze sprong te water en bad
zoo nog het geluk, den onvoorzichtigen
knaap te redden.
De warmte was gisteren oorzaak da*
A. van Os, werkzaam bjj den heer P. al
hier, in de Boschstraat bewusteloos neer
stortte; de patiënt is onder behandeling van
een geneesheer.
BOMMELERWAARD. De uitkomsten
der zalmvisscherjjen op de Waal en de Mer
wede waren in de laatste 8 dagen vrg
gunstig. In het traject van Tiel tot Won-
drichem werden gevangen 31 zalmen, bg
Gorinchem 18 en te Hardinxreld 19 stuks.
Bovendien bemachtigden de visschers 8 sten-
ren die van f 10 tot f 96 per stak opbrach
ten. De besomming aan andere rivier- en
poldervisch daarentegen was weinig loonend.
Zalm deed f 1.10—f 1.55, St. Jacobjes f 0,85
f 1.35 per l/9 K.G.
liet koninklijk bezoek aan
Moord Brabant.
Men schrgft uit 's Hertogenbosch
Geljjk bekend is zullen H. M. de Konin
gin en Z. K. H. Prins Hendrik op Don
derdag 18 Augustas e.k. een bezoek
brengen aan den «Nieuwen Maasmond*,
en zal H. M. bg die gelegenheid te Andel
een gedenknaald onthullen, in tegenwoor
digheid van vele aanzienlijke genoodigden.
Nu het is te verwachten, dat het vorste-
ljjk Eehtpaar door een aantal personen nit
alle oorden des lands in werkelijkheid of
in gedachten zal worden gevolgd op dien
tocht welke een ware feesttocht belooft te
zjjn, geven wjj hier eenige bijzonderheden
omtrent de plaatsen, welke de eer zullen
hebben de hooge gasten gedurende oen
kor teren of langeren tgd op haar grond
gebied te ontvangen.
Zooals reeds vroeger is medegedeeld,
wordt de reis van den Bosch uit tot
Heusden per rgtuig en voor het overige
gedeelte, alsmede wat de terugtocht betreft,
par stoomboot ondernomen. De eerste ge
meente, van den Bosch uit te bereiken, is
dan Cromvoirt, een dorp dat in 1505 door
Hertog Filips verpand, kort daarna door
de stad 's Hertogenbosch gelost werd en
waartoe het gehucht Deuteren behoort, dat
aan den grooten weg ligt, terwgl het dorp
zelf op aanzienlijken afstand daarvan wordt
gevonden. Deuteren is in de geschiedenis
vermaard, wjjl daar in 1566 de eerste in
die streken gehouden Hervormde predi
katie is gehouden door Cornelis van Diest;
de tegenwoordige herberg aldaar wordt
aangewezen als het huis, dat de boerderij,
waarin de godsdienstoefeningen der Her
vormden toen zgn gehouden, heeft vervan
gen. Het groote bosch te Deuteren is in
1329 en volgende jaren door de regeering
van *s Hertogenbosch met goedkeuring van
Hertog Jan III van Brabant uitgeroeid.
Een mooie grintweg, die bg hoogen water
stand, zooals men die tot nog toe des
winters om den Bosch kent, maar met de
opening van den «Nieuwen Maasmond*
wel tot het verleden zal behooren, evenals
heel den omtrek, zoover het oog reikt,
onder water staat, voert naar het dorp
Vlijmen, de moestuin van Noord-Brabants
hoofdplaats, en een der schoonste dorpen
van de «Langstraat* of «Langestraatc, de
welbekende njjvere streek, die daar begint,
zich in Westeïgke richting uitstrekt en een
achttal dorpen bevat, waarvan Waalwijk
het voornaamste en Raamadonk het laatste
is. Volgens oude brieven is Vlijmen om
streeks het jaar 962 door Heer Robert III
van Heusden gebouwd en ofschoon Hertog
Wenceslaus en Hertogin Johanaa van
Brabant in 1356 erkend hadden, dat
Vlgmen tot Holland behoorde, beweerden
vele Brabanters het tegendeel, welk geschil
tot vele vijandelijkheden aanleiding gaf en
den 18en Oct. 1373 door vjjf scheidsman
nen in Hollands voordeel werd beslist. Dit
echter schjjnt den Bosschenaren niet naar
den zin te zgn geweestzjj toch staken
Vlgmen in brand, maar werden den 19en
Augustus 1374 verplicht den Hollandschen
Graaf voldoening te geven. Nog tweemaal
brandde het dorp af; eens in 1543 door
kwaadwilligheid der Gelderschen en later
in 1746, op den 2en April door onbekend
gebleven oorzaak. Ditmaal bleven echter
da toren en de kerk der Hervormden,
zoomede enkele woonhuizen, gespaard.
Op ongeveer een half nur gaans van
Vljjmen ligt het dorp Nieuwkaik, eene
heerlijkheid, in 1383 door Jan van Cuyk,
Heer van Hoogstraten, aan Bondewjjn
Kuyst van Wjjck uitgegeven en gedurende
vele eeuwen achtereen leenroerig aan het
Prins-Bisdom Luik. In de oorlogen met
Spanje werd Nieuwkaik als neutraal grond
gebied beschouwd, tot de Staatschen er na
den Munsterschen Vrede een Hervormd
predikant berispen. En alhoewel tegan
deze aanstelling werd geprotesteerd, ging
de kerk toch tot de Hervormden over eu
werd Nieuwkaik onder de Vereenigde Ne
derlanden getrokken. Dan 2en Juni 1746
heerschte ir een zware brand, die ook de
kerk verteerde, we'ke,bor de Hervormden
herbouwd, na de Omwenteling van 1795
weder aan de Roomsch-Katholieken terug
keerde.
Na Nieuwkaik met Onsenoort een fraai
kasteel, sedert kort het eigendom van
Fransche paters, volgt Drunen door Dirk
van Altena in 1232 aan den Hertog van
Brabant afgestaan onder voorbehoud t ju
tiendrechten en <mo jaargeld van 185 Mark.
Het kasteel vaa Drunen is iD 1799 door
brand vernield en niet meer opgebouwd.
In 1861 ia de Hervormde Kerk, die in
1421 de stormen vau den St. Elizabeths -
vloed weerstond geheel vernieuwd.
Van Drunen loopt de weg naar Heusden
in Noordelijke richting en eerst door Els-
hont, dat in vorige eeuwen een sterk kasteel
en het Cistercië„«er nonnenklooster «Ma
rie udouk* bezat. Elshout maakt deel uit
van de gemeente Oud-Heusden, waar de
Evangelieprediker Switbert reeds in de
zevende eeuw een kerk stichtte. Oudtjjds
stond er ook een kasteel, dat in 1589 door
de Spaansche soldaten is verwoest, en of
schoon later weer opgebouwd, op het einde
der 18e eeuw voor goed ten onder ging.
De bouwvallen der Hervormde kerk, welk
gebouw in 1795 door de bezetting van
Heusden, tgdens de belegering dier stad
door de Franschen werd platgeschoten, zgn
in 1822 opgeruimd. In het najaar van
1202 is te Oad-Heusden slag geleverd
tusschen Hertog Hendrik I van Brabant
en Graaf Dirk VII van Holland, waarin
laatstgenoemde werd overwonnen en ge
vangen genomen.
Van Oad-Heusden komt men in het
stadje Hensden, oorspronkelijk een deel van
het Graafschap Teisterband, later afwisse
lend een leen van Clave, Brabant, Gelder
en Holland. De overlevering zegt, dat de
heeren van Hensden van de Graven van
Cleve afstammen.
Nadat de heerschappij ovar Hensden lang
een twistappel tussijhen Holland en Brabant
was geweest, stond Hertogin Johanna in
overeenstemming met haar man Wenceslaus
van Luxemburg, de heerlijkheid in 1357
af aan Graaf Willem VI van Holland.
Niettemin bleven de opvolgende Hertogen
van Brabant gehouden om bg hunne bigde
inkomste te beloven, dat zjj de hserlgkheid
bg Brabant zouden honden, terwgl de
Hollandsche Graven van hunnen kant
moesten bevestigen, dat zjj Heusden bjj
Holland zouden bewaren. Tot 1798 bleef
het Land van Heusden bg Holland na
dien tgd behoorde het tot het «Departement
van den Dommel.* In 1801 kwam het
aan het «Departement van Holland*. In
1807 werd het verdeeld tnsschen Maasland
eu Brabant en in 1810 weer vereeuigd en
tot het «Departement van de monden van
den Rjjn* gebracht. In 1814 aan Holland
ternggegevca, werd het nog in hetzelfde
jaar tussen en deze provincie en Brabant
verdeeld, om einde]jjk in het volgende jaar
voor goed aan laatstgenoemde provincie te
worden toegevoegd. Het stadje Heusden,
dat zich thans smakt om Koningin Wil-
helmina waardig te ontvangen, is óór oud.
Er wordt van verhaald, dat de Denen het
in 839 hebban verwoest en toen in 1184
's Hertogen bosch door Hertog Godfried van
Brabant werd opgewerkt, beproefden de
inwoners var: Heusden vseln alen te ver
geefs om de «nieuwe stad bg Orthen* te
verdelgen. Naar men wil, zou Heusden
reeds ia 1231 stadsrechten hebben gehad,
en zeker is het, dat Jan, Heer van Heusden,
zjjne stad «mine port en mine vrihede van
der port van Hensdene*, in 1290 aan
Graaf Floris V van Holland opdroeg. Ver
dere historische herinneringen van Hens-
dun zgn de bezetting van de stad door
Brabanters in 1276 het beleg door Graaf
Willem III van Holland in 1334 het
versterken vaa Heusden door den Brabant-
schen Hertog Jan III van 1340 tot 1355;
het beleg fan het kasteel door Graaf
Albrecht van Holland in 1359 het ver
leggen van de Maas in 1482, waardoor de
Maasarm voor Heusden in eene «Doode
Maas* veranderde; het afkoopen der be
dreigingen van Maarten van Rossein «om
Heusden aau Kolen te leggen* ia 1452
de inneming vaa Heusden door den Staat
schen hopman Waardenburg in 1569de
mislukte aanslag van den Spaausehen be
velhebber Baldens in 1579 het vruchteloos
beleg door de Spanjaarden onder Graaf
Karei van Mansfeld ia 1589 de verovering
der Spaansche verschansingen rondom
Hjusden door Prins Maants ia 1590 de
trouw en de standvastighe<d vau den be
velhebber Willem Adriaan van Hoorn, toen
de priester Michiel van Ophoren hem tot
verraad jegens de Vereenigde Nederlanden
aanzette in 1623 de pestziekten van 1624,
1625 en 1664; het at weren der Franschen
door de kloeke bonding van de bnrgerjj en
bezetting in 1672; de vernieling van het
kasteel door den bliksem den 24 Juni 1680;
de overgave aan de Franschen, den 12
Januari 1795; de watervloeden van 1799
en 1809 en het binnenrukken van de
Pruisische troepen in 1815. In de Hervormde
Kerk vindt men een schoon praalgraf van
Baron van Friesheim, in levsn bevelhebber
der stad.
Het dorp Wjjk, deel uitmakende van de
gemeente Wjjk en Aalburg, bewaart in den
naam van een zgner straten, de Ridder
straat, nog de herinnering aan vroegere
grootheid door de aanwezigheid der adel
lijke huizen: Kronenberg, Wjjkenstein en
Eikeustein. Van deze kasteelen is thans
geen spoor meer aanwezig; en van Aalburg
is bekend, dat bisschop Bernulf van Utrecht
in 1108 het recht der abdjj van St. Truiden
op het bezit van de kerk te «Alburc* er
kende.
Het dorpje Nederhemert, zeer fraai ge
legen, inzonderheid het eiland in zgn geheel
en het kasteel op ziehzelf, was reeds in
815 al9 «Hamaretha* bekend.
Van het dorp Andel, waar H. M. de
Koningin een gedenkteeken zal onthullen,
zal dit feit in later jaren als bijzonderheid
worden vermeld. Tot op heden heeft het,
evenmin als Well, dat met Ammerzoden
eene gemeente uitmaakt, bjjzondere voor
vallen in zjjn geschiedenis opgeteekend.
Van Ammerzoden is het bekend, dat het
in 1486 een leen was van Brabant en
Arnold van Hoemen tot heer had. Deze
edelman viel in handen van Hertog Willem
van Gelder, die hem de keuze liet tnsschen
de overgave van het kasteel te Ammerzoden
of den dood, op welk voorstel het fiere
antwoord zou gegeven zgn «Moet ik ster
ven, ik zal het met eere doen; maar de
bezworen trouw aau mjjue Vrouwe van
Brabant verbreek ik niet.* Overblijfselen
van bedoeld kasteel zgn nog aanwezig.
Zooals Well «n Ammerzoden in Gelderland,
dus op den rechter Maasoever gelegen zjjn,
zoo ligt Bokhoven in Noord-Brabant, dus
op den linker. Het was oudtijds eene heer
lijkheid, leenroerig aan Luik. In 1499 werd
het tot eene baronie of baander-heerljjkheid
en in 1640 door Keieer Ferdinand III tot
een Rjjksgra&fschap verheven. Door de
Franschdn in 1795 in bezit genomen, kwam
dit Graafschap iu 1800 door transactie aan
het Bataafsch gemeenebest. Iu de kerk van
Bokhoven vindt men eau praalgraf van
Engelbert van Liere en zjjne Vrouw Helëne
de Montmorency, zoomede een gedenkteken
ter herinnering aan het ongeluk vau 7 Mei
1837, toen door het omslaan van een schuit
15 menschen in de Dieze verdronken. Het
kasteel van Bokhoven is geheel verdwenen,
evenals dat van Hedel. Waar laatstbedoeld
kasteel eens gevonden werd, staat nu een
R.-K. kerk met pastorie. In de onmiddel
lijke nabjjheid van Hedel en vlak voor de
schipbrug, die daar over de Maas ligt,
zullen de hooge gasten uit de Maas de
Dieze opvaren. Op die plaats bevindt zich
het fort Crevecoeur. Het dagteekent uit
oude tjjden en ontving zgn naam van den
veldoverste Hohenlohe.
In den worstelstrijd tegen Spanje heeft
het heel wat meegemaakt. Door Prins Man-
rits in het jaar 1600 genomen, werd het
door dezen met zevan bolwerken, die voor
het grootste deel tot op heden in stand zgn
gebleven, versterkt. In 1746 is een kanaal
nit de Dieze door het fort geleid, en toen
in 1858 de mond der Dieze werd afgesloten,
is het tot den tegeuwoordigen waterweg
geworden, waarmede men in Zuideljjke
richting langs het kleine, vriendeljjk gelegen
dorpje Engelen Noord-Brabants hoofdplaats
bereikt.
De rjjtoer, op Vrg dag 19 Aug. door hst
Koninklgk Echtpaar te maken, gaat over
Hintham, dan Dungen, St. Michiels- Gestel
en Vacht Het is ongetwijfeld het dank
baarste ritje, dat in len naast m omtrek
van Den Bosch, een omtrek niet rjjk aan
natuurschoon, valt aan te bied n. Hint
ham, op een klein half uur gaans vaa Den
Bosch gelegen, is de woonplaats van de
familie Snoeck, en waar Jonk vrouwe Snoeck
hofdame van H. M. de Koningin is, zal
het ouderijjke huis van eze zeker wel de
bjjzondere aandacht van H. M. trekken.
Een schoone, breede, aan weerszjjden met
prachtige iepen, gedeeltelijk ook met statige
linden beplante heirbaan, de groote weg
vaa 's Hertogenbosch naar Ngmegen leidt
er heen, en het maakt deel uit van de
gemeente Rosmalen, in de 9e eeuw onder
den naam «Rosmalla* of «Bosmella* bekend.
Hintham bezit een zeer klein, maar aller
liefst gelegen en sierljjk gebonwd kerkje
voor de Protestanten, waarin de predikant
van het naburige dorp Berlicum om de
veertien dagen godsdienstoefening houdt.
Heeft men Hintham een klein half uur
achter zich, dan nadert men, den straatweg
naar Berlicum inslaaudc, al spoedig het
geneeskundig gesticht Goudewater of Cau-
water, oudigds een dubbel klooster, door
Milla vau Kampen in 1434 geslicht. In
1629 nam het mannen- en in 1712 het
vrouwen-convent van dit klooster een eiude.
Het gebouw bleef als fraaie hofstede voort
bestaan, tot het zjjne tegenwoordige be
stemming kreeg, op groote schaal werd
uitgebreid en thans met zjjne omgeving tot
een lusthof werd gemaakt, die het oog
alleraangenaamst aandoet en z*ker van
weldadigen invloed zal zgn op de inesr dan
zeshonderd geesteskraaken, die er geregeld
verpleegd worden. Even voorojj Coudewater
weer rechts afslaande, neemt men richting
naar Den Dongen. Het schoone dorp Ber
licum met zgn buitenverblijven en herin
neringen aan Turenne, die er in 1672 en
aan den Hertog van Vork, die er in 1794
zgn hoofdkwartier had opgeslagen, is niet
in den rjjtoer opgenomen. Het dorp Den
Dongen of Dangen bezat eertjjds een Kart-
hnizerkloo8ter. Dit is later naar 's Herto
genbosch verplaatst. Te St. Micbiels-Gestel
wjjst men u den Rawenberg, vroeger een
kasteel. Tgdens ds regeering van Koning
Willem I werd er op groote schaal de zjjle-
teelt uitgeoefend en in 1842 werd het door
brand vernield. Thans heeft het al vele
jaren groote vermaardheid als klein seminaria
en als inrichting voor onderwjjs voor R.-K.
jongens. Het telt o. m. den tegen woordigen
Minister van Justitie onder zjjae oud-leer
lingen. Ia deze gemeente wordt ook een
loofstommen-institaut gevonden, dat door
Roomsch-geestdjjken wordt bestuurd en e8n
groot aantal leerlingen telt.
Langs den zoogenaamden Gestelschen
weg, met zjjne vele buitenplaatsen, o. a,
die van den zanger Orelio, wordt de ge
meente Vncht bereikt. Het dorp Vacht is
zeer oud; waarschjjnljjk da oule hoofdplaats
der gouw Taxandria tgdens de Fransche
heerschappij. Iu eene oorkonde van 1006
wordt het als «Fuchte* vermeld. In 1579
had het veel te lgden van d« Spaansche
soldaten en later van de schermutselingen
tusschen de Spaanschgezinde Bosschenaren
en de Prinsgezinde Heusdenaars. Ook in
den Tachtigjarigen Oorlog, inzonderheid in
de jaren 1583, 1601, 1603 en 1629 kende
het kwade dagen. In 1630 en 1666 werd
het door de pest geteisterd, in 1672 door
de Franschen gebrandschat on in 1794, bg
den aanval der Franschen op 's Hertogen-
bossb, deerljjk gehavend. In 1814 hielpen
de Vuchtenaars de Pruisen om Den Bosch
op de Franschen te veroveren, zoodaf het
kan meespreken als er van een veelbewogen
leven wordt gerept.
Onder de zeer vele fraaie buitenplaatsen,
die te Vucht worden aangetroffen, muuten
vooral uit «Mauricks*, waar in 1601 Prius
Maurits en in 1629 Prins Frederik Hendrik
zjjn hoofdkwartier had gevestigd, «Zims-
borg«, weleer een eigendom der Dnitsche
Orde, en «Reeburg*, waar de Koningin bg
een vroeger bezoek aan Den Bosch, in ge
zelschap van H. M. de Koningin-Moeder,
de gast was van Jhr. Van der Does de
Willebois, burgemeester van Den Bosch,
den tegenwoordige» eigenaar.
De geschiedenis van 's Hertogenbosch
laten we hier buiten beschouwing; zjj ma»,
eerder dan die der genoemde kleinere plaat
sen, als bekend worden verondersteld. Alleen
zjj herinnerd, dat de stad haar ontstaan
dankt aan Hertog Godfried III, die ter
plaatse een jachthuis liet bouwen, later het
«Hazewindje* genoemd en als zoodaaig
bekend geweest op de Schapenmarkt, dat,
ofschoon in 1511 vernieuwd, tot 1815. toen
het andermaal is verbouwd, sporen van hoo
gen ouderdom en architectonische schoon
heid vertoonde. Mede mag hier alsnog
worden aangestipt, dat de Roomsch-Koning
Filips, ten verzoeke van Hertog Hendrik I
vaH Brabant, in 1204 de tolvrgheid van
's Hertogen bosch«Civibus Orten, quae
nunc Silva dicturc, door het geheele Keizer
rijk bevestigde.
Tot de bezienswaardigheden van 's Her
togenbosch, dit zjj hier alsnog vermeld,
behooren: de Groote of St. Janskerk, met
haar choorgestoelte, een snjjwerk uit de
15e eeuw, het draaiende baldakjjn van 1482
de wandschilderingen in de St. Antonius-
kapel en ter zjjde van de St. Antonius-
kapel; schildergen, waaronder eene van
Abraham Blnemaertde koperen lichtkroon,
door de Bosschenaren in 1424 uit Braine
in Henegouwen meegebrachtde predik
stoel, «en gesneden werk ongeveer van het
jaar 1550 het orgel, een uitstekend werk
stuk van gesneden hout, gemaakt in 1617
eu volgende jaren en verleden jaar geheel
gerestaureerd; de kapel van O. L. Vrouw
van den Bosch met het mirakuleuze beeld;
de doopkapel met de prachtige doopvont
in 1492 gegoten enz. enz. Tegen den
Noordergevel van het prachtige in Gothi-
schsn stjjl opgetrokken kerkge >ouw is het
beeld aangebracht van den werkman, die
een pot met erwten, hem als midi igmaal
toegedacht, omver schopte, zeggende «Is
dat nu spjjs voor eeaen man, die daags
een braspenning verdient
Dan het stadhuis, een fraai gebouw, door
Jacob van Cam en in het jaar 1670 ge
bonwd. Men treft er wandschilderingen aau
vau den Bosschen schilder Der Kinderen,
door het Departement »'s Hertogeabosch*
van de «Maatschappij tot Nut van 't Al
gemeen* aan de gemeente veresrdschil
dergen van den vermaarden Bosschen schil
der Theod. vaa Tulden een belaugrjjks
verzameling van schepenzegels, stadszegels
enz,een verzameling folterwerktuigen,
waaronder die gebruikt zgn bjj de terecht
stellingen op d*n Galgenberg, een heuveltje
in de buurt van Leuteren gelegen en van
den grooten weg af te zien, kenbaar aan
een twintigtal hoogopgaande boomen, die
het draagc, in vroeger jaren executie-plaats
voor tot de galg veroordeelden.
Achter het stadhuis ligt het vermaarde
kanon Boo ie Griet*, waarvan geschreven
staat
Ook het «Provinciaal Genootschap van
Kunsten en Wetenschappen* is beziens
waardig, om de Noordbraoantsche oudheden
en schildergen, waaronder voorstellende den
slag op de VnchUohe heide tnsschen Gerard
iAIi ik geltdsi ben met enen vellen horen,
Dan tehiet ik te Bommel orer den toren,
En ben ik gnladen vol en mt,
Dan achiet ik te Bommel over de etad.'
