Het Land van Heusden en Altena, de Langstraat en de Bontmelerwaard.
Tyrannenmoord.
UitgeverL. J. YEERMAH, Heusden.
M 2345.
ZATERDAG 13 AUG.
1904.
Oorlog tusschen Japan en Rusland.
LAND VAN AtfBN*5
yooi
Dit blad verschat WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementsprjjs: per 3 maanden f 1.00.
franco per poat zonder prjjsverhooging. Afzonderljjke
Damman 5 cent.
Advertentien ran 16 regela BO et. Elke regel
meer Tl/« et. Groote lettere naar plaatamimte.
AdvertentiSn worden tot Dinadag- en Vrijdagavond
ingewacht.
De vorige maand heeft men, zooals
bekend, den in Rusland oppermachtigen
Minister Yon Plehwe door een goed
gemikte dynamietbom, in zijn rijtuig
geworpen, vermoord.
Aan den man zelf is niet veel ge
legen hij was, uit een moreel oogpunt
beschouwd, grooter boef dan een van de
duizenden die hij heeft laten ombrengen
of in Siberië aan een verschrikkelijk
lot heeft overgeleverd. Yan huis uit
een arme Poolsche weesjongen, was hij
bij eene aanzienlijke Poolsche familie
opgenomen, die zeer anti-russisch was,
zoodat er in den familiekring dikwerf
over Polens hoop op de toekomst werd
gesproken. Uit dankbaarheid klaagde
hij zijn pleegvader aan van jegens
den staat vijandige Poolschgezindheid,
met het gevolg dat de man werd ver
bannen.
Daarna trad hij op jeugdigen leeftijd
in Russischen staatsdienst en ging, om
later hooger op te kunnen klimmen, tot
de Oi thodox-Griekfiche kerk over. Spoe
dig wist hij de hoogste sporten van den
maatschappelijken ladder te bereiken.
Hij was met den beruchten Podewo-
nosteff, het hoofd der Orthodoxe Synode,
de man van de hofkliek, die alles wat
naar vrijheid en ontwikkeling heen wijst,
onmiddellijk den kop indrukt en naar
welks pijpen de Czaar aller Russen
dansen moet. Hij is de bewerker ge
weest van de groote jodenmoorden die
ten vorigen jare, omstreeks Paschen,
de wereld met afgrijzen hebben vervuld,
doordat hij, wetende dat er een groote
beweging tegen de joden op touw was
gezet, den gouverneur aanschreef, deze
tegen te honden, doch in geen geval
met geweld van wapenen, zoodat de
jodenvijanden de handen geheel vrij
hadden. Hij is de bewerker geweest
van Finland's ellende en knechting en
de daar pas vermoorde Bobrikoff was
slechts de uitvoerder van zijn bevelen.
Hij heeft met zijn bentgenooten den
bekenden minister van Financiën Witte
verdrongen, omdat deze „liberale ideeën"
had en hij is mede de aansprakelijke
persoon voor den nu gevoerd wordenden
oorlog, die Rusland duizenden levens
en millioenen roebels armer maakt. Hij
was gehaat bij het geheele volk in al
FEUILLETON.
Een Poolsch verhaal.
11)
«Suffer, lafaard, c klonk het in mjjn hart,
«hebt ge zóó das afscheid genomen yan uw
Hanna? Ge hebt haar verdriet veroorzaakt
en haar beknord over de tranen, welke eene
weeze om a weende
Ik trok den kraag van mgn pelsjas over
de ooren en begon te weenen als een kind,
maar heel zachtjes, opdat Selim mg er niet
op zon betrappen. Het zon echter blgken,
dat Selim het zeer goed bemerkt had en
het aanvankelijk niet toonde, omdat hg zelf
in groote opgewondenheid verkeerde, Maar
wjj hadden Chorzeli nog niet bereikt, toen
hg reeds begon: «Henryk?*
«Wat is er?«
«Je weent I«
«Laat me met rnstl*
Wederom heerschte een diep stilzwijgen.
Na eenige oogenblikken hernam hij: «Hen
ryk?*
«Wat dan?*
«Je weent l«
Ik antwoordde hem niet. Plotseling boog
hjj baiten de slede, nam een handvol sneeuw,
rukce mgn bonte mats af, schudde de sueeaw
over mgn hoofd, bedekte het weder en
zeide toen: «Ziezoo, dat zal je wel wat af
koelen
IV.
Met Paschen keerde ik niet naar hais
terag, omdat het mg zeei ongelegen kwam
bjj het ophanden zjjnde Matnriteits-examen
mgn vader verlangde namely k, dat ik het[
zijne lagen, behalve bij de hofkliek,
en het is begrijpelijk dat in Amerika
de uitgeweken Russen de vlag uitstaken,
toen zij de tijding hoorden van zijn
dood en dat de Russische pers, zoo ver
zij zich durfde uitlaten, een kreet van
vreugde niet kon oDderdrukkeD over
den moord van den wreeden en stren
gen tyran, wiens hand in naam van
den Czaar en, zoo 't heette in diens
belang, zwaar drukte op het ongeluk
kige land.
Maar de vraag doet zich voorheb
ben zulke moorden eenig nut? Wij
kunnen 't volkomen verklaren dat
iemand in den persoon van een regeerder
als het ware dien regeeringstelsel ziet be
lichaamd en, ten einde dit te treffen, den
persoon velt in wien 't als geconcentreerd
is. Als een der Afrikaanders Chamberlain
of Milner had doodgeschoten, in welk
tweetal hij de bewerkers van de ellende
van zijn land zag, we zouden 't ver
klaarbaar hebben gevonden. Maar is
daarmede de goede zaak ook maar in
't minst gebaat?
We willen nu niet spreken over de
zedelijkheid, of liever het onzedelijke
van het kwaad door het kwaad te keeren.
Zoolang het nog niet als een regel der
moraal geldt, dat „het doel de middelen
heiligt" blijft een tyrannenmoord een
moord en dus een misdaad. Of nu die
moord een koning of keizer, een kan
selier ot minister geldt, dan wel een
ouden vrek ot een verloopen sujet, is
o. i. volkomen hetzelfde.
Maar nu de vraag: wat baat zulk
een moord Rusland is een politie-staat,
de politie is er oppermachtig en zij weet
zich, vooral bij een Czaar die een zenuw
lijder is in hooge mate, een man zonder
eenigen wil en die in voortdurenden angst
wordt gehouden voor aanslagen, onmis
baar te maken. Zijn er geen aanslagen,
dan worden zij verzonnen, om een bewijs
van activiteit te geven en 't is bekend
dat Plehwe zelf dreigbrieven in het bu
reau van den Keizer en in de zakken
van zijn jas deed smokkelen, om te toonen
hoe onmisbaar en hoe ijverig hij was.
Zulke creaturen, die, om zichzelf op te
werken, anderer leven en bezitting in
de waagschaal stellen zijn er overal,
maar vooral in Rusland bij dozijnen te
vinden en de hofkliek, die er belang bij
heeft, dat alles bij het oude blijft, zorgt
natuurlijk er voor dat de wagen in 't
oude spoor blijft loopen.
vóór den aanvang van het nieawe school
jaar zoa afleggen. Mgn vader wist zeer goed,
dat mgn arbeid gedarenda de vacantie-dagen
niet bjjzonder schitterend zoa zjjn, en hg
vreesde, dat ik bg dit langdarig nietsdoen
de helft van de handigheden, welke ik mg
gednrende het schooljaar verworven had,
weder zon verliezen. Dientengevolge legde
ik mg met den grootsten jjver op de stadie
toe. Behalve de gewone lessen in het gym
nasium en de aren van voorbereiding voor
het examen, had ik bovendien met Selim
privaatlessen bg een der stndenten, die zelf
nog niet lang aan de hoogeschool was en
dns het beste wist, wat wg voor het examen
behoorden te weten.
Dit tjjdsverloop oefende een nadeeligen
invloed op mjj, want al mijn opvattingen
en gedachten ondergingen een algeheele
(nnwmte ng en het geheele gebouw, dat
tnjjn vac r en pater Lodewjjk met zooveel
zorg hadden opgetrokken- werd omverge
haald. Deze stndent huldigde nameljjk in
alle richtingen de radicaalste opvattingen.
Met den aanmatigenden toon der over
tuiging verklaarde hg ons, dat een mensch,
die binnenkort de gewichtige en invloed»
rjjke positie van een vuniversiteita-student*
son bekleeden, zich moest weten te verheffen
boven allen vooroordeele a en alles moes
beschouwen met de oogen van een philosoof.
Over het algemeen was hg van oordeel,
dat de mensch tusschen zga achttiende en
drie-en-.wintigste jaar het meest geschikt
was oni de wereld te regeeren en zjjn heil-
zamen invloed op de menschen te oefenen
later werd men een domoor of een oon-
ser votief.
O «er de menschen, lie noch studenten,
noeb leeraren aan een universiteit waren,
sprak hg met opreoht medelijden. Maar
Zoo zal er een andere Plehwe in zijn
plaats komen, die misschien eerst wat
zachtzinniger optreedt, om op die wijze
de gemoederen eenigszins gelegenheid te
geven zich te uiten en dan zijn slag te
slaan. Men beweert zelfs in Rusland,
dat Plehwe van den aanslag op den
vorigen keizer voldoende op de hoogte
was, doch dat hij, wetende dat er een
soort van grondwet gereed lag, die nog
slechts de keizerlijke onderteekening
noodig had, den moord liet slagen, om
daardoor de grondwet op zijde geschoven
te krijgen en, als vervolger der bij den
aanslag betrokkenen, een groot aantal
personen, die bij de hofkliek in een
minder goed blaadje stonden aangeschre
ven, onschadelijk te maken.
Zoo zijn ook nu wegens den moord
in Warschau niet minder dan 1000
personen te St. Petersburg in hechtenis
genomen. Evenals na Bobrikof's dood
een aantal aanzienlijke Finnen gearres
teerd en naar Petersburg werden ge
bracht.
Een tyrannenmoord op zich zelf heeft
alleen tengevolge de verscherping van
de beginselen, die men bestreden wil.
Wat Rusland alleen redden kan is
een revolutie, in den geest van de Fran-
sche van 1789. Maar daarvoor is het
volk op verre na niet rijp. In de hoogste
mate onwetend, voor een goed deel ver
dierlijkt door jenever, is de boer (moesjik)
veel te lijdzaam om voor een revolutie
te winnen te zijn. Alleen in de fabrieks
districten begint een vrijere, meer zelf
standige geest te korren. *En hoe grooter-
nu het gebrek ten platten lande wordt,
hoe meer arme boeren er naar de fa
brieken worden gedreven. De tegen
woordige oorlog is mede een middel er
toe, om de verbetering te verhaasten.
En komt dóir eens een revolutie, dan
zal zij vreeselijk zijn, zoo, dat de bloed
baden van het laatst der 18e eeuw er
kinderspel bij zijn. Als de schapen tijgers
geworden zijn, staan zij voor niets.
En de beste kenners van Rusland en
Russische toestanden zijn 'tereenparig
over eens, dat langs geleidelijken weg
in dat land van omkooping en diefstal
van de hoogste tot de laagste ambte
naren in dat land van ruw geweld
der machtigen en een hofkliek, die ten
haren believe alles op haren en snaren
zet om hare positie te handhaven, langs
geleidelijken weg hervorming onmoge
lijk is. (Z. N. en A.)
onze leeraar had ook zjjn idealen. Te dien
tjjd boorde ik voor de eerste maal van
Moleschott en Büchner, welke twee geleer
den hg het meest aanhaalde. Men moest
eens gehoord hebben, met hoeveel geestdrift
hg van de nieuwste vorderingen der weten
schap sprak en van de verheven waarheden,
die, door een verblind en met vooroordeslen
behept verleden teruggedrongen, nu echter
door de jongere geleerden met ongehoorde
stoutmoedigheid uit het stof der vergetel
heid opgerakeld en der menschheid ver
klaard waren geworden!
Bg dergeljjke ontboezemingen was hg
gewoon, zjjn weelderig, kroezig haar te
schudden en een ongeloofeljjk aantal siga
retten te rooken, waarbjj hjj verklaarde,
dat er in heel Warschau geen enkele man
te vinden was, die het in het rooken tegen
hem kon uithouden; dan stond ;jj gewoon-
lgk op, wihkaldi zich in zjjn mantel, waar
aan het grootste aantal knoopen ontbrak,
en verklaarde, dat bë veel haast had, daar
hjj vandaag nog naar een «klein rendez
vous* moest. Daarbjj knipte ijj geheimzinnig
met de oogen en voegde er bg, dat onze
jeugdige leeftjjd hem niet veroorloofde, ons
nadere bjjzonder heden omtient dat rendez
vous mede te dealen, maar dat de tgd wel
zon komen, waarop wij dit ook zonder ver
klaringen wel zonden egrgpen.
Bjj dit alles wat onze onders aller
minst behaagd zon hebben bezat onze
student toch ook goede eigenschappen. Wat
hjj ons leerde, wist hjj zeer grondig en hjj
koesterde een hartstochtelijke liefhebberij
voor de wetenschap. Hg droeg versleten
schoenen, een afgedr^en jas, en een mats,
die meer op een vogelnestje geleek dan op
iets andersofschoon lig nooit eon cent op
zak had, maakte hg zioh nooit bezorgd
Buitenland.
Uit Tsjifoe wordt dd. 11 dezer gemeld:
De Russischs torpedojager «Retsjitelni* is
hier aangekomen en deelt mee, dat zes
Russische linieschepen, vier kruisers en de
helft der torpedobooten gisterenochtend uit
Port-Arthur zjjn ontsnapt. De torpedojager
is gisterenavond van daar vertrokken en
brficbt vjjf passagiers mee, die vertellen, dat
de Japansche vloot de Rassen vervolgt. Men
verwacht een slag in volle zee.
Opvarenden van de «Retsjitelni* deelen
mede, dat in de laatste vgf dagen voort
durend granaten van den Wolfsberg, welke
door de Japanners is bezet, in de vesting
vielen. Er zgn ook verscheidene burgers
gewond. Een granaat trof het olie matrazjjn
onder den Gonden Berg, dat vernield werd,
niettegenstaande 500 matrozen hnn uiterste
best deden, om den brand te blnsschen. Het
hospitaalschip «Mongolia* met vrouwen en
kinderen is met de vloot meegegaan.
Een bericht uit Tokio hierover luidt:
Nar-r zee gedreven door het mar van de
Japansche batterjjen aan den wal, is de
Russische vloot uit Port»Arthur gekomen.
Togo trok onmiddelljjk zjjn schepen erom
heen samen en leverde een hevig gevecht,
dat duurde tot het va'Jen Tan den nacht.
Het geveehtrt?®rd gevolgd door een reeks
van aanvallen van de Japansche lorpad(P"
flotielje. De Japansche vloot trok zien daarna
terug, een wacktsehip achterlatende om de
haven in het oog te houden. Dit wachtschip
rapporteert, dat het bg het aanbreken van
den dag de «Retwisan* en «Pobjeda* naar
de haven zag stoomen. Togo deelt nog geen
nitslag van het gevecht mee en maakt even
min gewag van verliezen van de Russen of
van de Japanners.
Hoewel de Bijzonderheden over het ver
laten door de Russische vloot van de haven
van Port Arthur tegenstrijdig zgn, kan
men toch van twee zgden hier eene be
schouwing aan vastknoopen.
Ten eerstedat een gedeelte, wellicht het
grootste, van de nog zeewaardige Russische
vloot inderdaad door de mazen van het
net geglipt is, en nn een poging zal doen
om Wladiwostok te bereiken. Is deze onder
stelling jnist, dan zonden die schepen, ver
over zjjn eigen welstand. Hjj leef.Ie slechts
voor de wetenschap. Selim en ik beschouwden
hem als een soort hooger wezen, als een
onuitputtelijke bron van wjjsheid, als een
onaantastbare grootheid. Wjj waren innig
overtuigd, dat, wanneer er iemand was, die
in een oogenblik van groot gevaar in staat
was de menschheid te redden, hg het moest zgn,
hg, het eerbiedwekkend genie! Hg zelf
stemde volkomen met onze meening in.
Wjj lieten ons door zgn opvatting ge-
makkeljjk medesleepen; wat mjj betreft, ik
geloof, dat ik den meester zelfs overvleu
gelde. Het was de natnnrlgke reactie tegen
de opvoeding, welke ik tot nu toe genoten
had, en bovendien ontsloot de stndent ons
feeateljjk de poorten tot het onbekende land
der wetenschap, waartoe de sfeer mijner
begrippen van dat oogenblik nog niet in
de juiste verhouding stond.
Sedert die nieawe waarheden voor mjj
opgegaan warea, had ik geen tgd, mjj in
gedachten met Har ca bezig te honden, het
geen ik aanvankelijk voortdurend gedaan
had. Haar brieven wakkerden den liefde
gloed in mgn hart aan, maar in vergelij
king met den oceaan van gedachten, welke
in het hoofd van den stndent dwarrelden,
kwam ons stil en vreedzaam landleven
mg steeds kleiner en onbeduidender voor
en werd de gestalte van Hanna steeds nevel
achtiger en ondnideljjker voor mjj. Selim
aield op dezen nienwen weg geljjken tred
met mjj en dacht des te minder aan Hanna,
nn de jonge Josephine in de kamer tegen
over ons gewoonljjk aan het venster zat.
Selim begon haar met smachtende blikken
gade te slaan en zoo esckonwden zjj el
kander dtn gebeelen dag als gevangen
vogeltjes. Met onveranderlijke standvastig
heid verklaarde Selim mjj herhaaldelijk:
eenigd met de machtige kruisers Gromoboj,
Rossia en Roerik, thans reeds te Wladi
wostok, en met de torpedobooten, een zeer
krachtige vloot kunnen vormen, en rekent
men er de mogelijkheid bg, dat over eenige
weken het eerste smaldeel der Oostzee-vloot
de Japanners komt bedreigen, dan kan men
hieruit opmaken dat 't er voor de Japansche
heerschappij ter zee leeljjk uitziet.
Ten tweede brengt het feit van den uit
val zelf echter nog een gewichtige over
weging. Herhaaldelijk hebben we van Rus
sische zjjde gehoord, dat de oorlogsschepen
met hun zwaar geschat en hnn bemanning
een groot aandeel namen in de verdediging
der vesting. Men kan niet aannemen, dat
Port Arthur in de laatste dagen minder
in 't nauw gebracht wordt dan te voren,
en dat Stoessel om die reden de oorlogs
schapen niet meer noodig zou hebben. In
tegendeel, voor een paar dagen nog zou
daar, «de meest verbitterde strjjd van den
oorlog*' gestreden zgn; daarom kan men
uit het vertrek dier schepen de gevolg
trekking makenDe Russen te Port Arthur
beschouwen den toestand thans als onhoud
baar, en zenden hnn oorlogsschepen weg
om, zoo mogeljjk, deze niet zonder slag of
stoot in handen van den vgand te laten
vallen.
De correspondent van de «New-York
Herald* seinde Woensdag uit Petersburg:
«De troepen van generaal Koeropatkin heb
ben een ernstige nederiaöig-gskd^n^JM! is
het nieuws dat nit een uitstekende bron te
mjjner kennis is gekomen, maar voorshands
wordt het nog voor het pnbliek stilgehou
den. Daarom ben ik niet in staat n eenige
verdere bjjzonderheden mede te deelen dan
dat de zaken er voor den opperbevelhebber
slecht bjj staan, ofschoon men mg verze
kert dat hg niet gewond of gevangen ge
nomen is. Hier beseft men ten volle dat
er ernstig gevaar is dat generaal Koero-
patkin's terugtocht wordt afgesneden, we
gens de buitengewone beweeglijkheid van de
Japanners.
Er zga teekenen dat bjj Liao-jang de
tactische bewegingen der Japanners hun
laatste phase bereiken. Zjj rakken na niet
langer van het zniden op, na Hai-tsjeng
bezet te hebben, maar bedreigen Koeropatkin
sterker nit het zuidoosten en vermoedelijk
«Deze of die!* Menigmaal strekte hg zich
op zgn bed uit om te studeeren, maar kon
dan plotseling zgn boek over den grond
slingeren, opstniven, mjj aangrjjpen en scha
terlachend uitroepen: «Ach, Josephine, ik
bemin n zoozeer!*
«Loop naar de maan met je dwaasheden
zeide ik.
«Ach, gjj zjjt Josephine niet!* Inidde
het pathetische antwoord, waarna hg zgn
boek weder opnam. Eindeljjk naderde da
dag van de examens. Wg kwamen er beiden
door, en wel zeer goed. Nu waren wjj vrjj
als een vogel in de lacht, en wg bleven
nog drie dagen in Warschau. Yan dezen
tgd maakten wg gebrnik, om ons de stnden-
tennniform aan te schaffen en aan een feest
deel te nemen, hetgeen onze leeraar beslist
noodzakelijk achtte, en dit moest bestaan
in een «fnif* in een der deftigste wjjnbars
van de stad. Na de tweede flesch, toen mg
en Selim het hoofd reeds min of mesr begon
te draaien en er zelfs op de wangen van
onzen leeraar een vurige blos verscheen,
werden wjj bevangen door een groote ont
roering en een onweerstaanbaren last tot
gevoelsontboezemingen. «Ziezoo, na zgt gg
menschen geworden, mgn jongens!* zeide
onze leeraar en meester. «Na staat de ge
heele wereld voor n open. Gg kant u nn
vermaken van allerlei aard veroorloven, uw
geld verkwisten en den grooten heer spelen.
Gg kant ook verliefd raken, maar ik zeg
n, dat is allemaal onzin! Znlk eau opper
vlakkig leven, zonder eenig doel en zonder
eene bepaalde gedachte, waarvoor men ar
beidt en strjjdt, is en bljjft onzin. Om redeljjk
te leven en den strgd met het leven verstandig
te voeren, moet men de zaken nuchter leeren
beschouwen
(Wordt vervolgd
<^vaf9anammmemmaat»»mmseapemmmirammmmmmmmmmmnammaatmiaeemee9mais'aMmm