Hel Land van Hensden en Allena, de Langstraat en de Bommelerwaard.
In bet strijdperk.
Uitgever: L. J. VEERMAN, Heuaden.
SCHOOL-HYGIENE.
ÜM0 VAM ALTE^®
VOOB
Dit blad verschijnt WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementsprijs: per S maanden f 1.00.
franco per post zonder prjjsverhooging. Afzonderlijke
nnmmers 5 cent.
M 2387
Hat spoorwegbedrijf is in ons land
in handen van twee groote en een paar
kleinere maatschappijen. De spoorweg
overeenkomsten van 1890 hebben con
currentie ten doel gehad, wijl men
meende, dat daardoor het reizend pu
bliek zou gebaat worden.
Het concurrentie-systeem intusschen
deugde theoretisch en praktisch niet en
liep op teleurstelling uit. Men heelt
bijv. zoovele en zoo verscheidene ta
rieven gekregen, dat een leek zelden
op de hoogte ervan is. Overal waar de
concurrentie bestaat, moet de maat
schappij den langsten weg over een
deel van dien weg gratis vervoeren,
wijl zij niet meer mag vragen dan de
maatschappij met den koristen weg.
Waar geen concurrentie is en dat
is het geval in het grootste deel des
lands bemerkt men natuurlijk niet
de voordeelen ervan. Ja, het ongerijmde
doet zich voor, dat een kaartje Am
sterdamSchiedam duurder is dan een
kaartje AmsterdamRotterdam, niet
tegenstaande Schiedam één station
dichter bij Amsterdam is, wanneer men
met de H. S. reist. Het spreekt vanzelf
dat concurrentie altijd ongezond moet
zijn daar de beide groote maatschap
pijen indien zij niet onderling elke
concurrentie door eene overeenkomst
afweren cn zoodoende het stelsel een
voudig op zij zetten op sommige
lijnen met heel weinig of geen winst,
ja zelfs met nadeel, moeten vervoeren
om elkaar vliegen af te vangen en op
andere lijnen de schade door hoogere
tarieven moeten inhalen. Wie nu op
de concurrentielijnen reist, betaalt te
weinig, wie elders per spoor reist, te
veel.
Ook de verdeeling der lijnen aan
twee maatschappijen is duurder door
de meerdere administratiekosten, vooral
door de verrekening vereischt. Wie van
Utrecht naar Gorinchem reist, en in
eens een kaartje koopt, betaalt een paar
dubbeltjes meer dan wanneer hij eerst
tot Geldermalsen reist en daar een
nieuw kaartje voor Gorinchem neemt.
Dit is natuurlijk het gevolg van het
bestaan van twee maatschappijen, die
elk tegen een zeker bedrag vervoeren,
maar bij een reis over lijnen aan beide
maatschappijen behoorende er wat bij
doen. Vandaar het raadsel, dat de af-
FEUILLETON.
M. VON ESCHEN.
14)
Hg bad goede scholen bezocht, maar om
dat men na hier, dan daar gewoond had,
wan zjjn vorming gebrekkig gebleven. Hij
had wel iets kannen leeren, maar mevrouw
Brann zag niet in waarom haar Philip
zich het hoofd zou breken zooals de kin
deren van arme lui; en de vader wilde,
dat zjjn zoon even vrjj zou zjjn als hjjzelf
in zjjn jeugd onvrjj was geweestwaarom
had hg anders zooveel geld bijeengegaard
Philip was er tevreden mee, en nadat hg
van het gymnasium was, nam hg aan de
vermaken der familie deel. Hjj at goed,
kleedde zich naar de mode, ging met zjjn
zusters uit wandelen, naar de opera, en
ook naar café's en restauraties.
Natuurljjk had de rjjke jonkman spoe
dig een aantal vriendenvan welke soort
die waren, daar dacht hjj niet aan. Meest
al hield hjj hen vrjj en vermaakte zich op
zgn kalme wjjza, al naarmate degenen,
voor wie hjj betaalde, of die zich bjj de
Brauns te goed deden, ver makel jjk waren
of niet.
Bovendien geloofde hjj aan de leer van
zgn familie: immers droeg alles, wat in
haar nabjjheid kwam, duideljjk haar prjjs-
merk op het voorhoofdmisschien had alles
stand UtrechtGorinchem 64 tarief-
K.M. en die van Utrecht-Geldermalsen
en die van GeldermalsenGorinchem
elk 26 tarief-K.M. zijn.
Ook de veiligheid is, doordat het
personeel en het materieel tot twee
maatschappijen behooren, niet zoo goed
gewaarborgd. Het rollend materieel
moet onnoodig groot zijn zonder er
toereikend door te worden. Hoe uitge
breider het spoorwegnet, des te goed-
kooper exploitatie. De snelheid boet in
bij het reizen over lijnen tot meerdere
maatschappijen behoorende. Aanslui
tende correspondentie wordt minder
goed verkregen. Bij gebruik van ge
meenschappelijke stations ontstaan dik
werf moeielijkheden.
Meerdere nadeelen zouden kunnen
worden opgenoemd, vele voordeelen aan
het spoorwegbedrijf in ééne hand ver
bonden en dan om meerdere redenen
in die van den staatzouden kunnen
opgesomd worden. Doch wij willen het
onderwerp ditmaal speciaal bespreken
in verband met de gegevens welke aan
de enquête, in het vorige jaar ingesteld,
zijn ontleend.
De spoorwegstakingen in 1903 zijn
nog niet vergeten. De eerste staking
op 30 Januari was voornamelijk eene
solidairverklaringmetde stakende haven
arbeiders te Amsterdam, en eindigde,
nadat de regeering zich niet in den
strijd wilde mengen en dus de spoor
wegmaatschappijen moesten toegeven,
met de erkenning van de toenmalige
organisaties van het spoorwegpersoneel.
Wanneer men toen van weerszijden het
verstand had gebruikt, zou èn de toe
stand van het spoorwegbedrijf waar
schijnlijk veel verbeterd zijn, terwijl
een massa ellende en armoede niet ware
geleden. Ook zou wellicht onze regee
ring meer aan de sociale wetgeving
hebben kunnen doen.
Maar gedane zaken nemen geen keer.
De regeering riep twee lichtingen onder
de wapenen en kwam met de stakings-
wetten. Enkele heethoofden zweepten
de arbeiders op, en op 6 April 1903
brak de tweede staking uit, veel uit
gebreider dan de eerste, om binnen
eene week te verloopen. Inmiddels waren
de stakingswetten aangenomen en af
gekondigd, daaronder ook die van 15
April 1903 Stbl. 103, volgens welke
een enquete naar de spoorwegtoestanden
door eene staatscommissie zou gehouden
worden. De commissie, weldra benoemd,
hem ook zoo onverschillig gelaten, omdat
hjj het eiken dag koopen kou, of had bjj
niets gekocht omdat er eigenljjk niets was,
dat in zjjn smaak viel.
Sedert de laatste jaren had Juühs Brann,
zooals bti den baron zeer terecht verklaard
had, geen zaken meer gedaan: maatschap-
peijjke positie was de lens zjjner familie
geworden.
De stad R., waar hjj als jongen met
citroenen en noten langs de straat te koop
had geloopen, moest nn het tooneel zjjner
grootheid zgn.
Ook dit Btreven liet Philip koel. De eer-
zacht had hem niet tot groote daden gelokt,
en lokte hem ook niet tot maatsehappeljjk
aanzien.
Hjj liet zich het weelderig leven in het
oaderljjk huis welgevallendaar kon hjj
niet tegen hebbenhjj schikte zieh in den
stand, waartoe zgn vader zich begon te
verheffen; hg was altgd een brave zoon
geweest, zjjn ouders hadden hem, zoolang
hem heugde, niets dan goed gedaanen
voor de familieleer, die zjj zoo uitstekend
van toepassing brachten, had hjj alle reden
hun dankbaar te zgn.
Van het oogenblik af dat hjj Doraline
gezien had, was er echter een verandering
in hem gekomen. Beurtelings was hjj warm
en kond geworden; als met een rnk, had
bjj plotseling onderronden, dat zgn hart
niet slechts een bloedpompende spier was,
maar ook voor zalige aandoeningen vatbaar
scheen te zjjn.
Wonderbaar Bchoon, als een wezen nit
een onbekende, ongedachte wereld, was dat
meisje ia zgn oogen, en over alles in het
ZATERDAG 7 JAN.
toog aan den arbeid en de resultaten
zijn onlangs in eenige folianten bekend
gemaakt. Zij bevatten o.a. statistische
gegevens omtrent de arbeidsvoorwaarden
van het personeel der spoorwegmaat
schappijen. Daar de omvang van het
daarvoor noodige onderzoek, indien het
geheele personeel werd genomen, verre
den tijd zou overschrijden dien de com
missie in het belang der zaak zelve
meende te moeten stellen, had zij be
sloten zoodanige groepen van het per
soneel uit te kiezen, dat de verkregen
resultaten van het onderzoek een vrij
getrouw beeld van den toestand over
het geheele net der beide grootste
maatschappijen zouden geven.
(Slot volgt)
1905.
Advertentiën van 1—6 regels 50 et. Elke regel
meer TVs ot. Groote letters naar plaatsruimte.
Advertentien worden tot Dinsdag- en Vrijdagavond
ingewacht.
Zeker wel het belangrijkste in deze groep
werd ingeleid door prof. dr. Lanbuscher uit
Meiningen. Hjj zei o.a.:
Daar vele kinderen in de school ziek
worden en zjj gedwongen worden de school
te bezoeken, is het instellen van schoolartsen
bet beste middel om de ziekten, die door
het schoolgaan ontstaan, te doen vermin
deren en verdwjjnen. De Staat, dis de kin
deren dwingt de school te bezoeken, is
daarom verplicht schoolartsen aan te stel
len, en hjj moet dit voor alle scbol-n doen.
Het voordeel, dat de Staat trekt van de
organisatie van het schoolartsenwezen, be
rust niet allsen op het bepalen en verbeteren
van den gezondheidstoestand der kinderen,
maar ook op de mogelgkheid, om door dat
onderzoek der schoolartsen kennis te be
komen van den invloed van wonings-, voe-
dings- en andere toestanden der bevolking
op de ziekten der schoolkinderen. Tn Duitech-
land heeft het schoolartsen wezen zich ont
wikkeld buiten den Staat om de gemeenten
hebben er voor gezorgd, maar daardoor ont
breekt de 8cboolartseljjke zorg aan twee
groepen van scholen, nl. de dorpsscholen en
de hoogere scholen. Bljjft de schoolarts ge
meenteambtenaar, dan zullen zeker de dorps
scholen van zjjne hulp verstoken bljjven.
Het onderzoek van den schoolarts zal ook
aan het licht brengen, dat ziekten van de
kinderen kannen ontstaan door oorzaken,
buiten de school, zooals door huisindustrie,
het werken der ouders in fabrieken en het
arbeiden vau de kinderen op het lan l. De
Staat kan das maatregelen voorschrjjven,
om deze oorzaken weg te nemen.
Algemeene invoering van schoolartsen
mag nsrgens op afstuiten.
Dr. Landau nit Kmkau schetste den toe
stand in Oostenrjjk, waaruit bleek dat in
dit Rjjk de Bchoolbygiëue nog zeer veel te
wenschen overlaat.
leven scheen zjj een glans te verspreiden.
Voor de eerste maal was de onverschillige
kalmte in zgn binnenste verstoord en had
hjj, in vervoering van bewondering, zich
zelf vergeten.
Maar met die verrukking vermengde
zich dadeljjk eon eigenaardig smarteljjk ge
voel, het kwellend bewustzgn, dat hem tot
dusverre ia weerwil van alles wat hjj in
het leven hebben kon, iets ontbroken had,
maar dat hjj toch hebben moest en ook
weder een pjjnljjke schuwheid tegenover
het voorwerp van zjja vurig verlangen: een
geheel nienwezielstoestand voor dien jonkman.
Julius Brann had zgn stamhouier aan
Freule vou Sonnenfels voorgesteldin zgn
verwarring had hg een plompe buiging
gemaakt. Doraline had bevallig haar hoofd
gebogen en slechts de noodzakeljjkste woor
den gesproken, die de gebruikelgke beleefd
heid vorderde. Maar de klank harer stem
was toch in zgn ooron gebleven, en hg
had zgn blik niet van het meisje kunnen
afhouden. Eindeljjk had hjj ook zgn zon
derlinge beschroomdheid overwonnen en
Doraline om een daus gevraagd.
Als door een donderslag getroffen, leunde
nu die forsche gestalte tegen de jjzeren
balustrade. >VVat heb ik gedaan,mompelde
hjj, >om zulk een beleediging te verdienen ?c
Instinctmatig gevoelde Philip, dat bjj
ditmaal in zgn beste gevoel gekrenkt, on-
billjjk gekrenkt was. Dat wekte zgn toorn,
en niet ten onrechte. Kon hjj het helpen,
dat hjj de zoon van den huize was?
Zoo was het dan maar al te waar, dat
tegeljjk met de liefde ook het tot dasverre
■laimerend gevoel van toorn in den jonk-
Geen kind moet op de school worden
toegelaten zonder onderzoek, en bljjken de
kinderen ongeschikt om het onderwjjs te
kunnen volgen, hetzij door onvoldoende
ontwikkeling van den geest, hetzjj door
ziekeljjken toestand van het lichaam, dan
moeten zjj er niet toegelaten worden, maar
verwezen naar >hulpscholenc, of de komst
op school moet uitgesteld worden.
Prot. dr. Sehischmanow, Minister van
openbaar onderwjjs in Sofia, beval zeer aan
de wjjzs, waarop in Bulgarije de school-
hygiënische dienst is ingericht.
In Bulgarjje is het elementair onderwjjs
ook verplichtend en kosteloos voor de kin
deren van alle Bulgaarsche burgers Op eene
bevolking van 3l/t millioen inwoners, zjjn
er meer dan 300000 schoolkinderen. Vroe
ger was de sanitaire schoolinspectie en de
bescherming der kinderen toevertrouwd aan
de gemeeutegen8esheeren, wat echter onvol
doende bleek. Het gouvernement begon tosn
met aan speciale geneeshaeren den sanitairen
dienst van eenige scholen toe te vertrouwen.
De onderwjjzers hebben steeds levendig be
lang gesteld in den gezondheidstoestand der
kinderen, en verscheidene artsen gaven met
veel vrucht een cursus, om de onderwijzers
op da hoogte te brengen van de school-
by/iëne, de eerste hnlp bjj ongelukken, d8
infectieziekten en epidemieën. Van de onder
wijzers ging daarna het verzoek uit aan den
Minister van openbaar onderwjjs om een
specialen gezondheidsdienst voor de scholen
in te stellen. Na rjjpe overweging en gron
dige studie heeft de Regeering in het vorige
jaar toegegeven, en zjjn, op voorstel van
den Minister, schoolartsen aangesteld, die
de gebouwen, het meubilair en het mate
riaal der scholen en de gezond beid der kin
deren bewakenmaatregelen nemen tegen
infectieziekten en epidemieën; anthropolo-
gische metingen doenconferentiën hounen
met de onderwijzers over schoolhygiëne
eerste hulp bjj ongelukken en populaire
geneeskunde; de leerlingen onderwjjzen in
de beginselen van anthropologie, physiologie,
algemeene en schoolhygiëne. Zjj zenden jaar
lijks een rapport in over alles, wat zjj ver
richt hebben.
Een nieuw type van schoolartsen, pro
fessoren-schoolartsen, is ingesteld, welke
staan onder een medisch inspecteur bjj het
Ministerie van onderwjjs. De schoolartsen
worden aangesteld na een speciaal staats
examen, en kunnen in rang en traktement
opklimmen van 24004500 francs en hoo-
ger. Voor het platteland worden verschil
lende gemeenten tot een ressort vereenigd.
Buitenland.
Oorlog tusschen Japan en Rusland.
Een telegram nit het Japansche hoofd
kwartier voor Port Arthur, van den 2en
man ontwaakt was. Voortaan had hg een
doel, waarvoor geen prjjs te hoog, geen
inspanning te zwaar, en ook geen middel
te gewaagd was.
Snel was Freule von Soanenfels met
haar danser in de rjj getreden, en leven
diger dan gewoonljjk had zjj met hem ge
sproken.
»Je vermaakt je zeker goed?« Troeg
Felix Romberg, die na de polka de plaats
van Luitenant von Stein naast Doraline
had ingenomen.
De jonge schilder had op zjjn reizen
veel glans, veel pracht, veel vroaweljjke
schoonheid in de kasteelen en de kunstga-
lerjjea gezien, menige levende bekoorljjke
vrouwengestalte ontmoet, en met Bella Brann
was hg eenige malen in Venetië te zamen
geweest.
Natuarljjk had de jonge schilder de weel
derige vormen en de schitterende, zwarte
oogen van het jonge meisje opgemerkt en
onder den champagne in het efcötel de
Romec smaak gevonden in den lossen toon
van haar gesprek. De heerljjke knnstwerken
in de oude stad der lagnnen, met haar
grootsche schoonheid, haar harmonie van
toon bjj zooveel pracht, gedoogden echter
in hun rjjk geen mededingers als Bella
Brann; evenzoo had de herinnering aan
Doraline hier, als overal in den vreemde,
de schreden van Felix Romberg behoed en
hem, zoo al niet even dwepend als hjj van
haar gescheiden was, toch altgd weer ge
trouw tot haar teruggebracht.
Verwonderljjk deze avond, de stem
ming rondom, het jonge meisje in haar
verleidelgke kleeding, met haar overvloeiende
gedagteekend, zegt dat het garnizoen met
de niet-8trjjders 20,000 man tellen, en dat
de Rassen en Japanners nu als kameraden
met elkaar omgaan.
Een Russisch luitenant zeide: »Het be
richt dat generaal Stoessel over de capitu
latie onderhandelde, werd door de soldaten
met de grootste verlichting ontvangen. Ia
de afgeloopen maanden waren zjj big als
zjj gewond werden, want dat was het eeDige
geval waarin zjj rast mochten nemenanders
warden dia troepen die niet aan het gevecht
deelnamen, op half rantsoen aan het maken
van loopgraven gezet.
Men moet aannemen, zoo «chrgft de »N.
R. Ct.«, dat de Russische pers, den eersten
dag na het bekend worden van den val van
Port Arthur, nog eenigszins verdoofd was
door dien onvorwachten slag, want de bla
den spreken nn op keel wat opgewondener
toon. Het trekt ook de aandacht van bui-
tenlaudsche correspondenten, dat de Rus
sische bladen met een ongekende scherpte
uiting geven aaa hun ergernis over de alles
beheerschende bureaucratie. Bekend is, dat
hoewel men te Petersburg de capitulatie
van Port Arthur zag. aankomen als een
onafwendbaar noodlot, de bladen toch ge
dwongen werden, zich te honden alsof alles
vrjjwel naar weasch ging. Maar nu spreken
zjj vrjj uit. Zjj verwjjten de regeering zon
der omwegen haar jarenlang volgehouden
misslagen. Zulk een taal in de pers was
tot dusver niet voorgekomen onder Plehws
zon ze volstrekt ondenkbaar geweest zjjn.
De »Roes< bjjvoorbeeld schrjjft nnIn
een tjjd toen alles om ons heen reeds van
oorlog sprak, dachten wjj er niet aan, ons op
den oorlog voor te bereiden. Rozjestwenski
zou precies twee maanden vroeger aange
komen zgn, en Port Arthur gered hebben,
indien met de nitmsting zjjner vloot dade
lijk na den aanvang van den oorlog een
begin was gemaakt. De pers had het pu
bliek daarop moeten wjjzen, maar elf maan
den geleden was het stelsel van Plehwe,
dat met zelfmoord geljjk stond, nog aan
het bewindhet stelsel dat zoowel de pers
als het pnbliek muilbandde. Zoo hebben wjj
ons gebogen tot aan den val van Port Ar
thur. Maar wat denkt men nn eigénljjk?
Openhartiger uitingen van de pers kannen
toch slechts een weldaad zjju voor hat volk,
zjj kunnen niets kwaads teweegbrengen.
Vreest dus niet, gjj liberalen, om in 's lande
belang op te treden, want niet alleen een
levenskracht en levenslast, dit alles was
zoo bizonder in overeenstemming met elkan
der, dat het niet alleen een zinbedwelmenda
maar ook door zgn volkomen harmonie
in zekeren zin eene aesthetische uitwerking
moest hebben.
Alles wat slechts voor zgn vurig gemoed
prikkelend en opwekkend kon zgn, was
hem nog nooit zoo verlokkeljjk, zoo ver-
rukkeljjk, zoo tastbaar voorgekomen als nn
nooit had er zulk een verwantschap
mede gevoeld. Het was hem te moede, alsof
een element, dat tot dusverre in hem ver
borgen was geweest, eensklaps ontwaakt,
in 't leven geroepen was en in zgn plot
selinge ontwikkeling boven al het andere
nitkwam.
Warmer dan ooit vloeide het bloed door
zgn aderenmet andere oogen dan vroeger
beschouwde hjj de wereldzoo, dankte hem,
had hjj haar nog nooit gezieu, Bella ook niet.
Daar had hjj geljjk in. In de atmosfeer
van glans en vermaak vertoonde het meisje
zich in al de macht harar bekoorlijkheid
als een aaHschouweljjk ideaal zelfs voor
het genie eens kunstenaars.
Voor de eerste maal was hg Doraline
vergeten, en overeenkomstig de wjjze zoo
als dat gekomen was, had hjj ook op tuch
tigen toon zgn vermanend schuldbesef, met
die woorden trachten te bevredigen.
»Jjj ook nogal, sehjjnt het,« gaf Doraline
trotscb ten antwoord.
Hg hoorde aan haar toon, dat zjj ge
krenkt was, en sloeg de oogen nedermaar
reeds had zjj het koortsachtig vaar, dat
daarin glinsterde, en zgn opgewondenheid
opgemerkt. Wordt vervolgd
1IE1WÜM4D
Naar het Duitsch
tan
