Hel Land van Heusden en Allena, de Langstraat en de Bommelerwaard.
land van altena>
Uitgever: L. J. VEERMAN, Heusden.
M 2346
WOENSDAG 17 AUG.
1904.
feuilleton.
Oorlog tusschen Japan en Rusland.
YOOB
Dit blad verschijnt WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementsprijs: per S maanden f 1.06.
franco per poet zonder prjjsverhooging. Afzonderlijke
nummers 5 cent.
Advertentiën ran 16 regele SO et. Elke regel
meer T1/» c*- Groote letter» naar plaateruimte.
AdvertentiSn worden tot Dinsdag- en Vrjjdagavond
ingewacht.
seaa
Het ontwerp tot herziening der Wet
op het Lager Onderwijs.
De voorstander van goed onderwijs,
die zich eenmaal heeft nedergelegd bij
het feit, dat onze schooljeugd, in groote
centra reeds verdeeld naar den maat-
schappelijken welstand der ouders, nu
ook nog gescheiden wordt naar het
onderdeel van het Christendom, waartoe
de ouders behooren, en die nu verlangend
uitziet naar maatregelen, waardoor de
nadeelen der eindelooze versnippering
van scholen eenigszins opgeheven wordt,
heeft in zeker opzicht reden zich over
de indiening van dit wetsontwerp te
verheugen want voor zooverre het ge
halte van hot onderwijs samengaat met
de opleiding en salarieering der onder
wijzers, is er kans op verbetering.
Vele onderwijzers zullen, wordt dit
ontwerp wet, een belangrijke verhooging
van salaris krijgen en het recht op uit
betaling daarvan zoo noodig door een
contract met het schoolbestuur gewaar
borgd zien. Een zeker aantal hoofden
van openbare scholen zal mede, wat
hun traktement betreft, in gunstiger
conditie komen, terwijl door opheffing
van eenige inrichtingen waar alleen
onderwijzers gekweekt worden in avond
uren grootendeels door menschen wier
levenstaak elders ligt, en vervanging
van deze door inrichtingen, die geheel
op de opleiding van onderwijzers be
rekend zijn, ook in de praktijk, aan
merkelijke sommen bespaard zullen
worden.
Voorts kan, doch dit geldt alleen voor
grootere plaatsen, het onderwijs beter
worden door het vereenigen van kin
deren met gebreken in voor hen ge
schikte scholen.
Bij de indiening van dit wetsontwerp
is deze regeering, evenals haar voor
gangster, getrouw gebleven aan het be
ginsel, dat de staat tegenover het bij
zonder onderwijs ten aanzien van het
verleenen van finantiëelen steun, dezelfde
hoüding heeft aan te nemen als tegeno ver
de openbare school. Zij doet thans een
stap verder op den weg in 1889 inge
slagen en motiveert haar handeling in
de memorie van toelichting als volgt:
Door rijk en gemeenten is over 1902
aan het lager onderwijs ten koste ge
legd een bedrag van f 23,109,916,24*.
Trekt men hiervan af hetgeen inkwam
aan schoolgelden en pensioensbijdragen
Een Poolsch verhaal.
12)
Nadat onze leermeester nog eenigan tjjd
zjjne id' -en aan ons verkondigd bad en wjj
het eene glas na bet andere ledigden, wer
den wjj ten slotte allen beneveld, en wel
in den ergsten zin des woords. Onze opge
wektheid bad baar toppunt bereikt en begon
langzamerhand te dalen. Het eerst verzonk
onze leen- easter in diepe mijmeringen, en
zeide opeens: »De dag van morgen is juist
geljjk aan dien van heden dezelfde nood,
dezelfde ellende, dezelfde naakte muren, de
oude stroozak, versleten schoenen, en zoo
voorts zonder einde! Werken! Niets an
ders dan werkenEn het gelukoch
kom, de mensch tracht zich zelf te bedriegen,
zoo goed bjj kan, en verzinkt ten slotte
in Adieu
Bjj deze woorden had hjj zjjn muts met
de gescheurde klep op het hoofd gezet en
een paar onwillekeurige bewegingen ge
maakt, die het toeknoopen van niet aan
wezige knoopen moesten verbeelden, en stak
een sigaar aan. Daarna tastte hjj met zjjn
hand naar de glazen dear en zeide: Willen
jelui daar eens betalenm jjn beurs is plat,
en nu, adieu! Gjj behoeft u mjjner niet te
herinneren, wanneer gjj niet wiltdat
is mjj onverschilligik ben zoo teerge
voelig niet! Vaartwel, beste jongens!*
Bjj deze laatste woorden was zjjn stem
teeder en onvast geworden, als om het tegen
deel van zjjn laatste bewering te bewjjzen.
ad f 2,239,956,95*, voorts wat werd
uitgekeerd aan de bijzondere scholen
ad f 1,300,154,97 en wegens bijzon
dere opleiding van onderwijzers ad
f 406,640,56 en eindelek wat werd
uitgegeven voor het schooltoezicht en
het examen ad f 452,713,49 dan blijkt
het bedrag voor het openbaar lager on
waar het onderwijs niet ZOO tot zijn buitenlandsche zakenDe Russische gezant
recht kan komen, als aan een, waar
het aantal leerlingen groot genoeg is
om zes leerkrachten te vorderen. Naar
mate het aantal onderwijzers meer onder
6 daalt, wordt het gehalte van het
onderwijs minder.
Vergelijkt men nu in verband met
derwijB te zijn geweest f 18,710,450,27. deze stelling het gemiddelde cijfer der
Deelt men dit bedrag door het aantal tabel, aanwijzende het aantal kinderen
leerlingen, dat in dat jaar de openbare
scholen bezocht, zijnde 550,838, dan
blijkt, dat per leerling betaald is f 34.
Vermenigvuldigt men nu dit bedrag
met het aantal leerlingen der bijzondere
scholen op 15 Januari 1902, zijnde
231,761, dan blijkt, dat, op voet van
gelijkheid, voor deze scholen zou zijn
te betalen geweest f 7,879,874,00. Ver
strekt is daarentegen slechts een bedrag
van f 1,706,795,53, zoodat door de
bijzondere scholen aan de openbare
kassen is uitgespaard een bedrag van
t 6,173,078,47.
Bij dien stand van zaken drong on
weerstaanbaar de vraag naar den voor
grond, of het aanging op den duur zoo
groote ongelijkheid te bestendigen. Nu
eenmaal de wet het standpunt innam,
dat van Regeeringswege het openbaar
en het bijzonder onderwijs te beschou
wen zijn als de twee samenstellende
deelen van het volksonderwijs, en het
Rijk, aan beide deelen gelijke bijdragen
verzekerde, kon men het oog niet sluiten
voor de inconsequentie die er in lag
om uit de gemeentekassen alleen het
openbare onderwijs te steunen.
Tegen deze redeneering is niet veel
in te brengen, al hadden wij er om
der eerlijkheids wille gaarne eenige over
wegingen in opgenomen gezien, die het
inzicht in den toestand helderder ge
maakt zouden hebben. Wij bedoelen
dit: De zucht om de kinderen reeds
in de schooljaren te scheiden naar gods
dienstige gezindten heeft het openbaar
onderwijs duurder en minder goed ge
maakt. Het is een vrijwel vaststaande
meening, dat de leerstof daar het best
behandeld kan worden, waar de school
verdeeld is in minstens evenveel afdee-
lingen, als de leertijd jaren duurt, en
elke afdeeling haar eigen onderwijzer
heeft. Daar nu aan geen enkele school
de leertijd korter dan 6 jaar duurt, is
zulk een, waar minder dan 6 leer
krachten zijn en dus één of meer on
derwijzers meer dan één afdeeling voor
zijn rekening moet nemen, een inrichting,
Zjjn arm hart was, zooals ieder ander, ook
begeerig naar liefde en in staat om ta be
minnen, maar ongelukken en armoede en
de onverschilligheid zjjner medemenschen,
die hg van zgn vroegste jeugd af ondergaan
had, hadden zjn hart gesloten. Hjj w«i
vu nature fier en f^ngevoe g en was stee i
bet -^sd. teruggestoolcn te tforden, wanneer
ajj ï.jtna 1 hartelijkheid wilde tooneu.
Selim n ik bleven onder den druk van
een zekere zwaarmoedigheid nog eenige
oogenhlikken alleen; wt.iiicht oekroop ons
een onbastemd voorgevoel, dat wjj onzen
ongelukkige leermeester in dit leven niet
meer terng zouden zien. Noch hg, noch ik
vermoedde toen, dat hg de kiem van de
ziekte, waartegen geen middelen gewassen
zgn, reeds in zgn borst dro^g; in den herfst,
in het begin van October, stierf hg aan de
tering. Slechts weinige stadiemakkers ver
gezelden zgn lnkstoet, daar hg gedurende
de vacantiedagea overleden was. Alleen zgn
arme moeder, die aan de deur der Domini
canen-kerk heiligenbeeldjes en waskaarsen
verkocht, jammerde over haar zoon, dien
zjj in zgn leven wel niet dikwgls begrepen,
maar toch met trouwe motder liefde in haar
hart gedragen had.
Y.
Den dag na onze »fnif* zond de oude
Mir.-a zgn paarden, en wg reden beiden naar
Chorzeli. Wg hadden twee flinke dagreizen
vóór ons en sprongen dus bjj het allereerste
morgenlicht het bed uit. Alles sliep nog in
ons huis, maar tegenover ons keek het ge
zichtje van Josephine tusschen geraoiutas,
fuchsia's en goudsbloemen door.
Selim had een reistnschje omgehangen
en zjjn studentenmuts opgezet, om haar
die in iedere gemeente, elke provincie
en in het rijk, in 1900 de onderschei
dene klassen der lagere school verlieten,
voorkomende in het verslag van den
staat der hooge-, middelbare- een l gere
scholen over 19001901 met datzelfde
gemiddelde cijfer in de tabel over 1894,
dan kan men van 74 openbare scholen
met zekerheid nagaan, dat de bevolking
is afgenomen, doordat een bijzondere
school in dezelfde gemeente is opgericht.
(Slot volgt).
Buitenland.
De Keizer van Japan heeft, door bemid
deling van Jaraagata, maarschalk Ojama
last gegeven, de vrouwen, priesters, koop
lieden en diplomatieke ambtenaren van on
zijdige mogendheden te vergunnen om
Port Arthur te verlaten en hen onderdak
te brengen te Dalni. Ojama is verder ge
machtigd om alle andere non-combattant6n
dan de bovengenoemde weg te voeren, mits
dit niet van nadeeligea invloed is op de
krijgsverrichtingen.
Jamagata verklaart in de door hem ver
strekte lastgeving dat de Keizer, bewogen
door menschlievondheid, da non-combattan
ten te Port Arthur da verwoesting die
vuur en zwaard aanrichten, wenscht te be
sparen.
Volgens officieale kennisgeving te Tokio,
heeft admiraal Kamimoera gemeld, dat zjjn
smaldeel na een zwaar gevecht van vjjf uur
tegen drie schepen van het Wladiwcstoksche
smaldeel Zondagochtend ten N. van Tsoe-
Bjima den kruiser »Roerik« tot zinkan heeft
gebracht. De twee andere vloden, bljjkbaar
zwaar beschadigd, noordwaarts. De beman
ning bestond uit 683 koppen, waarvan er
600 door de Japanners gered zgn.
De Amerikaansche gezant te Peking
seinde Maandag aan het ministerie van
te toonen, dat hjj ging vertrekken ean
droevigs blik tusschen de geraniums viel
hem als antwoord ten deel. Toen hjj echter
zjja eene hand op zij a hart drnkte en met
de andere eon kus near het venster zond,
bloosdo het gezichtje achter de bloemen en
trok zich iserag naar den donkeren, achter
grond van de kamer. De b"t«eh; n, die
eet vurige pa»r .en bespannen .tas, aselde
re f over het plareisel van het voorplein,
en het oogenblik om afscheid te nemen
en in te stappen was aangebroken. Selln
stond echter nog altjjd aar het venster on
waehtte, of er aan den overani nog iemand
te vuorschjjn zon kernen, maar hjj werd
teleurgesteld in zgn verwat ntingen, en het
venster bleef verlaten. Eerat toen wg naar
beneden gingen en langs c'e donkere gang
van net achtergebouw kwenen, ontdekten
wjj twoe bloote voetjes en een liehtbruin
kostuum, een voorovergebogen boveuljjf en
twee door handen overschaduwde oogen,
die uit het halfduister van de kamer in
het volle daglicht keken. Selim snelde
onmiddelljjk de donkere gang in, terwijl
ik inmiddels in. de britschka stapte, aie
voorgekomen was. Yan daaruit vernam ik
nog een zacht gefluister en een geluid, dat
klonk, alsof het van kussen afkomstig was.
Met veranderde gelaatstrekken kwam Selim
eindeljjk naar buiten en nam plaats naast
mghg was droevig gestemd en toch op
gewekt. Je koetsier legde de zweep op
de paarden en. onwillekeurig keken wg
nogmaals naar het venster, waar Josephine's
gezichtje achter de bloemen te voorachjjn
kwam. Een blank handje wuifde ons nog
eenmaal een afscheidsgroet toe, daarna reed
de britschka den straatweg op en voerde
mjj en den afgod der arme Josephine weg.
heeft aan de Chineesche regeering een scherpe
nota gericht, haar beschuldigende van mede
plichtigheid in het gebeurde met de »Ret-
sjitelni* en den Chineeschen vlootvoogd van
lafheid en verraad. Hjj eischt volledige op
heldering, teruggave van den torpedo-jager
en strenge bestraffing vau den vlootvoogd.
Dh Chineesche regeering heeft van de
JapauBche teruggaaf van den torpedo-jager
geëischt.
Al de reservisten in het militaire district
Odessa tan getale van 30,000 man zjjn onder
de wapenen geroepen.
Naar de sBirsjewja Wjedomosti,* dd.
13 dezer, uit Liaojang verneemt, zgn er
van het zuideljjke Japanscbe leger twaalf
regimenten naar Port Arthar vertrokken.
Uit betrouwbare bron wordt gemeld, dat
de Jppansche keieer bevolen heeft, Port
Arthur tot eiken prjjs te nemen, zelfs in
dien de krjjgsverrichtingen in Mantsjoerjje
gestaakt en naar Korea overgebracht moes
ten worden. Het is mogeljjk, dat in de
eerstvolgende dagen de hoofdmacht der
Japanners naar Port Arthar trekt. Lte regen
heeft alle krijgsverrichtingen tot staan ge
bracht.
Uit Tsingtou wordt gemeld: Het Rus
sische pantserschip >Tsesarewitsj< heeft den
lOen zwaar geleden. De slag dnurde van
den middag tot den avond. De iTsssare-
wit8j< stond aldoor voor het heetste vunr.
In den namiddag word admiraal Withöft
door een bom getro-ffen en in stukken ge
scheurd. Men heeft" tucwshts een been van
hem tei uggevo&'den Vier officieren, die bjj
hem waren, werdea eveneens gedood. In
het geheel verloor he\ schip 2:10 man aan
dooden en gewonden.
De roeras was gebroken, een kanon was
stuk, de reddingsbooten waren weg, de mas
ten waren zoo gebogen dat zjj een kruis
vormden, de schoorsteeneu waren door
zeefd van de kogels, de brug was verbogen
en het schip had gaten boven de waterljjn.
Een telegram uit betrouwbare bron meldt,
dat de algemeene aanval op Port Arthur
Maandagochtend vier uur is begonnen.
Op bevel van dsn keizer heeft de minister
van buitenlandsche zaken den Russischen
gezant te Parjjs opgedragen, de Fransche
regeering te verzoeken door tussehenkomst
Het was een heldere, aangename en frissche
zomerochtend en onze kleine met vier paar
den bespannen britschka hotste over de
keien, als een noot die aan een draad
hangt te bengelen. Weldra waaide ona een
verfrisschende koelte van de rivier tegemoet
de brug dreunde onder het getrappeA her
paarde^, en na een h...f uur gereden te
hebb j, hadden wij den slagboom reeds
achter den rug, waarna wjj ons omringd
zagen doo uitgestrekte zaadrkkers en
groote bo«ichen.
Wjj ademden met volle teugen d9 heer-
morgeniucht in en onze oogen ver
lustigden zieh in het prachtige landschap.
Wat er ia ons hart omging, kan een
ieder zich voorstellen, die zich herinnert,
hoe hg zelf op zulk een wondervollen zomer
ochtend eens naar huis terugkeerde. De
kinder- en schooljaren met al hun plichten
lagen nu achter ons; de jongelingsleeftijd
doemde nu verlokkend voor ons op en
opende ons een eindeloos vergezicht op een
tjjdperk, dat met alle genietingen van het
bestaan scheen gevuld te zullen worden.
Het was een interessant, onbekend land,
waarheen wg op reis waren, en wjj schenen
deze reis onder een gelukkige ster aange
vangen te hebben, want wjj waren beiden
jong en sterk, en voelden onze adelaars-
wieken groeien.
De weg werd snel afgelegd, omdat er
aan alle hoofdstations vooraf versehe paarden
voor ons besteld warenwjj reden den ge-
heelen nacht door en ontdekten den tweeden
avond, nadat wjj in het bosch achter den
rug hadden, Chorzeli, of beter gezegd de
spits van de minaret, die in de stralen
van de avondzon glinsterde. Weldra hadden
wjj den dam bereikt, die aan beide zjjden
van den gezant der republiek te Tokio uit
naam van Rusland bjj Japan een aller
krachtigst protest te laten indienen wegens
de ongehoorde schending van China's on-
zjjdigheid en de erkende beginselen van
het volkenrecht door den aanval op de
Retsjeteloi in een onzjjdige haven. Rusland
heeft China onder het oog gebracht welke
ernstige gevolgen het kan hebben, als China
het bij die schending laat big ven.
Omtrent het zeegevecht bjj Port Arthur
schrjjft de »Tel.<: Er bestaat thans ruim
schoots aanleiding voor de Japanners om
te juieben en te jubelen van vreugde. Een
telegram uit Tokio maakt dan ook melding
van de uitingen dezer uitbundige bljjdschap,
en voor 't oogenblik is daar alle reden voor.
Het Japansche vuur heeft voor de Russische
schepen bjj Port Arthur den tosstand on
houdbaar gemaakt en ze gedwongen uit te
varen. Er bleef geen keuze meer over. Het
vermoeden, dat de voorzichtige, waakzame
en bedachtzame Japanners niet alle maat
regelen zoudon genomen hebben, welke in
dit geval onontbeerijjk waren, was natuur-
ljjk dat van al te kinderljjk optimisme. De
verwachting, dat de eskaders van Port
Arthur en Wladiwostock zich met elkaar
zouden kunnen vereenigen, was geljjk te
stellen met den stroohalm, waar de drenke
ling zich, in den uitersten nood, aan vast
klampt.
En 't is geljjk thans uit de reeks tele
grammen, over het lot der Russische sche
pen oi tvangen duideljjk gebleken, dat
de Russische macht ter zee kan gezegd wor
den zoo goed als verlamd te zgn. Het es
kader is verstrooid. Wat ervan te Port
Artur is teruggekeerd, zal vroeg of laat aan
de >genade< van den vjjand zjjn overge
leverd. De schepen, die in neutrale havens
hun toevlucht zochten, zullen tot werkloos
heid gedoemd zjjn en moeten das geacht
worden verloren te zgn voor de Russische
vloot. Japan behoeft nu niet meer voor zgn
handelsverkeer en voor zjjne trauspoitsche-
pen te vreezeD. De aanvoer van nieuwe troe
pen naar de streek bjj de Mantsjoerjjsche
vesting is nagenoeg beveiligd. Vele weken
zullen verloopen voor en aleer Rusland in
staat zal zgn om over een nieuwe scheeps
macht in de Oost-Aziatische wateren te be
schikken. Japan kan zonder eenige over-
drjjving getuigen, dat het thans meester ter
zee is. De verdediging, welke, te Port-Ar-
met waterplanten omzoomd was en waar
langs zich links en rechts groote watervlakten
met molens uitstrekten. Groote kudden scha
pen, in zware stofwolken gehuld, werden
over den dam naar de stallingen gedreven
boeren, die hun zeisen en sikkels over den
schouder droegen, keerden van het land
huiswaarts, onder het zingen van oogstlie
dlaren. Die goede lieden hielden de britschka
staande, groetten Selim en kusten hem de
jandeu. Ik keek Selim aan; er stonden
tranen in zgn oogen, waarin men tevens
de zoete betuoverisg kon lezen, welke hem
eigen was.
Wjj reden het landgoed op. De oude
Mirsa zat voor de glazen deur; hjj blies
blauwe rookwolken uit zgn lange pjjp en
overzag met bevreedigd gelaat het stille,
bedrjjvige leven in het liefeljjke landschap,
dat zich voor zjjn oogen uitstrekte. Toen
hjj zgn zoon gewaar werd sprong hjj van
zgn zitplaats op, greep hem bjj zgn reide
Behouders en drukte hem lang en innig
aan zgn hart, want hjj beminde hem boven
alles, ofschoon hjj streng voor hem was. Hjj
vroeg hem onmiddelljjk naar zgn examen,
waarop na een bevredigend antwoord een
nieuwe omhelzing volgde. Het geheele dienst
personeel, dat zeer talrjjk was, kwam nu ook
naderbjj gesneld, om den jongen meester
te begroeten, en ook de honden sprongen
vrooljjk blaffend op hem toe. Yan het balkon
kwam de getemde wolvin aangestormd.
>Sula, Sula!« riep Selim de lieveling van
den onden Mirsa toe; zjj legde haar mon
sterachtige klauwen op zgn armen en begon
zgn gezicht te likken, sprong dol van vreugde
rondom hem heen en toonde al huilead haar
verschrikkelijke tanden.
Wordt vervolgd).
■agnuwmum sanig-u'"—"■'"bmbctcwbippb—nmtgiWM—u—pasMPassn—w